Bakreste Ba Tokwa ku Tusana

“Lu lilama za ba bañwi ku ba bañwi.”—MAEFESE 4:25.

1. Hatiso ye ñwi i bulelañi ka za mubili wa mutu?

MO U bupezwi mubili wa mutu kw’a makaza luli! Hatiso ye bizwa The World Book Encyclopedia i li: “Fokuñwi batu ba bulelanga kuli mubili wa mutu ki mushini—ona o makaza ka ku fitisisa. Niteñi, mubili wa mutu haki mushini. Kono u kona ku bapanywa kwa mushini ka linzila ze ñata. Sina mushini, mubili u na ni likalulo ze ñata. Kalulo ni kalulo ya mubili, sina kalulo ni kalulo ya mushini, i na ni misebezi ya yona. Kono likalulo kaufela za sebelisana ili ku konisa mubili kamba mushini ku sebeza hande.”

2. Mubili wa mutu ni puteho ya Sikreste li swana ka nzila ifi?

² Ee, mubili wa mutu u na ni lilama ze ñata, mi silama ni silama si peta nto ye tokwahala. Ha ku na musinga, musifa, kamba silama se siñwi sa mubili se si si na tuso. Ka nzila ye swana, yo muñwi ni yo muñwi mwa puteho ya Sikreste u kona ku tusa kwa ku tahisa kuli i be hande kwa moya. (1 Makorinte 12:14-26) Nihaike mwa puteho ha ku swaneli ku ba ni ya ikutwa ku ba ya pahami ku fita ba bañwi, ha ku na ya swanela ku ipona kuli haki wa butokwa.—Maroma 12:3.

3. Maefese 4:25 i bonisa cwañi kuli Bakreste ba itingile ku ba bañwi?

³ Sina lilama za mubili ze itingile se siñwi ku se siñwi, Bakreste ni bona ba itingile ku ba bañwi. Muapositola Paulusi n’a bulelezi balumeli ba bañwi ba ba tozizwe kuli: “Cwale mu tobohe bupumi, mi mutu ni mutu a bulelele wahabo niti; kakuli lu lilama za ba bañwi ku ba bañwi.” (Maefese 4:25) Lilama za Isilaele wa kwa moya, ona “mubili wa Kreste,” ba ambolisana ka ku sa patelana niti mi ba swalisani kakuli ki “lilama za ba bañwi ku ba bañwi.” Ee, yo muñwi ni yo muñwi wa bona ki silama sa ba bañwi kaufela. (Maefese 4:11-13) Bao ba swalisani ka tabo ni Bakreste ba ba na ni sepo ya ku pila fa lifasi, ili ba ba na ni niti.

4. Ba banca mwa niti ba kona ku tusiwa ka linzila lifi?

⁴ Ka silimo, likiti-kiti za ba ba na ni sepo ya  ku pila fa lifasi ba kolobezwanga. Lilama ba bañwi ba puteho ba tabelanga ku ba tusa ku ‘fitela ku za ku petahala.’ (Maheberu 6:1-3) Tuso yeo i kana ya ama ku alaba lipuzo ka za Mañolo kamba ku tusa ku za mwa bukombwa. Lu kona ku tusa ba banca mwa niti ka ku ba mutala o munde mwa ku abana kamita mwa mikopano ya Sikreste. Hape ha ku ba ni butata, lwa kona ku ba susueza kamba mwendi ku ba omba-omba. (1 Matesalonika 5:14, 15) Lu fumane linzila za ku tusa ba bañwi ku “zamaya mwa niti.” (3 Joani 4) Ibe kuli lu banana kamba ba bahulu, kuli kihona lu sa z’o kala ku zamaya mwa niti kamba se lu zamaile teñi ka lilimo-limo, lwa kona ku tusa balumeli ba bañwi ku tiya kwa moya—mi luli ba tokwa tuso ya luna.

