Za N’a Hupuzi Joshua

JEHOVA n’a ize: “Mushe mutang’a ka u tokwahalile; cwalehe, nanuha, u sile Jordani yo, wena ni sicaba se kaufela, mi u kene mwa naha ye ni ba file.” (Joshua 1:2) Ki musebezi kwa butuna wa n’a filwe Joshua! N’a li mutang’a Mushe ka lilimo ze bat’o eza 40. Kono cwale n’a bulelelwa kuli a yole muñ’a hae ni ku etelela bana ba Isilaele be ne ba li ba muñañatoho hañata, kuli a ba ise mwa Naha ya Sepiso.

Joshua ha n’a kengeyela za kwapili, mwendi n’a hupuzi ka za litiko za n’a kopani ni zona kwamulaho ili zeo n’a tuzi. Kaniti za n’a hupuzi Joshua ne li mu tusize hahulu ka nako yeo, mi z’a kona ku tusa Bakreste cwalo kacenu.

Mutanga U Fetuha Muzamaisi

Joshua n’a sa hupula za lilimo ze ñata za butanga. (Exoda 1:13, 14; 2:23) Ha lu zibi hande za n’a kopani ni zona Joshua ka nako ya butanga yeo, kakuli Bibele ha i patululi ka butungi litaba kaufela. Joshua mwendi n’a itutile ku ba muongaongi yo munde ha n’a beleka mwa Egepita, mi mwendi n’a tusize kwa ku lukisa musipili wa ku zwa mwa naha yeo wa Maheberu ni “silundwamanje sa batu ba mishobo ye kopa-kopani.”—Exoda 12:38.

Joshua n’e li wa lusika lwa Efraimi. Kukw’a hae Elishama n’a li nduna wa lusika l’o mi ku bonahala kuli n’a etelezi batabani ba 108,100 ba sitopa se siñwi sa masika a malalu a Isilaele. (Numere 1:4, 10, 16; 2:18-24; 1 Makolonika 7:20, 26, 27) Niteñi, muta Amaleke n’a taselize Isilaele, Isilaele inz’a sa zo zwa mwa Egepita, Mushe n’a kupile Joshua kuli a ongaonge mpi ya silelezo. (Exoda 17:8, 9a) Ki kabakalañi ha n’a ketile Joshua mi isiñi bokukw’a hae kamba bondat’ahe? Ku z’e akalelizwe, ku na ni ye li: “Ka ku ba kuli [Joshua]  ne li nduna wa lusika lo lutuna lwa Efraimi, ili ya n’a zibahala kuli n’a ikonela ku za ku ongaonga, mi ili ya n’a sepilwe hahulu ki sicaba, Mushe n’a boni kuli ne li yena mueteleli ya n’a swanela ku keta batabani ni ku ba bakanya.”

Ibe kuli ne ku li cwalo kamba kutokwa, Joshua ha n’a ketilwe n’a ezize kaufela za n’a laezwi ki Mushe. Nihaike Isilaele n’a si na zibo ni ye kana ya za lindwa, Joshua n’a sepile tuso ya Mulimu. Kacwalo Joshua n’a lumezi muta Mushe n’a mu bulelezi kuli, “Haili na, kamuso kakusasa, ni ka yema fa ngo ya lilundu ni tupa ya Mulimu mwa lizoho la ka.” Ku lukela ku ba kuli Joshua n’a hupuzi za kuli Jehova kihona ha n’a sa zo timeza mpi ye m’ata ka ku fitisisa mwa miteñi yeo. Habusa, Mushe ha n’a yemisize mazoho a hae ku fitela lizazi ha li likela, ha ku na sila se ne si kona ku koma Isilaele, mi Amaleke a yundiswa. Mi Jehova a laela Mushe ku ñola mwa buka ni ku ‘bulela mwa lizebe za Joshua hape ni hape’ taelo ya Mulimu ye li: “Ni ka feza Amaleke ni s’a ka hupulwa ka sona mwatas’a lihalimu.” (Exoda 17:9b-14) Ee, Jehova n’a ka tahisa luli koto yeo.

Ha N’a Li Mutang’a Mushe

Tulo fahalimw’a Amaleke i lukela kuli ne i tiisize hahulu silikani sa bo Joshua ni Mushe. Joshua n’a na ni tohonolo ya ku ba mutang’a Mushe, kamba “mutusi,” “ku kala a sa li mucaha” ku fitela Mushe h’a shwa, ili lilimo ze bat’o eza 40.—Lipalo (Numere) 11:28, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.

