“Haisali, Ha Ku Na Mutu Ya Bulezi Sina Mutu Yo”

“Kaufela ne ba mu paka, ba komokile manzwi a musa a n’a zwa mwa mulomo wa hae.”—LUKA 4:22.

1, 2. (a) Mapolisa be ne ba lumilwe ku y’o swala Jesu ne ba kuteziñi mazoho-zoho? (b) Ki lifi ze bonisa kuli ne si fela mapolisa be ne ba komokile tuto ya Jesu?

MAPOLISA ne ba palezwi ku peta musebezi o ne ba filwe. Ne ba lumilwe ku y’o swala Jesu Kreste, kono ba yo kuta mazoho-zoho. Baprisita ba bahulu ni Bafalisi ba ba zungubaza, ba li: “Ha mu si ka mu tisa kiñi?” Ee, kiñi mapolisa ha ne ba si ka swala munna ya n’a si ke a itwanela? Mapolisa ba talusa, ba li: “Haisali, ha ku na mutu ya bulezi sina mutu yo.” Ne ba komokile hahulu tuto ya Jesu kuli mane ba bona kuli ha ku na libaka la ku swala mutu wa kozo y’o. *—Joani 7:32, 45, 46.

² Ne si fela mapolisa bao be ne ba komokisizwe ki tuto ya Jesu. Bibele i lu bulelela kuli batu ne ba kamuhanga ku t’o mu utwa fela ha bulela. Batu ba mwa munzi wa habo ne ba komokile “manzwi a musa a n’a zwa mwa mulomo wa hae.” (Luka 4:22) Ka linako li sikai, n’a li mwa sisepe ha n’a luta undi-wa-nyangela be ne ba cabukile fa likamba la Liwate la Galilea. (Mareka 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) Muta o muñwi, “batu ba bañata hahulu” ba tanda mazazi ni yena, mane ba sa ci se siñwi.—Mareka 8:1, 2.

3. Ne li lifi libaka le lituna Jesu ha n’a li muluti ya zwile mubano?

³ Ki kabakalañi Jesu ha n’a li muluti ya zwile mubano? Sihulu ne li kabakala lilato la hae. * Jesu n’a lata litaba za n’a luta, mi n’a lata batu ba n’a luta. Kono Jesu hape n’a tekelezi hahulu-hulu milutelo ye minde. Mwa litaba za tuto ze mwa magazini ye, lu ka tatuba ye miñwi kwa milutelo ya hae ye m’ata ni mo lu kona ku i likanyiseza.

Bunolo ni ku Utwahala

4, 5. (a) Jesu n’a itusiselizeñi manzwi a’ bunolo ha n’a luta, mi ki kabakalañi muezezo wa hae w’o ha u li o ipitezi? (b) Ngambolo ya fa Lilundu i fa cwañi mutala o bonisa bunolo bwa mulutelo wa Jesu?

⁴ Hañata batu ba ba itutile hahulu ba itusisanga manzwi e ba sa zibi bateelezi ba bona. Kono ha lu bulela ze ba sa utwisisi ba bañwi, zibo ya luna i ka ba tusa cwañi? Ka ku ba muluti, Jesu n’a sa buleli ze ba sa utwisisi ba bañwi. Mu nahane manzwi buñata a n’a ka kona ku itusisa. Kono ni ha n’a na ni zibo ye tuna cwalo, n’a nahana bateelezi ba hae, isi yena muñi. N’a ziba kuli buñata bwa bona ne li “batu ba ba si ka ituta, ili batu fela.” (Likezo 4:13) Kuli a ba lute hande, n’a bulezi manzwi ao batu ba ba cwalo ne ba kona ku a utwisisa. Niha n’a li  a bunolo cwalo, manzwi ao n’a luta litaba ze tuna.

