Jehova U Fuyola ni ku Sileleza Ba Ba Ipeya ku Utwa

“Ya ni utwa u ka pila mwa kozo, u ka iketa a sa sabi kozi.”—LIPROVERBIA 1:33.

1, 2. Ki kabakalañi ku utwa Mulimu ha ku li kwa butokwa? Mu fe mutala.

TUZWINYANI tu tukufalezwi ku fata mwa lwanda ku bata za ku ca, tu sa boni mankoli ye sweli ku zengana mwahalimu. Kapili-pili, m’a tona wa kekela hahulu ka ku saba ili ku tu lemusa, mi wa bapula mafufa a hae. Tuzwinyani t’o twa matela ku yena, mi kapili-pili twa ipata mwa mitibelo ya hae. Mankoli i tuhela mulelo wa yona wa ku shombota. * Taba yeo i lu lutañi? I lu luta kuli, ku ipeya ku utwa kwa pilisa!

² Tuto yeo sihulu ki ya butokwa hahulu kwa Bakreste kacenu, kakuli Satani u sweli ku lika ka t’ata ku shombota batu ba Mulimu. (Sinulo 12:9, 12, 17) Mulelo wa hae ki ku bulaya tumelo ya luna ilikuli Jehova a tuhele ku lu katelwa mi lu icawise bupilo bo bu sa feli. (1 Pitrosi 5:8) Kono ha lu kumalela Mulimu ni ku pakisa ku latelela ketelelo ye lu fiwa ka Linzwi ni kopano za hae, lu sepeñi kuli u ka lu sileleza. Walisamu n’a ñozi kuli: “U ka ku fupeka ka mitibelo ya hae, mi mwatas’a mafufa a hae u ka fumana mukunda.”—Samu 91:4.

Sicaba Sa Mangulunde Si Ba Mbuya

3. Ku kuta-kutela ku ipangula kwa Isilaele ne ku tisizeñi?

³ Sicaba sa Isilaele ha ne si ipeya ku utwa Jehova, ne si oliswa luli. Kono ka bumai, hañata sicaba ne si fulalela Mubupi wa sona ni ku fetuhela kwa milimu ya kota ni licwe, ili “linto za mbango ze sa koni ku . . . tusa.” (1 Samuele 12:21) Ha se ba ipanguzi cwalo ka lilimo-limo, buñata bwa sicaba ne se ba kenelezi hahulu mwa bukwenuheli ku eza kuli mane konji ku ba supa munwana. Kacwalo, Jesu a liloka kuli: “Jerusalema, Jerusalema, wena ya bulaya bapolofita, ya bulaya ka macwe ba ba lumwa ku wena, hasi mo ni latezi ku kubukanya bana ba hao hañata, inge kuhu, mo i kubukanyeza tuzwinyani twa yona mwa mafufa a yona; kono mu hanile. A mu bone, ndu ya mina i siyala ku mina ili matota.”—Mateu 23:37, 38.

4. Ka 70 C.E., ne ku bonahezi cwañi kuli Jehova n’a siile Jerusalema?

⁴ Ka 70 C.E., ne ku iponezwi ka nzila ye tomohisa pilu kuli luli Jehova n’a siile Maisilaele ba mangulunde. Mwaha w’o limpi za Maroma, ze n’e zungisa lindembela ze na ni siswaniso sa mbande, za shombota Jerusalema ku siya mafu a mañata-ñata a’ sabisa. Ka nako yeo, mwa munzi w’o ne ku pitihani batu be ne ba til’o ca Paseka. Matabelo a bona a mañata n’a si ka tabisa Mulimu. Yeo ne li kupuliso ye maswe ya manzwi ao Samuele n’a  bulelezi Mulena Saule wa lingulunde kuli: “[Muñ’a] Bupilo kana a ka tabela linubu za ku cisa, ni matabelo, sina mw’a tabelela mutu ya utwa linzwi la [Muñ’a] Bupilo? Bona! Ku utwa, ki se sinde ku fita matabelo, mi ku mamela, ki se sinde ku fita ku tahisa mafula a litotolo.”—1 Samuele 15:22.

