Mu Lemuhe Bunde ku Bote
Mu Lemuhe Bunde ku Bote
“Mawe Mulimu wa ka, u ni hupule, mi u ni eze hande!”—NEHEMIA 13:31.
1. Jehova u ezeza cwañi batu kaufela bunde?
HA SE ku fitile mazazi mahalimu a nze a kwahezwi ki malu, ku bona lizazi kw’a tabisanga. Lipilu za batu za wabelwanga, mi ba ikutwanga hande. Ka nzila ye swana, kazazi ha se ka lengile ka nako ye telele mi kwa cisa, ku fafaza kwa pula, kamba mane ku nela hahulu, kwa wetulusanga. Jehova, Mubupi wa luna ya lilato, u beile licinceho-cinceho zeo za miinelo mwa mbyumbyulu ya luna. Jesu n’a hohezi mamelelo kwa sishemo sa Mulimu ha n’a lutile kuli: “Mu late be ili lila ku mina, mu fuyole ba ba mi lwaha, ba ba mi toile mu ba eze hande, mi mu lapelele ba ba mi eza maswe, ba ba mi nyandisa; kuli mu be bana ba Ndat’a mina ya kwa lihalimu; kakuli Yena u pazuliseza ba ba maswe ni ba bande lizazi la hae, mi u neliseza ba ba lukile ni ba ba maswe lipula za hae.” (Mateu 5:43-45) Ee, Jehova u ezeza batu kaufela bunde. Batanga ba hae kaufela ba swanela ku mu likanyisa ka ku lemuha bunde ku ba bañwi.
2. (a) Jehova u eza bunde ka ku toma fañi? (b) Jehova u lemuhangañi ka za mo lu ngela bunde bwa hae?
2 Jehova u eza bunde ka ku toma fañi? Ku zwa fa n’a ezelize sibi Adama, Jehova u bile ya lemuha bunde bwa batu. (Samu 130:3, 4) Mulelo wa hae ki wa kuli batu ba ba ipeya ku utwa ba kutisezwe ku pila mwa Paradaisi. (Maefese 1:9, 10) Sishemo sa hae se situna si lu file sepo ya kuli ka Peu ye sepisizwe, lu ka lukululwa kwa sibi ni ku sa petahala. (Genese 3:15; Maroma 5:12, 15) Ku amuhela tukiso ya sitabelo ku ka konahalisa ku ba teñi hape kwa bupetehi. Nako ye, Jehova u talimezi mañi ni mañi wa luna kuli a bone, mwahal’a lika ze ñwi, mo lu ngela sishemo sa hae. (1 Joani 3:16) Wa lemuha ze lu eza kaufela ze bonisa kuli lwa itebuha bunde bwa hae. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Mulimu hasi ya si ka luka, kuli a libale misebezi ya mina, ni lilato le mu bonisize kwa Libizo la hae.”—Maheberu 6:10.
3. Ki puzo mañi ye lu tokwa ku nyakisisa?
3 Kacwalo, lu kona ku likanyisa cwañi Jehova mwa ku lemuha bunde ku ba bañwi? Ha lu nyakisiseñi likalabo kwa puzo ye mwa likalulo z’e ne za bupilo: (1) bukombwa bwa Sikreste, (2) lubasi, (3) puteho, ni (4) liswalisano za luna ni ba bañwi.
Mwa ku Kutaza ni ku Tahisa Balutiwa
4. Ku abana mwa bukombwa bwa Sikreste ku bonisa cwañi kuli lu lemuha bunde ku ba bañwi?
4 Jesu ha n’a alaba puzo ya balutiwa ba hae ka za taluso ya nguli ya buloto ni mufuka, n’a ize, “Simu ki lifasi.” Ka ku ba balutiwa ba Kreste ba cwale, lu hupula taba ya niti yeo ha lu li mwa bukombwa bwa luna. (Mateu 13:36-38; 28:19, 20) Sebelezo ya luna ya mwa simu i ama ku zibahaza tumelo ya luna fa nyangela. Ku zibahala kwa Lipaki za Jehova ka bukombwa bwa bona bwa fa ndu ni ndu ni mwa makululu ku paka tundamo ya luna ya ku bata bote ba ba swanelwa ki lushango lwa Mubuso. Mane, Jesu n’a laezi kuli: “Ha mu kena mwa munzi, kamba mwa munzinyana, mu buze kana ya swanela mwateñi ki mañi.”—Mateu 10:11; Likezo 17:17; 20:20.
