Mu Likanyise Jehova, Mulimu wa Luna Ya Si Na Sobozi

“Ku Mulimu ha ku na sobozi.”—MAROMA 2:11.

1, 2. (a) Mulelo wa Jehova ka za buñata bwa Makanana ne li ufi? (b) Jehova n’a ezizeñi, mi taba yeo i tahisa lipuzo mañi?

KA 1473 B.C.E., Maisilaele ha ne ba tibelezi mwa Libala la Moabi, ne ba teelelize ka tokomelo ku Mushe. Mwa buse bwa Nuka ya Jordani, ne ba libelelwa ki mufilifili. Mushe a zibahaza mulelo wa Jehova wa kuli Isilaele i fenye macaba a’ 7 a m’ata a Makanana a n’a li mwa Naha ya Sepiso. Manzwi a Mushe n’a tiisa luli, a’ li: ‘[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao h’a s’a ku file ona, mwa mazoho a hao, u a kome’! Isilaele ne i sa lukeli ku iswala bulikani ni ona, mi ne i sa lukeli ku a shwela makeke.—Deuteronoma 1:1; 7:1, 2.

² Niteñi, mwa munzi wa pili o n’o lwanisizwe ki Isilaele, Jehova n’a pilisize teñi lubasi lu li luñwi. Mulimu hape n’a silelelize batu ba mwa minzi ye miñwi ye mine. Kabakalañi? Ze makaza ze n’e ezahezi ka za ku piliswa kwa Makanana bao li lu lutañi ka za Jehova? Mi lu kona ku mu likanyisa cwañi?

M’o Batu Ne Ba Amezwi ki Libubo la Jehova

3, 4. Bayahi ba ba ñwi ba mwa Kanana ne ba amilwe cwañi ki litaba za litulo za Maisilaele?

³ Mwa lilimo ze 40 zeo Maisilaele ne ba bile mwa lihalaupa, ba si ka kena kale mwa Naha ya Sepiso, Jehova n’a silelelize ni ku lwanela batu ba hae. Kwa mboela wa Naha ya Sepiso, Isilaele ne i libani ni Aradi, mulena wa Mukanana. Ka tuso ya Jehova, Maisilaele ne ba tuzi yena ni batu ba hae kwa Horoma. (Numere 21:1-3) Hasamulaho, Maisilaele ba kekuluha naha ya Maedomo ni ku liba mutulo, kwa mutulo-upa wa liwate la Dead Sea. Mwa sibaka seo, mo ne ku pilanga Mamoabi, ne se ku pila Maamori. Sihoni, mulena wa Maamori, n’a hanezi Maisilaele ku fita mwa naha ya hae. Ndwa ya yo lwanelwa kwa Jahazi, ili sibaka seo ku bonahala kuli ne si li kwa mutulo wa musindi wa Arinoni, kwa n’a bulaezwi Sihoni. (Numere 21:23, 24; Deuteronoma 2:30-33) Ku zwelapili ku liba kwa mutulo, Ogo n’a li mulena wa Maamori ba bañwi ba mwa Bashani. Ogo niha n’a li singangalume, n’a palezwi ku lwanisa Jehova. Ogo n’a bulaezwi kwa Edrei. (Numere 21:33-35; Deuteronoma 3:1-3, 11) Litaba ka za litulo zeo, hamoho ni litaba ka za ku zwa kwa Maisilaele mwa Egepita, ne li amile hahulu batu be ne ba pila mwa Kanana. *

⁴ Ha se ba silile Jordani, Maisilaele ha ba t’o kena mwa Kanana lwa pili, ba t’o tibelela mwa Giligali. (Joshua 4:9-19) Bukaufi, ne ku li Jeriko, munzi o n’o potolohilwe ki mamota. Za n’a utwile Rahaba wa Mukanana ka za likezo za Jehova ne li tahisize kuli a eze ka tumelo. Kacwalo, Jehova ha n’a sinyize Jeriko, n’a pulusize yena ni ba ndu ya hae.—Joshua 2:1-13; 6:17, 18; Jakobo 2:25.