5. Jehova u tokwa ku ipeya ku utwa ko ku cwañi, mi lu ziba cwañi kuli ku ipeya ku utwa ko ku cwalo kw’a konahala?

⁵ Jehova nih’a pihelela kuli batu ba ipeye ku mu utwa, wa utwisisa hande-nde bufokoli bwa bona. (Samu 130:3, 4) Z’a bata kikuli ba sepahale ka pilu kaufela ni ku ipeya ku mu utwa ka tumelo, lilato, ni sabo ye nde ya ku saba ku mu halifisa. (Deuteronoma 10:12, 13; Liproverbia 16:6; Isaya 43:10; Mika 6:8; Maroma 6:17) Ka “lilu le lituna la lipaki” be ne ba bile teñi ku si ka taha kale Bukreste, ne ku bonahezi kuli kw’a konahala ku ipeya ku utwa cwalo, kakuli ne ba sepahalile mwa miliko ye mituna, nihaiba ye isa kwa lifu. (Maheberu 11:36, 37; 12:1) Batu bao ne ba tabisize pilu ya Jehova! (Liproverbia 27:11) Nihakulicwalo, ba bañwi ne ba sepahalile kwa makalelo kono kwa nalulelule ba tuhela ku ipeya ku utwa. Yo muñwi wa bao ne li Mulena Joasi wa Juda ya kwakale.

Mulena Ya N’a Sinyizwe ki Litwaelano Ze Maswe

6, 7. Joasi ne li mulena ya cwañi Jehoyada ha n’a sa pila?

⁶ Mulena Joasi n’a pilezi fa linala ha n’a batil’o bulawa a li mbututu. Joasi ha n’a bile wa lilimo ze supile, Muprisita yo Muhulu Jehoyada a itiisa pilu mi a mu patulula ni ku mu yolisa fa bulena. Bakeñisa kuli Jehoyada, ya n’a saba Mulimu, n’a li sina ndate ni muelezi ku Joasi, mubusi wa mucaha y’o “a eza ze lukile mwa meto a [Muñ’a] Bupilo, mwa mazazi kaufela ha n’a sa pila muprisita Jehoyada.”—2 Makolonika 22:10–23:1, 11; 24:1, 2.

⁷ O muñwi wa misebezi ye minde ya n’a ezize Joasi ne li ku lukisa tempele ya Jehova—ona ‘muhupulo o n’o tahezi Joasi.’ N’a hupulisize Muprisita yo Muhulu Jehoyada kuli ne ku tokwahala ku nga mutelo wa tempele mwa Juda ni mwa Jerusalema, “o n’o laezwi ki Mushe,” ilikuli u itusiswe mwa musebezi wa ku lukisa w’o. Ku bonahala kuli Jehoyada n’a konile ku susueza mulena wa mucaha y’o ku ituta Mulao wa Mulimu ni ku u latelela. Kabakaleo, tempele ni libyana za mwa teñi za lukiswa kapili-pili.—2 Makolonika 24:4, 6, 13, 14; Deuteronoma 17:18.

8. (a) Sihulu, ki nto mañi ye n’e tibisize tumelo ya Joasi? (b) Kabakala buipanguli, mulena a ezañi kwa nalulelule?

⁸ Ka bumai, Joasi n’a si ka tundamena ku utwa Jehova. Libaka? Linzwi la Mulimu li lu bulelela kuli: “Jehoyada ha s’a shwile, makwambuyu ba Juda ba ta, ba t’o kubama fapil’a mulena. Mi mulena a ba utwa. Cwale ba hasanela Ndu ya [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa bokuku a bona, ba y’o sebeleza likota za makombelo ni maswaniso; mi [Muñ’a] Bupilo a nyemela Juda ni Jerusalema, kabakala kuli ba ezize mulatu.” Kabakala kukuezo ye maswe ya makwambuyu ba Juda, mulena hape a tokwa ku utwa bapolofita ba Mulimu. Yo muñwi ku bao ne li Zakaria mwan’a Jehoyada, ya n’a nyazize ka bundume buipanguli bwa Joasi ni sicaba. Ku fita ku baka, Joasi a fa taelo  mi Zakaria a pobaulwa macwe ku fitela a shwa. Luli, Joasi n’a fetuhile munna ya situhu, ili muipanguli—mi libaka fela la teñi ne li kuli n’a yembuluzwi ki litwaelano ze maswe!—2 Makolonika 24:17-22; 1 Makorinte 15:33.

