Bufani Bo Bu Tahisa Tabo

GENIVAL u pila mwa sibaka sa linjebwe kwa mutulo-upa wa Brazil. N’a uta musal’a hae ni bana ba hae ka lituwelo ze nyinyani za n’a hola ka ku ba mulibeleli wa sipatela. Niha n’a sukuluka, Genival n’a sa libali ku lifa nto i liñwi ku ze lishumi. Inz’a swala-swala fa mba ya hae, a li: “Fokuñwi lubasi lwa ka ne lu lapanga, kono ne ni bata ku fa Mulimu mo ne ni konela, ku si na taba ni buitomboli bo ne bu tokwahala.”

Ha s’a zwisizwe fa musebezi, Genival n’a si ka tuhela ku zwisa nto i liñwi ku ze lishumi. Mueteleli wa keleke ya hae n’a mu elelize ku lika Mulimu ka ku fa nubu ye tuna. Mueteleli y’o n’a mu sepisize kuli Mulimu kaniti n’a ka mu fuyola hahulu. Kacwalo Genival a hupula ku lekisa ndu ya hae ni kuli a fe mali kwa keleke.

Haki Genival fela ya tukufalezwi ku fana cwalo. Babotana ba bañata ha ba libali ku zwisa nto i liñwi ku ze lishumi kakuli likeleke za bona li ba luta kuli ku eza cwalo ki taelo ya Bibele. Kana yeo ki niti?

Ku Zwisa Nto I Liñwi ku Ze Lishumi mwa Mulao

Taelo ya ku zwisanga nto i liñwi ku ze lishumi ne li kalulo ya Mulao w’o Jehova Mulimu n’a file masika a’ 12 a Isilaele wa kwaikale lilimo ze fitelela 3,500 kwamulaho. Mulao w’o n’o laezi kuli nto i liñwi ku ze lishumi ze n’e kutulwa mwa masimu ni ze n’e bewa ki likota ni nto i liñwi ku ze lishumi za kekezeho ya mitapi ne li ka fiwa lusika lwa Livi kuli li ba tuse mwa lisebelezo za bona za kwa tabernakele.—Livitike 27:30, 32; Numere 18:21, 24.

Jehova n’a sepisize Maisilaele kuli Mulao ‘n’o si ke wa ba o tata hahulu kuli u ba palelwe.’ (Deuteronoma 30:11) Ibile fela ha ne ba ka latelela litaelo za Jehova, ku beya cwalo ni ya ku zwisanga nto i liñwi ku ze lishumi, n’a ba sepisize kuli ne ba ka banga ni kutulo ye tuna. Mi sina matiyelo mwa nako ya butokwi, ka silimo ne ku bulukiwanga nto i liñwi ku ze lishumi ya fahalimu, mi yeo hañata ne i itusiswanga sicaba ha ne si putehana fa mikiti ya bulapeli. Kacwalo, “muzwahule, ni kuzana, ni mbelwa” ne ba ka kula.—Deuteronoma 14:28, 29; 28:1, 2, 11-14.

Mulao ne u si ka bulela koto ye fiwa mutu ya sa zwisi nto i liñwi ku ze lishumi, kono Muisilaele ni Muisilaele n’a na ni tukelo ye tuna ya ku tusa bulapeli bwa niti ka nzila yeo. Mane Maisilaele be ne ba sa zwisi nto i liñwi ku ze lishumi ba mwa miteñi ya Malaki, Jehova n’a ba file mulatu wa ku ‘mu putelela mwa nto i li ñwi ku ze lishumi, ni mwa linubu.’ (Malaki 3:8) Kana mulatu o swana u kona ku fiwa Bakreste ba ba sa zwisi nto i liñwi ku ze lishumi?

Ha lu boneñi. Milao ya naha haki hañata i sebeza mwa linaha li sili. Ka mutala, mulao wa mwa Britain wa kuli limota li zamaisezwe kwa nzohoto ya mukwakwa ha u sebezi mwa France. Ka ku swana, taelo ya ku zwisa nto i liñwi ku ze lishumi ne li kalulo ya bulikani bwa mwahal’a Mulimu ni sicaba sa Isilaele fela. (Exoda 19:3-8; Samu 147:19, 20) Ki Maisilaele fela be ne ba na ni ku latelela mulao w’o.

Hape, nihaike ki niti kuli Mulimu h’a fetuhangi, litaelo za hae fokuñwi z’a cincanga. (Malaki 3:6) Bibele i bulela fo ku sweu kuli lifu la sitabelo la Jesu, ka 33 C.E., ne li “takuzi” kamba ne li “felisize” Mulao hamoho ni “taelo ya ku nga . . . nto i li ñwi ku ze lishumi.”—Makolose 2:13, 14; Maefese 2:13-15; Maheberu 7:5, 18.

 Bufani bwa Sikreste

Nihakulicwalo, linubu za ku tusa bulapeli bwa niti ne li sa tokwahala. Jesu n’a file balutiwa ba hae ku ba ‘lipaki za hae ku isa kwa mafelelezo a lifasi.’ (Likezo 1:8) Palo ya balumeli ha ne inze i hula, ne ku tokwahala hahulu kuli baluti ni baokameli ba Sikreste ba potele ni ku tiisa liputeho. Limbelwa, likuzana, ni babotana ba bañwi ne ba tokwa tuso fokuñwi. Bakreste ba kwa makalelo ne ba lifela cwañi lisinyehelo ze n’e bile teñi?

