Tumelo Ya Mioya

TUMELO ya mioya ki tumelo kamba tuto ya kuli mioya ya ba ba shwile, ye punyuha lifu la mubili, ya kona ku bulela mi mane ya bulelanga ni ba ba pila, sihulu ka ku itusisa mutu (kamba nto ye ñwi) ye kona ku zamaiswa ka bunolo ki yona. Bibele ni litaba za kwaikale li bonisa kuli tumelo ya mioya i bile teñi ku zwa kwa miteñi ya makalelo. Bulapeli bwa Egepita ne bu yambilwe ki tumelo ya mioya. (Isaya 19:3) Mi bulapeli bwa Babilona (o n’o li munzi hape wa bulapeli bwa Asirya) ne li bwa balimu.—Isaya 47:12, 13.

Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “tumelo ya mioya” ki phar·ma·kiʹa. Hatiso ye bizwa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, Vol. 4, make. 51, 52) i bulela cwana ka za linzwi leo: ‘(Linzwi la Sikuwa la pharmacy) sihulu ne li talusa ku itusisa milyani, liposo; ni mabeela; ni buloi, Magalata 5:20, “buloi” bo bu bulezwi kuli ki bo buñwi bwa “misebezi ya nama.” Mu bone ni Sinulo 9:21; 18:23; Exoda 7:11, 22; 8:7, 18; Isaya 47:9, 12. Mwa buloi, milyani, ibe ye bunolo kamba ye m’ata, hañata ne i zamaelela ni ku posa liposo ni ku kupa m’ata kwa balimu, ka ku itusisa linkau ni liunduma ni ze ñwi cwalo. Lika zeo kuti ne li kona ku tusa mukupi kamba mukuli kuli a si ke a katazwa ki badimona, kono mane zeo ne li ezezwa ku hozisa mukupi lika ni m’ata a buloi a yena muloi.”

Simuluho ya Yona

Nto ye tuna hahulu mwa tumelo ya mioya ki taba ya kuli bafu ba ambolanga ni batu. Bakeñisa kuli bafu “ha ba na se ba ziba,” ku ambola ni batu ba ba shwile ha ku konahali. (Muekelesia 9:5) Mulao wa Mulimu kwa Maisilaele ne u hanisize ufi kamba ufi ku buza ba ba shwile mi mutu ya n’a lapela balimu n’a bulaiwa. (Livitike 19:31; 20:6, 27; Deuteronoma 18:9-12; mu bapanye Isaya 8:19) Mi mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste, ku bulezwi kuli ba ba lapela balimu “ha ba na ku ca sanda sa mubuso wa Mulimu.” (Magalata 5:20, 21; Sinulo 21:8) Kacwalo, ki taba ye ikutwahaza hande kuli haiba mutu a ipulela kuli wa ambolanga ni ba ba shwile, haiba mutu y’o ha pumi, u zibe u ezanga cwalo ka tuso ya badimona, mi badimona ha ba lumelelani ni Jehova Mulimu.

Bibele i bulela patalaza kuli mioya ye maswe, kamba badimona, ki bona ba ba tahisa cwalo. (Mutala ki wa ‘musizana ya n’a na ni moya wa bunuhi’ wa mwa munzi wa Filipi. N’a fumisa hahulu malen’a hae ka ‘bunuhi’ mi bunuhi ki bo buñwi bwa lika ze wela kwa tumelo ya mioya. (Deuteronoma 18:11) Bibele i bulela hande-nde kuli ya n’a mu konisa ku nuha ne si Mulimu kono ki “moya wa bunuhi,” kamba moya o maswe. Kacwalo, muapositola Paulusi ha n’a lelekile moya o maswe wo, musizana y’o a felelwa ki m’ata a ku nuha. (Likezo 16:16-19) Ka ku ama kwa pulelo ya Sigerike ya pneuʹma pyʹtho·na, ili ye tolokilwe kuli “moya wa bunuhi,” hatiso ye bizwa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (Vol. 1, like. 328) i li: “Mwa matangu a Sigerike, linzwi la Python [mboma] ne li libizo la noha kamba drakoni ya Pythian, ye ne pila mwa Pytho, kwatas’a lilundu la Parnassus, ye ne sileleza taula ya Delphi, mi ili yona noha ye ne bulailwe ki Apollo. Mi ku zwa honaf’o, libizo leo ne li filwe yena Apollo. Hasamulaho libizo leo ne li filwe balauli kamba banuhi, be ne ba ngiwa kuli ne ba itusisa m’ata a Apollo. Bakeñisa kuli ka ku ya ka 1 Makorinte 10:20, badimona ki bona ba ba susueza batu ku lapela balimu, musizana wa kwa Likezo 16:16 n’a kenwi ki mudimona o n’o susueza batu ku kena mwa bulapeli bwa Apollo, mi kacwalo musizana y’o n’a na ni ‘moya wa bunuhi.’”