Ku Ituta Bucaziba bwa ku Ba ni Maseme

PEGGY n’a boni mwan’a hae wa mushimani a hanyaukela munyan’a hae. Kih’a mu buza kuli: “Kana ku wena, kwani k’ona ku bulela hande ni munyan’a hao? Bona mw’a utwezi butuku!” Peggy n’a buleleziñi cwalo? N’a lika ku luta mwan’a hae bucaziba bwa ku eza ka maseme ni ku sa tunka maikuto a ba bañwi.

Muapositola Paulusi n’a susuelize Timotea mulikan’a hae wa mucaha kuli a be ni “musa [kamba “maseme”] kwa batu kaufela.” Ka ku eza cwalo, Timotea n’a si ke a tunka ba bañwi kwa pilu. (2 Timotea 2:24) Maseme kiñi? Mu kona ku eza cwañi zwelopili mwa ku bonisa maseme? Mi mu kona ku tusa cwañi ba bañwi ku ba ni bucaziba b’o?

Maseme Kiñi?

Maseme ki buikoneli bwa ku lemuha muinelo o kona ku tunka hahulu kwa pilu ni ku eza kamba ku bulela nto ye musa kamba ye swanela hahulu. Mutu wa maseme wa kona ku lemuha maikuto sina minwana ha i kona ku lemuha haiba nto ki ye lembutuka, ya tofota, i buleta, ya cisa, kamba ki ya bulizi. Kacwalo, w’a kona ku lemuha maikuto a ba bañwi ni ku lemuha hape mo manzwi kamba likezo za hae li kona ku ba amela. Kono ku eza cwalo haki bucaziba fela; ku tokwahala ku ba ni takazo ye buniti ya ku pima ku tunka maikuto a ba bañwi.

Mwa taba ye mwa Bibele ye ama Gehazi mutang’a Elisha, lu fumana mutala wa mutu ya si na maseme. Musali wa mwa Shuneme ya n’a sa z’o shwelwa mwa mazoho ki mwan’a hae n’a til’o bona Elisha, kuli a t’o omba-ombiwa. Ha n’a buzizwe haiba ku iketilwe, a alaba kuli: “Lwa zuha.” Kono musali y’o h’a taha ku mupolofita, “Gehazi a sutelela ku yena, ku mu sutisa ka tata.” Elisha, yena, a li: “Mu tuhele, kakuli pilu ya hae i butuku.”—2 Malena 4:17-20, 25-27.

Kanti kiñi Gehazi ha n’a bile ni linjaluka cwalo ni kutokwa maseme? Ki niti kuli musali n’a si ka bulela maikuto a hae ha n’a buzizwe. Kono esi buñata bwa batu ha ba bulelelangi mutu kaufela maikuto a bona. Nihakulicwalo, bunsu bwa pilu ya hae bu lukela ku ba bo ne bu bonahala ka nzila ye ñwi. Ku bonahala kuli Elisha n’a lemuhile, kono Gehazi n’a si ka lemuha, kamba mwendi n’a si ka isa teñi pilu ka bomu. Seo si bonisa hande-nde se si tisanga kuli batu ba tokwe maseme. Mutu h’a iyakatwa hahulu butokwa bwa musebezi wa hae, ku bunolo ku sa lemuha kamba ku isa pilu kwa butokwi bwa batu. U swana sina ndilaiba wa mbasi ya iyakatwa hahulu ku fita ka bunako kuli mane h’a yemi mwa nzila kuli a longe bazamai.

Kuli lu be ni maseme, ka ku sa swana ni Gehazi, lu swanela ku ikataza ku ba ni musa kwa batu, kakuli ha lu zibi mo ba ikutwela luli. Lu swanela ku iteekela kamita ku lemuha maikuto a mutu ni ku eza kamba ku bulela ku yena ka musa. Mu kona ku eza cwañi zwelopili mwa ku bonisa maseme?

