Ki Sifi Se Si Kona Ku Lu Tusa Ku Aba Linzwi Ka Mukwa O Lukile?

MUTA o muñwi mutatubisisi wa lipapali wa mutende o muñwi a kile a y’o buha papali cwana. N’a si ka i tabela hahulu mi a t’o ñola kuli: “Haiba malasambwa ki ona e mu bata, ni mi eleza kuli mu y’o buha papali yeo.” Hasamulaho, bafundoti ba papali yeo ba hatisa zibiso ye n’e na ni manzwi a n’a bulezi mutatubisisi y’o. Manzwi ao n’a ize: “Ni mi eleza kuli mu y’o buha papali yeo.” Mu nahane taba yeo! Zibiso yeo ne i bulezi manzwi a mutatubisisi fa munyanya, kono mo ne ba itusiselize ona ne si zona za n’a talusa muñ’a ona, mi kacwalo batu bao ne ba mu pumiselize luli.

Mutala w’o u bonisa butokwa bwa mulelo wa taba. Ku sa itusisa manzwi ka mw’a lelezwi kw’a kona ku kopamisa taluso ya ona, sina Satani mwa n’a kopamiselize taluso ya Mañolo ha n’a likile ku puma Jesu. (Mateu 4:1-11) Kono ku ziba mulelo wa taba ku lu tusa ku utwisisa hande se i talusa. Kabakaleo, ha lu ituta timana ya Bibele, ki hande ku ziba mulelo wa taba ni ku bona m’o timana yeo i zamaelela ni litimana mo i fumaneha ilikuli lu utwisise hande za n’a talusa muñoli.

Mu Eze ka Mukwa O Lukile

Se si tusa mutu ku ziba mulelo wa taba, ki lika ze ñozwi kamba ku bulelwa ili ze twaleta kamba ze latelela linzwi kamba taba ye ñwi; hañata, lika zeo li bonisa kuli linzwi kamba taba yeo i talusañi kamba i lelezwiñi luli. Mulelo wa taba hape u kona ku amiwa ki miinelo kamba litaba ze ama kezahalo kamba nto ye ñwi cwalo. Ka ku ya ka taluso ya bubeli yeo, mulelo wa taba ki nto ye swana ni simuluho ya taba. Ku ziba mulelo wa liñolo ki kwa butokwa hahulu ka ku ya ka zeo muapositola Paulusi n’a ñolezi Timotea, kuli: “Tundamena ku itahisa ku Mulimu unz’o lumelelwa, u li mubeleki ya sa nyazwi, ya aba Linzwi la niti ka mukwa  o lukile.” (2 Timotea 2:15) Kuli lu abe hande Linzwi la Mulimu, lu tokwa ku li utwisisa hande mi kihona lu ka li taluseza ba bañwi ka busepahali ni ka ku nepahala. Kabakala ku kuteka Jehova, yena Musimululi wa Bibele, lu ka lika ku eza cwalo, mi ku ziba mulelo wa litaba ku ka lu tusa hahulu ku seo.

Simuluho ya 2 Timotea

Ka mutala, ha lu nyakisiseñi buka ye mwa Bibele, yona ya 2 Timotea. * Ka ku kalisa, lwa kona ku buza ka za simuluho ya buka yeo. Ki mañi ya n’a ñozi 2 Timotea? N’a i ñozi lili? Ne ku li cwañi ha n’a i ñozi? Ku tuha f’o lwa kona ku buza kuli, “Timotea” y’o libizo la hae li filwe buka yeo, n’a pila mwa linako ze cwañi? N’a tokwelañi litaba ze mwa buka yeo? Likalabo kwa lipuzo zeo li ka lu tusa ku itebuha hahulu buka yeo ni ku lu bonisa mo lu kona ku tusehela ka yona kacenu.