5. Kiñi se ne si tahisize kuli Magibioni ba eze ka butali?

⁵ Ku tuha f’o, Maisilaele ba kambama malundu a’ fahal’a naha, ku zwa kwa njelelo, bukaufi ni nuka. Ka ketelelo ya Jehova, Joshua a lalela munzi wa Ai. (Joshua, kauhanyo 8) Taba ya ku tulwa kwa Ai ne i tahisize kuli malena ba bañata ba Makanana ba kubukane  ku itukiseza ndwa. (Joshua 9:1, 2) Bayahi ba munzi wa Mahivi o n’o li bukaufi bona ne ba si ka eza cwalo. Joshua 9:4 i li: “Ba hupula ku puma ka butali.” Sina Rahaba, ne ba utwile kuli Jehova n’a tusize batu ba hae ku tuta, ni ku tula Sihoni ni Ogo. (Joshua 9:6-10) Magibioni bao ne ba boni kuli ku lwana ne ku si ke kwa tusa. Kacwalo, ka ku yemela Gibioni ni minzi ye miñwi ye milalu ye fakaufi, ili Kefira, Beeroti, ni Kiryati-Jearimi, ba lumela ku Joshua batu be ne ba ipumisa kuli ba zwelela kwahule. Mulelo w’o ne u kondile. Joshua n’a itamile ni bona bulikani bo ne bu tiiselize punyuho ya bona. Mazazi a malalu hasamulaho, Joshua ni Maisilaele ba ziba kuli ne ba kwashekilwe. Niteñi, ne ba itamile ka luci ka libizo la Jehova ka za bulikani b’o mi kacwalo ne ba si ka bu felisa. (Joshua 9:16-19) Kana Jehova n’a lumelelize nto yeo?

6. Jehova n’a ngile cwañi bulikani bwa n’a itamile Joshua ni Magibioni?

⁶ Magibioni ne ba filwe ku lwalelanga likota ni ku kanga mezi a Maisilaele, mane ni a fa “aletare ya [Muñ’a] Bupilo” kwa tabernakele. (Joshua 9:21-27) Hape, malena b’a ketalizoho ba Maamori ni limpi za bona ha ne ba batile ku lwanisa Magibioni, Jehova n’a ba lwanezi ka makazo. Macwe a simbwewewe n’a bulaile lila ze ñata ku fita ze n’e bulailwe ki mpi ya Joshua. Jehova mane n’a alabile kupo ya Joshua ya kuli lizazi ni kweli li yeme ilikuli tulo i felelele hande. Joshua n’a ize: “Haisali, ha ku si ka ba ni lizazi le li cwalo, mi ni kwapili ha ku na ku ba le li cwalo hape, l’a utwile [Muñ’a] Bupilo linzwi la mutu; kakuli [Muñ’a] Bupilo n’a lwanela Isilaele.”—Joshua 10:1-14.

7. Ki niti mañi ye tuna ya n’a bulezi Pitrosi ye n’e bonisizwe ki se ne si ezahezi kwa Makanana ba bañwi?

⁷ Rahaba wa Mukanana ni lubasi lwa hae, hamoho ni Magibioni, ne ba sabile Jehova mi ne ba bonisize cwalo ka likezo. Ze n’e ezahezi ku bona li bonisa hande taba ya niti, yeo Pitrosi, muapositola wa Sikreste, hasamulaho n’a bulezi, kuli: “Mulimu h’a yi ka ku keta batu; kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.”—Likezo 10:34, 35.

Ku Sebelisana ni Abrahama ni Isilaele

8, 9. Ku sa eza ka sobozi kwa Jehova ku boniswa cwañi ka mwa n’a ezelize Abrahama ni sicaba sa Isilaele?

