Ku Nyandisezwa ku Luka

“Mbuyoti ki ya ba ba nyandiswa kabakala Ku Luka.” —MATEU 5:10.

1. Ki kabakalañi Jesu ha n’a li fapil’a Ponse Pilato, mi Jesu n’a buleziñi?

“KI SONA se ni pepezwi, ni se ni tezi mwa lifasi: kuli ni t’o paka niti.” (Joani 18:37) Jesu ha n’a bulezi manzwi ao, n’a li fapil’a Ponse Pilato, Muroma ya n’a li Mubusisi wa Judea. Jesu n’a li teñi k’o isi ka ku lata kwa hae, kamba mwendi kuli n’a memilwe ki Pilato. Kono n’a li teñi k’o kakuli bahulu ba bulapeli bwa Sijuda ne ba mu tamelelize kuli n’a swanela ku bulaiwa.—Joani 18:29-31.

2. Jesu n’a ngile muhato mañi, mi ne ku zwileñi mwateñi?

² Jesu n’a ziba hande-nde kuli Pilato n’a na ni m’ata a ku mu lukulula kamba ku mu bulaya. (Joani 19:10) Kono seo ne si si ka mu palelwisa ku bulela ka bundume ku Pilato ka za Mubuso. Nihaike bupilo bwa Jesu ne bu li mwa kozi, n’a itusisize nako yeo kwa ku paka ku mubusi yo mutuna ka ku fitisisa wa mwa sibaka seo. Ku si na taba ni bupaki b’o, Jesu n’a nyazizwe ni ku bulawa, ili ku shwa lifu le li butuku sina mushwela-tumelo fa kota ya linyando.—Mateu 27:24-26, NW; Mareka 15:15, NW; Luka 23:24, 25; Joani 19:13-16, NW.

Paki Kamba Mushwela-Tumelo?

3. Linzwi la Sigerike (marʹtys) ne li talusañi mwa miteñi ya ze ñozwi mwa Bibele, kono kacenu taluso ye ñwi ya lona ki ifi?

³ Batu ba bañwi ba tabela ku shwela litumelo za bona, mi batu ba bañata kacenu ba b’a nga kuli ki ba muñañatoho. Ba ba tabela ku shwa, sihulu bakeñisa litumelo za bulapeli, hañata ba ngiwanga ku ba lisinyi kamba mwendi kuli ba lubeta kwa nyangela. Linzwi la Sigerike (marʹtys), leo mwa linako za ze ñozwi mwa Bibele ne li talusa “paki,” ili mutu ya fa bupaki, inge cwalo mwa kuta, ka za buniti bwa litaba z’a lumela, hasamulaho ya t’o ba ni taluso ya bubeli, ili: “mutu ya itombola bupilo bwa hae kabakala ku paka,” kamba mane ku paka ka ku itombola bupilo bwa hae.

4. Linzi la Sigerike (marʹtys) sihulu li ama cwañi Jesu?

⁴ Linzwi la Sigerike (marʹtys) li ama Jesu sihulu ka ku ya ka taluso ya ku ba paki. Sina ha n’a bulelezi Pilato, n’a tile ku t’o “paka niti.” Batu ne ba bile ni mibonelo ye  shutana-shutana ya za ku kutaza kwa hae. Ba bañwi kwa batu-tu fela ne ba susumelizwe hahulu ki ze ne ba utwile ni ku bona, mi ne ba lumezi ku Jesu. (Joani 2:23; 8:30) Buñata bwa batu, sihulu ba bahulu ba bulapeli, ne ba hanyelize hahulu ku kutaza kwa Jesu. Jesu n’a bulelezi bahabo yena be ne ba sa lumeli kuli: “Lifasi ha li na ku mi toya; li ka toya na, kakuli ni paka misebezi ya lona kuli ki ye maswe.” (Joani 7:7) Kabakala ku paka niti, Jesu n’a toilwe ki babusi ba sicaba, mi kacwalo a bulaiwa. Kaniti, n’a li “paki (marʹtys) ye sepahala, ya niti.”—Sinulo 3:14.