5, 6. Ki kabakalañi ha lu tundamenanga ku kutela ku potela batu fa malapa a bona?
5 Ha lu potela batu lu si ka memiwa, lu bona mo ba ngela taba ye lu ba iseza. Fokuñwi lu fumananga kuli yo muñwi fa lapa u ka teeleza, kono yo muñwi fa lapa le li swana u ka li, “Ha lu tabeli,” mi ku pota kwa luna ku felela honaf’o. Lu utwiswa bumaswe luli kuli ku sa tabela kwa mutu a li muñwi ku palelwisa yo muñwi ku teeleza! Kacwalo, lu kona ku ezañi kuli lu tundamene mwa ku lemuha bunde ku ba bañwi?
6 Nako ye tatama ha lu nze lu kutaza mwa sibaka seo, ha lu yo pota fa lapa leo, mwendi lu ka ba ni kolo ya ku ambola ni yena mutu luli ya n’a kaulezi puhisano ya luna lwa pili. Ku hupula se ne si ezahezi nako yeo ku ka lu tusa ku itukiseza. Mwendi mutu y’o n’a nahana kuli u eza nto ye nde, ka ku lumela kuli u swanela ku hanisa yo muñwi ku teeleza kwa taba ya Mubuso. Mwendi mubonelo wa hae ne u tahisizwe ki litaba za buhata ka za milelo ya luna. Kono nto yeo ha i lu tibeli ku tundamena ku kutaza taba ye nde ya Mubuso fa lapa leo, ili ku hakulula ka butali mibonelo ye fosahezi. Se lu bata ki ku tusa batu kaufela ku ba ni zibo ye nepahezi ya ku ziba Mulimu. Kacwalo, mwendi Jehova u ka hoha mutu y’o.—Joani 6:44; 1 Timotea 2:4.
7. Lu kona ku tusiwa kiñi ku ba ni mubonelo o munde ha lu atumela batu?
7 Taelo ya Jesu kwa balutiwa ba hae ne i kopanyelelize ni ku lwaniswa ki mabasi. N’a ize: “Ni til’o fapanya mutu ni ndat’ahe, mwan’a musizana ni m’ahe, musali ni mukwenyan’a hae.” Jesu n’a ekelize kuli: “Lila za mutu ikaba ba ndu ya hae.” (Mateu 10:35, 36) Niteñi, miinelo ni mibonelo y’a cincanga. Ku kula ka sipundumukela, ku shwelwa ki wahabo, likozi, ku holofala mwa maikuto, ni lika ze ñwi ze ñata li tahisanga kuli batu ba nge ku kutaza kwa luna ka nzila ye ñwi. Haiba lu na ni mubonelo o maswe, wa kuli batu be lu kutaza ku bona ba ka zwelapili ku sa lu teeleza, kana f’o luli lwa lemuha bunde ku bona? Mwendi lu ba potele ka nako ye ñwi hape lu li ba ba tabile. Mwendi ba ka lu amuhela musili. Fokuñwi haki ze lu bulela fela ze tahisanga kuli mubonelo wa batu u cince, kono ni mo lu li bulelela. Ku lapela ku Jehova ka ku zwelela kwa pilu lu si ka kala kale ku kutaza kaniti ku ka lu tusa ku ba ni mubonelo o munde ni ku fitisa taba ya Mubuso kwa batu kaufela ka nzila ye nde.—Makolose 4:6; 1 Matesalonika 5:17.
8. Ki sifi se si kona ku ezahala Bakreste ha ba lemuha bunde ku bahabo bona ba ba si balumeli?
8 Mwa liputeho ze ñwi, ba mwa lubasi lo lu swana ba bañata ba sebeleza Jehova. Hañata, tundamo ya yo muñwi yo muhulu ni bunde bw’a eza mwa lubasi ni mwa linyalo li tahisize kuli banana mwa lubasi ba mu tabele ni ku mu kuteka. Lika zeo li tahisize kuli banana ba be ni mubonelo u sili. Ku utwa kelezo ya Pitrosi ku tusize basali ba Sikreste ba bañata ku kolwisa banna ba bona “ku si na manzwi a’ bulelwa.”—1 Pitrosi 3:1, 2.
Mwa Lubasi
9, 10. Jakobo ni Josefa ne ba lemuhile cwañi bunde mwa lubasi lwa bona?
