Tumelo ya Mina I Tiile Cwañi?
Tumelo ya Mina I Tiile Cwañi?
“Mu yemi ka tumelo.”—2 MAKORINTE 1:24.
1, 2. Ki kabakalañi ha lu lukela ku ba ni tumelo, mi i kona ku tiya cwañi?
BATANGA ba Jehova ba ziba kuli ba lukela ku ba ni tumelo. Mane ‘kwand’a tumelo mutu h’a koni ku tabelwa ki Mulimu.’ (Maheberu 11:6) Kacwalo, lu kupanga moya o kenile ni tumelo, mi tumelo ki o muñwi wa miselo ye minde ya moya. (Luka 11:13; Magalata 5:22, 23) Ku likanyisa tumelo ya balumeli ba bañwi ni kona ku kona ku tiisa tumelo ya luna.—2 Timotea 1:5; Maheberu 13:7.
2 Haiba lu tiiseza ku pila ka nzila ye tomezwi Bakreste kaufela mwa Linzwi la Mulimu, tumelo ya luna i ka tiya ni ku fita. Tumelo hape i kona ku ekezeha ka ku bala Bibele ka zazi ni ku ituta Mañolo ka ku itusisa lihatiso ze filwe ka “sikombwa se si sepahala.” (Luka 12:42-44; Joshua 1:7, 8) Lu susuezana ni ba bañwi mwa tumelo ka ku fumaneha kamita kwa mikopano ya Sikreste ye mituna ni ye minyinyani. (Maroma 1:11, 12; Maheberu 10:24, 25) Mi hape tumelo ya luna i tiiswa ha lu ambola ni ba bañwi mwa bukombwa.—Samu 145:10-13; Maroma 10:11-15.
3. Maeluda ba Sikreste ba ba lilato ba lu tusa cwañi ku za tumelo?
3 Maeluda ba Sikreste ba ba lilato ba lu tusa ku hulisa tumelo ka ku lu fa kelezo ni susuezo ya ka Mañolo. Ba na ni moya inge wa muapositola Paulusi, ya n’a bulelezi ba kwa Korinte kuli: “Lu lata ku mi tusa ze mi tabisa; kakuli mu yemi ka tumelo.” (2 Makorinte 1:23, 24) Toloko ye ñwi i li: “Lu sebeza ni mina kuli lu mi tabise, kakuli tumelo ya mina i tiile.” (Contemporary English Version) Batu ba ba lukile ba pila ka tumelo. Kaniti, ha ku na mutu yo muñwi ya kona ku lu bela ni tumelo kamba ku lu ezisa ku ba basepahali. Lu na ni ku ‘lwala mulwalo wa luna.’—Magalata 3:11; 6:5.
4. Ku nyakisisa litaba za mwa Mañolo za batanga ba Mulimu be ne ba sepahala ku kona ku tiisa cwañi tumelo ya luna?
4 Mwa Mañolo ku tezi litaba za batu be ne ba na ni tumelo. Mwendi lwa ziba ze ne ba ezize ze ipitezi, kono tumelo ye ne ba bonisize ka zazi bo, mwendi mwa nako ye telele ye ne ba pilile? Ku nyakisisa cwale mo ne ba boniselize tumelo mwa miinelo ye swana ni ya luna ku ka lu tusa ku tiisa tumelo ya luna.
Tumelo I Lu Fa Bundume
5. Ki bufi bupaki bwa mwa Mañolo bo bu bonisa kuli tumelo i lu konisa ku shaela linzwi la Mulimu ka bundume?
5 Tumelo i lu konisa ku shaela linzwi la Mulimu ka bundume. Enoke ka bundume n’a polofitile za katulo ya n’a ka fa Mulimu. N’a ize: “A mu bone, Mulena u tile ni ba hae ba ba kenile, ba ba eza bolule; kuli a eze katulo fahalimu a batu kaufela; a kalimele banyefuli kaufela, kabakala likezo kaufela za bunyefuli ze ba fosize ka zona, ni ka manzwi kaufela a tata a ba Mu bulezi ka ona, bona baezalibi ba banyefuli bao.” (Juda 14, 15) Lila za Enoke ha ne li utwile manzwi ao, kaniti ne li bata ku mu bulaya. Niteñi, n’a bulezi ka bundume ni ka tumelo, mi Mulimu “a mu nga,” ka ku mu tahiseza lifu, mi ku bonahala kuli ne li lifu le li si na butuku. (Genese 5:24; Maheberu 11:5) Limakazo ze cwalo ha li ezahalangi ku luna, kono Jehova u alabanga litapelo za luna ilikuli lu kone ku shaela linzwi la hae ka tumelo ni ka bundume.—Likezo 4:24-31.
