Kuli Mu Wine Mupuzo, Mu Be ni Buiswalo!
Kuli Mu Wine Mupuzo, Mu Be ni Buiswalo!
“Mutu ni mutu ya lakana ku wina, u iswala mwa linto kaufela.” —1 Makorinte 9:25.
1. Ka ku ya ka Maefese 4:22-24, bolule-lule ba lumezi cwañi ku Jehova?
HAIBA mu kolobelizwe sina yo muñwi wa Lipaki za Jehova, ne mu izibahalize fa nyangela kuli mu itatela ku kena mwa siyano ya bupilo bo bu sa feli. Ne mu lumezi ku eza tato ya Jehova. Lu si ka ineela kale ku Jehova, buñata bwa luna ne lu na ni ku eza licinceho ze tuna kuli buineelo bwa luna bu be bwa niti, bo bu amuhelwa ki Mulimu. Ne lu latelezi kelezo ya muapositola Paulusi kwa Bakreste y’e li: “Mu na ni ku tubula bakeñisa mukwa wa mina wa pili, mutu wa kale ya boliswa ki litakazo ze puma . . . Ni ku apala mutu yo munca ya bupwa ka siswaniso sa Mulimu mwa ku luka, ni mwa ku kena kwa niti.” (Maefese 4:22-24) Ka manzwi a mañwi, lu si ka nga muhato wa ku ineela ku Mulimu, ne lu na ni pili ku hana mupilelo wa kale o sa amuhelehi.
2, 3. Liñolo la 1 Makorinte 6:9-12 li bonisa cwañi kuli mutu u lukela ku eza licinceho za mifuta ye mibeli kuli a lumelelwe ki Mulimu?
2 Mikwa ye miñwi ya mutu wa kale yeo batu ba ba bata ku ba Lipaki za Jehova ba lukela ku tubula, ki mikwa ye nyazizwe ka ku nonga mwa Linzwi la Mulimu. Paulusi n’a pundile ye miñwi ya mikwa yeo mwa liñolo la n’a ñolezi ba kwa Korinte, kuli: “Ni mahule, ni ba ba lapela milimu, ni babuki, ni ba ba lumela ku ezwa musali, ni ba sodoma, ni masholi, ni ba ba lakaza za ba bañwi, ni matahwa, ni mahata, ni ba ba limba ba bañwi, ha ba na ku luwa sanda sa mubuso wa Mulimu.” Kihona a bonisa kuli Bakreste ba kwa makalelo ne ba ezize licinceho ze ne tokwahala, ka ku ekeza kuli: “Ba bañwi ku mina ki se ne mu li sona.” Mu lemuhe kuli n’a ize ki se ne mu li sona, isike kuli ki se mu li sona.—1 Makorinte 6:9-11.
3 Paulusi n’a akalelize kuli ku kana kwa tokwahala licinceho ze ñwi, kakuli n’a zwezipili kuli: “Ku na, linto kaufela li lumelehile, kono ha li tusi kaufela.” (1 Makorinte 6:12) Kacwalo, ba bañata kacenu ba ba tabela ku ba Lipaki za Jehova b’a bona butokwa bwa ku hana lika ze eza kuli nihaike li lumelehile ka mulao ha li na tuso kamba ha li na butokwa hahulu. Lika zeo li kona ku ba cela fela nako mi li kona ku ba palelwisa ku eza lika ze li za butokwa hahulu.
4. Bakreste ba ba ineezi ba lumelelana ni Paulusi mwa taba mañi?
4 Buineelo ku Mulimu bu ezwa ka ku itatela, isi ka malindela, inge kuli ku bu eza ki buitomboli bo butuna-tuna. Bakreste ba ba ineezi ba lumelelana ni Paulusi, y’o ha s’a bile mulateleli wa Kreste, n’a ize: “Ni tobohile linto kamukana kabakala [Jesu], mi ni li talima inge matakala, kuli ni fume Kreste.” (Mafilipi 3:8) Paulusi n’a tabile ku hana lika ze si za butokwa ilikuli a zwelepili ku lumelelana ni Mulimu.