Litimana ze kwalula 2 Timotea li bonisa kuli buka yeo ki liñolo leo muapositola Paulusi n’a ñolezi Timotea. Litimana ze ñwi li bonisa kuli Paulusi ha n’a i ñola, n’a li mwa mawenge kabakala taba ye nde. Paulusi n’a yubekilwe ki ba bañata mi n’a ikutwa kuli h’a sa na a matelele. (2 Timotea 1:15, 16; 2:8-10; 4:6-8) Kacwalo, ku lukela ku ba kuli n’a ñozi buka yeo ha n’a lengilwe lwa bubeli mwa tolongo kwa Roma, mwendi ibat’o ba ka silimo sa 65 C.E. Nakonyana ku zwa f’o, Nero ku bonahala n’a mu atulezi lifu.

Yeo ki yona simuluho ya 2 Timotea. Kono mu lemuhe kuli Paulusi n’a si ka ñolela Timotea ka mulelo wa ku tongoka makandauko a hae ao. Kono n’a lemusize kuli kwapili Timotea n’a ka tatafalelwa ki lika mi a susueza mulikan’a hae y’o ku pima lika ze yembulula, ku ‘fumana mata,’ ni ku zibisa ba bañwi litaelo za Paulusi. Mi bao ni bona ne ba ka kona ku tusa ba bañwi hape. (2 Timotea 2:1-7) W’o luli ne li mutala o munde wa ku iyakatwa ba bañwi nihaiba mwa linako ze t’ata, mi ku si na buitati. Hape ki kelezo ye nde ku luna kacenu.

Paulusi u biza Timotea kuli “mwan’a ka ya latwa.” (2 Timotea 1:2) Mucaha y’o u bulezwi hañata mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste kuli n’a li mulikani sakata wa Paulusi. (Likezo 16:1-5; Maroma 16:21; 1 Makorinte 4:17) Paulusi ha n’a mu ñolezi liñolo leo, ku bonahala kuli Timotea n’a li wa lilimo za mwa ma-30 za buhulu—n’a s’a ngiwa ku ba mucaha. (1 Timotea 4:12) Niteñi, n’a s’a ile libubo la busepahali, ili ‘ku sebeza ni Paulusi’ mwendi ka lilimo ze 14. (Mafilipi 2:19-22) Nihaike Timotea n’a sa li mucaha, Paulusi n’a mu ngangamekile musebezi wa ku eleza maeluda ba bañwi “kuli ba si ke ba kanana ka manzwi” mi ba ise pilu kwa lika za butokwa, ze cwale ka tumelo ni buitiiso. (2 Timotea 2:14) Hape Timotea n’a filwe m’ata a ku talima za ku keta baokameli ba puteho ni batanga ba bukombwa. (1 Timotea 5:22) Nihakulicwalo, mwendi n’a kata-kata ku sebelisa m’ata a hae kabakala boi.—2 Timotea 1:6, 7.

Eluda wa mucaha y’o n’a kopani ni miliko ye t’ata. Ka mutala, batu ba babeli, bo Imeneo (Imenea)ni Fileto, ne “ba wisa . . . tumelo ya ba bañwi,” ili ku luta kuli “zuho ya bafu i se i ezahezi.” (2 Timotea 2:17, 18) Mwendi ne ba lumela kuli zuho ya bafu ne li ya kwa moya fela ni kuli ne i ezahezi kale kwa Bakreste. Mwendi ne ba kopamisize taluso ya za n’a bulezi Paulusi kuli Bakreste ne ba bile ba ba shwile mwa libi za bona kono ba zusiwa ka moya wa Mulimu. (Maefese 2:1-6) Paulusi n’a lemusize kuli bukwenuheli bo bu cwalo ne bu ka hula. N’a ñozi kuli: “Ku ka taha nako, ye ku yona, batu ba ka hana tuto ye pilisa; . . . ba ka kelusa lizebe za bona kwa niti, ba yaulukele kwa matangu.” (2 Timotea 4:3, 4) Mamela ya n’a sinuzi Paulusi yeo ne i bonisa butokwa bwa kuli Timotea a utwe kelezo ya muapositola.