⁸ Mulutiwa Jakobo n’a bulezi ka za m’o Mulimu n’a boniselize sishemo se situna ku Abrahama ni bana ba hae. Se ne si tahisize kuli Abrahama a be “mulatiwa wa Mulimu” ne li tumelo ya hae, isi simuluho ya hae. (Jakobo 2:23) Baikulu ba Abrahama ne ba fuyauzwi kabakala kuli Abrahama n’a lata Jehova mi na ni tumelo ku yena. (2 Makolonika 20:7) Jehova n’a sepisize Abrahama kuli: “Kwa ku fuyola, ni ka ku fuyola, mi kwa ku atisa, ni ka atisa lusika lwa hao, lu be sina linaleli za lihalimu, ni sina lishabati le li fa likamba la liwate.” Kono mu lemuhe sepiso ye mwa timana ye tatama: “Macaba kamukana a lifasi a ka fiwa mbuyoti ka lusika lwa hao.”—Genese 22:17, 18; Maroma 4:1-8.

⁹ Jehova n’a si ka eza ka sobozi, kono ka mwa n’a ezelize Maisilaele, n’a bonisize z’a  kona ku ezeza ba ba mu utwa. Likezo ze cwalo ki mutala wa m’o Jehova a boniseza lilato la hae le li buniti kwa batanga ba hae ba ba sepahala. Nihaike Isilaele ne li ‘buswa tota’ bwa Jehova, ne ku sa talusi kuli batu ba bañwi ne ba sa koni ku shemubiwa ki Mulimu. (Exoda 19:5; Deuteronoma 7:6-8) Ki niti kuli Jehova n’a lukuluzi Maisilaele kwa butanga bwa mwa Egepita mi kacwalo n’a ize: “Ni zibile mina fela, mwahal’a masika kaufela a mwa lifasi.” Kono ka mupolofita Amosi, ni ba bañwi, Jehova hape n’a file sepiso ye nde luli kwa batu ba mwa “macaba kaufela.”—Amosi 3:2; 9:11, 12; Isaya 2:2-4.

Jesu, Muluti Ya Si Na Sobozi

10. Jesu n’a likanyisize cwañi Ndat’ahe ka ku sa eza ka sobozi?

¹⁰ Mwa bukombwa bwa hae bwa fa lifasi, Jesu, yena siswaniso sa se a li Ndat’ahe, n’a likanyisize ku sa ba ni sobozi kwa Jehova. (Maheberu 1:3) Nto ya pili ya n’a iyakatwa ka nako yeo ne li kuli a fumane “lingu ze latehile za ndu ya Isilaele.” Niteñi, n’a si ka kata-kata ku kutaza ku musali wa Musamaria ya n’a li kwa liweluwelu. (Mateu 15:24; Joani 4:7-30) Hape, mulauli wa mwanda, y’o ku bonahala kuli n’a si Mujuda, ha n’a kupile Jesu ku eza makazo, n’a i ezize. (Luka 7:1-10) Yeo ne li kezo ye ñwi hape ye bonisa lilato la hae kwa batu ba Mulimu. Balutiwa ba Jesu ni bona ne ba kutalize mwa libaka ze ñata. Ne ku bonahezi hande kuli ku fuyaulwa ki Jehova ne ku si ka itinga fa simuluho, kono ne ku itingile fa moya wa mutu. Batu ba ba ishuwa, ba ba lata niti, ba ba i shukelwa, ne ba amuhezi taba ye nde ya Mubuso. Kono baikuhumusi bona ne ba toile Jesu ni lushango lwa hae. Jesu n’a ize: “Na ku lumba Ndate, Mulena wa lihalimu ni wa lifasi, kakuli litaba ze, u li patezi ba ba butali ni ba ba talifile, mi u li patululezi banana ba banyinyani. E, Ndate, ku cwalo, kakuli ki mo u latezi.” (Luka 10:21) Ha lu sebelisana ni ba bañwi ka lilato ni ka tumelo, ha lu ezi ka sobozi, ka ku ziba kuli seo ki sona s’a tabela Jehova.

