Ku Ambola za kwa Moya Kwa Yahisa

“Ku si ke kwa zwa linzwi le li maswe mwa milomo ya mina,kono ku zwe taba ye nde fela, ye tusa ku yahisa, kuli i batiseze ba ba i utwa sishemo.”—MAEFESE 4:29.

1, 2. (a) Ku kona ku bulela kwa batu ki kwa butokwa cwañi? (b) Batanga ba Jehova ba lakaza ku itusisa cwañi lilimi la bona?

“KU KONA ku bulela kwa batu ki nto ye ipitezi; ki mpo ya file Mulimu, ki makazo.” Ki mona mwa n’a ñolezi cwalo Ludwig Koehler, caziba wa manzwi. Mwendi lwa keshebisa mpo ya Mulimu ye ipitezi yeo. (Jakobo 1:17) Kono mu nahane nto ya butokwa ye lateha muta butuku bwa ka sipundumukela bwa kwa booko bu palelwisa mulatiwa ku bulela hande. Joan, ili y’o munn’a hae n’a wezwi ki butuku b’o cwanoñu fa, n’a ize: “Ne lu ikolanga ku ikambota. Ni tonda hahulu linako zeo ze ne lu ikambotanga!”

² Ku ikambota ku kona ku tiisa bulikani, ku felisa ku sa utwana, ku susueza ba ba zwafile, ku tiisa tumelo, ni ku kondolosa bupilo—kono zeo ha li ikezahalelangi fela. Mulena Salumoni ya butali n’a ize: “Yo muñwi h’a bulela, manzwi a hae a taba sina mukwale; kono mulomo wa ya butali u wisa pilu.” (Liproverbia 12:18) Ka ku ba batanga ba Jehova, lu bata kuli ze lu ambola li wise pilu ni ku tiisa ku fita ku utwisa butuku ni ku lutulula. Hape lu bata ku itusisa lilimi la luna kwa ku lumbeka Jehova, ku ze lu bulela ha lu li mwa bukombwa ni kwa mukunda. Walisamu n’a opezi kuli: “Lu nze lu itumba ka Mulimu lizazi kaufela, mi lu ka na lu lumba Libizo la hao, ku ya ku ile.”—Samu 44:8.

3, 4. (a) Kaufel’a luna lu na ni butata mañi ka za ze lu ambola? (b) Ki kabakalañi ze lu ambola ha li li za butokwa?

³ Mulutiwa Jakobo u lemusa kuli: “Lilimi, ha ku na mutu ya kona ku li tapisa.” U lu hupuza kuli: “Kaufela lu fosa mwa linto ze ñata; mutu ya sa fosi ku z’a bulela, ki mutu ya petehile, ya kona ku iswala ku za mubili kaufela.” (Jakobo 3:2, 8) Ha ku na ni yo mukana ku luna ya petehile. Kacwalo, lu like ka t’ata lu mane, ze lu bulela fokuñwi ha li tiisangi ba bañwi kamba ku tisa tumbo ku Mubupi wa luna. Kacwalo he, lu lukela ku ituta ku tokomela ze lu bulela. Hape, Jesu n’a ize: “Mwa lizazi la katulo, mutu u ka zekiswa linzwi ni linzwi le li si na tuso, l’a bulezi. Kakuli u ka bonwa ku luka ka manzwi a hao; mi ka manzwi a hao u ka fiwa mulatu.” (Mateu 12:36, 37) Ee, Mulimu wa niti u ka lu zekisa ka ze lu bulela.

⁴ Nzila ye ñwi ye nde hahulu ya ku pima ka yona ku ambola ze maswe ki ku ba ni mukwa wa ku ambolanga za kwa moya. Mwa taba ye, ku ka nyakisiswa mo lu kona ku ezeza cwalo, ze lu kona ku ambola, ni ze lu kona ku fumana mwa ku ambola ze yahisa.