 Butokwa bwa Buka Yeo Kacenu

Ku ze s’e bulezwi, lu bona kuli Paulusi n’a ñozi 2 Timotea ka mabaka a: (1) Paulusi n’a ziba kuli h’a sa na a matelele, mi n’a bata ku bakanyeza Timotea nako ya n’a si ke a ba teñi ku tusa Timotea. (2) N’a bata ku twaeza Timotea kuli liputeho za n’a okamela a kone ku li sileleza kwa bukwenuheli ni lincwa ze ñwi ze sinya. (3) N’a bata ku susueza Timotea kuli h’a nze a lwanisa lituto za buhata, a swale ka t’ata sebelezo ya Jehova ni ku tiyela fa zibo ye nepahezi ya Mañolo a’ tahile ka moya o kenile.

Ku utwisisa simuluho yeo ya 2 Timotea ku i bisa buka ye tusa hahulu ku luna. Ni kacenu, ku na ni bakwenuheli ba ba swana sina Imeneo ni Fileto, ili ba ba luta ze ba ikupulezi ni ku bata ku sinya tumelo ya luna. Hape, se lu pila mwa “linako ze tata” za n’a polofitile Paulusi. Ba bañata ba tahezwi ki za n’a lemusize Paulusi, kuli: “Batu kaufela ba ba lata ku pila ka bulumeli bo bu li teñi ku Jesu Kreste, ba ka nyandiswa.” (2 Timotea 3:1, 12) Lu kona ku tomela cwañi? Sina Timotea, lu tokwa ku mamela kelezo ya be se ba sebelelize Jehova ka lilimo-limo. Mi ka ku ituta ka butu, tapelo, ni sango sa Sikreste, lwa kona ku n’o ‘fumana mata’ ka sishemotuna sa Jehova. Mi hape, ka ku sepa m’ata a zibo ye nepahezi, lwa kona ku mamela kelezo ya Paulusi ye li: “U swale ka mata mutala wa litaba ze pilisa.”—2 Timotea 1:13.

“Mutala wa Litaba Ze Pilisa”

“Litaba ze pilisa” za n’a bulezi Paulusi konañi? Ka pulelo yeo, u talusa tuto ya Sikreste ya niti. Mwa liñolo la pili la n’a ñolezi Timotea, Paulusi n’a talusize kuli “litaba ze pilisa” zeo ka mutomo ki “ona manzwi a Mulen’a luna Jesu Kreste.” (1 Timotea 6:3) Ku likanyisa mutala wa litaba ze pilisa ku tahisa kuli mutu a be ni kutwisiso, lilato, ni ku tokomela za ba bañwi. Bakeñisa kuli bukombwa ni lituto za Jesu za lumelelana ni lituto ze ñwi kaufela ze mwa Bibele mukatumbi, pulelo ya “litaba ze pilisa” i kona ku talusa ni lituto kaufela za Bibele.

Ku Timotea, mutala wa litaba ze pilisa ne li “taba ye nde ye [n’e] beilwe mwa pabalelo” ya hae, mi ku cwalo ni kwa maeluda kaufela ba Sikreste. (2 Timotea 1:13, 14) Timotea n’a na ni ku ‘bulela Linzwi, ku tiisa mwa nako ye nde ni ku ye maswe; ni ku nyaza, ku kalimela, ku kutaza ka pilu-telele kaufela, a nz’a talusa.’ (2 Timotea 4:2) Ha lu lemuha kuli lituto za bukwenuheli ne li hasanile mwa miteñi ya Timotea, lu utwisisa libaka Paulusi ha n’a pihelezi kuli ku lutiwe litaba ze pilisa. Hape lu bona kuli Timotea n’a ka tokwa ku sileleza mutapi ka ‘ku nyaza, ku kalimela, ni ku kutaza’ ka pilu-telele, ili ku luta hande.