11. Ku sa ba ni sobozi ne ku bonisizwe cwañi mwa puteho ya Sikreste ya kwa makalelo?

¹¹ Mwa puteho ya Sikreste ya kwa makalelo, Majuda ni be ne ba si Majuda ne ba likanelela. Paulusi n’a talusize kuli: “Kanya, ni likute, ni kozo, li be teñi ku mutu kaufela ya eza hande, ku Mujuda pili, ni ku Mugerike. Kakuli ku Mulimu ha ku na sobozi.” * (Maroma 2:10, 11) Ku shemubiwa ki Jehova kwa bona ne ku si ka itinga fa simuluho ya bona, kono ne ku itingile ku ze ne ba ka eza ha se ba itutile ka za Jehova ni ka za sepo ye n’e tahiswa ki tiululo ya Jesu, Mwan’a hae. (Joani 3:16, 36) Paulusi n’a ñozi kuli: “Mujuda tota hasi ye li yena kwande; mi mupato tota hasi o ezwa kwande mwa nama. Kono Mujuda ki ye li yena mwahali; mi mupato ki wa pilu, o ezwa ka moya, isi ka mukwa fela.” Mi ka ku itusisa manzwi mo ku na ni libizo la “Mujuda” (taluso ya “Mujuda,” ili, ku lumbwa), Paulusi n’a ekelize kuli: “Mujuda yo, ku lumbwa kwa hae ha ku zwi kwa batu, kono ku zwa ku Mulimu.” (Maroma 2:28, 29) Jehova h’a ezi ka sobozi h’a lumba. Kana ni luna lu cwalo?

12. Sinulo 7:9 i fa sepo mañi, mi ku bomañi?

¹² Hasamulaho, mwa pono, muapositola Joani n’a boni Bakreste ba ba sepahala ba ba tozizwe ba ba boniswa ku ba sicaba sa kwa moya sa b’a 144,000, “ba ba swailwe mwa masika kaufela a bana ba Isilaele.” Hamulaho wa bona, Joani n’a boni “buñata bo butuna bwa batu, . . . ba zwa mwa macaba kaufela, ni mwa mishobo, ni mwa masika, ni mwa lipuo kaufela, ba yemi fapil’a Lubona ni fapil’a Ngunyana, ba apezi likubo ze sweu, ba sweli nzalu mwa mazoho a bona.” (Sinulo 7:4, 9) Kacwalo, ha ku na sikwata kamba mushobo wa batu o’ siyo mwa puteho ya Sikreste ya cwale. Batu ba lisimuluho kaufela ba na ni sepo ya ku punyuha “ñalelwa ye tuna” ye taha, ni ku nwa kwa “maweluwelu a mezi a bupilo” mwa lifasi le linca.—Sinulo 7:14-17.

 Ze Nde Ze Zwa Mwateñi

13-15. (a) Lu kona ku tula cwañi lishutano za mubala ni sizo? (b) Mu fe mitala ya ze nde ze zwa mwa ku eza silikani.

¹³ Jehova wa lu ziba hande, sina ndate ya lilato mw’a zibela bana ba hae. Ka nzila ye swana, ha lu fita fa ku utwisisa ba bañwi ka ku isa mamelelo kwa sizo ni simuluho ya bona, lishutano li ba ze si za butokwa. Lishutano za lisimuluho za fela, mi bulikani ni lilato za tiiswa. Swalisano ya tiya. (1 Makorinte 9:19-23) Nto yeo i boniswa hande ki misebezi ya balumiwa ba ba yo sebelezanga mwa linaha li sili. Ba isanga pilu kwa batu ba ba pila teñi, mi kacwalo, balumiwa ku si ka fita nako ba fumananga kuli ba twaela mwa liputeho.—Mafilipi 2:4.

