‘Mutu Ya Lukile U Lumelelwa ki Mulimu’

MUSIMULULI wa bupilo kamukana ki Jehova Mulimu. (Samu 36:9) Ee, “ka Yena lu na ni bupilo, lwa nyanganya, mi lu ba teñi.” (Likezo 17:28) Kana ha lu ikutwi ku ba ni buitumelo mwa pilu ha lu nahana mupuzo wa kapwekile ba ba na ni silikani se si tiile ni yena? “Mpo ya sishemo sa Mulimu ki bupilo bo bu sa feli.” (Maroma 6:23) Ku butokwa luli kuli lu bate ku lumelelwa ki Jehova!

Walisamu u lu kolwisa kuli ‘Mulimu u ka fa sishemo.’ (Samu 84:11) Kono u si fa ku bomañi? Kacenu batu ba shemuba ba bañwi kabakala tuto, sifumu, mubala wa litalo, mushobo wa simuluha ku ona mutu, ni ze ñwi cwalo. Mulimu u shemuba bomañi? Mulena Salumoni wa Isilaele wa kwaikale u alaba kuli: “Mutu ya lukile u lumelelwa ki [Muñ’a] Bupilo; kono ya lela ze maswe u ka bewa mulatu.”—Liproverbia 12:2.

Kwa iponelwa hande kuli Jehova u tabiswa ki mutu ya lukile—wa mikwa ye minde. Mikwa ye minde ya mutu ya lukile i kopanyeleza tulemeno to tu cwale ka ku ikalimela, kutokwa sobozi, buikokobezo, mukekecima, ni mano. Mihupulo ya hae ki ye lukile, manzwi a hae ki a susueza, likezo za hae ki ze lukile mi za tusa. Kalulo ya makalelo ya kauhanyo 12 ya buka ya Bibele ya Liproverbia i lu bonisa m’o ku luka ku swanela ku zamaiseza bupilo bwa luna bwa ka zazi ni zazi mi i bonisa lituso ze zwa mwa ku bonisa kalemeno kao. Ku nyakisisa ze fumaneha mwateñi ku ka lu tusa ku ba ni “temuho ya ku eza ze lukile.” (Samu 36:3, NW) Ku sebelisa kelezo ya yona ku ka lu tusa ku lumelelwa ki Mulimu.

Ku Ndangwa ku Butokwa

Salumoni u li: “Ya tabela ku ndangwa u lata zibo; kono ya sa utwi ku nyaziwa ki litanya.” (Liproverbia 12:1) Ka ku nyolelwa ku eza zwelopili ka butu, mutu ya lukile u tabela hahulu ku ndangwa. U sebelisa ka bubebe kelezo ya fiwa kwa mikopano ya Sikreste kamba mwa ku ikambota ni ba bañwi. Manzwi a mwa Mañolo ni mwa lihatiso ze tomile fa Bibele a swana inge siciñiso se si mu susueza ku latelela nzila ye lukile. U bata zibo mi u itusisa yona kwa ku lukisa linzila za hae. Ee, ya lata ku ndangwa hape u lata zibo.

Kaniti balapeli ba niti ba swanela ku ndangwa luli—sihulu ku indanga ka butu! Lu kona ku lakaza kuli kambe lu na ni zibo ye tungile ya Linzwi la Mulimu. Lu kana lwa lakaza ku kondisa hahulu mwa bukombwa bwa Sikreste ni ku ba baluti ba bande ba Linzwi la Mulimu. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Kono kuli litakazo zeo li talelezwe ku tokwahala ku indanga ka butu. Ku indanga hape kw’a tokwahala mwa miinelo ye miñwi mwa bupilo. Ka mutala, miteñi ye se ku atile lika ze lukiselizwe ku zusulusa litakazo ze maswe. Ku tokwahala ku indanga kuli mutu a hanise meto a hae ku talima fa lika ze fosahezi. Hape, bakeñisa  kuli “mihupulo ya mutu ki ye maswe ku kala kwa bwanana bwa hae,” mihupulo ye maswe i kona ku simuluha mwa likalulo ze ipatile za munahano. (Genese 8:21) Ku tokwahala ku indanga kuli mutu a si ke a kolamela fa mihupulo ye cwalo.