Ne Ba File Tuso Ye N’e Tokwahala

5. Bo Akila ni Prisila ne ba tusize cwañi Paulusi?

⁵ Bosinyalana ba Sikreste ki ba bañwi kwa batu ba ba tabiswa ki ku tusa balumeli ba bañwi. Ka mutala, Akila ni musal’a hae Prisila ne ba tusize Paulusi. Ne ba mu amuhezi mwa ndu ya bona, ku sebeza ni yena mwa ku eza litende, ni ku mu tusa ku tiisa puteho ye nca ya mwa Korinte. (Likezo 18:1-4) Ka nzila ye si ka taluswa, mane ne ba kenyize bupilo bwa bona mwa kozi kabakala hae. Ne ba pila mwa Roma Paulusi ha n’a bulelezi Bakreste ba kwateñi kuli: “Mu lumelise Prisila ni Akila, batusi ba ka ku Jesu Kreste, ba ba ni beezi litoho za bona ku pilisa bupilo bwa ka. Hasi na fela n’itumela ku bona, kono ni Likeleke kaufela za bamacaba.” (Maroma 16:3, 4) Sina Akila ni Prisila, Bakreste ba bañwi ba cwale ba tiisanga liputeho ni ku tusa balapeli ba bañwi ka linzila ze shutana-shutana. Fokuñwi mane ba kenyanga bupilo bwa bona mwa kozi kuli ba pime ku tahisa kuli banyandisi ba tukufaze kamba ku bulaya batanga ba bañwi ba Mulimu.

6. Apolosi n’a filwe tuso mañi?

⁶ Akila ni Prisila hape ne ba tusize Apolosi, Mukreste ya n’a bulela ka bukwala, ya n’a luta batu ba mwa Efese ka za Jesu Kreste. Ka nako yeo, Apolosi n’a ziba fela za kolobezo ye n’e eziwa ki Joani, ye n’e yemela ku bakela libi za ku loba bulikani bwa Mulao. Ka ku lemuha kuli Apolosi n’a tokwa tuso, bo Akila ni Prisila “ba mu taluseza Nzila ya Mulimu, ku fita mw’a n’a i zibela pili.” Mwendi ne ba mu taluselize kuli kolobezo ya Sikreste ne i kopanyeleza ku nweliswa mwa mezi ni ku amuhela moya o kenile. Apolosi n’a utwisisize. Hasamulaho ha n’a li kwa Akaya “a tusa hahulu ba ba lumezi, ka sishemo sa Mulimu. Kakuli n’a tula Majuda patalaza, ka mata a matuna, a ba kolisa ka Mañolo kuli Jesu ki Kreste.” (Likezo 18:24-28) Ze ba bulela balumeli ba bañwi hañata li kona ku ekeza kwa kutwisiso ya luna ya Linzwi la Mulimu. Mwa kalulo yeo ni mona lu tokwa ku tusana.

Ku Tusa ku za kwa Mubili

7. Ba kwa Filipi ne ba ezize cwañi Bakreste ba bañwi ha ne ba tokwile tuso ya lika za kwa mubili?

⁷ Lilama za puteho ya Sikreste ya kwa Filipi ne ba lata hahulu Paulusi mi ha n’a li kwa Tesalonika, ne ba mu lumezi lika za kwa mubili. (Mafilipi 4:15, 16) Mizwale ba mwa Jerusalema ha ne ba tokwile tuso ya kwa mubili, ba kwa Filipi ne ba tabezi ku tusa mane ku fita ni  mo ne ba konela. Paulusi n’a itebuhile hahulu moya o munde wa mizwale ni likaizeli ba hae ba kwa Filipi kuli mane n’a bulezi kuli ki mutala kwa balumeli ba bañwi.—2 Makorinte 8:1-6.