“Mu Ka Toiwa”

5. Kwa makalelo a bukombwa bwa hae, Jesu n’a buleziñi ka za nyandiso?

⁵ Yena Jesu ka sibili n’a nyandisizwe maswe, mi hape n’a lemusize cimo balateleli ba hae kuli ni bona ne ba ka nyandiswa cwalo. Kwa makalelo a bukombwa bwa hae, mwa Ngambolo ya hae ya fa lilundu, Jesu n’a bulelezi be ne ba mu teeleza kuli: “Mbuyoti ki ya ba ba nyandiswa kabakala Ku Luka, kakuli mubuso wa kwa lihalimu ki wa bona. Mu ka ba ni mbuyoti ha ba mi tapaula kabakala ka, ha ba mi nyandisa, ba mi tameleza bumaswe kamukana ka buhata. Mu wabelwe mi mu nyakalale, kakuli mupuzo wa mina ikaba o mutuna kwa lihalimu.”—Mateu 5:10-12.

6. Jesu n’a file baapositola ba hae ba 12 temuso mañi ha n’a ba luma?

⁶ Hasamulaho, ha n’a luma baapositola ba hae ba 12, Jesu n’a ba bulelezi kuli: “Mu lemuhe batu; kakuli ba ka mi isa fa Kuta, ba mi nate mwa masinagoge a bona. Hape mu ka isiwa kwa babusisi ni kwa malena, kabakala ka, kuli ibe bupaki ku bona ni kwa macaba.” Kono ba bahulu ba bulapeli ne ba si ke ba ba bona fela be ne ba ka nyandisa balutiwa. Jesu hape n’a ize: “Mutu u ka swalisa mwanahabo, kuli a bulawe; mushemi a swalise mwan’a hae. Bana ba ka lwanisa bashemi ba bona, ba ba bulaise. Mu ka  toiwa ki batu kamukana kabakala Libizo la ka; kono ya tundamena ku isa kwa mafelelezo ki yena ya ka piliswa.” (Mateu 10:17, 18, 21, 22) Ze ezahezi mwa miteñi ya Bakreste ba makalelo ki bupaki bwa kuli manzwi ao n’a talelelizwe.

Bupaki bwa ku Itiisa ka Busepahali

7. Ki lika mañi ze n’e tisize kuli Setefani a be mushwela-tumelo?

⁷ Hamulahonyana wa lifu la Jesu, Setefani a ba yena Mukreste wa pili ku bulawa kabakala ku paka niti. “N’a tezi tumelo ni mata, mi a eza limakazo ni liponiso ze ñata mwa sicaba.” Lila za hae za bulapeli za “palelwa ku hanyeza butali bwa hae, ni Moya o n’a bulela ka Ona.” (Likezo 6:8, 10) Ka ku ciwa ki muna, ba isa Setefani kwa Kuta ye Tuna ya Majuda, ili k’o n’a il’o talimana ni batamilikezi ba hae ba buhata mi a fa bupaki bo bu m’ata. Kono kwa mafelelezo, lila za Setefani za bulaya paki ye sepahala yeo.—Likezo 7:59, 60.

8. Balutiwa ba mwa Jerusalema ne ba ezize cwañi kabakala nyandiso ye n’e ba wezi hamulaho wa ku bulawa kwa Setefani?

⁸ Hamulaho wa ku bulawa kwa Setefani, “manyando a matuna a tahela [“puteho ya”, NW] mwa Jerusalema. Balumeli kaufela ba hasanyezwa mwa manaha a Judea ni Samaria; kwa siyala baapositola ba nosi.” (Likezo 8:1) Kana nyandiso yeo ne i tuhelisize Bakreste ku paka? Kutokwa, kakuli taba i lu bulelela kuli “ba ba ne ba hasanyizwe ba zamaya inze ba bulela Linzwi.” (Likezo 8:4) Ba lukela ku ba be ne ba ikutwile mwa n’a ikutwezi muapositola Pitrosi kwamulaho ha n’a bulezi kuli: “Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.” (Likezo 5:29) Ku si na taba ni nyandiso yeo, balutiwa ba ba sepahala, ba ba bundume bao, ne ba tundamezi mwa musebezi wa ku paka niti, niha ne ba ziba kuli ne u ka ba tiseza manyando a mañata ni ku fita.—Likezo 11:19-21.