⁵ Ka mutala, m’u nge Ngambolo ya fa Lilundu, ye ñozwi kwa Mateu 5:3–7:27. Mwendi Jesu n’a tandile mizuzu ye 20 fela ku fa ngambolo yeo. Kono lituto za yona li tibile, ili ku tongola luli litaba ze cwale ka bubuki, telekano, ni bumbakofumu. (Mateu 5:27-32; 6:19-34) Kono ku yona ha ku na lipulelo ze t’ata kamba ze pahami hahulu. Mane, ki a sikai fela kwa manzwi ao a n’a si ke a utwisiswa hande niheba ki mwanana! Ku swanezi kuli ha n’a felize, undi-wa-nyangela ba “komoka tuto ya hae.” Mwendi kwa silundwamanje seo ne ku na ni linjimi, balisana, ni mandui ba bañata.—Mateu 7:28.

6. Mu fe mutala o bonisa m’o za n’a bulezi Jesu ne li bezi ze bunolo kono ili ze na ni taluso ye tuna.

⁶ Jesu hañata n’a bulela lipulelo ze utwahala, ze kuswani, mi n’e li ze bunolo kono ili ze na ni taluso ye tuna. N’a suñile cwalo manzwi a hae mwa minahano ni lipilu za bateelezi ba hae. Ki ye mitala: “Ha ku na mutu ya kona ku sebeleza malena a mabeli; . . . ha ku konahali kuli mu sebeleze ni Mulimu, ni Mamona, (kikuli Bufumu).” “Mu si ke mwa nyaza, kuli mu si ke mwa nyazwa.” “Mu ka ba ziba ka miselo ya bona.” “Ba ba pila hande ha ba tokwi ñaka; kono i batiwa ki ba ba kula.” “Kaufela ba ba swala mukwale, ba ka bulaiwa ka mukwale.” “Mu kutiseze Sesare ze li za Sesare, mi mu zwiseze Mulimu ze li za Mulimu.” “Ku na ni mbuyoti mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.” * (Mateu 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mareka 12:17; Likezo 20:35) Lipulelo ze m’ata zeo li sa hupulwa ka bunolo ku t’o fita ni la kacenu le, ili lilimo ze bat’o ba ze 2,000 ku zwa fa n’a li bulelezi Jesu.

Ku Buza Lipuzo

7. Jesu n’a buzezangañi lipuzo?

⁷ Jesu n’a buzanga lipuzo ka butali. Hañata n’a li buzanga niha n’a ka kona ku sa sinya hahulu nako ka ku bulelela fela bateelezi sisupo. Kacwalo he n’a buzezangañi lipuzo? Fokuñwi, n’a buzanga lipuzo ze nongile luli kuli a beye fa ngandaleza milelo ya be ne ba  mu hanyeza, kacwalo ili ku ba kuzisa. (Mateu 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Kono hañata, Jesu n’a buza lipuzo kuli a lute bateelezi niti, kuli ba tungunune ze n’e shitami mwa lipilu za bona, ni ku nyangumuna mi ni ku twaeza minahano ya balutiwa ba hae. Ha lu tatubeñi mitala ye mibeli, yeo sibeli sa yona i ama muapositola Pitrosi.

8, 9. Jesu n’a itusisize cwañi lipuzo kuli a tuse Pitrosi ku utwisisa hande taba ya ku lifa mutelo wa tempele?

⁸ Pili, mu hupule muta batelisi ne ba buzize Pitrosi haiba Jesu n’a lifanga mutelo wa tempele. * Pitrosi fokuñwi ne li wa kayeye; a alaba, a li, “Wa tela.” Kono hasamulahonyana, Jesu a mu buzisisa, a li: “M’o hupulela ki cwañi Simoni? Malen’a lifasi ba telisa mi ba bata ñamba ku mañi, kana ki kwa bana ba bona, kamba ku ba mushobo u sili? A alaba, a li: Ku ba mushobo u sili. Jesu a li ku yena: Hakulicwalo bana bona, ba lukuluhile kwateñi.” (Mateu 17:24-27) Pitrosi n’a swanela ku lemuha sisupo sa lipuzo za Jesu. Libaka?

