Kuta Ye Tuna I Yemela Bulapeli bwa Niti mwa “Naha ya Ararati”

Munna-muhulu wa kwa Armenia ya na ni bana ba balalu u yemi fapil’a kuta ye tuna ka ku fitisisa ya naha. Tukuluho ya hae ni ya balumeli ba bañwi i mwa lubeta. Kuta ya teeleza ha nze a bulela ze mwa Bibele ku talusa litumelo za hae. Kuli lu utwisise mo ku tezi kuli muzeko w’o u pahamise bulapeli bwa niti mwa naha yeo, ha lu nyakisiseñi mo ne ku tezi kuli muzeko w’o u kalise.

ARMENIA i kwa upa wa Turkey, ili kwa mboela wa malundutuna a Caucasus. Mwateñi ku pila batu ba ba fitelela 3,000,000. Muleneñi wa naha yeo, ona wa Yerevan, u fakaufi hahulu ni linjongonjongo ze peli za lilundu la Ararati, ili f’o, ku bulelwa kuli, aleka ya Nuwe ne i til’o fuama hamulaho wa Munda.—Genese 8:4. *

Lipaki za Jehova se ba ezelize musebezi wa bona wa Sikreste mwa Armenia ku kala ka 1975. Ka 1991, Armenia ha ne i lukuluhile kwa puso ya Soviet Union ya kale, ne ku tomilwe Katengo ka Muuso ka Litaba za Bulapeli kuli  ka ñolisange likopano za bulapeli. Kono katengo kao ka kuta-kutezi ku hana ku ñolisa Lipaki za Jehova, sihulu bakeñisa mayemo a bona a Sikreste a ku ikambusa. Kacwalo, ku zwa ka 1991, mikulwani ba ba li Lipaki ba mwa Armenia ba ba fitelela 100 se ba filwe milatu mi hañata ni ku tamiwa kabakala mayemo a bona a tomile fa Bibele a ku hana ku kena mwa sebelezo ya busole.

Katengo kao hape ka kupa bazekisi ba ba yemela muuso kuli ba tikitibe za musebezi wa bulapeli wa Lyova Margaryan, eluda wa Sikreste ya li caziba wa mulao ya sebeza ka t’ata ili ya n’a beleka mwa kampani ya malaiti ya fa silalanda. Nako ha ne i nze i ya, Muzwale Margaryan a tamiwa mulatu ka Mulao 244, ili mulao wa Soviet o n’o tomilwe mwa nako ya puso ya Khrushchev. Mulelo wa ona n’e li ku tibela mi mane ni ku felisa kopano ya Lipaki za Jehova ni likwata ze ñwi za bulapeli.

Ka ku ya ka mulao w’o, ki mulatu ku kopanya kamba ku etelela sikwata sa bulapeli seo, ka ku ipumisa kuli si kutaza litumelo za bulapeli, ‘si kukueza mikulwani ku ya kwa mikopano ya bulapeli bo bu si ka ñoliswa’ ili bo bu ‘kukueza lilama za bona ku hana ku eza misebezi ya bona kwa muuso.’ Kuli a fe bupaki bwa za n’a bulela, muzekisi a kanatela fa ku ba teñi kwa banana kwa mikopano ya n’a zamaisanga Muzwale Margaryan mwa muleneñi wa Metsamor. Muzekisi y’o hape n’a ize, Muzwale Margaryan n’a hapelelize mikulwani ba mwa puteho ku hana ku kena mwa sebelezo ya busole.

Muzeko Wa Kalisa

Muzeko w’o wa kalisa la Butanu, July 20, 2001, mwa kuta ya sikiliti sa Armavir, mi muatuli n’e li Manvel Simonyan. Wa zwelapili cwalo ku y’o fita mwa August. Ha ne ba fa bupaki bwa bona, lipaki ba muuso ba t’o itumelela kuli bayemeli ba katengo ka Likolo la Silelezo ya Naha (ke ne ka bizwa kale kuli KGB) ne ba ba bulelezi za ku ñola fa litaba za ku zekisa ka zona Muzwale Margaryan ni kuli ne ba ba hapelelize ku saina litaba zeo. Mwa taba ye ñwi, musali yo muñwi n’a itumelezi kuli likwambuyu yo muñwi wa kwa Likolo la Silelezo n’a mu laezi ku bulela kuli “Lipaki za Jehova ba lwanisa mulonga wa luna ni bulapeli bwa luna.” Musali y’o n’a itumelezi kuli yena n’a sa zibi niheba a li muñwi kwa Lipaki za Jehova kono n’a utwile fela ze ne ba tamelezwa fa TV ya naha.