Mu Tokomele Pilu

5. Pilu i peta cwañi kalulo ye tuna ka za lingambolo ze yahisa?

⁵ Kuli lu be ni mukwa wa ku ambolanga ze yahisa, lu lukela pili ku lemuha kuli ze lu ambola li patulula ze mwa pilu ya luna. Jesu  n’a ize: “Mulomo u buleliswa ki se si tezi mwa pilu.” (Mateu 12:34) Ee, lu tabelanga ku ambola ze lu nga ku ba za butokwa. Kacwalo, lu tokwa ku ipuza kuli: ‘Ze ni ambolanga li patululañi ka za muinelo wa pilu ya ka? Ha ni li ni ba mwa lubasi lwa ka kamba ni balumeli ba bañwi, kana ze ni ambolanga li tomanga fa litaba za kwa moya kamba kana kamita li banga za lipapali, liapalo, mafilimu, lico, ze nca ze ni lekile, kamba ze ñwi ze si na tuso?’ Mwendi ka ku sa lela, bupilo bwa luna ni ze lu nahananga se li tomile fa litaba ze si za butokwa. Ku cinca ze lu nga ku ba za butokwa ku ka kondolosa ze lu ambolanga, hamoho ni ku kondolosa bupilo bwa luna.—Mafilipi 1:10.

6. Ku yeya ku peta kalulo mañi mwa lingambolo za luna?

⁶ Ku yeya ka ku tundamena ki nzila ye ñwi ye tusa kwa ku ambolanga ze nde. Haiba lu ikataza ku nahananga za kwa moya, lu ka fumana kuli ku ambolanga za kwa moya ku ka itahelanga fela. Mulena Davida n’a boni swalisano yeo. N’a opezi kuli: “Manzwi a mwa mulomo wa ka, ni minahano ya mwa pilu ya ka, ibe z’o ka amuhela [Muñ’a] Bupilo.” (Samu 19:14) Mi walisamu Asafi n’a ize: “Ni ka hupula misebezi ya hao [ya Mulimu] kaufela, ni bulele likezo za hao.” (Samu 77:12) Pilu ni munahano ze iyakatwa litaba za niti za mwa Linzwi la Mulimu li ka tala lipulelo ze nde. Jeremia n’a sa koni ku tuhela ku bulela za n’a lutilwe ki Jehova. (Jeremia 20:9) Ni luna lwa kona ku ba cwalo haiba kamita lu yeyanga za kwa moya.—1 Timotea 4:15.

7, 8. Ki litaba mañi ze yahisa ze kona ku ambolwa?

⁷ Ku banga ni ze nde za ku eza za kwa moya ku lu fa ze ñata ze yahisa za ku ambolanga. (Mafilipi 3:16) Mikopano ye minyinyani, ye mituna, ya puteho, lihatiso za luna ze nca, ni liñolo la zazi ni litaba ze hatisizwe za lona li lu fa za butokwa za kwa moya ze lu kona ku abana ni ba bañwi. (Mateu 13:52) Mi ze ezahezi mwa bukombwa bwa luna bwa Sikreste li kona ku ba ze tiisa luli!

⁸ Mulena Salumoni n’a tabisizwe ki mifuta-futa ya likota, lifolofolo, linyunywani, ni litapi za n’a boni mwa Isilaele. (1 Malena 4:33) N’a lata ku ambolanga ka za misebezi ya Mulimu. Lwa kona ku eza nto ye swana. Batanga ba Jehova ba ikolanga ku ambola ze shutana-shutana, kono ku ambolanga za kwa moya kamita ku kona ku ba nto ye tabisa kwa batu ba ba lata za kwa moya.—1 Makorinte 2:13.

“Ibe Zona Ze Mu Nze Mu Hupula”

9. Paulusi n’a file kelezo mañi ku ba kwa Filipi?

⁹ Ze lu ambola li be lifi kamba lifi, li ka tiisa ba bañwi haiba li ya ka kelezo yeo muapositola Paulusi n’a file ba kwa puteho ya mwa Filipi. N’a ñozi kuli: “Linto kaufela ze li za niti, kaufela ze kutekeha, kaufela ze lukile, kaufela ze kenile, [ze tabisa, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984] kaufela ze na ni libubo le linde, kaufela ze na ni swanelo, ni ze lukela ku lumbwa, ibe zona ze mu nze mu hupula.” (Mafilipi 4:8) Litaba z’a bulela Paulusi ki za butokwa hahulu kuli mane u bulela kuli ‘ibe zona ze mu nze mu hupula.’ Lu lukela ku taza minahano ni lipilu za luna ka zona. Kacwalo, ha lu boneñi m’o ku tokomela ye ñwi ni ye ñwi ya lika zeo ze 8 z’a bulezi Paulusi ku kona ku lu tuseza mwa lingambolo za luna.