⁹ Mwa miteñi ya Jesu, ba lusika lwa malena ne ba lukuluhile kwa ku tela. Kacwalo, ka ku ba yena Mwana wa libanda wa Mulena ya kwa lihalimu ya n’a lapelwa kwa tempele, Jesu n’a sa swaneli ku ba mwa tamo ya ku tela. Mu lemuhe kuli Jesu n’a si ka bulelela fela Pitrosi kalabo ye nepahezi. N’a mu buzize hande ka sishemo lipuzo kuli yena muñi a itemuhele kalabo ye nepahezi—mwendi ni kuli a bone butokwa bwa ku nahanisisanga a si ka bulela kale.

10, 11. Jesu n’a ezize cwañi Pitrosi ha n’a pumile zebe ya munna yo muñwi busihu bwa Paseka ya mwa 33 C.E., mi taba yeo i bonisa cwañi kuli Jesu n’a ziba butokwa bwa lipuzo?

¹⁰ Mutala wa bubeli u ama taba ye n’e ezahalile busihu bwa Paseka ya mwa 33 C.E., siweleya ha ne si til’o tama Jesu. Balutiwa ne ba buzize Jesu kuli ba mu lwanele. (Luka 22:49) Pitrosi n’a si ka libelela kalabo; a puma zebe ya munna yo muñwi ka mukwale (kono mulelo wa Pitrosi mwendi ne li ku mu holofaza maswe ni ku fita). Pitrosi n’a ezize za n’a sa bati mulen’a hae, kakuli Jesu n’a itukiselize ku ituhelela ku tamiwa. Jesu a eza cwañi? Sina kamita, ka pilu-telele a lenga Pitrosi lipuzo ze talu, a li: “Kikuli ni si ke na nwa mwa sinwiso s’a ni file Ndate?” “Kana u hupula kuli ne ni ka palelwa ku lapela Ndate, mi n’a ka ni fa honacwale limpi za mangeloi ze lishumi ka ze peli, ni ku fita? Kono ka ku eza cwalo, Mañolo n’a ka ezahala cwañi, a’ li: Ku swanezi ku ba cwalo?”—Joani 18:11; Mateu 26:52-54.

¹¹ Ha mu lilimale mu nahanisise taba yeo. Jesu n’a bupelezwi ki siweleya sa batu ba ba halifile, mi n’a ziba kuli n’a ka tuha a shwa ni kuli ku zwisa nyazo fa libizo la Ndat’ahe ni ku punyuswa kwa batu ne ku li fa maheta a hae. Niteñi, honaf’o fela a luta Pitrosi litaba za butokwa ka lipuzo. Kana ha ku iponelwi kuli Jesu n’a ziba butokwa bwa lipuzo?

 Ku Tunafaza Taba Ko Ku Fa Pono

12, 13. (a) Ku tunafaza taba ku talusañi? (b) Jesu n’a tunafalize cwañi litaba kuli a koñomeke butoto bwa ku nyaza tufoso twa mizwale ba luna?

¹² Mwa bukombwa bwa hae, Jesu hañata n’a lutanga ka mulutelo o muñwi o m’ata—ona wa ku tunafaza taba. K’o ki ku hulisa fela taba ka mulelo wa ku koñomeka nto ye ñwi. Ka ku tunafaza litaba, Jesu n’a tahisa kuli batu ba be ni pono ye sa libalwi. Ha lu boneñi mitala i sikai.