Ku Utwisisa Maikuto a Ba Bañwi

Jesu ne li caziba kwa ku lemuha maikuto a batu ni ku ziba hande mwa ku ba ezeza ka musa. Muta o muñwi n’a yumbuzwi mwa  ndu ya Simoni wa Mufalisi. Mi a atumelwa ki musali “wa mwa munzi, ili muezalibi.” Ni f’o, ha ku na se ne si bulezwi, kono za ku lemuha ne li ze ñata. “A taha ni pizana ya alabasitera, ye tezi mafula a sende. A ina kwamulaho, kwa mautu a Jesu inz’a lila; a kala ku mu kolobisa mautu ka miyoko, a a takula ka milili ya kwa toho ya hae, a mu tubeta kwa mautu, a mu toza sende.” Jesu n’a lemuhile taluso ya zeo kaufela. Mi nihaike Simoni ha ku na sa n’a bulezi, Jesu n’a konile ku lemuha kuli n’a ipulelisa mwa pilu kuli: “Yo, kabe ki mupolofita, kab’a ziba musali yo ya mu swala kuli ki mañi, ni kuli ki ya cwañi; kakuli ki muezalibi.”—Luka 7:37-39.

Mu nahane ze maswe ze n’e ka zwa mwateñi kambe Jesu n’a kashize musali y’o, kamba ha n’a ka bulelela Simoni kuli: “Wena sitoto tuwe! Ha u boni kuli musali y’o u bakile?” Kono sa n’a ezize Jesu kikuli, a fa ka maseme Simoni swanisezo ya za munna ya n’a swalezi mutu sikoloti se situna ni yo muñwi sikoloti se sinyinyani hahulu ku seo. Jesu a buza, a li: “Ku bona, ya ka mu lata hahulu ki ufi?” Kacwalo, ku fita ku bonahala inge ya nyaza Simoni, Jesu a lumba Simoni kwa kalabo ye nepahezi ya n’a file. Ku tuha f’o, a tusa ka musa Simoni ku lemuha lisupo ze ñata za maikuto sakata a musali y’o ni liponiso za hae za ku baka. Jesu a fetuhela ku musali ni ku mu bonisa ka musa kuli n’a utwisisa maikuto a hae. A mu bulelela kuli n’a swalezwi libi za hae mi hasamulaho a li: “Tumelo ya hao i ku pilisize; u ye ka kozo.” Manzwi a’ maseme ao a lukela ku ba a n’a mu file tundamo ya ku eza ze lukile! (Luka 7:40-50) Jesu n’a konanga ku ba ni maseme kakuli n’a lemuhanga maikuto a batu ni ku ba eza ka mufelañeke.

Sina Jesu mwa n’a tuselize Simoni, ni luna lwa kona ku ituta ku utwisisa lisupo ze bonisa maikuto a batu mi ni ku tusa ba bañwi ku eza cwalo. Likombwa ze yeziseli fokuñwi ba kona ku luta bucaziba b’o ku ba banca mwa bukombwa bwa Sikreste. Hamulaho wa ku potela mutu ni ku mu zibisa taba ye nde, ba kona ku alakanya lisupo ze n’e bonisize maikuto a be ne ba kopani ni bona. Kana mutu y’o n’a li y’a maswabi, n’a honona, ku filikana, kamba ku pateha? N’a ka kona ku tusiwa cwañi ka musa hahulu? Maeluda ba kona hape ku tusa mizwale ni likaizeli ba ba kana ba shelani ka kutokwa maseme. Mu tuse mañi ni mañi ku utwisisa maikuto a yo muñwi. Kana u ikutwa ku fosezwa, ku sa iswa pilu, kamba ku sa utwisiswa? Musa u kona ku mu tusa cwañi ku ikutwa hande?

Bashemi ba eza hande ku tusa bana ba bona ku ba ni mufelañeke, kakuli mufelañeke u ka ba susumeza ku eza ka maseme. Mwan’a Peggy, ya bulezwi kwa makalelo, n’a lemuhile kuli pata ya munyan’a hae ne i myamyata, ni kuli n’a simuzi milomo ni ku enga-enga miyoko. Hape n’a lemuhile kuli munyan’a hae n’a tunkehile luli. Ka mo ne ba sepezi bomahe, mushimani a inyaza mi a li u ka cinca. Sibeli sa bana ba Peggy ne ba si ka libala lituto zeo ze ne ba itutile kwa bwanana mi lilimo-limo hasamulaho ba ba hahulu batahisi ba balutiwa ni balisana mwa puteho ya Sikreste.

