Batanga ba Jehova Ba Na ni Sepo ya Niti
Batanga ba Jehova Ba Na ni Sepo ya Niti
“Bomasialeti ba Jakobo ba ka ba mwahal’a macaba a mañata sina puka ye zwa ku [Muñ’a] Bupilo . . . ye sa libeleli ku laelwa ki mutu.”—MIKA 5:7.
1. Isilaele wa kwa moya u katulusa cwañi?
JEHOVA ki yena Muezi yo mutuna wa pula ni puka. Ku libelela puka kamba pula ku mutu ki ku sinya nako. Mupolofita Mika n’a ñozi kuli: “Bomasialeti ba Jakobo ba ka ba mwahal’a macaba a mañata sina puka ye zwa ku [Muñ’a] Bupilo, ye swana sina lufafazani lo lu wela fa bucwañi, puka ye sa libeleli ku laelwa ki mutu, ye sa weli ka mulao wa bana ba batu.” (Mika 5:7) “Bomasialeti ba Jakobo” ba miteñi ye ki bomañi? Ki Maisilaele ba kwa moya, bomasialeti ba “Isilaele wa Mulimu.” (Magalata 6:16) Kwa “macaba a mañata” a lifasi, ba swana sina “puka ye zwa ku [Muñ’a] Bupilo” ye katulusa ni sina “lufafazani lo lu wela fa bucwañi.” Kaniti, kacenu Bakreste ba ba tozizwe ki mbuyoti ya Mulimu kwa batu. Ka ku ba bashaeli ba Mubuso, Jehova u itusisa bona kwa ku fa batu litaba za hae za sepo ya niti.
2. Ki kabakalañi ha lu na ni sepo ya niti niha lu pila mwa lifasi le, le li mwa butata?
2 Ha ku swaneli ku komokisa ha ku si na sepo sakata mwa lifasi le. Kutokwa buiketo kwa mibuso, ku sinyeha kwa mizamao, bukebenga, butata bwa za mali, likezo za businyi bo butuna ze tahisa sabo kwa batu, lindwa—zeo ki lika ze lu libelela mwa lifasi le li zamaiswa ki Satani Diabulosi. (1 Joani 5:19) Ba bañata ba ikalezwi ze kana za ezahala kwapili. Kono luna balapeli ba niti ba Jehova ha lu si ka ikalelwa, kakuli ze lu sepile za kwapili ki za ngana. Yeo ki sepo ya niti kakuli i tomile fa Linzwi la Mulimu. Lu na ni tumelo ku Jehova ni Linzwi la hae kakuli z’a bulelanga kaufela za petahalanga.
3. (a) Jehova n’a ka otelañi Isilaele ni Juda? (b) Ki kabakalañi manzwi a Mika h’a sebeza ni kacenu?
3 Bupolofita bwa Mika bo bu tahile ka Mulimu bu lu matafaza ku zamaya ka libizo la Jehova mi bu lu fa mutomo wa ku ba ni sepo sakata. Mwa lilimo za ma-700 B.C.E., Mika ha n’a polofita, batu bao Mulimu n’a itamile bulikani ni bona ne ba ikabile ku ba linaha ze peli, ili Isilaele ni Juda, mi sibeli sa zona ne li keshebisa bulikani bwa Mulimu. Se ne si zwile mwateñi ne li mizamao ye sinyehile, bukwenuhi mwa bulapeli, ni ku lata hahulu bufumu. Kacwalo, Jehova a lemusa kuli n’a ka ba ota. Ki niti kuli litemuso za Mulimu zeo ne li bulelezwi ba mwa linako za Mika. Kono lika miteñi ye li swana hahulu ni za mwa nako ya Mika kuli mane manzwi a hae a sebeza ni kacenu. Nto yeo i ka bonahala ha lu nze lu nyakisisa lisupo ze ñwi ze zwile mubano mwa likauhanyo ze supile za buka ya Mika.