9. Ze n’e til’o wela Joasi ni makwambuyu li bonisa cwañi butoto bwa ku ipangula?

⁹ Kabakala ku ipangula ku Jehova, lika ne li bezi cwañi Joasi ni makwambuyu, bona balikani ba hae ba ba maswe? Mpi ya Masiria—ili “sitopanyana” fela—ba taseza Juda mi “ba bulaya manduna kaufela ba sicaba.” Batabani bao hape ba yubula mulena maluwo a hae hamoho ni gauda ni silivera ya mwa tempele. Joasi n’a bandukile, kono a siyala a fokozi mi a li mwa butuku bo butuna. Hakuswanyani ku zwa f’o, ba bañwi kwa batanga ba hae ba lelisana mi ba mu bulaya. (2 Makolonika 24:23-25; 2 Malena 12:17, 18) Kaniti luli zeo Jehova n’a bulelezi Isilaele ne li za niti, kuli: “Ha u sa utwi linzwi la [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, u sa tiisezi ku mamela litaelo za hae kaufela, ni milao ya hae . . . , likuto [li] ka ku tahela, [li] ka ba ku wena.”—Deuteronoma 28:15.

Muñoli Ya N’a Pilisizwe ki ku Ipeya ku Utwa

10, 11. (a) Ki kabakalañi ha ku li ko ku tusa ku nahanisisa kelezo yeo Jehova n’a file Baruki? (b) Jehova n’a file Baruki kelezo mañi?

¹⁰ Kana fokuñwi mwa zwafanga kakuli kwa batu be mu katana mwa bukombwa bwa Sikreste, ki ba sikai fela ba ba tabela taba ye nde? Kana fokuñwi mwa ikumbutanga limbombo ni minyaka ye ba ikola? Haiba ku cwalo, mu nahanisise Baruki, muñoli wa Jeremia, hamoho ni kelezo ye lilato ya n’a mu file Jehova.

¹¹ Baruki ha n’a sweli ku ñola bupolofita bo buñwi, Jehova a mu isa hahulu pilu. Libaka? Kakuli Baruki n’a kalile ku tongoka ni ku lakaza ze ñwi ze fita sebelezo ye ipitezi ya n’a eza ku Mulimu. Jehova h’a lemuhile cinceho ya moya wa Baruki, a mu eleza ka ku nonga, kono ili ka sishemo, kuli: “Kikuli wena u ka ipatela linto ze tuna? U si ke wa ipatela zona, kakuli ni ka tiseza batu kaufela bumaswe, . . . kono ni ka ku fa bupilo bwa hao, ibe mbuya ya hao, mwa mabaka kaufela m’o ka ya.”—Jeremia 36:4; 45:5.

12. Lu swanela ku pimelañi ku ipatela “linto ze tuna” mwa linako ze?

¹² Kana mwa lemuha kuli zeo Jehova n’a bulelezi Baruki ne li bonisa kuli N’a iyakatwa hahulu munna wa ngana y’o, ili ya n’a mu sebelelize hamoho ni Jeremia ka busepahali ni ka bundume? Ni kacenu, Jehova u iyakatwa hahulu ba ba hanelela ku bata mibeleko ya mwa lifasi le ko ba twi ba ka ocola mali a mañata. Ki litohonolo kuli sina Baruki, ba bañata ba ba cwalo ba amuhezi sikululo ye lilato ye ba filwe ki mizwale ba Sikreste ba ba yeziseli. (Luka 15:4-7) Ee, haike kaufel’a luna lu lemuhe kuli ba ba ipatela “linto ze tuna” mwa lifasi le ha ku na ko ba ya. Batu ba ba cwalo ba ka palelwa ku fumana tabo sakata, mi bumai bo butuna kikuli ba ka tuha ba yundelela hamoho ni lifasi le ni litakazo za lona kaufela za buitati.—Mateu 6:19, 20; 1 Joani 2:15-17.