Nako ya hae ha ne i tile, Muzwale Margaryan n’a pakile kuli banana be ne ba fumanehanga kwa mikopano ya Lipaki za Jehova ne ba fumanehanga teñi ka tumelezo ya bashemi ba bona. Hape n’a talusize kuli ku kena mwa sebelezo ya busole ki katulo ya ka butu. Muzekisi ya yemela muuso a zwelapili ku buza lipuzo ze swana ka mazazinyana. Muzwale Margaryan, ka ku itusisa Bibele, a alaba ka ku wa pilu lipuzo ka za litumelo za hae, mi yena muzekisi y’o n’a nze a bona Mañolo ao mwa Bibele ya hae.

La September 18, 2001, muatuli n’a file katulo ya kuli Margaryan n’a “si na mulatu,” mi n’a ize ne ku “si na niheba sa n’a fosize” mwa musebezi wa hae. Piho ye lemuseha ka za taba yeo ya zibiswa ki babihi ba makande. Ne i ize: “Mueteleli wa Lipaki za Jehova wa mwa Armenia kacenu u lukuluzwi kwa milatu ya ku cincisa  batu bulapeli bwa bona ni ku hapeleza banana ku hana sebelezo ya busole. Hamulaho wa muzeko wa likweli ze peli, Kuta ne i ize ne ku si na bupaki bo bu likani bwa ku tama Levon Markarian [Lyova Margaryan] mulatu, yena mueteleli. Ha n’a ka fumanwa ni mulatu, n’a ka ba mwa tolongo lilimo ze 5. . . . Nihaike kuli Mulao wa Naha ya Armenia u fa batu tukuluho ya ku lapela, ku t’ata kuli likwata ze nca li iñolise mi milao i yemela sihulu Keleke ya Armenia ya Baapositola ye tomile kale mibisi.” Mwa taba ya yona ye n’e fitisizwe kwa babihi ba makande ya la September 18, 2001, katengo ka Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) ne ka ize: “Nihaike katulo yeo ya amuhelwa, Ofisi ya OSCE i sa swabile ka ze ne u kaliselizwe muzeko w’o.”

Muzeko wa Zwelapili

Niteñi, bazekisi ba ipileza, mi muzeko w’o hape wa zwelapili ka likweli z’e ne. Kwa makalelo a muzeko, nako ha ne i tile kuli Muzwale Margaryan a fe bupaki, puzo ya pili ne i buzizwe ki yo muñwi wa baatuli be ne ba atula taba. Muzwale Margaryan ha kalisa ku alaba, muina-situlo a mu kena mwahanu ni ku mu hanyeza. Ku tuha f’o, musali y’o n’a si ka lumeleza Muzwale Margaryan ku feza ku alaba niheba puzo i liñwi. Ka ku sa fa mabaka, hape a hana ku ñola buñata bwa lipuzo za n’a buzizwe Margaryan ki muyemeli wa hae. Muzeko ha ne u zwelapili, ba bulapeli be ne ba tezi mwa kuta ili be ne ba lwanisa Lipaki ba kuta-kutela ku nyefula Muzwale Margaryan. Hamulaho wa nako yeo ya muzeko, lipiho ze ñata za buhata, ze kopamisizwe ka za muzeko w’o za boniswa fa TV. Ne ku bulezwi, ka mutala, kuli Muzwale Margaryan mane n’a itumelezi mulatu.

Muzeko w’o ha s’o fitile fahali, muina-situlo wa sikwata sa baatuli ba balalu a komokisa bashalimeli ka ku zwisa liñolo le li zwa kwa Katengo ka Muuso ka Litaba za Bulapeli le ne li bulela kuli ofisi ya muzekisi i tame Muzwale Margaryan. Kezo yeo ya komokisa bashalimeli ba mwa linaha ze ñwi be ne ba li kwa muzeko w’o, kakuli Armenia ha ne i kupile ku ba  silama sa kopano ya Council of Europe, ne i sepisize kuli ne i ka “bona teñi kuli Likeleke kaufela ni likwata za bulapeli, sihulu ze ngiwa ku ba ‘ze si za ka sizo,’ za eza bulapeli bwa zona ku si na ku li ketulula.”

Muzeko w’o ha n’o nze u zwelapili mwa liviki ze n’e latelezi, miinelo ya tatafala hahulu ni ku fita. Balwanisi ba zwelapili ku nyandisa ni ku nataka Lipaki mwa kuta ni fande a kuta. Basali ba ba li Lipaki ne ba lahakilwe mwa linumbu. Paki yo muñwi ha n’a natakilwe kono yena a sa ezi se siñwi, a natiwa hahulu mwa mukokoto kuli mane a swalwa mwa sipatela.