5. Ki mwa siyano mañi mwa n’a matile Paulusi ku isa kwa mafelelezo, mi luna lu ka kona cwañi ku eza cwalo?
5 Paulusi n’a matile ka buiswalo mwa siyano ya hae ya kwa moya mi kwa mafelelezo n’a konile ku bulela kuli: “Ni lwanile ndwa ye nde, ni fitile fa mafelelezo a nzila ya ka, ni bulukile tumelo; mi cwale kuwani ya bulena, ya Ku Luka, i beezwi na, ye a ka ni fa Mulena, Muatuli ya lukile, mwa lizazi leo; mi isi na fela, kono ni batu kaufela ba ba latile ku taha kwa hae.” (2 Timotea 4:7, 8) Kana ni luna zazi le liñwi lu ka kona ku bulela manzwi ao? Lu ka kona haiba lu iswala ka tumelo ha lu nze lu mata mwa siyano ya Sikreste lu sa liseli ku isa kwa mafelelezo.
Ku Eza Bunde ku Tokwa Buiswalo
6. Buiswalo ki nto mañi, mi ki mwa linzila lifi ze peli mo lu swanela ku bu bonisa?
6 Manzwi a Siheberu ni Sigerike a’ tolokilwe mwa Bibele kuli “buiswalo” a talusa kuli mutu u na ni m’ata kamba tamaiso fahalimw’a yena muñi. Hañata manzwi ao a fa muhupulo wa ku itibela kwa ku eza bumaswe. Kono hape ku si na kakanyo lu tokwa buiswalo kuli lu itusise mibili ya luna mwa ku eza misebezi ye minde. Batu ba ba si ka petahala ka sipepo ba lata ku eza bumaswe, kacwalo lu na ni ndwa ya mifuta ye mibeli. (Muekelesia 7:29; 8:11) Ha lu nze lu ambuka ku eza bumaswe, lu swanela ni ku ikapeleza ku eza bunde. Mane, ku eza ka t’ata mubili wa luna kuli lu eze bunde ki ye ñwi ya linzila ze nde za ku ambuka ka zona ku eza bumaswe.
7. (a) Ki nto mañi ye lu swanela ku lapelela, sina mwa n’a ezelize Davida? (b) Lu swanela ku nahanisisañi kuli lu kone ku iswala hahulu?
7 Kaniti, buiswalo ki bwa butokwa haiba lu bata ku peta buineelo bwa luna ku Mulimu. Lu tokwa ku lapela sina Davida mwa n’a lapelezi kuli: “Mulimu, u bupe ku na pilu ye kenile, u lukise sinca ku na moya o tiile.” (Samu 51:10) Lwa kona ku nahanisisa lituso ze zwa mwa ku ambuka lika ze fosahezi kamba ze sinya. Mu nahane bumaswe bo bu kona ku zwa mwa ku sa ambuka lika ze cwalo: mapongo, ku sa utwana ni ba bañwi, mane nihaiba ku shwa kapili. Kono hape mu nahane lituso ze zwa mwa ku kumalela mupilelo w’a laezi Jehova. Nihakulicwalo hape ha lu swaneli ku libala taba ya niti ya kuli pilu ya luna ya puma. (Jeremia 17:9) Lu swanela ku ikatulela ku hanyeza takazo ya pilu ya luna ya ku bata ku nyinyafaza butokwa bwa ku pila ka lipimo za beile Jehova.
8. Ki niti mañi ye lu ituta ku ze ne ezahezi? Mu fe mutala.
8 Ku zwelela ku ze ne ezahezi, buñata bwa luna lu iponezi kuli mubili o sa lati hañata u likanga ku folisa tukufalelo ya moya o lata. Ka mutala, ha lu ngeñi musebezi wa ku kutaza Mubuso. Jehova wa tabela ku bona batu ha ba itatela ku abana mwa musebezi wo o fumanisa bupilo. (Samu 110:3; Mateu 24:14) Ba bañata ku luna ne ba si ka ituta ka bunolo ku kutaza. Ha ne lu ituta, mwendi ni ka yona nako ye, lu tokwa ku ba ni buiswalo, ku “eza ka tata” mubili wa luna ni ku “itapiseza ona,” mwa sibaka sa ku u tuhelela ku lu etelela ka nzila ye u fumana bunolo ka ku fitisisa.—1 Makorinte 9:16, 27; 1 Matesalonika 2:2.
“Mwa Linto Kaufela”?
9, 10. Ki lifi ze kopanyelezwa mwa ku “iswala mwa linto kaufela”?