¹³ Mwa Ngambolo ya fa Lilundu, ha n’a koñomeka butokwa bwa ku ‘sa nyaza’ ba bañwi, Jesu n’a ize: “Kiñi s’o talima lutokwa lo lu mwa liito la mwanahenu, kanti ha u lemuhi musumo o mwa liito la hao?” (Mateu 7:1-3) Kana mwa bona pono yeo? Ya hanelela ku nyaza-nyaza u ipa m’ata a ku pyemula lutokwa fela mwa “liito” la mwanahabo. Mutu y’o n’a ka bulela kuli mwanahabo h’a koni ku bona hande litaba mi kacwalo h’a koni ku li atula hande. Kono mutu y’o ya nyaza mwanahabo h’a koni ku atula hande bakeñisa “musumo”—ili kota fo si kona ku tiyela situwa. Yeo luli ne li koñomeko ye sa konwi ku libalwa ya butoto bwa ku nyaza lifoso ze si na mo li inezi za mizwale ba luna ibo luna mwendi za luna ki ze tuna!

14. Ki kabakalañi ha ne ku li ku tunafaza taba ko ku m’ata Jesu ha n’a bulezi za ku sefa kambulumbulu ni ku ngangameza kamele?

¹⁴ Muta o muñwi hape, Jesu n’a nyazize Bafalisi kuli ne ba li ‘bazamaisi ba ba shwile meto, ba ba yemisa kambulumbulu mwa sisefiso, mi ba miza kamele.’ (Mateu 23:24) K’o ne li ku tunafaza taba ko ku m’ata. Libaka? Shutano ye mwahal’a kamele, ye n’e li ye ñwi ya lifolofolo ze tuna ze ne ba tekelezi bateelezi ba Jesu, ni kambulumbulu, ili kakokwani ka kanyinyani-nyani, ne li ye tuna luli. Ku akalezwa kuli ne ku ka tokwahala tumbulumbulu to tu 70 milioni kuli tu likane ni kamele kwa bukiti! Hape, Jesu n’a ziba kuli Bafalisi ne ba sefanga veine ya bona mwa sisefiso sa lisila. Bañañeli ba milao bao ne ba eza cwalo kuli ba si ke ba miza kambulumbulu, ili ke ne ka ka ba silafaza ka ku ya ka sizo. Niteñi, ka swanisezo ne ba ngangameza kamele, ibo ni yona ne i si ye kenile. (Livitike 11:4, 21-24) Sisupo sa Jesu ne si iponahalela hande-nde. Bafalisi ne ba latelela hahulu ze nyinyani ku ze n’o bulela Mulao, kono kihona ba booloka ze tuna—“kikuli tukelo ni sishemo ni busepahali.” (Mateu 23:23) Jesu kaniti n’a ba shongolozi!

15. Ki lifi lituto ze ñwi za n’a lutile Jesu ka mulutelo wa ku tunafaza litaba?

¹⁵ Mwa bukombwa bwa hae kaufela, Jesu hañata n’a tunafazanga litaba. Ki ye mitala. “Tumelo ye likana ni peu [ye nyinyani-nyani] ya masitete kwa butuna” ye n’e kona ku shenyisa lilundu—Jesu f’o luli n’a koñomekile hande kuli nihaiba tumelo ye nyinyani ya kona ku peta ze tuna. (Mateu 17:20) Kamele ye tuna-tuna ye lika ku shela mwa liito la ndonga—yeo luli ne li swanisezo ye nde ya kuli ku t’ata ku mbombo ku sebeleza Mulimu kono inz’a tundamezi bufumu! (Mateu 19:24) Kana ha mu makaliswi ki liswanisezo za Jesu ni bucaziba bwa hae bwa ku susumeza hahulu batu ka manzwi a sikai?

Litaluso Ze N’e Sa Konwi ku Latulwa

16. Jesu kamita n’a itusisa cwañi ngana ya hae ye tuna?

¹⁶ Kabakala ku petahala, Jesu ne li sifanu kwa ku tusa batu ku nahanisisa hande litaba. Kono n’a sa itusisangi maswe bucaziba b’o. Ha n’a luta, kamita n’a itusisa ngana ya hae ye tuna kwa ku zwisezapili niti. Fokuñwi, n’a talusa lika ka m’ata kuli a hanyeze litaba za ku mu tameleza za ba bulapeli be ne ba mu hanyeza. Hañata, n’a talusa lika ka ku tamana hande kuli a lute balutiwa ba hae lituto za butokwa. Ha lu boneñi ku cuuka kwa Jesu mwa ku itusisa nahanisiso.