Nako ha ne i nze i ya, kwa ketiwa muatuli yo munca kuli a talime za taba yeo. Ba bañwi be ne ba tile kwa muzeko niha ne ba likile ku sabisa ya n’a zekela Lipaki, muatuli yo munca y’o a ombalalisa batu. Mane a laela mapokola ku leleka musali cwana mwa kuta ya n’a sweli ku bemba muzekisi ya n’a yemela Lipaki.

Taba I Ya kwa Kuta Ye Pahami ka ku Fitisisa ya Armenia

Kwa nalulelule, la March 7, 2002, kuta ya buipilezo ya yemela katulo ye n’e filwe ki kuta ye n’e kalile ku talima taba. Ka ku komokisa, lizazi pili katulo yeo i si ka zibiswa, Katengo ka Muuso ka Litaba za Bulapeli ka kwaliwa. Hape, muzekisi a ipileza katulo yeo, mi cwale a isa taba kwa kuta ye tuna ka ku fitisisa ya mwa Armenia, yona ye bizwa Court of Cassation. Bazekisi bao cwale ba kupa Kuta yeo kuli i talime hape taba yeo “ilikuli i fe katulo ya ku ba ni mulatu.”

Sikwata sa baatuli ba ba silezi, seo Muatuli Mher Khachatryan n’a li yena muina-situlo, sa kopana ka nako ya 11:00 la April 19, 2002. Yo muñwi wa bazekisi n’a kalile ka ku bulela kuli n’a filikani hahulu kuli likuta ze peli ze n’e talimile taba ne li palezwi ku fumana mulatu ku Muzwale Margaryan. Kono cwale, muzekisi y’o ki yena ya n’a kenwi mwahanu ni ku buziwa lipuzo ki ba bane kwa baatuli bao. Muatuli yo muñwi mane a halifela muzekisi y’o ka ku lika ku atulela Kuta ka ku tama Muzwale Margaryan mulatu wa ku kutaza ni ku sa ñoliswa kwa Lipaki za Jehova. Zeo ne li sa ngiwi kuli ki mulatu mwa Mulao 244. Muatuli yo cwale a bulela kuli likezo za muzekisi y’o n’e li “ku nyandisa mutu ka ku mu tameleza litaba.” Muatuli yo muñwi a talusa mizeko ye miñwi ya mwa Kuta ya Yurope yeo ku yona Lipaki za Jehova ne ba ngiwa ku ba “bulapeli bo bu zibahala” bo ne bu na ni tukelo ya ku silelezwa ki Kopano ya Yurope ya Litukelo za Batu. Ka yona nako yeo, muprisita yo muñwi mwa kuta a kangauka kuli Lipaki za Jehova ne ba sweli ku aluhanya naha. Kuta ya mu laela kuli a kuze.

Baatuli bao cwale ba biza Lyova Margaryan ku zwa kwa bateelezi—ili nto ye ne si ka eziwa kale ki kuta ye tuna yeo. Muzwale Margaryan a fa bupaki bo bunde ka za mayemo a Lipaki za Jehova fa litaba ze ñata. (Mareka 13:9) Kuta ha se i lilimani hanyinyani fela, ya kopana hape mi baatuli kaufel’a bona ba kutela ku fa katulo ya kuli “ha ku na mulatu.” Ne ku iponelwa hande kuli muzwale Margaryan n’a imuluzwi. Mwa katulo ya bona ye n’e ñozwi, Kuta ne i ize: “Musebezi w’o [wa Lyova Margaryan] ha u ngiwi ku ba mulatu ka ku ya ka mulao wa naha, mi litamilikezo ze cwalo ha li lumelelani ni Mulao 23 wa Naha ya Armenia ni Mulao 9 wa Mukopano wa Yurope.”

Ze N’e Zwile mwa Katulo Yeo

Kambe bazekisi bao ne ba winile taba, maeluda ba bañwi ba Lipaki ba mwa liputeho kaufela za Armenia ni bona kambe ne ba tamilwe. Lu sepa kuli katulo ye ikutwahalela hande yeo ye n’e filwe ki Kuta i ka tibela ku nyandiswa ko ku cwalo. Hape, kambe ne ku atuzwi kuli Lipaki ba na ni mulatu, ne ku ka fa muuso libaka la ku zwelapili ku hana ku ñolisa Lipaki za Jehova. Lwa itumela kuli Kuta i felisize libaka la buhata leo.

Ha lu zibi nji Lipaki za Jehova ba ba fitelela 7,000 ba ba mwa naha yeo ba ka ñoliswa. Kono ka nako ya cwale, bulapeli bwa niti bu sa zwelapili mwa “naha ya Ararati.”

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Lyova Margaryan kwa muzeko wa hae

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Muzwale Margaryan ni lubasi lwa hae