Lihele Ki Nto Mañi Luli?

IBE nto ifi kamba ifi yeo linzwi la “lihele” li kona ku talusa mwa munahano wa mina, lihele hañata li nahaniwanga ku ba sibaka sa koto ya libi. Ka za sibi ni ze tahiswa ki sona, Bibele i li: “Sibi sina ha si keni mwa lifasi ka mutu a li muñwi, mi ka sibi ku keni lifu, kamukwaocwalo lifu li tile kwa batu kaufela kakuli ba ezize sibi kaufela.” (Maroma 5:12) Mañolo hape a li: “Mupuzo wa sibi ki lifu.” (Maroma 6:23) Bakeñisa kuli mupuzo wa sibi ki lifu, puzo ya butokwa kwa ku ziba muinelo luli wa lihele ki ya kuli: Ki sifi se si ezahala ku luna ha lu shwa?

Kana bupilo bwa mufuta o muñwi, mwa muinelo o muñwi, bwa zwelangapili hamulaho wa lifu? Lihele ki nto mañi, mi ku yanga batu ba ba cwañi? Kana ba ba mwa lihele ba na ni sepo ye ñwi? Bibele i fa likalabo za niti ili ze kolwisa kwa lipuzo zeo.

Kana Ku Na ni Bupilo Hamulaho wa Lifu?

Kana nto ye ñwi mwahali ku luna, ye cwale ka moyo kamba moya wa bandukanga lifu mubili ha u shwa? Mu nahane m’o mutu wa pili Adama n’a bezi ni bupilo. Bibele i li: “[Muñ’a] Bupilo Mulimu a bupa mutu ka liluli la lifasi, mi a bululela mwa lingo za hae moya wa ku pila.” (Genese 2:7) Nihaike kuli ku buyela ne ku zwisezapili bupilo bwa hae, ku beya “moya wa ku pila” mwa lingo za hae ne ku ama ze ñata ku fita ku bululela fela moya wo mwa maswafu a hae. Ne ku talusa kuli Mulimu n’a beile m’ata a bupilo mwa mubili wa Adama o no si na bupilo—ili “moya wa ku pila,” o fumaneha mwa libupiwa kaufela za fa lifasi-mubu. (Genese 6:17; 7:22) Bibele i biza m’ata a pilisa ao kuli ki “moya.” (Jakobo 2:26) Moya w’o u kona ku bapanyiwa kwa m’ata a malaiti a zamayanga mwa mushini kamba sipangaliko ili ku si konisa ku sebeza. Sina malaiti h’a sa ngi ni kamuta sibupeho sa sipangaliko se a fa m’ata, m’ata a bupilo ni ona h’a ngi ifi kamba ifi ya mikwa ya libupiwa ze a pilisa. M’ata ao h’a na butu kamba buikoneli bwa ku nahana.

Ki sifi se si ezahalanga kwa moya mutu h’a shwa? Samu 146:4 i li: “Moya wa bona wa yelela, ba kutela mwa liluli; isali ka lizazi lona leo, milelo ya bona ya fela.” Mutu h’a shwa, moya wa hae o’ si mutu ha u zwelangipili ku ba teñi mwa sibaka se siñwi sina sibupiwa sa moya. U “kutela ku Mulimu ya n’a u fanile.” (Muekelesia 12:7) Seo si talusa kuli sepo ifi kamba ifi ya nako ya kwapili ya mutu y’o cwale se i li ka ku tala mwa m’ata a Mulimu.

Baituti ba za mihupulo ya batu ba  Magerike ba kwaikale, bo Socrates ni Plato, ne ba lumela kuli moyo o mwahali ku mutu wa bandukanga lifu mi ha u shwangi. Bibele i lutañi ka za moyo? Genese 2:7 i li Adama “a ba moyo o pila.” N’a si ka amuhela moyo; n’a li moyo—mutu mukatumbi Ee, mutu ka sibili ki yena moyo. Mutu h’a shwa, moyo w’o wa shwa.

Kacwalo bafu ba mwa muinelo mañi? Ha n’a atuzi Adama, Jehova n’a ize: “U liluli, mi u ka kutela mwa liluli.” (Genese 3:19) Adama n’a li kai pili Mulimu a si ka mu bupa ku zwelela fa liluli la lifasi ni ku mu fa bupilo? N’a siyo! Ha n’a shwile, Adama a kutela mwa muinelo o swana wa ku sa ba teñi. Muinelo wa bafu u talusizwe ka ku utwahala kwa Muekelesia 9:5,10, ko lu bala kuli: “Ba ba shwile ha ba na se ba ziba, . . . mwa libita mo u ya, ha ku sa na musebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba butali.” Ka ku ya ka Mañolo, mufu u mwa muinelo wa ku sa ba teñi. Bafu ha ba na temuho, kamba maikuto, kamba mihupulo.

Ki Tukufazo ye sa Feli Kamba Ki Libita?