10. Ze lu ambola li kona ku ama cwañi linto ze li za niti?

¹⁰ Nto ye li ya niti ha i ami fela taba ya niti, ye si ya buhata. I talusa nto ye lukile, ye sepeha, inge cwalo litaba za niti za mwa Linzwi la Mulimu. Kacwalo, ha lu ambota ba bañwi ka za litaba za niti za mwa Bibele ze n’e lu tiisize, lingambolo ze n’e lu matafalize, kamba kelezo ya mwa Mañolo ye n’e lu tusize, fohe lu hupula linto ze li za niti. Hape, lu hana “zibo ye ba li ki zibo,” ye li niti ya fahalimu fela. (1 Timotea 6:20) Mi lu tokolomoha ku hasanya lusebo kamba ku kandeka ze ezahezi za mwa simu ze sa koni ku pakiwa hande.

11. Ki linto mañi ze kutekeha ze lu kona ku kopanya ku ze lu ambolanga?

¹¹ Linto ze kutekeha ki litaba ze nde, za  butokwa, isi ze si na tuso. Li kopanyeleza litaba za butokwa ka za bukombwa bwa luna bwa Sikreste, linako ze t’ata ze lu pila ku zona, ni butokwa bwa ku ba ni muzamao o munde. Ha lu ambola ka za lika ze kutekeha ze cwalo, lu tiisa tundamo ya luna ya ku tona kwa moya, ku tundamena ku sepahala, ni ku zwelapili ku shaela taba ye nde. Ee, ze tabisa za mwa simu ni ze ezahezi cwanoñu fa ze lu hupuza kuli lu pila mwa mazazi a maungulelo li lu fa mifuta-futa ya ze tabisa ze lu kona ku ambolanga.—Likezo 14:27; 2 Timotea 3:1-5.

12. Ka ku ya ka kelezo ya Paulusi ka za ku hupula lika ze lukile ni ze kenile, ki lika mañi ze lukelwa ku tokolomohiwa?

¹² Linzwi la ku luka li talusa ku ba ya lukile ku Mulimu—ku pila ka lipimo za hae. Ku kena ku talusa bukeni mwa munahano ni muzamao. Lusebo, lishea la bukuba, kamba lipulelo ze maswe za tobali ha li lukeli ku ambolwa. (Maefese 5:3; Makolose 3:8) Kwa mubeleko kamba kwa sikolo, haiba ze ambolwa li kopanyeleza litaba zeo, Bakreste ka butali ba ikema.

13. Mu fe mitala ya za ku ambola ze tomile fa linto ze tabisa ni ze na ni libubo le linde.

 ¹³ Paulusi h’a li ku hupulwe linto ze tabisa, u talusa litaba ze tabisa ni ku katelwa kamba ze susumeza lilato, ze shutana ni ze susumeza sitoyo, buhali, kamba mifilifili. Linto ze na ni libubo le linde li talusa litaba ze sepeha. Litaba ze sepeha ze cwalo li kopanyeleza litaba ze ezahezi mwa bupilo bwa mizwale ni likaizeli ba ba sepahala, ze hatiswanga kamita mwa limagazini za Tora ya ku Libelela ni Awake! Mwa kona ku bulelela ba bañwi mo ne mu ikutwezi ha se mu balile litaba zeo ze tiisa tumelo. Mi kwa susueza hakalo ku utwa ka za ze ba petile ba bañwi kwa moya! Lingambolo ze cwalo li ka tahisa lilato ni swalisano mwa puteho.

14. (a) Ki lika mañi ze tokwahala kuli lu bonise ze na ni swanelo? (b) Ze lu ambola li kona ku kopanyeleza cwañi ze lukela ku lumbwa?

¹⁴ Paulusi u bulela ka za “ze na ni swanelo.” Ku ba ni swanelo ku talusa bunde kamba muzamao o munde. Lu lukela ku tokomela kuli ze lu ambola li tomile fa likuka za Mañolo ni kuli ha li keluhi ku ze lukile, ze kenile, ni ze swanela. Ku lukela ku lumbwa ku talusa “ku babazeha.” Ha mu utwa ngambolo ye nde kamba ku lemuha mutala wa busepahali mwa puteho, mu bulele ka za teñi—ku mutu ya ezize nto yeo ni ku ba bañwi. Muapositola Paulusi hañata n’a lumbanga mikwa ye minde ya balapeli ba bañwi. (Maroma 16:12; Mafilipi 2:19-22; Filemoni 4-7) Mi kaniti, misebezi ya Mubupi wa luna luli ya lukela ku lumbwa. Ku yona, ku na ni litaba ze ñata fo lu kona ku toma za ku ambola ka zona ze yahisa.—Liproverbia 6:6-8; 20:12; 26:2.