6. Tumelo ni bundume ze zwa ku Mulimu ne li tusize cwañi Nuwe?
6 Nuwe ka tumelo “a yaha aleka ku bandusa ba ndu ya hae.” (Maheberu 11:7; Genese 6:13-22) Nuwe hape n’a li “mubuleli wa Ku Luka” ya n’a shaezi ka bundume temuso ya Mulimu ku ba n’a pila ni bona. (2 Pitrosi 2:5) Ba lukela ku ba be ne ba sheunuzi lushango lwa hae lwa ku taha kwa Munda, sina ba bañwi ha ba sheununanga ha lu fa bupaki bwa mwa Mañolo bwa kuli muinelo wa linto wa cwale u tuha u sinyiwa. (2 Pitrosi 3:3-12) Kono sina Enoke ni Nuwe, lwa kona ku fitisa lushango l’o kabakala tumelo ni bundume bo lu filwe ki Mulimu.
Tumelo I Lu Bisa ni Pilu-Telele
7. Abrahama ni ba bañwi ne ba bonisize cwañi tumelo ni pilu-telele?
7 Sihulu ha lu nze lu libelela ku fela kwa muinelo o maswe wo, lu tokwa tumelo ni pilu-telele. Abrahama, toho ya lubasi ya n’a saba Mulimu ki yo muñwi wa ‘ba ba ka yola lisepiso ka tumelo ni ka ku itiisa.’ (Maheberu 6:11, 12) Ka tumelo n’a siile muleneñi wa Uri, ni ze nde za ona kaufela, mi a yo yaha mwa naha i sili ya n’a mu sepisize Mulimu. Isaka ni Jakobo ne ba filwe sepiso ye swana yeo. Niteñi, “bao kaufela ba shwile mwa tumelo, ba si ka amuhela ze ba sepisizwe.” Ka tumelo ne ba ‘shukelwa naha ye nde ku fita, ili ya kwa lihalimu.’ Kacwalo, Mulimu “u ba lukiselize munzi.” (Maheberu 11:8-16) Luli, Abrahama, Isaka, ni Jakobo, ni basali ba bona be ne ba saba Mulimu, ne ba libelela ka pilu-telele Mubuso wa Mulimu wa kwa lihalimu, o ba ka to ba ku ona ha ba ka kutisezwa kwa bupilo fa lifasi.
8. Bo Abrahama, Isaka, ni Jakobo ne ba bonisize tumelo niha ne ku ezaheziñi?
8 Abrahama, Isaka, ni Jakobo ne ba si ka felelwa ki tumelo. Ne ba si ka luwa Naha ya Sepiso, mi ne ba si ka bona macaba kaufela a fiwa mbuyoti ka lusika lwa Abrahama. (Genese 15:5-7; 22:15-18) Nihaike ‘munzi o lukisizwe ki Mulimu’ ne u ka to bonwa fela hamulaho wa lilimo-limo, batu bao ne ba zwezipili ku bonisa tumelo ni pilu-telele mwa bupilo bwa bona kaufela. Kaniti ni luna lu swanela ku eza cwalo ka ku ba kuli Mubuso wa Mesiya se u tomilwe mwa lihalimu.—Samu 42:5, 11; 43:5.
Tumelo I Lu Tahiseza ku Ba ni Milelo Ye Minde Hahulu
9. Tumelo i ama cwañi milelo?
9 Litoho za mabasi ba ba sepahala ne ba si ka kena mwa mupilelo wa Makanana o maswe kakuli ne ba na ni milelo ye minde ni ku fita. Ka nzila ye swana, tumelo i lu fa milelo ya kwa moya y’e lu tibela ku kena mwa lifasi le li lapalezi mwatas’a ya maswe, Satani Diabulosi.—1 Joani 2:15-17; 5:19.