Timotea n’a ka bulela linzwi ku bomañi? Taba ye bulelwa i akaleza kuli Timotea, ka ku ba eluda, n’a ka bulela linzwi mwa puteho ya Sikreste. Kabakala miliko ye ne ba tahisa bahanyezi, Timotea n’a ka tokwa ku tiya mwa tumelo ni ku bulela ka bundume linzwi la Mulimu, isi lituto za butali bwa batu, litaba za ku ikupulela, kamba litaba ze si na tuso ili ze si na hande bupaki. Ki niti kuli ku eza cwalo ne ku kana kwa tahisa kuli a hanyezwe ki ba bañwi ba ba tengukile. (2 Timotea 1:6-8; 2:1-3, 23-26; 3:14, 15) Kono Timotea ha n’a ka mamela kelezo ya Paulusi,  n’a ka zwelapili ku tibela bukwenuheli, sina Paulusi ni yena mwa n’a bu tibelezi.—Likezo 20:25-32.

Kana kelezo ya Paulusi ya za ku bulela linzwi i talusa ni ku kutaza kwande a puteho? Taba ye bulelwa i bonisa kuli ku cwalo. Paulusi u zwelapili ku bulela kuli: “Kono wena u iswale mwa linto kaufela; u itiise mwa butata; u eze musebezi wa mubuleli wa Evangeli; u feleleze za bukombwa bwa hao.” (2 Timotea 4:5) Ku bulela evangeli—kona ku bulelela ba ba si balumeli taba ye nde ya puluso—ki mutomo wa bukombwa bwa Sikreste. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Mi sina linzwi la Mulimu ha li kutazwa mwa puteho mwa ‘nako ye maswe,’ lu tundamena cwalo ni ku bulela linzwi ku ba ba kwande a puteho niha ku na ni matata.—1 Matesalonika 1:6.

Likutazo ni lituto kaufela ze lu luta li tomile fa Linzwi la Mulimu le li tahile ka moya. Lu sepile Bibele ka ku tala. Paulusi n’a bulelezi Timotea kuli: “Liñolo kamukana li tahile ka Moya wa Mulimu, mi li na ni tuso kwa ku luta, ni ku kolisa, ni ku nyaza, ni ku hulisa ka ku luka.” (2 Timotea 3:16) Manzwi ao a itusiswanga hañata ili ka swanelo mwa ku bonisa kuli Bibele ki Linzwi la Mulimu le li tahile ka moya wa hae. Kono Paulusi n’a a ñoleziñi?

Paulusi f’o, n’a bulela ku eluda, ya n’a li mwa tamo ya “ku kolisa, ni ku nyaza, ni ku hulisa ka ku luka,” ili mwa puteho. Kacwalo n’a hupulisa Timotea ku sepa butali bo bu iputezi mwa Linzwi le li tahile ka moya leo, ili leo Timotea n’a lutilwe ku zwa kwa bwanana. Sina Timotea, maeluda ni bona ba lukela ku nyazanga lifosi fokuñwi. Ha ba eza cwalo, ba swanela ku tiyela fa Bibele ka nako kaufela. Hape, bakeñisa kuli Mañolo a zwa ku Mulimu, nyazo kaufela ye tomile ku ona i zwelela luli ku Mulimu. Bote ba ba hana linyazo ze tomile fa Bibele haki kuli ba hana mihupulo ya butu. Se ba hana luli ki kelezo ya moya ye zwelela ku Jehova ka sibili.

Luli, buka ya 2 Timotea ki lukumbu lwa butali bwa Mulimu! Mi kw’a tusa hakalo ha lu ziba mulelo wa kelezo ya yona! Mwa taba ye, lu falauzi-falauzi fela fahalimu litaba ze nde, ili ze tahile ka moya o kenile ze i shakatezi buka yeo, kono niteñi lu iponezi kuli kw’a tusa luli ha lu ziba mulelo wa litaba ze lu bala mwa Bibele. Seo si ka lu tusa ku bona teñi kuli luli lu “aba Linzwi la niti ka mukwa o lukile.”

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Paulusi n’a bata ku twaeza Timotea kuli liputeho za n’a okamela a kone ku li sileleza

[Siswaniso se si fa likepe 30]

Paulusi n’a hupulisa Timotea ku sepa butali bo bu iputezi mwa Linzwi le li tahile ka moya