Mu Ambolange Ze Yahisa

15. Ki taelo mañi ya ka Mañolo ye tama bashemi ka za ku ba ni lingambolo ze nde ni bana ba bona?

¹⁵ Deuteronoma 6:6, 7 i li: “Manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao; mi u na ni ku a luta bana ba hao ka tokomelo, u be ni ngambolo ka ona, niha u inzi mwa ndu ya hao, niha u zamaya mwa nzila, niha u y’o lobala, niha u zuha.” Kwa iponelwa kuli taelo yeo i tokwa kuli bashemi ba ambolange ze nde, za kwa moya ni bana ba bona.

16, 17. Bashemi ba Sikreste ba kona ku itutañi kwa mitala ya Jehova ni Abrahama?

¹⁶ Lwa kona ku nahana lingambolo ze telele zeo Jesu u lukela ku ba ya n’a bile ni zona ni Ndat’ahe wa kwa lihalimu ha ne ba nyakisisa musebezi wa hae wa fa lifasi. Jesu n’a bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Ndate ya ni lumile, ki Yena ya ni laezi se ni swanezi ku bulela, ni mukwa o ni bulela ka ona.” (Joani 12:49; Deuteronoma 18:18) Abrahama, mushemi wa lusika, u lukela ku ba ya n’a tandile lihora ze ñata inz’a ambola ni Isaka mwan’a hae ka za m’o Jehova n’a fuyolezi bona ni bokukululu ba bona. Lingambolo ze cwalo kaniti ne li tusize Jesu ni Isaka ku latelela ka buikokobezo tato ya Mulimu.—Genese 22:7-9; Mateu 26:39.

¹⁷ Bana ba luna ni bona ba tokwa lingambolo ze yahisa. Bashemi niha ba patehile, ba lukela ku fumana nako ya ku ambola ni bana ba  bona. Haiba ku konahala, ba kona ku lukisa kuli ba n’o canga hamoho ka lubasi mwendi hañwi ka zazi. Ka nako ya ku ca ni hamulaho wa ku ca, ku ka ba ni linako za ku ambola ze yahisa ze kona ku tusa hahulu lubasi ku ba hande kwa moya.

18. Mu kandeke taba ye bonisa bunde bwa lingambolo ze nde mwahal’a bashemi ni bana.

¹⁸ Alejandro, paina wa lilimo za kwa makalelo a bo ma-20, u hupula buhononi bo ne bu mu kenezi ha n’a na ni lilimo ze 14. U li: “Kabakala kukuezo ya balikani ni baluti kwa sikolo, ne ni honona ka za ku ba teñi kwa Mulimu ni ku sepahala kwa Bibele. Bashemi ba ka ne ba tandile lihora ze ñata ba nze ba ni ambota ka pilutelele. Lingambolo zeo ne li ni tusize ku felisa buhononi b’o ka nako yeo ye t’ata, mi hape ne li ni tusize ku eza liketo ze nde mwa bupilo.” Mi kacenu bo? Alejandro u zwelapili kuli: “Ni sa pila ni bashemi ba ka. Kono ku pateha kwa luna ku lu biseza t’ata kuli na ni bondate lu ikambotange. Kacwalo, na ni bona lu canga hamoho hañwi ka viki kwa mubeleko wa bona. Ni itebuha hahulu ku ikambota k’o.”

19. Ki kabakalañi kaufel’a luna ha lu tokwa lingambolo za kwa moya?

¹⁹ Kana hape ha lu itebuhi linako za ku ikola ku ambola za kwa moya ni balumeli ba bañwi? Linako zeo za banga teñi kwa mikopano, mwa bukombwa bwa mwa simu, ni kwa tukiti ni ha lu li mwa misipili. Paulusi n’a nyolelwanga ku ambola ni Bakreste ba mwa Roma. N’a ba ñolezi kuli: “Ni shukezwi ku mi bona, kuli ni mi fe mpo ye ñwi ku za Moya, mi mu fumane ku tiiswa. Kikuli na, hamoho ni mina, lu kutazane ka tumelo ye li ku mina ni ku na.” (Maroma 1:11, 12) Johannes, eluda wa Sikreste, u li: “Ku ambola za kwa moya ni Bakreste ba bañwi ku peta kalulo ye tuna. Kwa tiisa pilu mi kwa imulula kwa mitiyo ya ka zazi. Hañata ni buzanga basupali ku ni bulelela ka za bupilo bwa bona ni ka za z’e ba konisize ku zwelapili ku sepahala. Mwa lilimo ze felile, se ni ambozi ni ba bañata, mi mañi ni mañi wa bona u ni file butali kamba zibo y’e ni tusize hahulu mwa bupilo bwa ka.”