Kono ya sa utwi ku nyaziwa ha lati ku ndangwa kamba ku ba ni zibo. Ka ku komiwa ki tengamo ya butu ya ku hana nyazo, u ikutiseza kwatasi mi u ba inge folofolo ye si na ngana—ili sibatana—se si si na mizamao ye minde. Lu lukela ku lwanisa hahulu tengamo yeo.

“Mibisi Ye Sa Konwi ku Kumulwa”

Niti kikuli mutu ya lukile ha koni ku ba y’a si ka luka kamba ku ba ni sobozi. Kacwalo ku luka hape kw’a tokwahala kuli mutu a lumelelwe ki Jehova. Mulena Davida n’a opezi kuli: “Kakuli Wena [Muñ’a] Bupilo, u ka fuyola ya na ni niti; u ka mu sileleza ka sishemo sa hao inge tebe.” (Samu 5:12) Salumoni u bapanya muinelo wa mutu ya lukile ni wa ya maswe ka ku bulela kuli: “Mutu h’a na ku tiiswa ki bumaswe; kono mubisi wa ya lukile ha u na ku nyanganyiswa.”—Liproverbia 12:3.

Ya maswe a kana a bonahala ku pila hande. Mu nyakisise za n’a ipumani ku zona walisamu Asafi. U li: “Kono na, mautu a ka a batile ku sitatala, ni batile ku telela ha ne ni hata.” Libaka? Asafi u alaba kuli: “Kakuli ne ni shwela baikuhumusi muna, ha ne ni bona ba ba maswe mo ba kondela.” (Samu 73:2, 3) Kono ha n’a tile mwa sibaka se si kenile sa tempele ya Mulimu, a to lemuha kuli Jehova u ba beile mwa sibaka mo ku telela. (Samu 73:17, 18) Ku kondisa kaufela kwa ya maswe ki kwa nakonyana. Lu ka ba shwelelañi muna?

Ka ku fapahana, ya lumelelwa ki Jehova u tiile. Ka ku fa swanisezo ya mibisi ye tiile ya kota, Salumoni u li: “Batu ba ba lukile ba na ni mibisi ye sa konwi ku kumulwa.” (Liproverbia 12:3, The New English Bible) Mibisi ye sa bonahali ya kota ye tuna ka ku fitisisa ya kwa California ye bizwa sequoia, i kona ku yambalakana fa sibaka se situna hahulu mi i kona ku tiisa hahulu kota yeo ha ku taha munda ni liñungwa. Kota ya sequoia ye hulile hahulu mane i kona ku tiyela nihaiba zikinyeho.

Sina mibisi yeo mwa mubu o nunile, minahano ya luna ni lipilu li tokwa ku tatubisisa hahulu mwa Linzwi la Mulimu ni k’u nga ku lona mezi a pilisa. Kacwalo tumelo ya luna i ba ye tiile, mi sepo ya luna i ba ya luli mi ya tiya. (Maheberu 6:19) Ha lu na ku ‘iswa kai ni kai ki moya o muñwi ni o muñwi wa tuto ya buhata.’ (Maefese 4:14) Ki niti kuli lu ka imelwa ki miliko ye t’ata mi mane lu kana lwa ikalelwa ha lu tahelwa ki ziyezi. Kono ‘mubisi wa luna ha u na ku nyanganyiswa.’

“Musali Ya Sepahala Ki Kuwani ya Bulena ku Munn’a Hae”

Batu ba bañata ba ziba pulelo ye li, “Munna kaufela ya kondisa u na ni musali yo munde.” Salumoni u bonisa butokwa bwa musali ya tusa ka ku bulela kuli: “Musali ya sepahala ki kuwani ya bulena ku munn’a hae; kono ya eza ze swabisa, u swana sina butuku bo bu bolisa masapo a hae.” (Liproverbia 12:4) Pulelo ya “ya sepahala” i kopanyeleza likalulo ze ñata za ku luka. Mikwa ye minde ya musali y’a lukile, ka mo i taluselizwe kwa Liproverbia kauhanyo 31, i kopanyeleza miswalo, buipeyo, ni butali. Musali ya na ni tulemeno t’o ki kuwani ya bulena ku munn’a hae kakuli muzamao wa hae o munde u tompehisa munn’a hae ni ku mu pahamisa mwahal’a ba bañwi. Ni kamuta ha tundameni ku zamaisa munn’a hae kamba ku kangisanela libubo ni yena. Kono ki mutusi wa munn’a hae.