¹⁴ Ze nde ze zwa mwa ku sa ba ni sobozi za iponelwa mwa linaha ze ñata. Aklilu, ya zwa kwa Ethopia, n’a ipumani mwa buinosi ha n’a li kwa London, ona muleneñi wa Britain. Buinosi bwa hae ne bu ekelizwe kikuli n’a bona kuli batu ba ba zwa kwa linaha li sili ne ba sa tabelwi, mi nto yeo i fumaneha mwa mileneñi ye miñata ya kwa Yurope ya cwale. Aklilu n’a boni muinelo u sili ha n’a ile kwa mikopano ya Sikreste kwa Ndu ya Mubuso ya Lipaki za Jehova! Be ne ba li teñi ne ba mu amuhezi, mi ku si ka fita nako, a ikutwa ku lukuluha. Kutwisiso ya hae ya Mubupi ne i ekezehile ka bubebe. Hañihañi, a kala ku bata linako za ku abana mwa ku hasanya taba ye nde ya Mubuso ku ba bañwi mwa sikiliti seo. Mane, muta o muñwi ya n’a kutaza ni yena ha n’a buzize Aklilu za n’a bata ku peta cwale mwa bupilo, Aklilu n’a alabile ka ku sa sinya nako kuli n’a sepa kuli zazi le liñwi n’a ka ba mwa puteho mo ne ku bulelwa puo ya habo, yona ya si-Amharic. Maeluda ba mwa puteho ya Sikuwa ha ne ba utwile cwalo, ba tabela ku lukisa kuli ku fiwe ngambolo ya nyangela ya Bibele mwa puo ya habo Aklilu. Bazwahule ba bañata ni batu ba ba simuluha mwa sibaka seo be ne ba memilwe ne ba tile kwa mukopano wa nyangela wa pili mwa Britain wa mwa si-Amharic. Kacenu, ba kwa Ethiopia ni ba bañwi ba mwa sibaka seo ba swalisani mwa puteho ye eza hande. Ba bañata teñi k’o ba fumani kuli ha ku na se si ba palelwisa ku yemela Jehova ni ku bonisa seo ka kolobezo ya Sikreste.—Likezo 8:26-36.

¹⁵ Mikwa ni lisimuluho z’a shutana-shutana. Haki zona ze bonisa kuli mutu ki ya pahami kamba u kwatasi; ki lishutano fela. Ha ne ba buha kolobezo ya batanga ba Jehova ba mwa sioli sa Malta ba ba sa zo ineela, Lipaki ba kwateñi ne ba nze ba huwaka ka tabo, mi bapoti be ne ba zwa kwa Britain ne ba lotisa mioko ya tabo. Likwata ze peli zeo, ili ba mwa sioli sa Malta ni be ne ba zwa kwa Britain, ne li bonisize maikuto a bona, kono ili ka linzila ze shutana, mi se ne si tiisa sizwale sa bona sa Sikreste ki lilato la bona ku Jehova.—Samu 133:1; Makolose 3:14.

Ku Sa Ba ni Sobozi

16-18. Mu kandeke se ne si ezahezi se si bonisa ka m’o sobozi i kona ku felela mwa puteho ya Sikreste.

¹⁶ Lilato la luna ku Jehova ni kwa mizwale  ba luna ba Sikreste ha li nze li hula, lu kona ku likanyisa hahulu Jehova ka mo lu bonela ba bañwi. Sobozi ye ne lu na ni yona kwa batu ba linaha, mibala, kamba lizo ze ñwi y’a kona ku fela. Mu nge mutala wa Albert, ya n’a lwanile mwa mpi ya ba Britain mwa Ndwa ya Lifasi ya II. Ka 1942, Singapore ha ne i tuzwi, n’a hapilwe ki ba kwa Japan. Hasamulaho, n’a sebelize ibat’o ba lilimo ze talu kwa “death railroad,” ili njanji ye n’e yahiwa bukaufi ni mbilici ye kwa nuka ya Kwai. Ha n’a lukuluzwi ndwa ha se i felile, n’a weita likilo ze 32, n’a lobehile mutahali ni lisapo la ngo, mi n’a kula musululo, linoha mwa mba, ni malaria. Mapantinti sina yena ba bañata ne ba li mwa muinelo o maswe ni ku fita; buñata bwa bona ne ba shwile. Kabakala lika ze maswe za n’a boni ni ku ipumana ku zona, Albert h’a kutela habo ka 1945, n’a halifile, a sa lati ku utwa ka za bulapeli kamba Mulimu.