10. Lu ziba cwañi kuli Josefa n’a na ni mulelo o mutuna o fita libubo la mwa lifasi?
10 Ka ketelelo ya Mulimu, Josefa mwan’a Jakobo n’a bile muzamaisi wa lico mwa Egepita, kono n’a si na mulelo wa ku bubana mwa lifasi. Ha n’a na ni lilimo za buhulu z’e 110, n’a lumela kuli lisepiso za Jehova ne li ka talelezwa mi n’a bulelezi bana bahabo kuli: “Na, se ni shwa. Kono Yena Mulimu u ka mi potela luli, a mi zwise mwa naha ye, a mi ise mwa naha y’a sepisize Abrahama ni Isaka ni Jakobo kuli u ka ba fa yona.” Josefa n’a kupile ku yo bulukwa mwa naha ya sepiso. H’a shwa, mubili wa hae ne u beilwe milyani ni ku beiwa mwa likwati mwa Egepita. Kono Maisilaele ha ne ba lukuluzwi mwa butanga bwa kwa Egepita, mupolofita Mushe n’a lwezi masapo a Josefa ni ku yo a buluka mwa Naha ya Sepiso. (Genese 50:22-26; Exoda 13:19) Tumelo ye swana ni ya Josefa i swanela ku lu susumeza ku ba ni milelo ye pahami, ye fita ku ba ni libubo mwa lifasi.—1 Makorinte 7:29-31.
11. Mushe n’a bonisize ka nzila ifi kuli n’a na ni milelo ya kwa moya?
11 Mushe ‘n’a iketezi ku nyanda ni sicaba sa Mulimu ku fita ku ikola minyaka ya libi’ ka ku ba ya itutile hahulu wa mwa lubasi lwa bulena lwa mwa Egepita. (Maheberu 11:23-26; Likezo 7:20-22) Ku eza cwalo ne ku tahisize kuli a si ke a ba ni libubo mwa lifasi mi mane mwendi ni kuli a si ke a bulukwa mwa likwati le li nde-nde kwa mabita a Egepita a bubana. Kono zeo ne li ka ba za butokwa mañi ha li bapanyiwa ni tohonolo ya ku ba “munna wa Mulimu,” mutamanisi wa bulikani bwa Mulao, mupolofita wa Jehova, ni muñoli wa Bibele? (Ezira 3:2) Kana mu lakaza ku huliswa fa musebezi wa silifasi, kamba kana tumelo i tahisize kuli mu be ni milelo ya kwa moya ye mituna ni ku fita?
Tumelo I Tahisa Bupilo Bo Bunde
12. Tumelo ne i cincize cwañi bupilo bwa Rahaba?
12 Tumelo i fa batu milelo ye minde ka ku fitisisa, ni bupilo bo bunde. Rahaba wa mwa Jeriko u lukela ku ba ya n’a ikutwile kuli ku pila ka buhule ne si bupilo bo bunde. Kono ha n’a bile ni tumelo, muinelo w’o ne u cincize luli! A “bewa ya lukile ka misebezi [ya tumelo], nako y’a amuhela linumwana [za Maisilaele], mi a li kutisa ka nzila i sili” ilikuli li picuke Makanana be ne ba li lila. (Jakobo 2:24-26) Ka ku lumela kuli Jehova ki yena Mulimu wa niti, Rahaba hape n’a bonisize tumelo ka ku tuhela buhule. (Joshua 2:9-11; Maheberu 11:30, 31) N’a si ka nyalwa ku Mukanana ya n’a si mulumeli, kono n’a til’o nyalwa ku mutang’a Jehova. (Deuteronoma 7:3, 4; 1 Makorinte 7:39) Rahaba n’a bile ni tohonolo ye tuna ya ku ba kukw’a Mesiya. (1 Makolonika 2:3-15; Ruti 4:20-22; Mateu 1:5, 6) Rahaba u ka fumana mupuzo o muñwi hape, wa ku zuswa kwa bafu ni ku to pila mwa paradaisi fa lifasi, sina ba bañwi ba ba tuhezi mizamao ye maswe.