20. Lu kona ku ezañi ha lu fumana mutu wa maswabi?

²⁰ Ku cwañi haiba yo muñwi h’a bonahali ku tabela ku ambola ha mu tisa taba ya kwa moya ya ku ambola? Mu si zwafi. Mwendi mu ka fumana nako ye ñwi ye nde kwapili. Salumoni n’a ize: “Linzwi le li bulezwi ka nako ye swaneleha, li swana sina apule ya gauda ye mwa pizana ya silivera.” (Liproverbia 25:11) Mu utwisise ba ba na ni maswabi. “Mulelo wa mwa pilu ya mutu u swana sina mezi a’ inzi kwatasi-tasi, ku y’o a ka kwateñi, konji ya na ni ngana.” * (Liproverbia 20:5) Sihulu, mu si tuheleli moya wa ba bañwi ku mi palelwisa ku ambola ka za ze mi susueza luli.

Ku Ambola za kwa Moya kwa Tusa

21, 22. Ki lituso mañi ze lu fumana mwa ku ambolanga za kwa moya?

²¹ Paulusi n’a elelize kuli: “Ku si ke kwa zwa linzwi le li maswe mwa milomo ya mina, kono ku zwe taba ye nde fela, ye tusa ku yahisa, kuli i batiseze ba ba i utwa sishemo.” (Maefese 4:29; Maroma 10:10) Ku kana  kwa tokwahala buikatazo kuli ze ambolwa i be ze yahisa, kono ku eza cwalo ku tahisa ze nde ze ñata. Ku ambolanga za kwa moya ku lu tusa ku bulelela ba bañwi tumelo ya luna ni ku tiisa mizwale ni likaizeli ba luna.

²² Kacwalo he, haike lu itusise mpo ya ku ambola kwa ku tiisa ba bañwi ni kwa ku lumbeka Mulimu. Lingambolo ze cwalo li ka lu tiisa pilu ni ku susumeza ba bañwi. Sihulu, li ka tabisa pilu ya Jehova kakuli wa utwa ze lu ambola mi wa tabela ha lu itusisa hande lilimi la luna. (Samu 139:4; Liproverbia 27:11) Ha lu ambola za kwa moya, lwa kona ku kolwa kuli Jehova h’a na ku lu libala. Ka za ba ba sebeleza Jehova mwa miteñi ya luna, Bibele i li: “Cwale ba ba saba [Muñ’a] Bupilo ba bulelisana hamoho, mutu ni mutu ni wahabo; mi [Muñ’a] Bupilo a teeleza ka zebe, mi a utwa. Mi buka ya kupuzo ya ñolwa fapil’a hae, ya ñolelwa ba ba saba [Muñ’a] Bupilo, ni ba ba tokomela Libizo la hae.” (Malaki 3:16; 4:5) Ku butokwa hahulu kuli ze lu ambola i be ze yahisa kwa moya!

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ze lu ambolanga li patululañi ka za luna?

• Ki linto mañi ze yahisa ze lu kona ku ambolanga?

• Ku ikambotanga ku peta kalulo mañi ya butokwa mwa lubasi ni mwa puteho ya Sikreste?

• Ki lituso mañi ze fumanwa mwa ku ambolanga ze yahisa?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 12]

Lingambolo ze yahisa li toma fa . . .

“linto kaufela ze li za niti”

“kaufela ze kutekeha”

“ze lukela ku lumbwa”

“kaufela ze na ni libubo le linde”

[Manzwi a bañi ba maswaniso]

Siswaniso se si fa vidio, Stalin: Siswaniso sa ba U.S. Army; likepe la fahalimu la buka ya Creator, Eagle Nebula: J. Hester ni P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Linako za ku ca li fa likolo ze nde za ku ambolanga za kwa moya