17, 18. Ki litaluso mañi ze m’ata za n’a itusisize Jesu kwa ku fetula taba ya buhata ye ne ba mu tamile Bafalisi?

¹⁷ Mu nge nako yeo Jesu n’a folisize munna ya n’a na ni mioya ye maswe ya n’a li sibofu  ni simumu. Bafalisi ba sa utwa fela za teñi, ba li: “Mutu yo h’a leleka mioya ye maswe, ki ka Beelzebule fela [yena Satani], mulena wa mioya ye maswe.” Mu lemuhe kuli Bafalisi ne ba itumelezi kuli ne ku tokwahala m’ata a’ fita a batu fela kuli ku lelekwe madimona a Satani. Kono kuli ba tibele batu ku lumela ku Jesu, ba bulela kuli m’ata a hae n’a simuluha ku Satani. Jesu a ba bonisa kuli ne ba si ka nahanisisa hande taba ya bona ku isa kwa mafelelezo a yona a’ utwahala, a ba alaba a li: “Mubuso kaufela ha u kauhani ku itwanisa, u ka fetuha matota; mi munzi kaufela, kamba ndu, ha i kauhani ku itwanisa, ha i na ku tiya. Satani h’a leleka Satani, kikuli u kauhani ku itwanisa; fohe mubuso wa hae u ka tiya cwañi?” (Mateu 12:22-26) Sa n’a talusa Jesu kikuli: ‘Haiba sina mo mu bulelela, ni swalisana ni Satani, ili ku fetula lika z’a ezize Satani, u zibe Satani wa itwanisa mi u ka tuha a wa.’ Zeo ne li litaluso ze sa konwi ku latulwa, nji cwañi?

¹⁸ Ku tuha f’o Jesu a zwelapili ku talusa taba yeo. N’a ziba kuli ba bañwi kwa Bafalisi ne ba lunduzi badimona. Kacwalo, a buza puzo ye bunolo kono ili ye n’e ba natezi kwa toho, a li: “Haiba ni leleka mioya ye maswe ka Beelzebule, bana [kamba balutiwa] ba mina, bona, ba i leleka ka mañi?” (Mateu 12:27) Mutomo wa litaluso za Jesu ne li kuli: ‘Haiba na ni leleka badimona ka m’ata a Satani, u zibe balutiwa ba mina ni bona ba itusisa m’ata a hae.’ Bafalisi ne ba ka bulelañi? Ne ba si ke ba itumelela kuli balutiwa ba bona ba itusisa m’ata a Satani. Ka litaluso ze sa konwi ku latulwa, Jesu a bonisa kuli litaba ze ne ba mu tameleza ne li butoto fela.

19, 20. (a) Jesu n’a talusanga cwañi hande lika ka ku utwahala? (b) Jesu n’a itusisize cwañi mutalusezo wa ku bonisa m’o nto ye ñwi i fitela ye ñwi ha n’a kupilwe ki balutiwa ba hae kuli a ba lute ku lapela?

¹⁹ Kwand’a ku itusisa litaluso ze sa konwi ku latulwa kuli a ulumanise bahanyezi ba hae, Jesu hape n’a talusize lika ka ku utwahala ni ka ku kolisa ilikuli a lute litaba ze nde ili ze munati ka za Jehova. Hañata, n’a itusisa mutalusezo o lu kana lwa biza kuli ku bonisa m’o nto ye ñwi i fitela ye ñwi, ili ku tusa bateelezi ba hae ku kolwa hahulu taba ye ne ba ziba ni kale. Ha lu tatubeñi mitala ye mibeli fela.