Ze I Patulula ka Bukuswani
4. Likauhanyo 1 ku isa 3 za Mika li fa litaba mañi?
4 Ha lu boneñi ka bukuswani ze fumaneha mwa buka ya Mika. Mwa kauhanyo 1, Jehova u beya fa ngandaleza bukwenuhi bwa Isilaele ni Juda. Kabakala bufosi bwa bona, Isilaele i ka sinyiwa mi koto ya Juda i ka yo fita ni kwa minyako ya Jerusalema. Kauhanyo 2 i bonisa kuli bafumi ni ba ba m’ata ba nyandisa bafuzana ni ba ba sa koni ku itwanela. Niteñi Mulimu u fa sepiso. Batu ba Mulimu ba ka kubukanyiwa hamoho mwa buñwi. Kauhanyo 3 i talusa likatulo za Jehova fahalimw’a baeteleli ba naha ni bapolofita ba ba tula mulao. Baeteleli ba sweli ku kopamisa mulao, mi bapolofita ba bulela buhata. Nihakulicwalo, Mika u matafazwa ka moya o kenile kuli a zibahaze katulo ya Jehova ye taha.
5. Ki afi makanatelo a Mika likauhanyo 4 ni 5?
5 Kauhanyo 4 i polofita kuli kwa mazazi a kwapili, macaba kaufela a ka taha kwa lilundu le li pahami la ndu ya Jehova kuli a t’o lutiwa ki yena. Kono pili, Juda i ka ya kwa Babilona kwa buhapiwa; niteñi, Jehova u ka i lukulula. Kauhanyo 5 i sinula kuli Mesiya u ka pepelwa mwa Betelehema wa mwa Juda. U ka lisa batu ba hae ni ku ba lukulula kwa macaba a’ ba nyandisa.
6, 7. Ku filwe lisupo mañi mwa likauhanyo 6 ni 7 za bupolofita bwa Mika?
6 Mika kauhanyo 6 i talusa za mulatu w’o Jehova a fa batu ba hae ka ku ba zekisa. U ezizeñi kuli ba mu fetuhele? Ha ku na. Niti kikuli, z’a tokwa ha li imezi ni hanyinyani. U bata kuli balapeli ba hae ba eze ze lukile, ba be ni sishemo, ni kuli ba zamaye ni yena ka buikokobezo. Ku fita ku eza cwalo, Isilaele ni Juda ba tomenezi ku eza bukwenuhi mi ba na ni ku kutula ze zwa mwateñi.
7 Mwa kauhanyo ya mafelelezo ya bupolofita bwa hae, Mika u nyaza bumaswe bwa sicaba sa habo. Kono h’a zwafi, kakuli u tundamena ku “libelela” Jehova. (Mika 7:7) Buka ya Mika i fela ka manzwi a’ bonisa tumelo ya kuli Jehova u ka shwela batu ba hae makeke. Ze ezahezi li fa bupaki bwa kuli sepo yeo ne i talelelizwe. Ka 537 B.C.E., nako ya ku kalimela batu ba hae ha ne i kwanile, Jehova ka sishemo n’a kutisize bomasialeti habobona.
8. Ne mu ka kusufaza cwañi litaba ze mwa buka ya Mika?
8 Jehova u sinula litaba ze nde luli ka Mika! Buka ye tahile ka moya yeo i fa mitala ye lemusa m’o Mulimu a ezeza batu ba ba twi b’a mu sebeleza kono ili ba ba sa sepahali. I polofita lika ze ezahala kacenu. Mi i fa kelezo ya Mulimu ka za mo lu swanela ku pilela mwa linako ze t’ata ze kuli lu tiise sepo ya luna.
Jehova Mulena Mwambakani-ya-Pahami Wa Bulela
9. Ka ku ya ka Mika 1:2, Jehova n’a ka ezañi?
9 Cwale ha lu nyakisiseñi buka ya Mika ka butungi. Kwa Mika 1:2, lu bala kuli: “A mu utwe, mina macaba kaufela! U teeleze, wena lifasi ni ze inzi ku wena: Mulimu [Muñ’a] Bupilo ibe Yena paki ye mi lwanisa, Yena Mulena ya inzi mwa Tempele ya hae ye kenile!” Kambe ne mu pila mwa nako ya Mika, kaniti manzwi ao n’a kabe a hohile mamelelo ya mina. Luli, a hoha mamelelo ya mina kakuli Jehova u bulela inz’a li mwa tempele ya hae ye kenile mi u bulela isi fela ku Isilaele ni Juda kono ni kwa batu kai ni kai. Mwa mazazi a Mika, batu ne se b’a ngile nako ye telele hahulu ba sa isi pilu ku Jehova, Mulena Mwambakani-ya-Pahami. Kono seo ne si ka tuha si cinca. Jehova n’a lelile k’u nga muhato o mutuna.