8. Epafrodite n’a bonisize moya mañi?

⁸ Paulusi ha n’a tamilwe, ba kwa Filipi ne ba mu lumezi lika za kwa mubili, mi mane hape ne ba lumezi ku yena numwana, Epafrodite. Paulusi n’a ize: “[Epafrodite] n’a sutelezi kwa lifu kabakala musebezi wa Kreste; u tobohile bupilo bwa hae kuli a eze se ne mu palelwa ku ni sebeleza ka sona.” (Mafilipi 2:25-30; 4:18) Ha lu si ka talusezwa kuli Epafrodite n’a li eluda kamba mutang’a bukombwa. Niteñi, n’a li Mukreste ya n’a na ni buitomboli ili ya n’a tusa, mi Paulusi luli n’a tokwa tuso ya hae. Kana mwa puteho ya mina ku na ni ya swana ni Epafrodite?

Ne Ba Li Ba Ba ‘Tiisa Lipilu’

9. Arisitarko u lu fa mutala mañi?

⁹ Mwa puteho ifi kamba ifi, mizwale ni likaizeli ba ba lilato, ba ba swana ni Akila, Prisila, ni Epafrodite, ba itebuhiwa luli. Balapeli ba bañwi ku luna ba kona ku ba sina Arisitarko, Mukreste wa mwa lilimo za kwa makalelo a Bukreste. Yena ni ba bañwi ne ba li ba ba ‘tiisa lipilu,’ mi mwendi ne ba li baomba-ombi kamba ne ba fa tuso mwa lika ze ñwi za butokwa. (Makolose 4:10, 11) Ka ku tusa Paulusi, Arisitarko n’a bile mulikani yo mutuna mwa linako ze t’ata. N’a li sina mutu ya bulezwi kwa Liproverbia 17:17 kuli: “Mulikan’a mutu wa mu lata ka nako ni nako, u pepezwi kuli a be mwanahabo mwa liziyezi za hae.” Kaufel’a luna lu swanela ku satalala ku ‘tiisa lipilu’ Bakreste ba bañwi, nji hakucwalo? Sihulu lu swanela ku tusa ba ba mwa ziyezi.

10. Pitrosi n’a file mutala mañi kwa maeluda ba Sikreste?

¹⁰ Sihulu maeluda ba Sikreste ba swanela ku tiisa mizwale ni likaizeli ba bona ba kwa moya. Kreste n’a ize ku muapositola Pitrosi: “U tiise banabahenu.” (Luka 22:32) Pitrosi n’a konile ku eza cwalo kakuli n’a li ya bundume ili ya n’a kona hahulu ku lukisa lika, sihulu Jesu ha s’a zuhile kwa bafu. Mina maeluda, mu like ka mo mu konela kaufela ku lata ku eza cwalo ka sishemo kakuli balumeli sina mina ba mi tokwa.—Likezo 20:28-30; 1 Pitrosi 5:2, 3.

11. Ku nyakisisa moya wa Timotea ku kona ku lu tusa cwañi?

¹¹ Timotea, ya n’a zamayanga ni Paulusi, n’a li eluda ya n’a iyakatwa hahulu Bakreste ba bañwi. Niha n’a kula, Timotea n’a na ni tumelo ye tiile ye n’e iponelwa mi n’a ‘sebelize ni Paulusi za Evangeli.’ Kacwalo muapositola y’o n’a kona ku bulelela ba kwa Filipi kuli: “Ha ni na wa bubeli, konji yena, wa pilu ye swana sina ya ka, ka ku tokomela za mina.” (Mafilipi 2:20, 22; 1 Timotea 5:23; 2 Timotea 1:5) Ka ku ba ni moya o swana ni wa Timotea, lwa kona ku ba ni tuso kwa balapeli ba bañwi ba Jehova. Ki niti kuli lu na ni ku tiyela bufokoli bwa luna bwa butu ni miliko ye shutana-shutana, kono ni luna lwa kona mi lu swanela ku ba ni tumelo ye tiile ni ku iyakatwa mizwale ni likaizeli ba luna ba kwa moya. Kamita lu hupule kuli ba lu tokwa.