9 Kelezo ya Bibele ya ku “iswala mwa linto kaufela” i bonisa kuli ku na ni ze lu kona ku iswala ku zona kwand’a ku ambuka kacima-cima ni muzamao o maswe. Lu kana lwa ikutwa kuli lu konile ku iswala mwa lika zeo, mi haiba ki cwalo, kaniti lwa kona ku taba. Kono ku cwañi ka za lika ze ñwi ze kana za bonahala inge kuli ha li tokwi buiswalo? Ka mutala, lu nge kuli lu pila mwa naha ye bonahala ku fuma, mo ku na ni bupilo bo bu pahami. Kana ne ku si ke kwa ba hande ku ituta ku hana ku leka-leka fela lika? Ki hande bashemi ha ne ba ka luta bana ba bona ku sa iteka-tekela fela sika ni sika se ba bona kaufela kabakala kuli si teñi, s’a buheha, kamba kakuli ba na ni mali. Ku si na kuliñi, bana ha ba na ku utwa taelo yeo, konji haiba bashemi ba ba tomela mutala o munde.—Luka 10:38-42.
10 Ku ituta ku pila niha lu si na lika ze ñwi kwa kona ku tiisa tundamo ya luna. Hape kwa kona ku lu tusa ku itebuha hahulu lika ze lu na ni zona ni ku lu bisa hahulu ni mukekecima ku ba ba pila ba si na lika ze ñwi, isi ka ku lata kwa bona, kono kabakala butokwi. Ki niti ku pila bupilo bo bu bunolo ki ku lwanisana ni mwambo o tumile wa kuli mutu u lukela ku ba ni lika ze nde ka ku fitisisa. Bafundoti ba coweza moya wa ku fumana lika onaf’o, kono ze ba ezeza cwalo ki ku bata fela ku panga mali. Moya wo u kona ku tibela buikatazo bwa luna bwa ku ba ni buiswalo. Cwanoñu fa magazini ya kwa naha ye ñwi ye fumile ne i bulezi kuli: “Haiba ku hanyeza litakazo ze maswe ku tokwa buiswalo ku ba ba pila mwa linaha ze shebile hahulu, mu zibe ku tokwa buiswalo bo butuna ni ku fita ku ba ba pila mwa linaha ze fumile kacenu!”
11. Ki kabakalañi ku ituta ku pila lu si na lika ze ñwi ha ku li ko ku tusa, kono ki sifi se si tatafaza ku eza cwalo?
11 Haiba ku t’ata kuli lu taluhanye lika ze lu bata ni lika ze lu tokwa luli, ku kana kwa tusa ku nga mihato ya ku bona teñi kuli ha lu ezi lika ka ku sa tokomela. Ka mutala, haiba lu bata ku lwanisa mukwa wa ku iteka-tekela fela lika, lwa kona ku ikatulela ku sa kolotanga lika kamba ku shimbanga fela mali a likani ha lu ya kwa ku leka lika. Mu hupule kuli Paulusi n’a ize, “bulapeli ni ku kolwa kwa pilu, ki bufumu bo butuna.” N’a nahanile kuli: “Ha lu si ka tisa se siñwi mwa lifasi, mi ha lu koni ku ya ni se siñwi ha lu li siya. Cwale ha lu na ni lico ni liapalo, lu kolwe ki zona.” (1 Timotea 6:6-8) Kana lwa eza cwalo? Ku ituta ku pila bupilo bo bu bunolo bo bu si na minyaka ye fitelezi, ya mufuta ufi kamba ufi, ku tokwa katulo ye tiile ni buiswalo. Kono ki tuto ye nde ku ituta yona.
12, 13. (a) Ki mwa linzila lifi m’o mikopano ya Sikreste i tokwa buiswalo? (b) Ki mwa linzila lifi ze ñwi ze lu tokwa ku hulisa buiswalo?
12 Ku ya kwa mikopano ya puteho ni kwa mikopano ye mituna ni kona ku tokwa buiswalo. Ka mutala, buiswalo bwa tokwahala kakuli ha bu siyo munahano wa luna w’a yembuluka ku zwa mwa mikopano. (Liproverbia 1:5) Lu kana lwa tokwa buiswalo kuli lu si ke lwa filikanya ba bañwi ka ku shobota-shobota ni be lu inzi ni bona ku fita ku teeleza ku mubuleli. Ku tomahanya hande lika kuli lu fite ka nako kwa mikopano ku kana kwa tokwa buiswalo. Hape lu kana lwa tokwa buiswalo kuli lu fumane nako ya ku itukiseza mikopano ni ku yo abana ku yona.