10. Ki kabakalañi manzwi a Mika 1:2 h’a li a butokwa ku luna?
10 Ku cwalo ni mwa mazazi a luna. Sinulo 14:18-20 i bonisa kuli Jehova hape u bulela inz’a li mwa tempele ya hae ye kenile. U ka tuha a’ nga muhato o mutuna, mi likezahalo ze tuna hape li ka nyunga batu. Nako ye, ‘sisansa sa veine ya lifasi kaufela’ se si maswe si ka nepelwa mwa silubelo se situna sa buhali bwa Jehova, ili ku tanyela ka ku tala miinelo ya Satani ye li teñi cwale mwa lifasi.
11. Manzwi a’ kwa Mika 1:3, 4 a talusañi?
11 Ha mu utwe z’a ka eza Jehova. Mika 1:3, 4 i li: “A mu bone, [Muñ’a] Bupilo u zwa mwa sibaka sa hae, wa shetumuka, mi wa zamaya fahalimw’a mabaka a’ lumbile a lifasi. Mwatas’a hae, malundu a bulumuka, ni misindi ya pazuha, sina bulota ha bu shengunuka fapil’a mulilo, ni sina mezi h’a kukuluha fa njetumuko.” Kana Jehova u ka siya sibaka sa hae mwa lihalimu ni ku to zamaya tambu-tambu fa malundu ni mwa misindi ya Naha ya Sepiso? Batili. H’a tokwi ku eza cwalo. U ka tokwa fela ku isa mamelelo ya hae kwa lifasi kuli tato ya hae i petahale. Hape, haki lifasi tenyene le li bulelwa fa, kono ki ba ba pila ku lona ba ba ka tahelwa ki lika ze talusizwe zeo. Jehova h’a ka nga muhato, ze ka tahela ba ba sa sepahali li ka ba ze tuna luli, inge kuli malundu a shengunukile sina bulota mi misindi i pazauzwi ki zikinyeho.
12, 13. Ka ku ya ka 2 Pitrosi 3:10-12, kiñi ze tiisa sepo ya luna?
12 Manzwi a bupolofita a’ kwa Mika 1:3, 4 a kana a mi hupulisa bupolofita bo buñwi bo bu tahile ka moya bo bu bulela za likezahalo za sinyeho fa lifasi. Ka mo ku ñolezwi kwa 2 Pitrosi 3:10, muapositola Pitrosi n’a ñozi kuli: “Lizazi la Mulena li ka taha sina lisholi; ka lona, lihalimu li ka fela ka musunga, mi lika li ka shengunuka ka buhali bwa mulilo; lifasi li ka celela hamoho ni misebezi ya mwateñi.” Sina bupolofita bwa Mika, manzwi a Pitrosi h’a talusi mahalimu ni lifasi tenyene. A talusa za ñalelwa ye tuna ye tahela lifasi la buhedeni le.
13 Niha ku taha kozi yeo, Bakreste, sina Mika, ba kona ku ba ni sepo ya kuli lika li ka ba hande kwapili. Ka nzila ifi? Ka ku utwa kelezo ye fumaneha mwa litimana ze latelela za liñolo la Pitrosi. Muapositola u shaela kuli: “Mu lukela ku pila ka mizamao ye kenile hahulu, ni ka bulapeli; inze mu libelezi ni ku akufisa lizazi la Mulimu.” (2 Pitrosi 3:11, 12) Ze lu sepile za kwapili lu ka li fumana haiba lu ba ni pilu ye utwa ni ku bona teñi kuli muzamao wa luna ki o kenile ni kuli bupilo bwa luna bu tezi likezo za buipeyo bwa silumeli. Kuli sepo ya luna i tiye, lu lukela hape ku hupula kuli lizazi la Jehova li ka taha luli.
14. Ki kabakalañi koto ha ne i lukela Isilaele ni Juda?
14 Jehova u talusa libaka batu ba hae ba kwaikale ha ba swanela ku otiwa. Mika 1:5 i li: “Zeo kaufela za ta, kabakala ku fosa kwa Jakobo, ni kabakala libi za ba ndu ya Isilaele. Bukwenuhi bwa Jakobo bu zwa kai? [Kana hasi Samaria? New World Translation] Ni mabaka a’ lumbile a Juda ki afi? Kana hasi Jerusalema?” Kambesi Jehova, kambe Isilaele ni Juda ha li yo. Kono ba mu kwenuhezi, mi bukwenuhi bwa bona bu yo fita mane ni mwa mileneñi ya bona, ili Samaria ni Jerusalema.