9 Swalisano ye tuna ye mwa mabasi ni yona i lu fa kalulo ye ñwi yeo ku yona lu kona ku lemuha bunde ku ba bañwi. Mu nge tuto ya ka m’o Jakobo n’a ezelize bana ba hae. Kwa Genese kauhanyo 37, litimana za 3 ni 4, Bibele i bonisa kuli Jakobo n’a lata hahulu Josefa. Bahulwani ba Josefa ne ba bile ni muna, kuli mane ba lelisana ku bulaya munyan’a bona. Kono mu lemuhe mo ne ba ezelize bo Jakobo ni Josefa hasamulaho. Sibeli sa bona ne ba lemuhile bunde mwa lubasi lwa bona.
10 Josefa ha n’a li yena muzamaisi wa za lico mwa Egepita mo ne ku na ni tala, n’a amuhezi bahulwani ba hae. Niha n’a si ka bonisa honaf’o kuli n’a li mañi, n’a zamaisize lika ilikuli ba babalelwe ni ku fiwa lico za ku iseza ndat’a bona ya n’a supala. Ee, nihaike kwamulaho ne ba mu toile, Josefa n’a ba tusize. (Genese 41:53–42:8; 45:23) Jakobo ni yena, ha n’a tuha a shwa, n’a file limbuyoti za bupolofita kwa bana ba hae kaufela. Nihaike likezo za bona ze maswe ne li tahisize kuli ba si ke ba fiwa matohonolo a mañwi, ha ku na niheba a li muñwi ku bona ya n’a si ka fiwa sanda sa naha. (Genese 49:3-28) Jakobo luli n’a bonisize lilato le li sa feli!
11, 12. (a) Ki mutala mañi wa bupolofita o koñomeka butokwa bwa ku lemuha bunde ku ba bañwi mwa lubasi? (b) Mwa nguli ya Jesu ya mwana ya n’a latehile, lu itutañi kwa mutala wa ndate?
11 Pilu-telele ya Jehova ha n’a sebelisani ni sicaba sa Isilaele se ne si si na tumelo i lu tusa ku utwisisa hande mw’a lemuhela bunde kwa batu ba hae. Ka ku itusisa muinelo wa lubasi lwa mupolofita Hosea, Jehova n’a file mutala wa lilato la hae le li sa feli. Gomeri, musal’a Hosea, n’a kuta-kutezi ku buka. Niteñi, Jehova n’a laezi Hosea kuli: “U kute, u y’o nga, mi u late musali ya latwa ki mulikan’a hae, ya pila ka bubuki nih’a nyezwi, sina mw’a latela [Muñ’a] Bupilo bana ba Isilaele, niha ba yaulukela kwa milimu i sili, mi ba tabela ku i tiseza mañende a sisansa sa veine.” (Hosea 3:1) Litaelo ze cwalo ne li fezwiñi? Jehova n’a ziba kuli mwahal’a sicaba se ne si yaulukile, ku na ni be ne ba ka itebuha pilu-telele ya hae. Hosea n’a ize: “Mi kwapili bana ba Isilaele ba ka kuta, ba bate [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa bona, ni Davida mulen’a bona. Ba kutele ku [Muñ’a] Bupilo ni kwa sishemo sa hae, mwa mazazi a kwapili.” (Hosea 3:5) Kaniti, w’o ki mutala o munde wa ku hupula ha lu na ni butata mwa lubasi. Ku zwelapili kwa mina ku lemuha bunde ku ba bañwi mwa lubasi ikaba mutala o munde wa ku ba ni pilu-telele.
12 Nguli ya Jesu ya mwana ya n’a latehile ni yona i fa kutwisiso ya mo lu kona ku lemuhela bunde ku ba bañwi mwa lubasi lwa luna. Mwana yo munyinyani n’a kutezi habo ha s’a tuhezi bupilo bwa hae bwa businyi. Ndat’ahe n’a mu shemubile. Ndate y’o n’a ezize cwañi ka za lipilaelo za mwana yo muhulu ya n’a si ka zwa fa lapa? Ndate y’o n’a bulezi ku mwan’a hae yo muhulu kuli: “Mwan’a ka, wena u inzi ni na kamita, mi za ka kaufela ki za hao.” K’o ne si ku hanyaukela mwana, kono ne li ku kolwisa lilato la n’a na ni lona ndate. N’a bulezi hape kuli: “Neli swanelo kuli ku tabwe mi ku nyakalalwe; kakuli munyan’a hao yo n’a shwile, mi u pilile; n’a latehile, mi u fumanwi.” Ni luna lwa kona ku zwelapili ku lemuha bunde ku ba bañwi.—Luka 15:11-32.