13 Ku iswala ku ze nyinyani ku tiisa buikoneli bwa luna bwa ku iswala ni ku ze tuna. (Luka 16:10) Kacwalo, ki ko ku nde hakalo ku ikalimela kuli kamita lu balange Linzwi la Mulimu ni lihatiso ze tomile fa Bibele, ku ituta zona ni ku nahanisisa ze lu ituta! Ki hande luli ku ikalimela ku za mibeleko ye si ka luka, balikani ba ba maswe, mibonelo ye fosahezi, ni mikwa ya ka butu ye maswe kamba kuli lu hane lika ze kona ku lu cela nako ya butokwa mwa ku sebeleza Mulimu! Kaniti ku pateha mwa sebelezo ya Jehova ki silelezo ye nde kwa lika ze kona ku lu zwisa mwa paradaisi ya kwa moya ye mwa puteho ya Jehova ya mwa lifasi kamukana.
Mu Be Ba Ba Hulile ka Buiswalo
14. (a) Banana ba swanela ku ituta cwañi ku ba ni buiswalo? (b) Ki bufi bunde bwa kuli banana ba itute ku eza cwalo isali kwa makalelo?
14 Mbututu ye sa z’o pepwa ha i na buiswalo. Pampili ya bocaziba ba za banana i talusa kuli: “Buiswalo ha bu itaheli fela kamba ku taha ka sipundumukela. Limbututu ni banana ba tokwa ketelelo ni tuso ya bashemi kuli ba kalise ku ituta buiswalo. . . . Bashemi ha ba nze ba ba etelela mwa musebezi wo, buiswalo bwa bana bw’a ekezeha mwahal’a lilimo ze ba kena sikolo.” Patisiso ya banana ba lilimo z’e ne ne i patuluzi kuli banana be ne ba itutile kwateñi ku ba ni buiswalo “hañata ne ba konwa ku sikululwa ka bunolo, ne ba tabelwa hahulu, ne ba itombola, ne ba na ni buikolwiso ni ku ba ba ba itingwa.” Be ne ba si ka kalisa kale ku ituta ku iswala “hañata ne ba utwanga bulutu, ne ba zwafa kapili ni ku ba ni toho t’ata. Ne ba zwafa kapili ha ba li mwa ñalelwa ni ku ambuka lika ze t’ata.” Ku si na kakanyo, kuli mwana a hule inz’a kona ku sikululwa ka bunolo, u lukela ku ituta ku ba ni buiswalo.
15. Kutokwa buiswalo ku bonisañi, mi ku fapahana ni mulelo mañi o bonisizwe mwa Bibele?
15 Ka ku swana, kuli lu be Bakreste ba ba hulile kwa moya, lu swanela ku ituta ku ba ni buiswalo. Kutokwa buiswalo ku bonisa kuli lu sa li banana kwa moya. Bibele i lu eleza kuli ‘mwa ku talifa, lu be ba ba hulile.’ (1 Makorinte 14:20) Mulelo wa luna ki ku isa fo lu ka y’o fitela “fa buñwi bwa tumelo, ni bwa zibo ya Mwan’a Mulimu; mane lu y’o ba banna ba ba petehile, lu fite fa tikanyo ya siyemo sa Kreste se si petehile.” Kabakalañi? Kuli lu si ke lwa “ba bana ba ba zukuzeha, ba ba iswa kai ni kai ki moya o muñwi ni o muñwi wa tuto ye nca, ka bupumi bwa batu ni ka mano a bona a ku kelusa ba bañwi.” (Maefese 4:13, 14) Kacwalo, ku ituta ku ba ni buiswalo ki kwa butokwa kuli lu be ba ba tiile kwa moya.