Musebezi wo, n’o tahiseza matohonolo ni buikalabelo. Ka mutala, Mushe, Aruni, bana ba Aruni, ni ba bahulu ba Isilaele ba 70 ha ne ba kambamezi fa Lilundu la Sinai mi ba yo bona pono ya kanya ya Jehova, mwendi Joshua n’a li ni bona. Ka ku ba mutusi, Joshua n’a kambami ni Mushe fa ngo ya lilundu mi ku bonahala kuli ha ne ba fitile, yena n’a siyalezi mwamulaho Mushe h’a kena mwa lilu le ne li swaniseza ku ba teñi kwa Jehova. Mane, ku bonahala kuli Joshua n’a inzi fa lilundu ka mazazi a 40 ni masihu a 40. Se si bonisa kuli n’a libelezi muñ’a hae ka pilutelele, kikuli Mushe ha n’a kalile ku shetumuka a na ni matapa a Bupaki, Joshua n’a mu katanyelize.—Exoda 24:1, 2, 9-18; 32:15-17.

Hamulaho wa nako yeo Isilaele n’a lapezi namani ya gauda, Joshua a zwelapili ku tusa Mushe kwa tende ya kopano ye n’e li kwand’a mafulo. Teñi k’o Jehova n’a bulezi ni Mushe inze ba talimani lipata. Kono Mushe ha n’a kutezi mwa mafulo, Joshua yena “n’a sa zwi mwa Tende.” Mwendi ne ku tokwahala kuli a be teñi ili ku tibela Maisilaele ku kena mwa tende ba si ka  ikenisa kale. Joshua n’a ngile buikalabelo b’o ka butuna!—Exoda 33:7, 11.

Ka ku ya ka mw’a bulelela caziba wa litaba za kwaikale ya bizwa Josephus, sango sa Joshua ni Mushe ya n’a li yo muhulu ku yena ka lilimo ze 35, si lukela kuli ne si tiisize hahulu tumelo ya Joshua. Silikani sa bona si bulezwi kuli ki “swalisano ya yo muhulu ni mucaha, ya caziba ni muituti wa hae,” ili nto ye ne tahisize kuli Joshua a be “munna ya sa zikinyehi, ya itingiwa.” Kacenu ha lu na bapolofita ba ba swana sina Mushe, kono mwa liputeho za batu ba Jehova ku na ni ba ba hulile, ili bao kabakala yeloseli ni tumelo ya bona, b’a matafaza ni ku susueza. Kana mwa ba nga ku ba ba butokwa? Kana sango sa bona sa mi tusa?

N’a Li Yo Muñwi wa Litwela mwa Kanana

Kezahalo ye ñwi ya butokwa mwa bupilo bwa Joshua ne i ezahezi Isilaele ha n’a sa zo fiwa Mulao. Ki yena ya n’a ketilwe mwa lusika lwa habo ku yo twela Naha ya Sepiso. Likande leo l’a zibahala. Litwela ze 12 kaufela ne li lumezi kuli ki niti mwa naha ne ku “buba mabisi ni linosi,” sina mwa n’a sepiselize Jehova. Kono, litwela ze lishumi ne li si na tumelo mi za bulela kuli Isilaele n’a si ke a kona ku koma naha. Bo Joshua ni Kalebu ki bona fela be ne ba susuelize batu kuli ba si ke ba kwenuha ka ku saba, kakuli Jehova n’a ka ba ni bona luli. Kono kopano kaufela ha i utwa cwalo ya hanyeza mi ya fumba ku ba pobaula ka macwe. Kambesi kanya ya Jehova ku bonahala, mwendi kambe ne ba ba pobauzi luli. Bakeñisa kutokwa tumelo kwa bona, Mulimu n’a atuzi kuli be ne ba kile ba balwa kaufela mwa Isilaele ku zwa ku ba myaha ye 20 ku ya kwapili, ne ba ka y’o shwa cwalo ba sa keni mwa Kanana. Be ne ba punyuhile fela ne li Joshua, Kalebu, ni Malivi.—Numere 13:1-16, 25-29; 14:6-10, 26-30.