Basali Be Ne Ba Iyakatwa Batu

12. Mutala wa Dorkasi u kona ku lu lutañi?

¹² Yo muñwi wa balumeli ba basali be ne ba iyakatwa batu ne li Dorkasi. Ha n’a shwile, balutiwa ba biza Pitrosi ni ku mu isa mwa ndu ye kwahalimu. Teñi m’o, “basali ba limbelwa kaufela ba taha ku yena, inze ba lila; ba mu bonisa misisi ni liapalo z’a n’a ba ezezanga Dorkasi, ha n’a sa inzi ni bona.” Dorkasi n’a pilisizwe hape mi kaniti n’a zwezipili ku ‘eza misebezi ye minde ye miñata, ni lituso.’ Mwa puteho ya Sikreste ya cwale, ku na ni basali ba ba swana ni Dorkasi ba ba kana ba luka liapalo kamba ku eza lika ze ñwi ze lilato ku ba ba na ni butokwi. Niteñi, misebezi ya bona ye minde sihulu ki ye ama za Mubuso ni ku abana mwa musebezi wa ku tahisa balutiwa.—Likezo 9:36-42; Mateu 6:33; 28:19, 20.

13. Lidia n’a bonisize cwañi ku iyakatwa Bakreste ba bañwi?

 ¹³ Musali ya n’a bizwa Lidia, ya n’a saba Mulimu, n’a iyakatwa ba bañwi. N’a li wa kwa Tiatira, mi n’a pila mwa Filipi Paulusi ha n’a il’o kutaleza teñi ibat’o ba ka 50 C.E. Mwendi Lidia n’a li muproselite wa Mujuda, kono mwendi mwa Filipi ne ku si na Majuda ba bañata mi hape ne ku si na sinagoge. Muapositola ha n’a til’o shaela taba ye nde ku bona, Lidia ni basali ba bañwi be ne ba li balumeli ne ba kopanezi kwa nuka ku lapela. Taba yeo i li: “Mulena a kwalula pilu ya [Lidia], kuli a tokomele litaba ze bulelwa ki Paulusi. A man’o kolobezwa ni ba ndu ya hae, a lu lapela, a li: Ha mu atuzi kuli ni ya sepahala, mu kene mwa ndu ya ka, mu t’o ina mwateñi. Mi a lu hapeleza.” (Likezo 16:12-15) Kabakala kuli Lidia n’a bata ku ezeza ba bañwi ze nde, a kolwisa Paulusi ni ba n’a li ni bona ku ina ni yena. Kacenu Bakreste ba ba lilato ni sishemo ha ba bonisa kamuhelo ye cwalo, lwa itebuha luli!—Maroma 12:13; 1 Pitrosi 4:9.

Ni Mina Banana Lwa Mi Tokwa

14. Jesu Kreste n’a ezize cwañi banana?

¹⁴ Puteho ya Sikreste ne i tomilwe ki Mwan’a Mulimu, yena Jesu Kreste ya lilato ni sishemo. Batu ne ba lukuluhile ku yena kakuli n’a na ni lilato ni musa. Muta o muñwi, ba bañwi ha ne ba kalile ku tisa bana ba bona ba banyinyani ku Jesu, balutiwa ba lika ku ba lelekisa. Kono Jesu n’a ize: “Mu tuhele bana ba banyinyani ba tahe ku na, mi mu si ke mwa ba hanisa; kakuli mubuso wa Mulimu ki wa ba ba swana sina bona. Kaniti na mi bulelela, ni li: Mutu ufi kamba ufi ya sa amuheli mubuso wa Mulimu inge mwanana, h’a na ku kena mwateñi.” (Mareka 10:13-15) Kuli lu be ni mbuyoti ya ku kena mwa Mubuso, lu lukela ku ba sina banana, ili ku ba ni buikokobezo ni ku tabela ku lutiwa. Jesu n’a bonisize kuli n’a lata banana ka ku b’a nga mwa mazoho a hae ni ku ba fuyaula. (Mareka 10:16) Mina banana kacenu bo? Mu zibe kuli mw’a latiwa mi mw’a tokwahala mwa puteho.