Ibat’o ba ka 55 C.E., Bakreste balicaba mwa Yurope ni Asia Minor ne ba lumezwi kupo ya ku tusa puteho ya mwa Judea ye n’e shebile. Muapositola Paulusi, mwa mañolo a n’a ñolezi puteho ya kwa Korinte, u talusa mo ne i lukiselizwe ‘koleko ye n’e ezelizwe balumeli’ yeo. (1 Makorinte 16:1) Mu kana mwa ikomokela ku ziba zeo manzwi a Paulusi a bonisa ka za bufani bwa Sikreste.

Muapositola Paulusi n’a si ka kaliketa balumeli ka yena kuli ba fane. Mane, Bakreste ba kwa Masedonia be ne ba li mwa “ñalelwa ye tuna” ni “mwa bubotana bo butuna” ne ba na ni ku ‘mu kupa ka ku tundamena hahulu kuli a amuhele mpo ya bona, mi ba lumelelwe ku kena mwa tuso ye ezezwa balumeli.’—2 Makorinte 8:1-4.

Ki niti, Paulusi n’a susuelize Makorinte ba ba pila hande kuli ba fane sina mizwale ba bona ba kwa Masedonia. Kono niteñi, ka mo i bulelela hatiso ye ñwi, n’a ‘si ka ba laela, kono a kupa, ku akaleza, kamba ku susueza. Makorinte ha ne ba ka hapelezwa, ne ba si ke ba fana ka ku itatela.’ Paulusi n’a ziba kuli “Mulimu u lata ya fana a tabile,” isiñi ya fana “ka ku bilaela, kamba ka ku hapelezwa.”—2 Makorinte 9:7.

Tumelo ye tuna ni zibo hamoho ni lilato sakata la ku lata Bakreste ba bañwi ne li ka be li susumelize Makorinte ku fana ku zwelela kwa pilu.—2 Makorinte 8:7, 8.

“Mw’a Hupulezi mwa Pilu ya Hae”

Paulusi n’a si ka toma palo kamba kabelo ya mali, n’a akalelize fela kuli ‘ka lizazi la pili la viki ni viki, mutu ni mutu . . . a beye kwatuko palo ye ñwi ya mali ka ku ya ka mw’a fumanela.’ (1 Makorinte 16:2, Bibele ya New International Version) Ka ku lela hande ni ku buluka kalulo ye ñwi ka nako ni nako, Makorinte ne ba si ke ba tokwa ku pimpa-pimpa kamba ku fana ka sizuhelwa Paulusi ha n’a ka taha. Mukreste ni Mukreste n’a ka ikatulela ka butu fo i ka kuma nubu ya hae, ili “mw’a hupulezi mwa pilu ya hae.”—2 Makorinte 9:5, 7.

Kuli ba kutule hahulu, Makorinte ne ba na ni ku cala hahulu. Ne ba si ka bulelelwa ku fa ze ba sa koni. Paulusi n’a ba sepisize kuli, ‘Hasi kuli ku mina ibe butata.’ Linubu ne li ‘lumelelwa ka s’a sweli mutu, isi ka s’a tokwile.’ (2 Makorinte 8:12, 13; 9:6) Mwa liñolo la n’a ñozi hasamulaho, muapositola n’a lemusize kuli: “Mutu h’a sa babaleli . . . ba ndu iliñwi ni ya hae, ki ya latuzi tumelo, mi u fitwa ki ya si ka lumela.” (1 Timotea 5:8) Paulusi n’a si ka susueza batu ku fana ko ku kekuluha sikuka seo.

 Nto ya butokwa ye lu lemuha kikuli Paulusi n’a okamela ‘koleko ye n’e ezezwa balumeli’ be ne ba li mwa butokwi. Mwa Mañolo ha ku si ka bulelwa kuli Paulusi kamba baapositola ba bañwi ne ba lukisize za likoleko kamba nto i liñwi ku ze lishumi kuli ba lifele misebezi ya bukombwa bwa bona. (Likezo 3:6) Paulusi kamita n’a itumelanga limpo za n’a lumelwanga ki liputeho, kono n’a likanga ka t’ata ku sa “imeza” mizwale ba hae.—1 Matesalonika 2:9; Mafilipi 4:15-18.

Ku Itatela ku Fana kwa Kacenu

Kaniti, mwa linako za baapositola, balutiwa ba Kreste ne ba fana ka ku lata, isi ka ku fa nto i liñwi ku ze lishumi. Nihakulicwalo, mu kana mwa kabangisa kuli mwendi yeo ki yona nzila y’e sa sebeza hande kwa ku lifela mushaa wa taba ye nde ni ku babalela Bakreste ba ba mwa butokwi.