¹⁷ Irene, musal’a Albert, a ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Kuli a tabise musal’a hae, Albert a ya kwa mikopano i sikai mwa puteho ya fa sibaka ya Lipaki za Jehova. Mutangana wa Sikreste ya li sikombwa wa ka nako kaufela n’a potelanga Albert kuli a itute Bibele ni yena. Ku si ka fita nako, Albert a lemuha kuli Jehova u talima batu ka ku ya ka ze mwa pilu ya bona. A ineela ku Jehova ni ku kolobezwa.

¹⁸ Hamulaho, Paul a tutela kwa London, a yo ituta puo ya kwa Japan, mi a ba mwa puteho ye itusisa puo yeo. Ha n’a akalelize ku isa Lipaki ba bañwi ba bapoti ba kwa Japan kwa puteho ya n’a banga ku yona, mizwale ba kwateñi ba hupula sitoyo se situna sa Albert kwa batu ba kwa Japan. Ku zwa fa n’a kutezi kwa Britain, Albert n’a picaukanga ku katana batu kaufela ba kwa Japan. Kacwalo, mizwale ne ba sa zibi mwa n’a ka ezeza mwa muinelo w’o. Ne ba sa tokwi ku ikalelwa. Albert n’a amuhezi baenyi bao ka lilato la sizwale le li si na sobozi.—1 Pitrosi 3:8, 9.

“Mu Atame”

19. Ki kelezo mañi ya muapositola Paulusi ye kona ku lu tusa haiba lu na ni sobozi?

¹⁹ Mulena Salumoni ya butali n’a ñozi kuli: “Ku ya ka sobozi ya mutu hasi nto ye nde.”  (Liproverbia 28:21) Ku twaelana ni batu be lu ziba hande ku bunolo. Kono fokuñwi, ha lu isangi hahulu pilu kwa batu be lu sa zibi hande. Sobozi ye cwalo ha i swaneli ku mutanga wa Jehova. Kaniti, kaufel’a luna ne lu ka eza hande ku utwa kelezo ya Paulusi ye nongile ya kuli lu “atame”—ee, lu atamise lilato la luna kwa Bakreste ba bañwi ba lisimuluho li sili.—2 Makorinte 6:13.

20. Ki mwa likalulo lifi za bupilo mo lu swanela ku likanyisa Jehova, yena Mulimu wa luna ya si na sobozi?

²⁰ Ibe kuli lu na ni tohonolo ya pizo ya lihalimu kamba lu na ni sepo ya ku pila ku ya ku ile fa lifasi, ku sa ba ni sobozi kwa luna ku lu konisa ku swalisana ka ku ba mutapi u li muñwi, mwatas’a Mulisana a li muñwi. (Maefese 4:4, 5, 16) Ku lika ku likanyisa Jehova, yena Mulimu wa luna ya si na sobozi, ku kona ku lu tusa mwa bukombwa bwa luna bwa Sikreste, mwa mabasi a luna, ni mwa liputeho, mi kaniti luli, mwa likalulo kaufela za bupilo. Ka nzila ifi? Zeo li ka nyakisiswa mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Jehova n’a bonisize cwañi kuli n’a si na sobozi ku Rahaba ni kwa Magibioni?

• Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a si na sobozi mwa ku luta kwa hae?

• Lu kona ku tusiwa kiñi ku felisa sobozi ku ba lizo ni mubala u sili?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Isilaele i kala ku hapa Kanana

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Jesu n’a si ka kata-kata ku kutaza ku musali wa Musamaria

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Mukopano wa nyangela mwa puo ya si-Amharic mwa Britain

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Ku lata Jehova kwa Albert ne ku mu tusize ku tula sobozi