13. Mwa taba ye ama Bati-Sheba, Davida n’a ezize cwañi sibi, kono n’a bonisize moya mañi?
13 Ha s’a tuhezi bupilo bwa hae bwa sibi, ku bonahala kuli Rahaba n’a zwezipili ku pila ka ku luka. Kono ba bañwi be se ba ineezi ku Mulimu ka nako ye telele ba ezize libi ze tuna. Mulena Davida n’a bukile ni Bati-Sheba, a bulaisisa munn’a Bati-Sheba mwa ndwa, mi a nyala Bati-Sheba. (2 Samuele 11:1-27) Ka maswabi a matuna, Davida a baka ni ku kupa ku Jehova kuli: “U si ke wa ni amuha Moya wa hao o kenile.” Mulimu n’a si ka amuha Davida moya wa Hae. Davida n’a na ni tumelo ya kuli Jehova, ka sishemo sa hae, n’a si ke a nyenya “pilu ye lobehile, ye swabile” kabakala sibi. (Samu 51:11, 17; 103:10-14) Kabakala tumelo ya bona, bo Davida ni Bati-sheba ne ba bile ni tohonolo ya ku ba bahabo Mesiya.—1 Makolonika 3:5; Mateu 1:6, 16; Luka 3:23, 31.
Tumelo Ye Tiiswa ka ku Kolwiswa
14. Gidioni n’a kolwisizwe cwañi, mi taba yeo i kona ku ama cwañi tumelo ya luna?
14 Niha lu zamaya ka tumelo, fokuñwi lu kana lwa tokwa ku kolwiswa ka za tuso ya Mulimu. Ne ku bile cwalo ku Muatuli Gidioni, yo muñwi wa bao “ka tumelo, ba hapile mibuso.” (Maheberu 11:32, 33) Mamidiani ni be ne ba swalisani ni bona ha ne ba ambekile Isilaele, Gidioni a tala moya wa Mulimu. Ka ku lakaza ku kolwiswa kuli Jehova n’a li ni yena, a kupa ku eza litiko ka ku itusisa boya bo bu siilwe fa sihoto busihu. Mwa tiko ya pili, puka ne i kolobisize fela boya, mi fafasi kaufela ne ku omile. Mwa tiko ya bubeli, kwa koloba fafasi, ku siya boya. Ha s’a tiisizwe ki zona liponiso zeo, Gidioni ya butali a eza ka tumelo mi a tula lila za Isilaele. (Baatuli 6:33-40; 7:19-25) Haiba lu na ni ku eza katulo, mi lu kupa ku fiwa buikolwiso, ha ku talusi kuli ha lu na tumelo. Mane lu bonisa tumelo haiba lu talima mwa Bibele ni lihatiso za Sikreste, ni ku lapela kuli lu etelelwe ki moya o kenile ha lu eza likatulo.—Maroma 8:26, 27.
15. Ku nahana ka za tumelo ya Baraki ku kona ku lu tusa cwañi?
15 Tumelo ya Muatuli Baraki ne i tiisizwe ki susuezo ye kolwisa ya n’a filwe. Debora mupolofita wa musali n’a mu susuelize ku eza se siñwi kuli a lukulule Maisilaele kwa puso ya buhateleli ya Mulena Jabini wa Kanana. Ka tumelo ni ku kolwiswa kuli Mulimu n’a ka mu tusa, Baraki a etelela mwa ndwa banna b’a 10,000 be ne ba si na hande lilwaniso mi ba yo tula mpi ya Jabini ye tuna hahulu ye n’e etelelwa ki Sisera. Tulo yeo ne i lumbilwe mwa pina ya Debora ni Baraki. (Baatuli 4:1–5:31) Debora a susueza Baraki ku ba mueteleli wa Isilaele ya ketilwe ki Mulimu, mi n’a li yo muñwi wa batanga ba Jehova bao ka tumelo “ba sabisize limpi za lila.” (Maheberu 11:34) Ku nahana ka za m’o Mulimu n’a fuyaulezi Baraki kabakala tumelo ku kona ku lu susumeza ku nga muhato haiba lu zina-zina ku eza musebezi o t’ata mwa sebelezo ya Jehova.