Likezo Ze Maswe Za Ata
15, 16. Ba mwa miteñi ya Mika ne ba ezize lika lifi ze maswe hahulu?
15 Mutala wa bumaswe bwa batu ba mwa nako ya Mika bu taluswa hande-nde kwa Mika 2:1, 2, ye li: “Bumai ki bwa ba ba nahana ze maswe, ba ba lela bumaswe mwa milobalo ya bona! Ha bu sa, ba bu eza, kakuli mazoho a bona a kona ze cwalo. Ba lakaza ku hapa masimu, mi ba a swala; ba lakaza mandu, mi ba ikungela ona; ba koma mutu ni ba ndu ya hae, e mutu ni sanda sa hae.”
16 Batu ba mañwanyama ha ba lobali busihu kakuli ba lela mo ba ka ikwamekela masimu ni mandu a ba bañwi. Ha bu sa, ba akufela ku eza ze ba lelile. Ha ne ba ka hupula bulikani bwa Jehova, ne ba si ke ba eza bumaswe bo bu cwalo. Mwa Mulao wa Mushe ku na ni litukiso ze sileleza babotana. Ku ona, ha ku na lubasi lo lu swanela ku luzelela sanda sa lona. Kono batu ba mañwanyama bao ha ba na taba ni zeo. Ba itibaza manzwi a’ kwa Livitike 19:18, ye li: “U late wahenu m’o itatela.”
17. Ku kona ku ezahalañi muta ba ba li ba sebeleza Mulimu ba iyakatwa pili bufumu mwa bupilo?
17 Seo si bonisa ze kona ku ezahala muta batu ba ba li ba sebeleza Mulimu ba keshebisa lika za kwa moya ni ku kala ku ipatela pili bufumu. Paulusi n’a lemusize Bakreste ba mwa miteñi ya hae kuli: “Ba ba lata ku fuma ba wela mwa miliko ni mwa malaba, ni mwa litakazo ze ñata ze sa utwahali, ze sinya, ze tibiseza batu mwa ku y’o sinyeha ni ku latehelela.” (1 Timotea 6:9) Mutu h’a nga ku fumana mali ku ba yona nto ye tuna ka ku fitisisa mwa bupilo, s’a eza luli kikuli u lapela mulimu wa buhata, ili Mamona, kamba Bufumu. Mulimu wa buhata w’o ha u fi sepo sakata ya za kwapili.—Mateu 6:24.
18. Bombakofumu ba mwa mazazi a Mika ne ba ka welwa kiñi?
18 Ba bañata mwa mazazi a Mika ba ituta ka nzila ye butuku kuli ku itinga fa bufumu ki kwa mbango fela. Ka ku ya ka Mika 2:4, Jehova u li: “Mwa lizazi leo, ku ka ba ni nguli ya ku mi seha, ni pina ya ku mi swabela, ye li: Ku felile, lu shandaukile ku feleleza; [Muñ’a] Bupilo u fa ba bañwi sanda sa sicaba sa habo luna. Ku cwañi! Lwa amuhiwa! U abela bahedeni masimu a luna!” Ee, masholi bao ba mandu ni masimu ba ka latehelwa ki sanda sa bona sa lusika. Ba ka lundulelwa kwa naha i sili, mi maluo a bona a ka lobelwa ki “bahedeni,” kamba bamacaba. Lisepo za kuli ba ka ca nala kwapili li ka fela.
19, 20. Ne ku ezaheziñi kwa Majuda be ne ba sepile Jehova?
19 Niteñi, sepo ya ba ba sepile Jehova yona ha i na ku ba ya mbango. Jehova u tiiseza mwa bulikani bw’a itamile ni bo Abrahama ni Davida, mi u shwela makeke ba ba mu lata sina Mika ili bao ba swabiswa ki ku kauhana ni Mulimu kwa banabahabo. Kabakala ba ba lukile, nako ya Mulimu ha i fita, ku ka ba ni ku kutiswa sinca.