9. Ki nyandiso mañi ye n’e zwezipili ku wela balateleli ba Jesu?

⁹ Ee, nyandiso yeo ne i si ka fukuzeha. Pili, lu bona kuli Saule—munna ya n’a lumezi ku pobaulwa kwa Setefani—“n’a sa tukufalezwi ku fumbela ni ku bulaya balutiwa ba Mulena; a ya ku muprisita yo mutuna, a kupa ku yena mañolo a ku ya ni ona mwa masinagoge a kwa Damaseka; kuli h’a ka y’o fumana ba bañwi ba tuto yeo, nihaiba banna kamba basali, a ba tame, a ba tise mwa Jerusalema.” (Likezo 9:1, 2) Ku tuha f’o, ibat’o ba ka 44 C.E., “Mulena Heroda a kala ku nyandisa ba bañwi ba [“puteho,” NW]. A bulaya ka mukwale Jakobo muhulwan’a Joani.”—Likezo 12:1, 2.

10. Mwa libuka za Likezo ni Sinulo, lu fumana bupaki mañi bwa nyandiso?

¹⁰ Buka mutumbi ya Likezo i na ni bupaki bo bu tiile bwa miliko, litolongo, ni nyandiso ze ne ba tiyezi basepahali ba ba cwale ka Paulusi, ya n’a li munyandisi kono ili y’o n’a til’o ba muapositola. Ku bonahala kuli n’a bulailwe sina mushwela-tumelo ki Mulena Nero ibat’o ba ka 65 C.E. (2 Makorinte 11:23-27; 2 Timotea 4:6-8) Sa mafelelezo, mwa buka ya Sinulo, ye n’e ñozwi ibat’o ba ka 96 C.E., lu fumana kuli muapositola Joani ya s’a supezi u tamilwe mwa sioli sa Patmosi “kabakala Linzwi la Mulimu, ni kabakala ku paka Jesu.” Mwa buka ya Sinulo hape ku bulelwa za “Antipasi, paki ya ka ye sepahala, ya bulailwe” mwa Pergamo.—Sinulo 1:9; 2:13.

11. Ze n’e ezahezi kwa Bakreste ba makalelo li paka cwañi buniti bwa manzwi a Jesu ka za nyandiso?

¹¹ Zeo kaufela ne li pakile manzwi a n’a  bulezi Jesu kwa balutiwa ba hae, kuli: “Ha ba ni nyandisize, ba ka mi nyandisa ni mina.” (Joani 15:20) Bakreste ba makalelo ba basepahali bao ne ba tabela ku tiyela muliko o mutuna ka ku fitisisa, ona wa lifu—ibe ka ku tukufazwa, ka ku nepelwa kwa libatana, kamba ka nzila ye ñwi kaufela—ilikuli ba pete musebezi w’o Mulena Jesu Kreste n’a ba file, kuli: “Mu ka ba lipaki za ka mwa Jerusalema, ni mwa naha kaufela ya Judea ni ya Samaria, ni ku isa kwa mafelelezo a lifasi.”—Likezo 1:8.

12. Ki kabakalañi ku nyandiswa kwa Bakreste ha ku si kwa kwaikale fela?

¹² Ya kona ku nahana kuli ku nyandiswa maswe k’o kwa balateleli ba Jesu ne ku ezahezi fela kwaikale, wa ipuma luli. Paulusi, y’o sina ha se lu boni n’a tiyezi manyando a n’a mu wezi, n’a ñozi kuli: “Batu kaufela ba ba lata ku pila ka bulumeli bo bu li teñi ku Jesu Kreste, ba ka nyandiswa.” (2 Timotea 3:12) Ka za nyandiso, Pitrosi n’a ize: “Mane ki sona se mu bizelizwe; kakuli Kreste ni yena u utwile butuku bakeñisa mina, a mi siyela mutala, kuli mu hate mw’a n’a hatile.” (1 Pitrosi 2:21) Ku t’o fita mwa “mazazi a maungulelo” a muinelo w’o, batu ba Jehova ba zwelapili ku toiwa ni ku lwaniswa. (2 Timotea 3:1) Mwa lifasi kaufela, mwa mibuso ya bahateleli ni mwa linaha za babusi ba ba ketilwe ki batu, Lipaki za Jehova ka linako ze ñwi se ba nyandisizwe, ka butu ni ka sikwata.