Esi batu kaufela ne ba iponezi likezo ze m’ata za Jehova mwa Egepita? Ki sika mañi se ne si tusize Joshua ku ba ni tumelo ku Mulimu hailif’o buñata ne ba kakanya? Ku lukela ku ba kuli Joshua n’a hupula lika kaufela zeo Jehova n’a sepisize ni ku li eza, mi n’a li nahanisisize. Lilimo-limo ku tuha f’o, n’a bulezi kuli ‘kwa linto ze nde kaufela zeo Jehova n’a sepisize Isilaele, ha ku na niheba i li ñwi ye ne tokwahezi. Kamukana ne li bonahalile.’ (Joshua 23:14) Kacwalo Joshua n’a lumela kuli lika kaufela zeo Jehova n’a ize li ka ezahala kwapili, ni zona ne li tamehile ku ezahala. (Maheberu 11:6) Kacwalo mutu u lukela ku ipuza kuli: ‘Na bo? Kana buikatazo bo ni ezize mwa ku ituta ni ku nahanisisa lisepiso za Jehova bu ni kolwisize kuli ki za niti nji? Kana n’a lumela kuli Mulimu w’a kona ku ni sileleza hamoho ni batu ba hae kwa ñalelwa ye tuna ye taha?’

Kwand’a tumelo, Joshua hape n’a bonisize tundamo ya ku eza se si lukile. Yena ni Kalebu ne ba ikemezi, mi kopano kamukana ya fumba ku ba pobaula ka macwe. Ne mu kabe mu ikutwile cwañi kambe ne li mina? Ne mu ka saba nji? Joshua n’a si ka saba. Yena ni Kalebu ne ba bulezi tumelo ya bona ka bundume. Zazi le liñwi, ku kana kwa tokwahala kuli ni luna lu sepahale cwalo ku Jehova.

Likande la litwela hape li lu bulelela kuli libizo la Joshua ne li cincizwe. Mushe n’a ekelize litaku ze talusa libizo la Jehova kwa libizo la hae la sipepo, lona la Hoshea, le li talusa “Punyuho,” mi a mu beya la Joshua, le li talusa “Jehova Wa Pilisa.” Bibele ya Septuagint i toloka libizo la hae kuli “Jesu.” (Numere 13:8, 16) Joshua n’a ezize ka ku likana ni taluso ya libizo leo le lituna ka ku shaela ka bundume kuli Jehova w’a pilisa. Ku cinciwa kwa libizo la Joshua ne ku si ke kwa eziwa ku si na libaka. Ne ku bonisize ka m’o Mushe n’a ngela butu bwa Joshua ka butuna mi ne ku lumelelani ni tohonolo ya kwapili ya Joshua ya ku etelela lusika lo lunca ku lu isa mwa Naha ya Sepiso.

Maisilaele ne ba yambaezi mwa lihalaupa ka lilimo ze 40 ze katalisa, bashemi ba bona inze ba fela ku shwa. Ha ku na se lu ziba ka za Joshua mwa nako yeo. Kono, ku lukela kuli n’a itutile ze ñata mwa lilimo zeo. Ku swanela ku ba kuli n’a iponezi Mulimu h’a ota bakwenuheli bo Kora, Datani, ni Abirami ni balateleli  ba bona hamohocwalo ni be ne ba ikenyize mwa bulapeli bo bu masila bwa Baale-Peori. Mwendi Joshua n’a swabile hahulu kuli Mushe ni yena n’a si ke a kena mwa naha ya sepiso kabakala ku sa bonisa bukeni bwa Jehova mwa taba ya mezi a Meriba.—Numere 16:1-50; 20:9-13; 25:1-9.

U Ketiwa ku Yola Mushe

Mushe ha n’a li bukaufi ni ku shwa, n’a kupile Mulimu kuli a kete ya n’a ka mu yola ilikuli Isilaele a si ke a ba “sina lingu ze si na mulisana.” Jehova n’a alabile cwañi? N’a ize Joshua, “munna ya na ni Moya,” n’a ka fiwa musebezi wo fapil’a kopano kaufela. Ne ba na ni ku mu teeleza. Yeo ne li pabazo ye ipitezi! Jehova n’a boni tumelo ni buikoneli bwa Joshua. Ki ufi hape ya n’a ka swanela hahulu ku etelela Isilaele kwand’a yena? (Numere 27:15-20) Niteñi, Mushe n’a ziba kuli Joshua n’a ka ba ni makulutendano luli. Kacwalo Mushe a eleza muyoli wa hae kuli a “itiise, mi [a] tiye pilu,” kakuli Jehova n’a ka zwelapili ku ba ni yena.—Deuteronoma 31:7, 8.