13. Taba ye ama Baruki i lu luta tuto mañi ka za buikokobezo?

¹³ Taba ye ama Baruki i lu luta tuto ye ñwi ya butokwa ka za buikokobezo. Mu lemuhe kuli Jehova ka sibili n’a si ka eleza Baruki kono a bulela ka Jeremia, mi Baruki mwendi n’a izibela hande bufokoli bwa Jeremia. (Jeremia 45:1, 2) Niteñi, Baruki n’a si ka ikuhumusa; a lemuha ka buikokobezo kuli Jehova ne li yena luli ya n’a mu eleza. (2 Makolonika 26:3, 4, 16; Liproverbia 18:12; 19:20) Kacwalo ha lu ‘swelwi lu eza mulatu’ lu si ka lemuha, mi lu fiwa kelezo ye tokwahala ye zwa mwa Linzwi la Mulimu, lu likanyise Baruki ka ku eza ka yeloseli, temuho ya kwa moya, ni buikokobezo.—Magalata 6:1.

14. Ki kabakalañi ha ku li ko kunde kuli lu utwe ba ba lu etelela?

¹⁴ Ha lu ikokobeza cwalo, lu tusa ni ba ba lu eleza. Maheberu 13:17 i li: “Mu utwe bazamaisi ba mina, mi mu ipeye kwatas’a bona; kakuli ba tonela mioya ya mina, hailifo ba ka buzwa  za yona. Mu ba utwe; kuli ba eze musebezi wo ka tabo, isi ka ku tonga ko ku si na ku mi tusa se siñwi.” Ki hañata maeluda ba lapela ku Jehova ka t’ata, ili ku kupa bundume, butali, ni maseme a’ tokwahala mwa ku peta musebezi o t’ata w’o, o li kalulo ya bulisana bwa bona! Haike lu “lumelele ba ba eza cwalo.”—1 Makorinte 16:18.

15. (a) Jeremia n’a bonisize cwañi kuli wa sepa Baruki? (b) Baruki n’a filwe mupuzo mañi kabakala buikokobezo ni ku utwa kwa hae?

¹⁵ Ku bonahala kuli Baruki n’a cincize, kakuli Jeremia hasamulaho n’a mu file musebezi o t’ata hahulu—wa ku ya kwa tempele ku y’o bala ka ku tumusa katulo ya n’a ñozi ka sibili ka mulomo wa Jeremia. Kana Baruki n’a u lumezi? Ee, n’a ezize “kaufela mw’a n’a laelezwi ki mupolofita Jeremia.” Mane n’a balezi makwambuyu ba Jerusalema katulo ye swana, mi kaniti ne ku tokwahala hahulu bundume f’o. (Jeremia 36:1-6, 8, 14, 15) Mababilona ha ne ba hapile munzi lilimo ze bat’o ba ze 18 ku zwa f’o, mu nahane mwa n’a itebuhezi Baruki ha n’a bandusizwe kabakala kuli n’a mamezi temuso ya Jehova ni ku tuhela ku ipatela “linto ze tuna”!—Jeremia 39:1, 2, 11, 12; 43:6.

Ku Ipeya ku Utwa ka Nako ya Ndwa Ne ku Pilisize Batu

16. Jehova n’a ezize cwañi Majuda ka mufelañeke mwa Jerusalema Mababilona ha ne ba ba taekile ka 607 B.C.E.?

¹⁶ Jerusalema ha ne i wile ka 607 B.C.E., ne ku iponezwi hape kuli Mulimu ki ya mufelañeke ku ba ba ipeya ku utwa. Fa kaungu-ungu ka ndwa, Jehova a bulelela Majuda kuli: “A mu bone, ni beya nzila ya bupilo ni nzila ya lifu fapil’a mina. Ya ka siyala mwa munzi wo, u ka shwa kwa lilumo, ni kwa tala, ni kwa ncwa ye yambukela; kono ya zwela kwande ku y’o ipeya kwa Makalade ba ba mi potolohile, yena u ka pila, mi bupilo bwa hae i ka ba mbuya ya hae.” (Jeremia 21:8, 9) Nihaike batu ba mwa Jerusalema ne ba lukelwa ki lifu, Jehova a eza ka mufelañeke be ne ba ipeile ku mu utwa, mane nihaiba ka nako ya kaulakañi yeo, kwa mafelelezo luli. *