Ba Toyezwi ni ku Nyandisezwañi?

13. Batanga ba Jehova ba cwale ba swanezi ku hupulañi ka za nyandiso?

¹³ Nihaike buñata bwa luna lu na ni tukuluho ya ku kutaza ni ku fumaneha kwa mikopano ka kozo ka nzila ye ñwi, lu si libali se i lemusa Bibele kuli “muinelo wa lifasi le u sweli wa cinca.” (1 Makorinte 7:31, NW) Lika li kona ku cinca kapili-pili mane kuli haiba lu sa itukisezi mwa munahano, mwa maikuto, ni kwa moya, lwa kona ku sitatala ka bunolo. Kacwalo, lu kona ku ezañi kuli lu isileleze? Nto ye tuna hahulu ye lu kona ku eza kuli lu isileleze ki ku hupula libaka Bakreste ba ba lata kozo, ba ba latelela milao, ha ba nyandiswa.

14. Pitrosi n’a file libaka mañi Bakreste ha ne ba nyandiswa?

¹⁴ Muapositola Pitrosi n’a bulezi ka za taba yeo mwa liñolo la hae la pili, la n’a ñozi ibat’o ba ka 62-64 C.E., Bakreste ba mwa Mubuso kaufela wa Roma ha ne ba nyandiswa. N’a ize: “Balatiwa, ha mu inzi mwa mulilo wa miliko, mu si ke mwa komoka, inge mu tahezwi ki taba ye sa utwahali.” Kuli a taluse za n’a bulela, Pitrosi n’a zwezipili kuli: “Ku mina ku tokwahale ya utwiswa butuku kabakala kuli ki mubulai, kamba lisholi, kamba sisinyi, nihaiba ya ikenya mwa litaba za ba bañwi. Kono wa ku mina h’a ka utwiswa butuku kabakala kuli ki Mukreste, a si ke a swaba; kono a lumbe Mulimu ka Libizo leo.” Pitrosi n’a bonisize kuli ha ne ba utwiswa butuku, n’e si kuli ne ba na ni mulatu, kono n’e li kabakala se ne ba li sona. Kambe ni bona ne ba tupwikezi mwa “buhule bo bu yuboka” sina batu be ne ba pila ni bona, ne ba ka ba tabela. Kono ne ba utwiswa butuku kakuli ne ba ikataza ku pila sina balateleli ba Kreste. Ki mona mo ku inezi cwalo ni kwa Bakreste ba niti kacenu.—1 Pitrosi 4:4, 12, 15, 16.

15. Ki shutano mañi ye bonwa ka za m’o Lipaki za Jehova ba ngelwa kacenu?

¹⁵ Mwa libaka ze ñata za lifasi, Lipaki za Jehova ba lumbiwa ki nyangela bakeñisa kozo ni swalisano ye ba bonisa kwa mikopano ya bona ni kwa misebezi ya bona ya ku yaha. Hape ba lumbiwa bakeñisa busepahali ni ku sebeza ka t’ata kwa bona, muzamao wa bona ni mabasi a bona a mande, mi mane ni mutinelo wa bona o kutekeha. * Niteñi, taba ye ha ne i ñolwa, musebezi wa bona u sa kwalilwe kamba ku haniswa mwa linaha ze 28, mi Lipaki  ba bañata ba natakiwanga ni ku byangulwa tutu kabakala tumelo ya bona. Ki kabakalañi ha ku li cwalo? Mi Mulimu u tuhelelañi muinelo w’o?