Ku Hulisa Buiswalo
16. Jehova u fa cwañi tuso?
16 Kuli lu hulise buiswalo, lu tokwa tuso ye zwa ku Mulimu, mi tuso yeo i teñi. Linzwi la Mulimu, sina siiponi se si petehile, li lu bonisa mo lu tokwa ku eza licinceho za ka butu, mi li lu fa kelezo ya mo lu kona ku ezeza cwalo. (Jakobo 1:22-25) Mizwale ba ba lilato ni bona ba itukiselize ku tusa. Maeluda ba Sikreste ba bonisa kutwisiso mwa ku tusa batu ka butu. Jehova ka sibili u fa hahulu moya wa hae o kenile haiba lu u kupa ku yena ka tapelo. (Luka 11:13; Maroma 8:26) Kacwalo he, ha lu itusiseñi litukiso zeo ka tabo. Liakalezo ze fa likepe 21 z’a kona ku tusa.
17. Ki susuezo mañi ye lu fiwa kwa Liproverbia 24:16?
17 Kw’a omba-omba luli ku ziba kuli Jehova u tabela buikatazo bwa luna bwa ku bata ku mu tabisa! Seo si swanela ku lu susueza ku zwelapili ku ikataza ku ba hahulu ni buiswalo. Ku si na taba kuli lu sitatalanga hakai, ha lu swaneli ku tuhela ku ikataza ni kamuta. “Kakuli ya na ni niti nih’a ka wa ha 7, u ka zuha hape ni hape.” (Liproverbia 24:16) Nako kaufela ye lu konile ku tabisa Jehova, lu swanela ku taba. Hape lwa kona ku kolwa kuli Jehova u tabile bakeñisa luna. Paki yo muñwi u bulela kuli a si ka ineela kale ku Jehova, nako kaufela ya n’a kona ku feza viki mutumbi a sa zubi, n’a itekelanga mupuzo wa nto ye ñwi ya butokwa ka mali a n’a konile ku buluka bakeñisa buiswalo.
18. (a) Ki lifi ze amiwa mwa ndwa ya luna ya ku iswala? (b) Ki buikolwiso mañi bw’a fa Jehova?
18 Sihulu, lu swanela ku hupula kuli buiswalo bu ama munahano ni maikuto. Lu kona ku iponela seo kwa manzwi a Jesu a’ li: “Mutu nihaikaba ufi kamba ufi ya talima musali ka ku mu lakaza, u s’a mu bukile mwa pilu.” (Mateu 5:28; Jakobo 1:14, 15) Mutu ya itutile ku iswala mwa munahano ni maikuto a hae ku ka mu bela bunolo ku zamaisa mubili wa hae kaufela. Kacwalo ha lu tiiseñi tundamo ya luna ya ku ambuka isi fela ku eza bumaswe kono mane nihaiba ku bu nahana fela. Haiba mu kenelwa ki mihupulo ye maswe, mu i hane kapili-pili. Lwa kona ku saba kwa muliko ka ku lapela kuli lu zwelepili ku talima kwa mutala wa Jesu. (1 Timotea 6:11; 2 Timotea 2:22; Maheberu 4:15, 16) Ha lu nze lu eza mo lu konela kaufela, lu ka latelela kelezo ye kwa Samu 55:22 y’e li: “U lwalise [Muñ’a] Bupilo mulwalo wa hao, mi u ka ku tiisa. H’a na ku lumela kuli ya na ni niti a nyanganyiswe.”
Kana Mwa Hupula?
• Ki mwa linzila lifi ze peli mo lu swanela ku ba ni buiswalo?
• Ku talusañi ku “iswala mwa linto kaufela”?
• Ki liakalezo mañi za ku hulisa ka zona buiswalo ze mu boni ku ba ze nde mwa tuto ya luna?
• Buiswalo bu kaliseza kai?
[Lipuzo za Tuto]
[Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 21]
Mwa ku Tiiseza Buiswalo
• Mu bu hulise nihaiba ku ze nyinyani
• Mu nahanisise lituso za bona za cwale ni za kwapili
• Mu yolise lika z’a hanisa Mulimu ka lika z’a susueza
• Mu hane mihupulo ye maswe kapili-pili
• Mu taze munahano wa mina ka mihupulo ye yahisa kwa moya
• Mu amuhele tuso ye ba kona ku fa mizwale ba ba hulile kwa moya
• Mu ambuke miinelo ye kona ku mi kenya mwa miliko
• Mu kupe tuso ku Mulimu ka tapelo ha mu li mwa miliko
[Maswaniso a fa likepe 18, 19]
Buiswalo bu lu susueza ku eza bunde