Mu Bonise Kuli Mwa Utwisisa

Maseme a tokwahala hahulu sihulu ha mu ñoñoleha mutu. Ku bunolo hahulu kuli mu mu tompolole. Kwa swanelanga kamita ku kala ka ku mu babaza ka ku nonga. Ku fita ku mu ketaula, mu kanatele fa butata. Mu taluse mo i mi amela kezo ya hae ni se mu bata luli ku bona kuli sa cinca. Cwale mu kuze, mu teeleze. Mwendi ha mu si ka mu utwisisa fela.

 Batu ba latanga ku ikutwa kuli mwa utwisisa mubonelo wa bona niha mu sa lumelelani ni ona. Jesu n’a bulezi ka maseme, ili ku bonisa kuli n’a utwisisa pilaelo ya Mareta. N’a ize: “Mareta, Mareta, u bilaela mi u ikataza ka ze ñata.” (Luka 10:41) Ka ku swana, mutu h’a bulela butata bo buñwi, ku fita ku fa kelezo a si ka wiseza kale taba likamba, nzila ye maseme ya ku bonisa ka yona kuli mwa utwisisa ki ka ku kutela ku bulela butata kamba pilaelo mwa manzwi a mina. Yeo ki nzila ye musa ya ku bonisa kuli mwa utwisisa.

Mu Zibe Za ku Sa Bulela

Muoli Estere ha n’a bata ku kupa munn’a hae kuli a fetule mulelo wa Hamani wa ku kelyenga Majuda, n’a lukisize lika ka maseme ilikuli i be ka nako yeo munn’a hae n’a li ya tabile. Kihona ha n’a fitisize taba yeo ye n’e tokwa ku tahiswa ka tokomelo ye tuna. Kono hape lu ituta tuto ka ku lemuha za n’a pimile ku bulela. Ka maseme, a pima ku bulela mulatu wa munn’a hae mwa mulelo o situhu w’o.—Estere 5:1-8; 7:1, 2; 8:5.

Ka ku swana, ha mu y’o hata munn’a kaizeli wa Mukreste, ya si mulumeli, ku fita ku kala honaf’o ku mu bonisa Bibele, kiñi ha mu sa kali ka ku buza ka maseme ka za z’a tabela? Mwenyi ha taha kwa Ndu ya Mubuso a si ka tina hande kamba mutu h’a taha hamulaho wa ku icwanka, mu mu amuhele ka mazoho a mabeli ku fita ku bulela za mutinelo kamba buhwaba bwa hae. Mi ha mu lemuha kuli ya sa z’o tabela niti u na ni mubonelo o fosahezi, mwendi neikaba hande ku sa mu hakulula honaf’o. (Joani 16:12) Maseme a kopanyeleza ku ziba ka musa za ku sa bulela.

Lipulelo Ze Wisa Pilu

Ku ituta bucaziba bwa ku bulela ka maseme ku ka mi tusa ku pilisana hande ni ba bañwi, mutu nih’a si ka utwisisa milelo ya mina mi u na ni ndimbelela ku mina. Ka mutala, banna ba Efraimi ha ne ba zekisize hahulu Gidioni, ka maseme a talusa fo ku sweu ze n’e ezahezi luli mi a lumba ka buniti ze ne ba petile banna ba Efraimi. Ao ne li maseme kakuli n’a utwisisize libaka ha ne ba nyemile, mi buishuwo bwa hae bwa ba ombaza.—Baatuli 8:1-3; Liproverbia 16:24.

Mu like kamita ku alakanyanga m’o manzwi a mina a ka amela ba bañwi. Ku ikataza ku ba ni maseme ku ka mi tusa ku fumana tabo ye talusizwe kwa Liproverbia 15:23, ye li: “Ki tabo ku mutu ku fa kalabo ka mulomo wa hae; mi linzwi le li bulelwa ka ku swaneleha li munati hahulu.”

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Bashemi ba kona ku luta bana ba bona ku utwela ba bañwi butuku

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Likombwa za Sikreste ba ba yeziseli ba kona ku luta ba banca ku ba ni maseme