16. Ki libaka mañi le lituna Mulimu h’a tuhelela batu ba hae ku nyanda?

¹⁶ Libaka le lituna kikuli, lu swanela ku hupula manzwi a’ kwa Liproverbia 27:11, a’ li: “Mwan’aka u talife, mi u tabise pilu ya ka, mi ni ka kona ku alaba ya ni nyaza.” Ee, ki kabakala taba yeo ya kale-kale ya za bubusi bwa pupo kamukana. Ku si na taba ni bupaki bo buñata-ñata bo se ba bonisize bote ba ba sepahalile ku Jehova ku zwa kwa makalelo a batu, Satani h’a si ka tuhela ku nyaza Jehova ka mwa n’a ezelize mwa miteñi ya Jobo, munna ya lukile. (Jobo 1:9-11; 2:4, 5) Ku si na kuliñi, Satani s’a ikalezwi hahulu ka ku lika lwa mafelelezo ku paka kañi ya hae, kakuli cwale Mubuso wa Mulimu s’o tomilwe ka ku tiya, mi u na ni babusiwa ni bayemeli ba ona mwa lifasi kaufela. Kana bona bao ba ka zwelapili ku sepahala ku Mulimu ku si na taba ni manyando a kana a ba wela? Yeo ki puzo ye lukelwa ku alabiwa ka butu ki mutanga kaufela wa Jehova.—Sinulo 12:12, 17.

17. Jesu n’a talusañi ha n’a bulezi kuli “zeo li ka mi tahela kuli mu tahise bupaki”?

¹⁷ Jesu ha n’a bulelela balutiwa ba hae ka za ze n’e ka ezahala ka nako ya “ku fela kwa lifasi,” n’a file libaka le liñwi Jehova h’a tuhelela manyando ku tahela batanga ba hae. N’a ba bulelezi kuli: ‘Ba ka mi isa kwa malena, ni kwa babusisi kabakala libizo la ka. Zeo li ka mi tahela kuli mu tahise bupaki.’ (Mateu 24:3, 9; Luka 21:12, 13) Yena Jesu ka sibili n’a pakile ku Heroda ni Ponse Pilato. Muapositola Paulusi ni yena n’a ‘isizwe kwa malena ni kwa babusisi.’ Ka ku etelelwa ki Mulena Jesu Kreste, Paulusi n’a batile ku y’o paka ku mubusi ya m’ata ka ku fitisisa wa ka nako yeo ha n’a ize: “Ni ipileza ku Sesare.” (Likezo 23:11; 25:8-12) Ka ku swana kacenu, miinelo ye t’ata hañata se i tahisize kuli bupaki bo bunde bu fiwe kwa makwambuyu ni kwa nyangela. *

18, 19. (a) Ku tiyela miliko ku ka lu tusa cwañi? (b) Mwa taba ye tatama, ku ka nyakisiswa lipuzo mañi?

¹⁸ Sa mafelelezo, ku tiyela miliko ni manyando kwa kona ku lu tusa ka butu. Ka nzila ifi? Mulutiwa Jakobo n’a hupulize Bakreste ba bañwi kuli: “Banabahesu, mu talime kuli ki tabo fela ha mu tahelwa ki miliko ye miñata, inze mu ziba kuli ku likwa kwa tumelo ya mina ku tahisa ku itiisa.” Ee, nyandiso ya kona ku petahaza tumelo ya luna ni ku matafaza buitiiso bwa luna. Kacwalo, ha lu sabi nyandiso, kamba ku bata linzila ze si za ka mañolo za ku i pima kamba ku i felisa. Kono lu utwa kelezo ya Jakobo, y’e li: “Ku itiisa ko, ku na ni ku feleleza musebezi wa kona, kuli mu be ba ba petehile, ba ba hulile luli, ba ba sa tokwi se siñwi.”—Jakobo 1:2-4.

¹⁹ Linzwi la Mulimu niha li lu tusa ku utwisisa libaka batanga ba ba sepahala ba Mulimu ha ba nyandiswa ni libaka Jehova h’a tuhelela nyandiso yeo, seo ha si talusi kuli ku tiyela nyandiso ku bunolo. Ki lika mañi ze kona ku lu tiisa kuli lu i tiyele? Lu kona ku ezañi ha lu nyandiswa? Lu ka nyakisisa litaba za butokwa zeo mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Linzwi la Sigerike (marʹtys) sihulu li ama cwañi Jesu?

• Nyandiso ne i amile cwañi Bakreste ba makalelo?

• Ka mwa n’a taluselize Pitrosi, Bakreste ba makalelo ne ba nyandiselizweñi?

• Ki ka mabaka mañi Jehova h’a tuhelela batanga ba hae ku nyanda?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 10, 11]

Bakreste ba pili ha ne ba utwiswa butuku, n’e si kuli ne ba na ni milatu, kono n’e li kabakala se ne ba li sona

PAULUSI

JAKOBO

JOANI

ANTIPASI

SETEFANI