17. (a) Ku ipeya ku utwa kwa Jeremia ne ku likilwe ka linzila lifi ze peli, Jehova ha n’a mu laezi ku bulelela Majuda be ne ba taekilwe kuli ba ‘ipeye kwa Makalade’? (b) Mutala wa Jeremia wa ku ipeya ku utwa ka bundume u kona ku lu tusa cwañi?

¹⁷ Ku bulelela Majuda ku koza mwendi hape ne ku likile ku ipeya ku utwa kwa Jeremia. Libaka la pili kikuli n’a fufaba libizo la Mulimu. N’a sa tabeli kuli li kendaukiwe ki lila ze n’e ka bulela kuli milimu ya zona ye sa pili ki yona y’e li konisize ku wina ndwa. (Jeremia 50:2, 11; Malilo 2:16) Hape, Jeremia n’a ziba kuli ka ku bulelela sicaba ku koza, n’a ipizeza lifu, kakuli ba bañata ne ba ka mu nahanela ku undunganya sicaba. Niteñi, n’a si ka  kuña, kono a shaela mishaa ya Jehova ka mwa n’a laelezwi. (Jeremia 38:4, 17, 18) Sina Jeremia, ni luna lu shaela taba ye ba sa lati batu. Ki taba yeo Jesu ni yena n’a nenauzwi ka yona. (Isaya 53:3; Mateu 24:9) Kacwalo lu si ke lwa “saba batu,” kono sina Jeremia, lu tiye pilu ni ku ipeya ku utwa Jehova, ili ku sepa hahulu ku yena.—Liproverbia 29:25.

Ku Ipeya ku Utwa Muta Gogo A Lwana

18. Batanga ba Jehova kwapili ba ka tahelwa ki miliko mañi ya ku ipeya ku utwa?

¹⁸ Muinelo mukatumbi o maswe wa Satani wo u ka tuha u sinyiwa ka “ñalelwa ye tuna” ye samba iba i bonwe. (Mateu 24:21) Nako yeo i si ka fita kale ni ha se i kalile, ku si na kakanyo batu ba Mulimu ba ka tahelwa ki milikotuna ye ka lika tumelo ni ku ipeya ku utwa kwa bona. Ka mutala, Bibele i lu bulelela kuli Satani, mwa situlo sa hae sa ku ba “Gogo, [wa] kwa naha ya Magogo,” u ka shaka twaniso ya meto-mafubelu ya ku lwanisa batanga ba Jehova, ili ku unga batabani ba ba taluswa ku ba ‘mpi ye m’ata ye t’o kwahela naha sina lilu.’ (Ezekiele 38:2, 14-16) Batu ba Mulimu ba ba fitiwa kwa buñata ili ba ba si na lilwaniso ba ka sabela kwa “mitibelo” ya Jehova, ili yeo a bapula kuli a sileleze ba ba ipeya ku utwa.

19, 20. (a) Ki kabakalañi ha ne ku li kwa butokwa hahulu kwa Maisilaele ku ipeya ku utwa ha ne ba tibelezi kwa Liwate le Lifubelu? (b) Ku nahanisisa ka tapelo taba ya za Liwate le Lifubelu ku kona ku lu tusa cwañi kacenu?

¹⁹ Taba yeo i lu hupulisa musipili wa Maisilaele wa ku zwa mwa Egepita. Jehova ha s’a natile Egepita likoto ze lishumi ze sinya, n’a si ka zamaisa batu ba hae nzila ye pumelela ya ku ya kwa Naha ya Sepiso, kono a ba isa kwa Liwate le Lifubelu, ko ne ba kona ku kwaciswa ni ku lwaniswa. Ka mubonelo wa sisole, k’o n’e li inge ku ikenya mwa lila la kwena. Kambe ne mu li teñi f’o, kana ne mu ka be mu mamezi linzwi la Jehova ka Mushe ni ku liba kwa Liwate le Lifubelu ka sepo ye tezi, inze mu ziba kuli nzila ye mu zamaya ku ya kwa Naha ya Sepiso ya ngonjoloka hanyinyani?—Exoda 14:1-4.