Mulimu ka sibili n’a kutezi ku tiisa Joshua ka manzwi a swana mi a ekeza kuli: “U tokomele ku ya ka mulao kaufela w’a ku laezi Mushe mutang’a ka. U si ke wa keluhela ku la bulyo kamba ku la nzohoto, kuli ku konde kakai ni kakai k’o ka ya. Buka ye ya mulao i si ke ya zwa mwa mulomo wa hao, kono u i nahane musihali ni busihu; kuli u tokomele ku eza se si ñozwi mwateñi kaufela. Ka ku eza cwalo u ka kondisa nzila ya hao, mi z’o ka eza kaufela, u ka li kona. Ha ni li, ki Na ya ku laezi? U itiise, u ikeze pilu tata. U si ke wa saba mi u si ke wa mbemuka, kakuli [Muñ’a] Bupilo u na ni wena kakai ni kakai m’o ka ya.”—Joshua 1:7-9.

Joshua n’a ka kakanya cwañi, hailifo n’a ikutwezi manzwi a Jehova ni ku iponela ze n’e ezahalile kwamulaho? Naha ne i ka hapiwa luli. Kono makulutendano a matuna n’a ka ba teñi, inge cwalo lona likulutendano la pili la ku sila Nuka ya Jordani ye n’e bayuzi. Niteñi, Jehova ka sibili n’a laezi kuli: “Nanuha, u sile Jordani yo.” Cwale ki bufi butata bo ne bu si ke bwa tulwa?—Joshua 1:2.

Likezahalo ze n’e tatamani mwa bupilo bwa Joshua—za ku tula muleneñi wa Jeriko, ku zwelapili ku hapa lila za bona, ni ku aba naha—li patulula kuli n’a si ka libala lisepiso za Mulimu. Ha n’a li bukaufi ni ku shwa, ili nako yeo Jehova n’a katulusize Isilaele kwa lila, Joshua a kopanya sicaba ku lundulula ka m’o Mulimu n’a swalisanezi ni bona ni kuli a ba susueze ku Mu sebeleza ka pilu kaufela. Kacwalo, bana ba Isilaele ba uncafaza bulikani bwa bona ni Jehova, mi kaniti bakeñisa ku susumezwa ki mutala wa mueteleli wa bona, “bana ba Isilaele ba sebeleza [Muñ’a] Bupilo mwa mazazi kaufela a Joshua ha n’a sa pila.”—Joshua 24:16, 31.

Joshua u lu file mutala o munde. Tumelo ya Bakreste kacenu i kopana ni litiko ze ñata. Lu na ni ku tula litiko zeo kuli Jehova a zwelepili ku lu tabela ni kuli ite lu yo amuhela z’a lu sepisize. Joshua n’a kondisize kabakala ku tiya kwa tumelo ya hae. Ki niti kuli ha lu si ka iponela likezo ze m’ata za Mulimu sina Joshua, kono haiba lwa kakanya, lwa kona ku fumana bupaki bo bu tiile bwa ku sepahala kwa linzwi la Jehova mwa buka ye mwa Bibele ye bizwa ka libizo la Joshua. Sina Joshua, lu sepiswa butali ni ku kondisa haiba lu bala Linzwi la Mulimu ka zazi ni ku bona teñi kuli lwa sebelisa ze lu sweli ku bala.

Kana muzamao wa Bakreste ba bañwi wa mi utwisanga butuku ka linako ze ñwi? A mu nahane mwa n’a itiiselize Joshua ka lilimo ze 40 za n’a tamehile ku yambaela mwa lihalaupa ni batu be ne ba si na tumelo, imi yena ha ku na sa n’a fosize. Kana mu fumana t’ata ku yemela litumelo za mina? Mu hupule mo ne ba ezelize bo Joshua ni Kalebu. Ne ba filwe mupuzo o makaza kabakala tumelo ni buipeyo bwa bona. Ee, kaniti Joshua n’a na ni tumelo ya kuli Jehova n’a ka taleleza lisepiso za hae kaufela. Haike ni luna lu be cwalo.—Joshua 23:14.

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Sango ni Mushe ne si tiisize tumelo ya Joshua

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Bo Kalebu ni Joshua ne ba sepile m’ata a Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Bueteleli bwa Joshua ne bu susumelize batu ku kumalela ku Jehova