20 Seo si ezahala ka 537 B.C.E., Babilona ha i wa mi bomasialeti ba Majuda ba kutela habobona. Ka nako yeo, manzwi a’ kwa Mika 2:12 a ba ni talelezo ya pili. Jehova u li: “Ni ka ku kopanyeleza wena Jakobo! Ni ka kubukanya masialeti a Isilaele; ni ka ba kopanya hamoho sina lingu ze mwa sakana; sina mutapi o fula mwa mafulisezo, ba ka eza lilata le lituna, kabakala buñata bwa batu.” Jehova u lilato luli! Ha s’a otile batu ba hae, u lumeleza masialeti ku kuta ni ku yo mu sebeleza mwa naha ya n’a file bokukw’a bona.
Ku Swana Ko Kutuna mwa Miteñi Ye
21. Miinelo ya mazazi a, i swana cwañi ni ya mwa mazazi a Mika?
21 Ha ne lu nyakisisa likauhanyo ze peli za pili za Mika, kana mu boni mo li swanela litaba zeo ni ze ezahala kacenu? Sina mo ne ku bezi mwa nako ya Mika, ba bañata kacenu ba li ba sebeleza Mulimu. Kono sina Juda ni Isilaele, ba aluhani mi mane se ku bile ni lindwa mwahal’a bona. Buñata bwa bafumi mwa Krestendomu se ba hatelezi babotana. Ba bahulu ba bulapeli ba zwelapili ku tuhelela likezo zeo Bibele i bonisa hande-nde kuli li fosahezi. Ku swanezi Krestendomu ha i ka tuha i fela hamoho ni “Babilona yo mutuna,” yona kopano ya lifasi ya bulapeli kamukana bwa buhata! (Sinulo 18:1-5) Nihakulicwalo, sina mo ne ku bezi mwa nako ya Mika, Jehova u ka ba ni batanga ba ba sepahala ba ba siyezi fa lifasi.
22. Ki lifi likwata ze peli ze sepile Mubuso wa Mulimu?
22 Ka 1919, Bakreste ba ba sepahala ba ba tozizwe ne ba ikayutuzi ka ku tala kwa Krestendomu mi ba kala ku shaela taba ye nde ya Mubuso kwa macaba kamukana. (Mateu 24:14) Sa pili, ne ba kalile ku bata bomasialeti ba Isilaele wa kwa moya. Ku tuha f’o, ba “lingu ze ñwi” ba kala ku kubukanywa, mi likwata ze peli zeo za ba “mutapi u li muñwi, ni mulisana a li muñwi.” (Joani 10:16) Nihaike cwale ba sebeleza Mulimu mwa linaha ze 234, balapeli ba Jehova ba ba sepahala bao kaufela kaniti ba kopanyizwe “hamoho.” Ku t’o fita cwale, mulaka wa lingu u “eza lilata le lituna, kabakala buñata bwa batu.” Ba sepile Mubuso wa Mulimu, o ka tuha u tahisa paradaisi fa lifasi, mi ha ba si ka sepa lifasi la buhedeni le.
23. Ki kabakalañi ha mu kozwi kuli sepo ya mina ki ya luli?
23 Ka za balapeli ba Jehova ba ba sepahala, timana ya mafelelezo ya Mika kauhanyo 2 i li: “Mulen’a bona u ka ba zamaya kwapili, [Muñ’a] Bupilo ikaba Yena toho ya bona.” Kana mwa ipona mwahal’a batu bao ba ba zamaya ka tulo, mu nze mu latelela Mulen’a mina, yena Jesu Kreste, ni yena Jehova ka sibili a nze a li kwapili? Haiba ku cwalo, mu zibe kuli mu libile kwa tulo mi sepo ya mina ki ya luli. Seo si ka bonahala hahulu ni ku fita ha lu ka nyakisisa lisupo ze ñwi ze zwile mubano za bupolofita bwa Mika.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Mwa mazazi a Mika, Jehova n’a oteziñi Juda ni Isilaele?
• Ku kona ku ezahalañi muta ba ba li ba sebeleza Mulimu ba iyakatwa pili bufumu mwa bupilo?
• Ha se mu nyakisisize Mika likauhanyo 1 ni 2, ki kabakalañi ha mu kozwi kuli sepo ya mina ki ya luli?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 9]
Bupolofita bwa Mika bwa kona ku tiisa tumelo ya luna
[Maswaniso a fa likepe 10]
Sina bomasialeti ba Majuda ka 537 B.C.E., Maisilaele ba kwa moya ni balikani ba bona ba hulisa bulapeli bwa niti