Musali u kona ku eza cwañi ze swabisa, mi ki lifi ze zwa mwateñi? Muzamao o swabisa u kona ku kala ka likañi ku isa kwa bubuki. (Liproverbia 7:10-23; 19:13) Musali ya eza cwalo u kona ku ziyeza fela munn’a hae. U swana ni “butuku bo bu bolisa masapo [a munn’a] hae” kakuli, sina mo i bulelela buka ye ñwi,  “w’a mu sinya, inge butuku bo bu fokolisa masapo a mubili.” Buka ye ñwi hape i li: “Pulelo ya miteñi ye y’e swana ni yeo i kana ya ba ‘kansa—ili butuku bo bu sa swalehi b’o bu anya m’ata a mutu hanyinyani-hanyinyani.” Haike basali ba Sikreste ba ikataze ku fumana ku lumelelwa ki Mulimu ka ku bonisa mikwa ye minde ya musali ya sepahala.

Mihupulo I Tahisa Likezo, mi Likezo Li Tahisa Se Siñwi

Mihupulo i libisa kwa likezo, mi mwa likezo ku na ni ze zwa mwateñi. Salumoni cwale u bonisa ku tatamana kwa mihupulo ni likezo, mi u bapanya ya lukile ni ya maswe. U li: “Mihupulo ya mutu ya na ni niti, ki ya niti; kono milelo ya ba ba maswe ki ya ku puma. Manzwi a ba ba maswe a teisa batu kuli ku sululwe mali; kono mulomo wa ba ba na ni niti u ka ba lamulela.”—Liproverbia 12:5, 6.

Mihupulo ka sibili ya batu ba ba lukile ki ye minde mi i tahisa ze swanela ni ze lukile. Bakeñisa kuli ba ba lukile ba susumezwa ki lilato la ku lata Mulimu ni batu ba bañwi, milelo ya bona ki ye minde. Kono ba ba maswe ba susumezwa ki buitati. Kacwalo, miezezo ya bona ya ku peta ka yona milelo ya bona ki ya bupumi. Likezo za bona ki za bupumi. Ha ba liyehi ku teya mutu y’a si na mulatu, mwendi ku mu tama litaba mwa kuta. Manzwi a bona “a teisa batu kuli ku sululwe mali” kakuli ba bata ku holofaza batu be ba lelile ba ba si na mulatu. Ba ba lukile, ka ku ziba mihupulo ye maswe yeo ni ka ku ba ni butali bo bu tokwahala kuli ba tokomele, ba kona ku pima kozi yeo. Mane ba kana ba lemusa ba ba si na temuho ni ku ba pulusa kwa milelo ya bupumi ya ba ba maswe.

Ki lifi ze ka ezahala ku ba ba lukile ni ba ba maswe? Salumoni u alaba kuli: “Ba ba maswe ba wiswa, mi ha ba sa li yo; kono ndu ya mutu ya na ni niti, i ka tiya.” (Liproverbia 12:7) Buka ye ñwi i li, ndu “i yemela lapa ni za butokwa kaufela ku mutu, ze mu konisa ku pila luli.” Mane i kona ku talusa lubasi ni ba ba simuluha ku mutu ya lukile. Ka mo ku inezi kaufela, sisupo sa lishitanguti leo sa utwahala, se si li: Ba ba lukile ba ka tiyela ziyezi.

Ya Ikokobeza U Hande

Ka ku koñomeka butokwa bwa temuho, mulena wa Isilaele yo u li: “Mutu u ka bubekwa ka butali bwa hae; kono wa pilu ye si na niti u ka shwaulwa.” (Liproverbia 12:8) Mutu ya butali ha imbwasaukeli fela. Wa nahana a si ka bulela kale mi u pilisana hande ni ba bañwi kakuli “butali” bu mu tusa ku keta manzwi a hae ka tokomelo. Ha buziwa ka za litaba ze si na tuso kamba za ku kabangisa, mutu ya butali wa kona ku ‘iswala mwa lipuo.’ (Liproverbia 17:27) Mutu ya cwalo wa babazeha mi u tabisa Jehova. U shutanela kwahule ni mutu wa mihupulo ye kopami ye tahiswa ki ‘pilu ye si na niti’!