Mwa Puteho ya Sikreste
13, 14. Ki ifi nzila ye lu kona ku latelela ka yona mulao o ili mulena wa mulao, ona wa lilato mwa puteho ya Sikreste?
13 Ka ku ba Bakreste, lu bata ku latelela mulao o ili mulena wa mulao, ona wa lilato. (Jakobo 2:1-9) Ki niti kuli mwendi lu kana lwa eza hande ba mwa puteho ya luna be lu sa swani ni bona ku za bufumu. Kono kana lu na ni ‘ku keta mwahal’a luna’ ku za mubala wa litalo, sizo, kamba mane bulapeli? Haiba ku cwalo, lu kona ku utwa cwañi kelezo ya Jakobo?
14 Ku amuhela bote ba ba taha kwa mikopano ya Sikreste ku bonisa kuli lu na ni sishemo. Ha lu ambolisa ba banca ba ba taha kwa Ndu ya Mubuso, ku ikalelwa ni maswabi e ne ba utwa a kana a fela. Kaniti, ba bañwi ba ba tahanga kwa mikopano ya Sikreste lwa pili ba bulelanga kuli: “Batu kaufela ne ba li ba ba silikani. Ne ku bonahala inge kuli kaufel’a bona ne ba ni ziba ni kale. Ne ni ikutwile ku lukuluha.”
15. Banana mwa puteho ba kona ku tusiwa cwañi ku iyakatwa ba bahulu?
15 Mwa liputeho ze ñwi, mukopano ha se u felile, mikulwani ba sikai ba kana ba kubukana kwande a Ndu ya Mubuso kamba mwahali, ka ku sa lata ku eza sango ni ba bahulu. Ki nto mañi ye nde ye kona ku eziwa kuli mukwa w’o u fele? Luli, nto ya pili kikuli bashemi ba lute bana ba bona kwa ndu ku itukiseza mikopano. (Liproverbia 22:6) Ba kona ku fiwa musebezi wa ku beyanga lihatiso ze shutana-shutana kulokulikuñwi ilikuli bote ba be ni ze tokwahala za ku lwala kwa mikopano. Bashemi hape ba kona hande ku susueza bana ba bona ku ambolanga ka bukuswani ni ba bahulu ni bakuli kwa Ndu ya Mubuso. Banana ha ba na ni za ngana za ku bulelela kwa batu ba ba cwalo, ba kona ku ikutwa hande.
16, 17. Ba bahulu ba kona ku lemuha cwañi bunde kwa banana mwa puteho?
16 Mizwale ni likaizeli ba bahulu ba swanela ku isa pilu kwa banana mwa puteho. (Mafilipi 2:4) Ba kona ku ambolisa banana ka ku ba susueza. Hañata, mwa mikopano ku na ni lisupo ze nde ze buhisanwanga. Banana ba kona ku buziwa haiba ba ikozi mukopano ni ka za haiba ku na ni lisupo ze ba itebuhile ze kona ku sebeliswa. Ka ku ba kalulo ya butokwa ya puteho, banana ba swanela ku babalezwa ku teeleza kwa bona ni likalabo za bona mwa mukopano kamba ku abana kwa bona mwa likalulo za mukopano. Mo ba swalisanela ni ba bahulu mwa puteho ni mo ba ezeza tusebezinyana fa lapa ku ka bonisa kuli mwendi kwapili ba ka kona ku lwala buikalabelo bo butuna.—Luka 16:10.
17 Ka ku amuhela buikalabelo, mikulwani ba bañwi ba hulanga ku fita fa sipimo sa kuli mikwa ya bona ya Sikreste i ba konise ku fiwa buikalabelo bo butuna ni ku fita. Ku ba ni za ku eza hape ku kona ku tusa kwa ku tibela likezo za bukuba. (2 Timotea 2:22) Misebezi ye cwalo i konahalisa ku ‘likwa’ kwa mizwale ba ba bata ku ba batanga ba bukombwa. (1 Timotea 3:10) Ku abana kwa bona ka mafulofulo kwa mikopano ni cisehelo ya bona mwa bukombwa, ni ku iyakatwa ba mwa puteho kaufela, ku konisa maeluda ku bona haiba ba kona ku fiwa buikalabelo bo buñwi.