Mu nahane taba ye. Ka 1879, bañoli ba magazini ye, ne ba bulezi patalaza kuli ha ba “na ku fitisa likupo kwa batu kuli ba tuse.” Kana katulo yeo i tatafaliselize Lipaki za Jehova ku hasanya litaba za mwa Bibele?

Ka nako ya cwale, Lipaki ba fa kwa batu Libibele, libuka za Sikreste, ni lihatiso ze ñwi mwa linaha ze 235. Tora ya ku Libelela, ili magazini ye luta za Bibele, kwa makalelo ne i zwiswanga hañwi ka kweli ili likopi ze 6,000 ze hatisizwe mwa puo i liñwi. Kono cwale se i zwiswa habeli ka kweli mi likopi li fitelelanga 24,000,000 ili mwa lipuo ze 146. Kuli ba lukise za ku luta za Bibele mwa lifasi kaufela, Lipaki ba yahile kamba ku leka miyaho ya ku zamaiseza teñi musebezi wa bona mwa linaha ze 110. Kwand’a zeo, ba yahile miyaho ye likiti-kiti ya mikopano, hamoho ni miyaho ya ku ezeza mikopano ye mituna kuli ku kwane teñi ba ba tabela ku ituta ze ñwi hape mwa Bibele.

Musebezi wa pili wa Lipaki za Jehova ki ku fepa batu kwa moya, kono ha ba libali butokwi bwa kwa mubili bwa balumeli ka bona. Mizwale  ba bona ha ba sukuluka kabakala ze tisizwe ki lindwa, lizikinyeho za lifasi, linanga, ni mañungwa, ha ba liyehangi ku lumela za milyani, lico, liapalo, ni ze ñwi ze tokwahala. Zeo kaufela ki ka linubu ze ba zwisanga Bakreste ka buñwi ni ka liputeho.

Ku fana ka ku itatela kw’a sebeza, mi hape ba ba shebile ha ba imezwi, sina Genival, ya s’a bulezwi kale za hae. Ka litohonolo, Genival a si ka lekisa kale ndu ya hae, n’a potezwi ki Maria, paina wa Lipaki za Jehova. Genival u li: “Kambesi ngambolo yani, kambe ne ni nyandisisize fela lubasi lwa ka.”

Genival n’a itutile kuli musebezi wa Mulena ha u tiyeli fa tukiso ya ku zwisanga nto i liñwi ku ze lishumi. Mane, Mañolo h’a sa laela za ku zwisa nto i liñwi ku ze lishumi. N’a itutile kuli Bakreste ba fuyolwa ha ba fana hahulu kono niteñi ha ba si ka tameha ku fa ze ba si na.

Genival u na ni tabo sakata kabakala ku fana ka ku itatela. U bulela taba yeo cwana: “Ni kona ku fa lishumi kamba kutokwa, kono n’a tabela ku fana nubu kaufela ye ni kona, mi ni kolwa kuli ni Jehova wa tabelanga.”

[Mbokisi fa likepe 6]

Kana Bañoli ba Keleke Baikale Ne Ba Lutile za ku Zwisa Nto I Liñwi ku Z’e Lishumi?

“Limbombo mwahal’a luna ba tusa babotana . . . Baipumaneli ba fana ka ku lata ili ka mo ba bonela.”—Hatiso ya The First Apology, ya Justin Martyr, c. 150 C.E.

“Kaniti, kwa Majuda, nto i liñwi ku ze lishumi za bona ne li ya Hae, kono ba ba filwe tukuluho ba fana tutu ya bona kaufela ku Mulena, . . . sina mbelwa yani wa mubotana ya n’a beile mapilelo a hae ote mwa pulukelo ya Mulimu.”—Hatiso ya Against Heresies, ya Irenaeus, c. 180 C.E.

“Ki niti lu na ni mbokisi ya linubu, kono haki mwa ku beya mali a ku leka puluso, sina a bulapeli bwa likweta. Ka kweli, haiba a lata, mañi ni mañi u beya mwateñi nubunyana; kono f’o kih’a itatela fela, mi a kona: kakuli ha ku na kapelezo; zote ki za ka ku itatela.”—Hatiso ya Apology, ya Tertullian, c. 197 C.E.

“Keleke ha ne inze i hula mi kwa tomwa likopano ze ñata, ne ku tokwahezi ku toma milao ye n’e ka konahalisa kuli baeteleli ba keleke b’a fumanange kamita pene ye swanela. Tukiso ya ku zwisa nto i liñwi ku ze lishumi ne i ngilwe mwa Mulao wa Kale . . . Mwa liñolo la mabishopu be ne ba kubukani mwa tolopo ya Tours ka 567 ni mwa [litaelo] za kwa Mukopano wa kwa Macon ka 585, ka mo ku bonahalela, ki mona mo ku fumaneha mulao sakata o ama taba yeo.”—Buka ya The Catholic Encyclopedia.

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Muwayawaya, kwahalimu ili kwa nzohoto: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 4, 5]

Ku fana ka ku lata ku tahisa tabo

[Maswaniso a fa likepe 7]

Linubu ze fiwa ka ku lata za tusa mwa musebezi wa ku kutaza, ku tusa ba ba welwa ki likozi, ni ku yaha miyaho ya mikopano