²⁰ Balutiwa ba hae ha ne ba mu kupile ku ba luta ku lapela, Jesu n’a kandekile ka za munna y’o kwa nalulelule, kabakala “ku tundamena” kwa hae, n’a kolisize mulikan’a hae ya n’a itakata kuli a mu tuse za n’a kupa. Jesu hape n’a talusize kuli bashemi ba lata ‘ku fa bana ba bona lika ze nde.’ Kihona a ungula taba kuli: ‘Mbali mina ba ba na ni lunya, mu ziba ku fa bana ba mina lika ze nde, Ndate ya kwa lihalimu u ka mi fita hahulu mwa ku fa Moya o Kenile ku ba ba u kupa ku yena.’ (Luka 11:1-13) Z’a talusa Jesu ki ku shutana kwa mufanelo, isi ku swana kwa ona. Haiba mulikani ya itakata wa kona ku koliswa kwa mafelelezo ku fa mulikan’a hae z’a tokwa, mi haiba bashemi ba ba si ka petahala ba fanga bana ba bona ze ba tokwa, ku cwañi ka za Ndat’a luna ya kwa lihalimu ya lilato; kana a si ke a fa moya wa hae o kenile kwa batanga ba hae ba ba sepahala ili ba ba lapela ku yena ka buikokobezo!

21, 22. (a) Jesu n’a itusisize litaluso mañi ha n’a eleza ka za mwa ku tulela lipilaelo ze ama lika za kwa mubili? (b) Ha se lu nyakisisize i sikai kwa milutelo ya Jesu, lu iponelañi?

²¹ Jesu n’a talusize lika cwalo ha n’a eleza ka za mwa ku tulela lipilaelo ze ama lika  za kwa mubili. N’a ize: ‘Mu lemuhe mañwalala, kakuli h’a limi, h’a kutuli; mi h’a na ndu ya mabulukelo, kamba matuli; mi Mulimu wa a uta. Mina mu ba butokwa hahulu ku fita linyunywani! Mu lemuhe mayangayanga mw’a inezi; h’a oti bwanda, h’a luki masila; . . . Mi cwale Mulimu h’a apesa cwalo bucwañi bwa naha bo bu ba teñi kacenu, mi kamuso bu se bu ka nepelwa mwa lyangalilo, ha ni li, u ka mi apesa cwalo mane ni ku fita, mina batu ba tumelo ye nyinyani?’ (Luka 12:24, 27, 28) Ee, haiba Jehova wa tokomela linyunywani ni lipalisa, kikuli a si ke a tokomela hahulu batanga ba hae! Litaluso ze lilato cwalo kono ili ze m’ata kaniti ne li nyangumuzi lipilu za bateelezi ba Jesu.

²² Ha se lu nyakisisize i sikai kwa milutelo ya Jesu, lwa kona ku iponela kuli mapolisa bani be ne ba palezwi ku mu swala ne ba sa pumi ha ne ba ize: “Haisali, ha ku na mutu ya bulezi sina mutu yo.” Kono mulutelo w’o mwendi Jesu a zibwa hahulu ka ona ne li wa ku itusisa liswanisezo, kamba linguli. N’a lutelangañi cwalo? Mi kiñi ze n’e tisanga kuli liswanisezo za hae li be ze m’ata? Lipuzo zeo li ka talimwa mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Ki ifi mitala ye bonisa kuli Jesu n’a luta ka bunolo ni ka ku utwahala?

• Jesu n’a buzezangañi lipuzo ha n’a luta?

• Ku tunafaza taba ki ku eza cwañi, mi Jesu n’a itusisize cwañi mulutelo w’o?

• Jesu n’a itusisize cwañi litaluso ze sa konwi ku latulwa kuli a lute balutiwa ba hae lituto ze munati ka za Jehova?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Jesu n’a bulela lipulelo ze bunolo zeo batu-tu fela ne ba kona ku utwisisa

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Bafalisi ne ba ‘yemisa kambulumbulu mwa sisefiso, kono ba miza kamele’