Ku Lemuha Bunde ku Bote
18. Ki kozi mañi ye swanela ku ambukiwa ha ku taha ku za likatulo, mi ki kabakalañi?
18 Liproverbia 24:23 i li: “Ku atula ka ku eza batu ka sobozi, hasi hande.” Butali bo bu zwa kwa lihalimu bu bonisa kuli maeluda ha ba atula litaba mwa puteho, ba si ke ba eza ka sobozi. Jakobo n’a ize: “Butali bo bu zwa kwahalimu, pili ki bo bu kenile, hape bu na ni kozo, ni musa, ni makeke, bu tezi sishemo, ni miselo ye munati, ha bu na sishweka, ha bu na muipo.” (Jakobo 3:17) Kaniti, niha ba lemuha bunde ku ba bañwi, maeluda ba tokwa ku bona kuli katulo ya bona ha i hakanyiswi ki liswalisano za ka butu kamba maikuto. Asafi walisamu n’a ñozi kuli: “Mulimu u yemi mwa mukopano wa Mulimu, a li mwahali a milimu, [kamba “ba ba swana sina milimu, ili ku talusa baatuli ba butu] wa atula: Mu ka nga nako ye kuma kai inze mu atula ku si na niti, mi mu ya ka sobozi ya ba ba maswe?” (Samu 82:1, 2) Kacwalo, maeluda ba Sikreste ba ambuka ketululo mwa litaba ze ama mulikani kamba muhabo bona. Ka ku eza cwalo, ba bukeleza swalisano mwa puteho ni ku tuhelela moya wa Mulimu ku sebeza hande.—1 Matesalonika 5:23.
19. Lu kona ku lemuha bunde ku ba bañwi ka linzila lifi?
19 Ha lu lemuha bunde kwa mizwale ni likaizeli ba luna, lu likanyisa moya wa Paulusi ha n’a bulezi kwa puteho ya Tesalonika. N’a ize: “Mi lu sepile Mulena bakeñisa mina, kuli mu nze mu eza, ni kuli mu ka na mu eza cwalo, ze lu mi laela.” (2 Matesalonika 3:4) Ha lu lemuha bunde ku ba bañwi, lu ka tabela ku sa isa pilu kwa mafosisa a bona. Lu ka bata likalulo mo lu kona ku babaza mizwale ba luna, mi kaniti ni ku ambuka moya wa ku batisisa mafosisa. Paulusi n’a ñozi kuli: “Se si batahala kwa likombwa kikuli li sepahale.” (1 Makorinte 4:2) Busepahali bwa likombwa mwa puteho, hamoho ni bwa mizwale ni likaizeli kaufela ba Sikreste, bu tahisa kuli lu ba late. Kacwalo, lu sutelela hahulu ku bona, ni ku tiisa bulikani bwa Sikreste. Lu ba ni mubonelo wa n’a na ni ona Paulusi kwa mizwale mwa linako za hae. Ba lu “sebelisa mwa mubuso wa Mulimu” mi ba lu ‘tiisa lipilu.’ (Makolose 4:11) Kacwalo, lu ba ni moya o swana ni wa Jehova.
20. Ba ba lemuha bunde kwa batu kaufela ba ka fumana limbuyoti mañi?
20 Kaniti lu lapela sina Nehemia kuli: “Mawe Mulimu wa ka, u ni hupule, mi u ni eze hande!” (Nehemia 13:31) Lu tabela luli kuli Jehova u lemuhanga bunde kwa batu! (1 Malena 14:13) Haike ni luna lu eze cwalo ha lu sebelisana ni ba bañwi. Ku eza cwalo ku lu fa sepo ya ku liululwa ni ku fumana bupilo bwa kamita mwa lifasi le linca le li tuha li ba teñi.—Samu 130:3-8.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Jehova u eza batu kaufela hande ka nzila ifi?
• Lu kona ku lemuha cwañi bunde ku ba bañwi
• mwa bukombwa bwa luna?
• mwa lubasi lwa luna?
• mwa puteho ya luna?
• mwa liswalisano za luna kaufela?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 18]
Bahulwani ba hae niha ne ba mu toile pili, Josefa n’a batile ze nde ku bona
[Siswaniso se si fa likepe 19]
Twaniso ha i lu tibeli ku lika ku tusa bote
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Niha ne ba si ka eza hande kwamulaho, ha ku na kwa bana ba Jakobo ya n’a si ka fuyaulwa ki yena
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Mu amuhele bote kwa mikopano ya Sikreste