Bakeñisa kuli bafu ha ba ikutwi ku ba teñi, lihele ha li koni ku ba sibaka sa mulilo wa tukufazo k’o batu ba ba maswe ba nyandisezwa hamulaho wa lifu. Kacwalo lihele ki nto mañi? Ku nyakisisa se ne si ezahezi ku Jesu ha s’a shwile ku ka lu tusa ku alaba puzo yeo. Muñoli wa Bibele Luka u talusa kuli: ‘Jesu n’a si ka siiwa mwa sibaka sa ba ba shwile [lihele, King James Version] ni nama ya hae ha i na ku bona ku bola.’ * (Likezo 2:31) Lihele leo kwa n’a ile Jesu li kakai? Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Ni mi file . . . kikuli Kreste u shwile kabakala libi za luna, mo ku ñolezwi mwa Mañolo; ni kuli u kile a patwa, mi a zuha ka lizazi la bulalu, mo ku ñolezwi mwa Mañolo.” (1 Makorinte 15:3, 4) Kacwalo Jesu n’a li mwa lihele, lona libita, kono n’a si ka siiwa mwateñi, kakuli n’a zusizwe kwa bafu.

Mu nyakisise hape taba ya munna ya lukile Jobo, ya n’a nyandile hahulu. Ka ku bata ku saba manyando a hae, a ikupela kuli: “Ki mañi ya ka ni lumelela se, kuli kambe n’o ka ni bukeleza mwa lihele [Sheol], ni ku ni pata mane buhali bwa hao bu fela?” * (Jobo 14:13, toloko ya Douay Version) Ki nto ye sa utwisisehi ku nahana kuli Jobo n’a ka lakaza ku ya mwa sibaka se si cisa kuli a yo silelezwa mwateñi! Ku Jobo “lihele” ne li fela libita, ko ne ku ka felela manyando a hae. Kacwalo lihele la mwa Bibele ki libita la batu ili k’o batu ba bande ni ba ba maswe ba ya.

Kana Mulilo wa Lihele Ki O Yongiseleza?

Kana kikuli mulilo wa lihele ki swanisezo  ya ku yongiseleza? Ka ku kauhanya mulilo kwa Hades, kamba lihele, Mañolo a li: “Lifu ni libita [Hades, NW] za nepelwa mwa lisa la mulilo.” “Lisa” le li bulezwi f’a ki la swanisezo, kakuli lifu ni lihele (Hades) ze nepelwa ku lona ha li koni ku ca luli. “Lisa la mulilo ki lifu la bubeli”—ili lifu leo ku si na sepo ya ku kuta hape kwa bupilo.—Sinulo 20:14.

Taluso ya lisa la mulilo ya swana ni ya “lyangalilo la lihele” la n’a bulezi Jesu. (Mateu 5:22; Mareka 9:47, 48) Lyangalilo la lihele li fumaneha habeli mwa Mañolo a Sikreste a Sigerike, mi i ama kwa musindi wa Hinomu, o n’o li kwand’a mamota a Jerusalema. Jesu ha n’a sa li fa lifasi-mubu, musindi w’o n’o itusiswa kwa ku nepela “teñi litupu za likebenga, lifolofolo ze shwile, ni lika ze ñwi kaufela ze masila.” (Buka ya Smith’s Dictionary of the Bible) Mulilo w’o kuli u zwelepili ku tuka ne ku beiwanga sulufula ilikuli u cise matakala. Jesu n’a itusisize musindi w’o kwa ku swaniseza hande sinyeho ya ku ya ku ile.

Sina lyangalilo la lihele leo, lisa la mulilo ni lona li swaniseza sinyeho ya ku ya ku ile. Lifu ni libita li “nepelwa” ku lona ka nzila ya kuli ha li sa na ku ba teñi batu ha ba ka lukululwa kwa sibi ni nyazo ya lifu. Lifosi ba ka bomu ba ba sa baki ni bona ba ka ba ni “siemba” mwa lisa leo. (Sinulo 21:8) Ni bona ba ka timezwa ku ya ku ile. Kono ba ba hupulwa ki Mulimu ba ba mwa lihele—lona libita la batu—ba ka ba ni nako ye nde ya kwapili.

Lihele Li Ba Mukungulu!

Sinulo 20:13 i li: “Liwate la kutisa bafu ba ba ku lona; ni lifu, ni libita [Hades] za kutisa bafu ba ba ku zona.” Ee, lihele la mwa Bibele li ka ba mukungulu. Sina mwa n’a sepiselize Jesu, “nako ya ta, mo ba ba li mwa mabita kaufela, ba ka utwa linzwi la [Jesu], mi ba zwe.” (Joani 5:28, 29) Niha ba sa pili mwa muinelo ufi kamba ufi, bolule-lule ba ba hupulwa ki Mulimu ba ka zusiwa kwa bafu, kamba ku kutisezwa kwa bupilo, mwa paradaisi ye kutisizwe sinca fa lifasi.—Luka 23:43; Likezo 24:15.

Mwa lifasi le linca la Mulimu, batu ba ba ka zuswa kwa bafu ba ba ka latelela milao ya hae ye lukile ha ba na ku shwa hape. (Isaya 25:8) Jehova “u ka takula miyoko kaufela kwa meto a bona; mi lifu ha li sa na ku ba teñi; nihaiba ku tahelwa ki maswabi ni ku lila, ni ku utwa butuku.” Mane, “za pili li [ka be] li felile.” (Sinulo 21:4) Ki mbuyoti kwa butuna ye ba libelela ba ba mwa lihele—ona “mabita”! Mbuyoti yeo i lu fa libaka le li tiile la ku ekeza kwa zibo ya ku ziba Jehova Mulimu ni Mwan’a hae, Jesu Kreste.—Joani 17:3.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Jobo n’a lapelezi ku bukelezwa mwa lihele

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Lyangalilo la mulilo ki swanisezo ya sinyeho ya ku ya ku ile

[Siswaniso se si fa likepe 7]

‘Ba ba mwa mabita ba ka zwa mwateñi’