Tumelo I Tahisa Kozo
16. Abrahama n’a tomile mutala mañi o munde ka ku tahisa kozo ni Lota?
16 Tumelo mo i lu tuseza ku peta misebezi ye t’ata mwa sebelezo ya Mulimu, i tahisa cwalo kozo ni buiketo. Abrahama wa musupali n’a tuhelezi Lota mwan’a muhabo ku keta mafulelo a mande balisana ba bona ha ne ba fapahani mi kwa lukela luli kuli ne ba tokwa ku kauhana. (Genese 13:7-12) Abrahama u lukela ku ba ya n’a lapezi ka tumelo kuli Mulimu a mu tuse ku tatulula butata b’o. Ku fita ku eza mwa n’a batela, n’a tatuluzi butata ka kozo. Haiba lu ba ni butata ni muzwale wa luna wa Sikreste, lu lapele ka tumelo ni ku ‘bata kozo,’ lu nze lu hupula mutala wa Abrahama wa ku iyakatwa ba bañwi ka lilato.—1 Pitrosi 3:10-12.
17. Lu kona ku bulelelañi kuli fapano ye n’e bonahala ku ba mwahal’a Paulusi, Barnabasi, ni Mareka ne i felisizwe ka kozo?
17 Mu nahane ka m’o ku sebelisa likuka za Sikreste ka tumelo ku kona ku lu tuseza ku tahisa kozo. Paulusi ha n’a tuha a kala musipili wa hae wa bubeli wa bulumiwa, Barnabasi n’a lumezi kuli ba kutele ku yo potela liputeho za mwa Sipera ni Asia. Kono Barnabasi n’a bata ku ya ni Mareka, muhabo. Paulusi a hana kakuli Mareka n’a ba siile mwa Pamfilia. Kwa ba ni “fapano ye tuna,” mi mane ya tahisa kauhano. Barnabasi a ya ni Mareka kwa Sipera, mi Paulusi yena a keta Silasi kuli a sebeze ni yena, mi a “y’o potela manaha a Siria ni Silisia, inz’a tiisa Likeleke za kwateñi.” (Likezo 15:36-41) Kwa mafelelezo, fapano yeo ne i felile, kakuli Mareka ni Paulusi ne ba li mwa Roma, mi Paulusi n’a bulezi ze nde ka za Mareka. (Makolose 4:10; Filemoni 23, 24) Paulusi ha n’a tamilwe mwa Roma ibat’o ba ka 65 C.E., n’a bulelezi Timotea kuli: “U nge Mareka, u tahe ni yena; kakuli u ni tusa hahulu mwa musebezi.” (2 Timotea 4:11) Ku bonahala kuli Paulusi n’a lapezi ka tumelo ka za swalisano ya hae ni Barnabasi ni Mareka, mi ku eza cwalo ne ku tahisize buiketo bo bu li kalulo ya “kozo ya Mulimu.”—Mafilipi 4:6, 7.
18. Mwendi ne ku ezaheziñi mwahal’a Evodia ni Sintike?
18 Kaniti, kabakala ku sa petahala, “kaufela lu fosa mwa linto ze ñata.” (Jakobo 3:2) Ne ku bile ni butata mwahal’a basali ba babeli ba Sikreste, bao Paulusi n’a ñozi ka za bona kuli: “Ni lapela Evodia, ni lapela ni Sintike, kuli ba be ni pilu i liñwi ku Mulena. . . . U tuse basali bao ba ba sebelize ni na mwa Evangeli.” (Mafilipi 4:1-3) Ku lukela ku ba kuli basali ba Sikreste bao ne ba tatuluzi butata bwa bona ka kozo ka ku itusisa likelezo ze cwale ka ye kwa Mateu 5:23, 24. Ku sebelisa likuka za mwa Mañolo ka tumelo ku ka tusa hahulu kwa ku tahisa kozo kacenu.