²⁰ Ha lu zwelapili ku bala mwa Exoda kauhanyo 14, lu bona m’o Jehova n’a piliselize batu ba hae ka m’ata a’ mbwetukisa. Litaba ze cwalo za kona ku tiisa tumelo ya luna ha lu ikupulisa ku ituta zona ni ku li nahanisisa. (2 Pitrosi 2:9) Mi tumelo ye tiile yona i lu tiisa ku utwa Jehova, z’a tokwa ni ha li bonahala ku hanyeza mihupulo ya butu. (Liproverbia 3:5, 6) Kacwalo mu ipuze kuli, ‘Kana na itiisa ku hulisa tumelo ya ka, ka ku tukufalelwa ku ituta Bibele, ku lapela, ni ku yeya, hamoho ni ka ku kopana kamita ni batu ba Mulimu?’—Maheberu 10:24, 25; 12:1-3.

Ku Ipeya ku Utwa ku Fa Sepo

21. Ba ba ipeya ku utwa Jehova ba fuyolwa cwañi nako ye, mi ba ka fuyolwa cwañi kwapili?

²¹ Ku ba ba pila ka ku ipeya ku utwa Jehova, nihaiba cwale ba tahelwa ki ze i bulela Liproverbia 1:33, ye li: “Ya ni utwa u ka pila mwa kozo, u ka iketa a sa sabi kozi.” Manzwi a’ omba-omba ao a ka sebeza hahulu ka lizazi  la Jehova la silomboti le li taha. Mane, Jesu n’a bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Zeo ha li ka kala ku taha, mu talimise meto kwahalimu, mi mu inuke; kakuli ku liululwa kwa mina ku se ku li fakaufi.” (Luka 21:28) Kaniti, ba ba ipeya ku utwa Mulimu ki bona fela ba ba ka mamela manzwi ao ka sepo.—Mateu 7:21.

22. (a) Ki kabakalañi batu ba Jehova ha ba na ni sepo? (b) Ku ka talimwañi mwa taba ye tatama?

²² Libaka le liñwi le li fa sepo kikuli “Mulena [Muñ’a] Bupilo h’a na ku eza se siñwi, a si ka sebela mulelo wa hae kwa batanga ba hae ba bapolofita.” (Amosi 3:7) Kacenu, Jehova h’a tahisi bapolofita sina kale; kono u file sitopa sa mutanga ya sepahala musebezi wa ku fepa ba ndu ya hae ka lico za kwa moya za ka bunako. (Mateu 24:45-47) Ki kwa butokwa hahulu he kuli lu be ni moya wa ku utwa “mutanga” y’o! Sina mo i ka boniseza taba ye tatama, ku ipeya ku utwa ko ku cwalo hape ki poniso ya mo l’u ngela Jesu, yena mulen’a “mutanga” y’o. Jesu ki yena y’o ‘macaba a ka mu utwa.’—Genese 49:10.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mw’a Hupula?

• Ku kuta-kutela ku ipangula kwa Maisilaele ne ku tisizeñi?

• Mulena Joasi n’a amilwe cwañi ki balikani, ili kwa bucaha bwa hae ni hasamulaho?

• Lu kona ku ituta lituto lifi ku Baruki?

• Ki kabakalañi batu ba Jehova ba ba ipeya ku utwa ha ba sa tokwi ku saba, muinelo wa lifasi ha u nze u liba kwa ku fela?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Ka ketelelo ya Jehoyada, Joasi kwa bucaha n’a ipeile ku utwa Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Litwaelano ze maswe ne li kukuelize Joasi ku bulaisa mupolofita wa Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Kana ne mu ka be mu utwile Jehova ni ku t’o iponela m’ata a hae a’ mbwetukisa a ku pilisa?