15. Ki lisupo mañi ka za bupilo bwa Jesu ze ñozwi kwa Luka 2:40-52, mi n’a tomezi banana mutala mañi?

¹⁵ Jesu ha n’a sa li mwanana, n’a bonisize kuli n’a lata Mulimu ni Mañolo. Ha n’a na ni lilimo ze 12, yena ni bashemi ba hae, bo Josefa ni Maria, ba tama musipili ku zwa habo mwa Nazareta ku ya kwa Jerusalema ku yo ca  Paseka. Ha ba kuta, bashemi ba Jesu ba lemuha kuli n’a siyo mwa sikwata sa batu be ne ba zamaya hamoho. Kwa mafelelezo ba yo mu fumana ku o muñwi wa miyaho ya tempele, inz’a teeleza kwa baluti ba Majuda ni ku ba buza lipuzo. Ka ku komoka kuli bo Josefa ni Maria ne ba sa zibi kwa ku mu fumana, Jesu a buza a li: “Ne mu sa zibi kuli ni swanezi ku ba kwa litaba za Ndate?” A kutela kwahae ni bashemi ba hae, a zwelapili ku ikokobeza ku bona inz’a hula ni ku talifa. (Luka 2:40-52) Jesu n’a tomezi bana ba luna mutala o munde luli! Kaniti luli ba swanela ku utwa bashemi ba bona ni ku tabela ku ituta lika za kwa moya.—Deuteronoma 5:16; Maefese 6:1-3.

16. (a) Banana ba bañwi ne ba huwelelize cwañi Jesu ha n’a kutaza kwa tempele? (b) Mikulwani ba Sikreste ba na ni tohonolo mañi kacenu?

¹⁶ Ka ku ba mwanana, mwendi wa kutazanga ka za Jehova kwa sikolo, mi hape mwendi wa kutazanga ni bashemi ba hao fa ndu ni ndu. (Isaya 43:10-12; Likezo 20:20, 21) Nakonyana a si ka shwa kale, Jesu ha n’a kutaza ni ku folisa batu kwa tempele, banana ba bañwi ba huweleza ba li: “Hosanna ku Mwan’a Davida!” Baprisita ba bahulu ni bañoli ba halifiswa ki seo mi ba li: “Kikuli wa ba utwa se ba bulela?” Jesu a li, “E; ibo mina ha mu si ka bala taba ye li: Ka milomo ya bana, ni ya ba ba anya, u fumani milumbeko ye petehile?” (Mateu 21:15-17) Sina banana bao, mina banana mwa puteho mu na ni tohonolo ye tuna ya ku lumbeka Mulimu ni Mwan’a hae. Lwa mi tokwa mi lu bata kuli mu swalisane ni luna mwa ku shaela za Mubuso.

Ha Ku Zuha Butata

17, 18. (a) Ki kabakalañi Paulusi ha n’a lukiselize Bakreste ba mwa Judea koleko? (b) Linubu ze n’e filwe balumeli ba kwa Judea ne li tusize cwañi Bakreste ba Majuda ni be ne ba li Balicaba?

¹⁷ Ibe kuli lu mwa muinelo ufi kamba ufi, lilato li lu susumeza ku tusa Bakreste ba bañwi ba ba mwa butokwi. (Joani 13:34, 35; Jakobo 2:14-17) Kakuli Paulusi n’a lata mizwale ni likaizeli ba hae ba mwa Judea, n’a ba lukiselize za koleko mwa liputeho za mwa Akaya, Galatia, Masedonia, ni Asia. Mwendi nyandiso, mifilifili ya mwahal’a bayahi, ni lukupwe ze ne ba ipumani ku zona balutiwa mwa Jerusalema ki zona ze n’e tahisize lika za n’a bizize Paulusi kuli ne li “butuku,” “ku nyandiswa,” ni ‘ku amuhiwa tutu ya bona.” (Maheberu 10:32-34; Likezo 11:27–12:1) Kacwalo n’a zamaisize za koleko ya Bakreste be ne ba shebile ba mwa Judea.—1 Makorinte 16:1-3; 2 Makorinte 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