Tumelo I Lu Konisa ku Tiya
19. Ki muliko mañi o n’o si ka felisa tumelo ya bo Isaka ni Rebeka?
19 Ka tumelo hape lu kona ku tiyela butata. Mwendi lu swabile kakuli yo muñwi ya kolobelizwe mwa lubasi lwa luna, ka ku sa utwa Mulimu u nyalani ni mutu ya si mulumeli. (1 Makorinte 7:39) Bo Isaka ni Rebeka ne ba nyandile kakuli mwan’a bona Isau n’a nyezi basali be ne ba sa sabi Mulimu. Basali ba hae ba Mahiti “ba kenya butuku mwa lipilu” za bo Isaka ni Rebeka, kuli mane Rebeka a li: “Ni tinilwe ki bupilo, kabakala bana ba basizana ba Heti; haiba Jakobo a ka nga musali kwa bana ba Heti, kwa basizana ba ba mwa naha ye, bupilo bwa ka, fo, bu ni tusañi?” (Genese 26:34, 35; 27:46) Niteñi, muliko w’o ne u si ka felisa tumelo ya bo Isaka ni Rebeka. Ha lu tahelwa ki miinelo ye t’ata, haike lu be ni tumelo ye tiile.
20. Ruti ni Naomi ba lu fa mitala mañi ya tumelo?
20 Naomi, mbelwa ya n’a nz’a supala n’a li Mujuda mi n’a ziba kuli basali ba bañwi mwa Juda ne ba ka pepa bana ba bashimani be ne ba ka ba bokukw’a Mesiya. Kono kakuli bana ba hae ne ba shwile ba si na bana, mi yena n’a s’a tuhezi ku pepa, ne ku si na sepo ya kuli lubasi lwa hae ne lu ka ba lwa habo Mesiya. Niteñi, Ruti, mukwenyan’a hae wa mbelwa a nyalwa ku Boazi ya n’a supezi, a mu pepela mwan’a mushimani, mi Naomi a ba kukw’a Jesu, yena Mesiya! (Genese 49:10, 33; Ruti 1:3-5; 4:13-22; Mateu 1:1, 5) Tumelo ya Naomi ni Ruti ne i tiyezi butata mi ya ba tahiseza tabo. Ni luna ha lu zwelapili ku ba ni tumelo ha ku ba ni butata, lu ka ba ni tabo ye tuna.
21. Tumelo i lu tusa cwañi, mi lu swanela ku tundamena ku ezañi?
21 Niha lu sa koni ku ziba ze ka lu tahela ka zazi, lwa kona ku talimana ni ze t’ata ze taha kaufela ka tumelo. Tumelo i lu fa bundume ni pilu-telele. I tahisa kuli lu be ni milelo ye minde ka ku fitisisa, ni bupilo bo bunde. Tumelo i tiisa liswalisano za luna ni ba bañwi mi i lu tiisa mwa butata. Kacwalo, haike lu be “ba ba tiiseza mwa tumelo, ku pilisa mioya ya luna.” (Maheberu 10:39) Ka m’ata a’ lu fa Jehova, Mulimu wa luna ya lilato, haike lu zwelepili ku ba ni tumelo ye tiile, ili ku tahisa tumbo ku yena.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ki bufi bupaki bwa mwa Mañolo bo bu bonisa kuli tumelo ya kona ku lu fa bundume?
• Lu kona ku bulelelañi kuli tumelo i lu fa bupilo bo bunde?
• Tumelo i tahisa cwañi kozo?
• Ki bufi bupaki bo bu bonisa kuli tumelo i lu konisa ku tiyela butata?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 16]
Tumelo ne i file Nuwe ni Enoke bundume bwa ku shaela lushango lwa Jehova
[Maswaniso a fa likepe 17]
Tumelo ye swana ni ya Mushe i lu susumeza ku ba ni milelo ya kwa moya
[Maswaniso a fa likepe 18]
Ku kolwiswa kuli Mulimu n’a ka ba tusa ne ku tiisize tumelo ya Baraki, Debora, ni Gidioni