Kana Ku Na ni Ya Swanela ku Sepiwa?

LUKWAKWA lwa Berlin ha ne lu fumpami ka 1989, likunutu ze ñata ze n’e shitekilwe za shongoloka. Ka mutala, Lydia * n’a tongozi taba ya kuli ka nako ya mubuso wa East Germany, ba Stasi, bona Mapokola ba Kunutu ba Muuso, ne ba bulukile litaba za hae za ka butu mwa failu. Lydia n’a komokile ku utwa za failu yeo, kono n’a omile mati mwahanu ku ziba kuli munn’a hae ki yena ya n’a lumelanga ba Stasi litaba zeo. N’a betekilwe ki mutu ya n’a swanela ku sepa ku si na ñoñoleho.

Robert ne li munna-muhulu ya n’a nga dokota wa mwa silalanda ka “likute hahulu, ili ku mu nga ka butuna ni ku mu sepa hahulu,” ka mo u bihela mutende wa The Times ya London. Dokota kutwi n’a li ya “sishemo ni musa.” Kono ku yo kumbuluka Robert a shwa ka sipundumukela. Kana n’a bulailwe ki pilu kamba lishiushiu la butuku? Batili. Ba tamaiso ne ba bulezi kuli dokota y’o n’a iz’o lekula Robert kwa ndu ya hae mi Robert ni lubasi lwa hae ba sa zibi, a mu taba ndonga ye omba moyo. Ku bonahala kuli Robert n’a bulailwe ki mutu ya n’a sepile hahulu.

Bo Lydia ni Robert ne ba betekilwe ka nzila ye kakamalisa, ka ku maibiswa hahulu-hulu. Ba bañwi ha ba maibangi hahulu cwalo. Nihakulicwalo, ku ezwa maswe ki mutu ye lu sepa ki nto ye ezahalanga. Piho ye ne ba hatisize ba kopano ya Sijelemani ye tama kwa ku sela litaba kwa batu, ye bizwa Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002, ne i patuluzi mwa patisiso ye ñwi kuli 86 pesenti ya be ne ba buzizwe ne ba betekilwe ki mutu ye ne ba sepile. Mwendi ni mina mu kile mwa ezwa cwalo. Kihona ha lu sa komoki mutende wa kwa Switzerland o bizwa Neue Zürcher Zeitung ha n’o bihile ka 2002 kuli “mwa linaha ze zwezipili za kwa Yurope, bulikani m’o batu ba sepana se bu nze bu fukuzeha ka lilimo-limo.”

Ku Kala Hanyinyani-Hanyinyani, Ku Fela Kapili-Pili

Ku sepa kiñi? Ku sepa ba bañwi ku talusa ku kolwa kuli ba sepahala mi ba na ni niti, ni kuli ha ba na ku eza nto ifi kamba ifi ka bomu kuli ba mi utwise butuku. K’u nga nako kuli mutu a fite fa ku sepiwa, kono ku kona ku fela kapili-pili. Ka ku bona kuli batu ha ba sepahali, ha ku komokisi kuli batu ba bañata ba kata-kata ku sepa ba bañwi. Ka ku ya ka patisiso ye n’e hatisizwe mwa Germany ka 2002, “kwa mikulwani ba balalu ni ba balalu, fokuñwi ha ku na nihaiba a li muñwi ya sepa batu ba bañwi.”

Lu kana lwa ipuza kuli: ‘Kana luli ku na ni mutu ye lu kona ku sepa? Kana kw’a tusa se siñwi ku sepa mutu inge lu ziba kuli a ka swana a lu beteka?’

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 3]

Patisiso ye ñwi ne i patuluzi kuli 86 pesenti ya be ne ba buzizwe ne ba betekilwe ki mutu ye ne ba sepile