¹⁸ Linubu za ka ku itatela ze n’e filwe kwa balumeli ba mwa Judea ne li bonisize kuli mwahal’a balapeli ba Jehova ba Majuda ni Balicaba ne ku na ni sizwale. Bakreste be ne ba li Balicaba ha ne ba isize linubu zeo, ne ba konile ni ku yo itumela kwa Majuda be ne ba li balapeli sina bona, ili ku itumela lituto ze ñata za kwa moya ze ne ba ba file. Kacwalo ne ku na ni ku tusana kwa kwa moya ni kwa kwa mubili. (Maroma 15:26, 27) Linubu ze fiwa kwa balumeli ba bañwi ba ba mwa butokwi kacenu ni zona ki za ka ku itatela mi li fiwa kabakala lilato. (Mareka 12:28-31) Ni fona f’o, lu tokwa ku tusana ilikuli ku be ni ku likanyeza ‘mi ya selile hanyinyani a si ke a ba ya tokwile.’—2 Makorinte 8:15.

19, 20. Mu fe mutala o bonisa m’o batu ba Jehova ba tusezanga ba bañwi ha ku zuha butata.

¹⁹ Ka ku ziba kuli Bakreste ba tokwa ku tusana, ha lu liyehangi ku tusa mizwale ni likaizeli  ba luna. Mu nge mutala wa se ne si ezahezi kwa makalelo a 2001, mwa El Salvador ha ne ku bile ni zikinyeho ni ku labutuka kwa sileze se si zwa fa malundu. Piho ye ñwi n’e ize: “Mizwale mwa likalulo kaufela za El Salvador ne ba tusize. Likwata za mizwale be ne ba zwelela kwa Guatemala, United States, ni Canada ne ba tile ku to lu tusa. . . . Ka bubebe-bebe kwa yahiwa mandu a’ fitelela 500 ni Mandu a Mubuso a malalu a’ buheha. Miswalo ni swalisano ya bona mizwale ba ba na ni buitomboli bao i file bupaki bo butuna.”

²⁰ Piho ye ñwi ya kwa South Africa n’e ize: “Munda o mutuna o n’o apesize kalulo ye tuna ya naha ya Mozambique ne u tahisize butata ni kwa mizwale ba luna ba Sikreste. Mutai wa mwa Mozambique ne u lukisize ku fa mizwale bao buñata bwa tuso ye ne ba tokwa. Kono ne ba kupile kuli lu lumele libyana ze s’e itusisizwe, ze sa iketile, kwa mizwale be ne ba li tokwa. Ne lu fumani libyana ze ñata mi ne lu konile ku lumela mota ye na ni silwalelo se si eza limita ze 12 kwa butelele sa libyana kwa mizwale ba luna ba mwa Mozambique.” Ee, ku zeo hape, lu tokwa ku tusana.

21. Taba ye tatama i ka bulela zañi?

²¹ Sina ha se ku bulezwi, lilama kaufela za mubili ki za butokwa. Ku cwalo ni kwa puteho ya Sikreste. Lilama za yona kaufela ba tokwa ku tusana. Hape ba tokwa ku zwelapili ku sebeza ka swalisano. Taba ye tatama i ka bulela za lisupo ze ñwi ze konahalisa cwalo.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Mubili wa mutu ni puteho ya Sikreste li swana cwañi?

• Bakreste ba kwa makalelo ne ba ezize cwañi balumeli ba bañwi ha ne ba tokwile tuso?

• Ki ifi mitala ye miñwi ya mwa Mañolo ye bonisa kuli Bakreste ba itingile ku ba bañwi mi ba tusananga?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Akila ni Prisila ne ba iyakatwa ba bañwi

[Maswaniso a fa likepe 12]

Ha ku zuha butata, batu ba Jehova b’a tusananga ni ku tusa ba bañwi