Kaniti, mutu ya na ni butali wa babazeha, kono lishitanguti le li tatama li lu luta butokwa bwa buikokobezo. Li li: “Mbubo ya kutekiwa hanyinyani, mi ki ya na ni mutanga; isi ya inuneka, bo ki ya tokwile buhobe.” (Liproverbia 12:9) Salumoni u bonahala ku bulela kuli ki hande ku ba ya ikokobeza ya na ni maluwo a manyinyani, ya na ni mutanga a li muñwi fela, ku fita ku sinya ze tokwahala mwa bupilo ka mulelo wa ku bata fela ku zibahala ku ba mbombo. Yeo luli ki kelezo ye nde ku luna—ya ku pila ka ze lu na ni zona!

Bupilo bwa Njimo Bu Fa Lituto za ku Ba Ya Lukile

Ka ku fa swanisezo ya bupilo bwa njimo, Salumoni u luta lituto ze peli za ku luka. U li: “Mutu ya lukile u babalela bupilo bwa komu ya hae, kono mukekecima wa ya maswe ki ñole fela.” (Liproverbia 12:10) Mutu ya lukile u eza lifolofolo za hae ka sishemo. Wa ziba ze li tokwa mi u iyakatwa buiketo bwa zona. Mutu ya maswe a kana a bulela kuli wa iyakatwa lifolofolo, kono ha iyakatwi luli ze li tokwa.  Milelo ya hae ki ya buitati, mi ku babalela kwa hae lifolofolo ki ka libaka fela la kuli u ka fumanela mali ku zona. Za kana a nga mutu yo kuli ki pabalelo ye nde kwa lifolofolo li kana za ba situhu luli.

Sikuka sa ku babalela hande lifolofolo si ama cwalo ni limunanu. Ku tisa limunanu fa lapa mi ni ku li tahiseza manyando a sa tokwahali ka ku sa li babalela kamba ka ku li nyandisa ne i ka ba situhu luli! Haiba folofolo i kula butuku bo bu bulaya kamba i holofezi hahulu, mwendi ku i bulaya ne i ka ba ku eza ka sishemo.

Ka ku fa mutala o muñwi wa njimo—ona wa ku lima—Salumoni u li: “Ya itimela simu ya hae u ka kula buhobe.” Kaniti, ku sebeza ka t’ata ko ku swanela kwa tusa. “Kono ya isepisa za mbango h’a na ngana.” (Liproverbia 12:11) Ka ku sa ba ni likatulo ze nde kamba kutwisiso, ‘ya si na ngana’ u eza lipisinisi ze si na tuso za ku bata ku fuma hahulu. Lituto ze mwa litimana ze peli zeo za utwahala. Li li: Mu be ni sishemo mi mu sebeze ka t’ata.

Ya Lukile Wa Kondisa

Mulena ya butali u li: “Ya si ka luka u lakaza siselo se si fumanwa ki ba ba maswe.” (Liproverbia 12:12a) Ya si ka luka u ezanga cwalo ka nzila ifi? Ku bonahala kuli ki ka ku lakaza lika ze fumanwi ka mikwa ye maswe.

Ku konwa ku bulelwañi ka za mutu ya lukile? Mutu ya cwalo u lata ku ndangwa mi u tiile mwa tumelo. U lukile mi ha na sobozi, wa sepahala mi wa ikokobeza, u sishemo mi ki wa miswalo. Mi Salumoni u li: “Mubisi wa ya lukile u beya lico.” (Liproverbia 12:12b) Bibele ya An American Translation i li: “Mubisi wa ya lukile u ina ku ya ku ile.” Mutu ya cwalo u tiile mi u iketile. Kaniti, ‘ya lukile u lumelelwa ki Mulimu.’ Kacwalo, haike lu ‘sepe [Muñ’a] Bupilo, mi lu eze se si lukile.’—Samu 37:3.

[Maswaniso a fa likepe 31]

Sina kota ye iketile, tumelo ya ya lukile i tiile