Ze Ezahezi mwa Bupilo

“Se Ni Ka Kutiseza Jehova Ki Sifi?”

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO MARIA KERASINIS

Ha ne ni li wa lilimo ze 18, ne ni li maswabisa a matuna kwa bashemi ba ka, ne ni shengokilwe ki lubasi lwa hesu, mi ne ni li sisomo mwa munzi wa hesu. Ku kupiwa, ku hapelezwa, ni ku bembiwa, ka ku lika ku ni tuhelisa ku sepahala ku Mulimu, ne ku si ka sebeza. Ne ni kolwa kuli ka ku kumalela niti ya mwa Bibele, ne ni ka tuseha kwa moya. Ha ni hupula lilimo ze fitelela 50 ze ni sebelelize Jehova, ni kona ku bulela fela sina walisamu kuli: “Se ni ka kutiseza [Muñ’a] Bupilo ki sifi, kwa lituso za hae kaufela ku na?”—Samu 116:12.

NE NI pepilwe ka 1930, mwa Aggelokastro, munzi o li likilomita ze bat’o ba ze 20 ku zwa kwa likamba la Senkreya, kwa upa wa kasholondondo ka Korinte, k’o puteho ya Bakreste ba niti ne i tomilwe mwa lilimo za mwanda wa pili.—Likezo 18:18; Maroma 16:1.

Lubasi lwa hesu ne lu pila ka kozo. Bondate ne li bona bo muñ’a munzi mi ne ba kutekiwa hahulu. Kwa bana baketa-lizoho, ne li na wa bulalu. Bashemi ba ka ne ba lu lutile ku ba lilama ba ba tiile ba Keleke ya Greek Orthodox. La Sunda ni la Sunda ne ni yanga kwa Misa. Ne ni bulelanga libi za ka fapil’a milimu ya maswaniso, ku tukisa likandela mwa likeleke za mwa minzi, ni ku itimanga lico fo ne ku tokwahalela kaufela. Hañata ne ni nahananga za ku ba sisita. Kono hasamulaho, ne li na wa pili ku swabisisa bashemi ba ka.

Ku Tabiswa ki Niti ya mwa Bibele

Ha ne ni li wa lilimo ze 18, ne ni utwile kuli Katina, kaizel’a bo mulamu, be ne ba pila mwa  munzi w’o fakaufi, n’a bala lihatiso za Lipaki za Jehova, mi n’a tuhezi ku yanga kwa keleke. Taba yeo ne i ni bilaelize hahulu, mi kacwalo na lela ku yo mu tusa ku kutela mwa nzila ye ne n’i nga ku ba yona ye lukile. Kacwalo, ha n’a til’o pota, na lukisa kuli lu ye kwa ku hata-hata, ka mulelo wa ku yo fita kwa ndu ya muprisita. Muprisita a kalisa puhisano ka ku nyefaula maswe Lipaki za Jehova, inz’a ba biza kuli ki bakeluhi ba ba yauluzi Katina. Puhisano yeo ya zwelapili masihu a malalu ka ku tatamana. Katina a alaba litamelezo za muprisita ka lisupo ze lukisizwe hande za mwa Bibele. Kwa mafelelezo, muprisita a taluseza Katina kuli kakuli n’a li musizana ya buheha, ya butali, a ikole bunca bwa hae ha n’a sa kona ni ku to isa pilu ku za Mulimu ha s’a hulile.

Ne ni si ka bulelela bashemi ba ka ka za puhisano yeo, kono la Sunda viki ye n’e tatami, ne ni si ka ya kwa keleke. Musihali, muprisita a taha kwa sintolo sa luna. Na puma kuli ne ni na ni ku ina mwa sintolo ku tusa Bondate.

Muprisita a ni buza kuli, “Leo ki lona libaka luli, kamba musizana yani u ku puma-pumile?”

Na bulela ka ku sa pata-pata kuli: “Batu bani ba na ni litumelo za ngana ku fita za luna.”

Muprisita a fetuhela ku bondate ni ku ba bulelela kuli: “Bo Economos, mu leleke muhabo mina honafa; u tumbekile ndu ya mina.”

Lubasi lwa Hesu Lwa Ni Fetuhela

F’o ne li kwa mafelelezo a ma-1940, mwa Greece ha ne ku na ni ndwa ye buhali ya mwahal’a bayahi ba naha. Ka ku saba kuli ba mpi ye si ya ka mulao ba ka swana ba ni pamula, Bondate ba eza litukiso za kuli ni zwe mwa munzi ni yo ina kwa ndu ya muhulwan’a ka, mwa munzi mwa n’a pila Katina. Mwa likweli ze peli ze ne ni li kwateñi, ne ni tusizwe ku utwisisa se i bulela Bibele ka za litaba ze ñata. Ne ni swabile ku bona kuli buñata bwa lituto za mwa Keleke ya Greek Orthodox ne si za ka mañolo. Ne ni itutile kuli Mulimu h’a amuheli bulapeli bwa maswaniso, kuli lizo ze ñata za bulapeli, ze cwale ka ku lapela sifapahano, ha li simuluhi mwa Bukreste, ni kuli mutu u swanela ku lapela Mulimu “ka moya ni ka niti” kuli a mu tabise. (Joani 4:23; Exoda 20:4, 5) Sa butokwa ni ku fita, ne ni itutile kuli Bibele i fa sepo ye nde ya bupilo bo bu sa feli fa lifasi! Litaba za butokwa ze cwalo za mwa Bibele ki ze ñwi kwa limbuyoti za pili ze ne filwe ki Jehova.

Ka nako yeo, muhulwan’a ka ni bo munn’a hae ne ba lemuhile kuli ne ni sa ezangi sisupo sa sifapahano ha ni ca, mi ne ni sa lapelangi fapil’a maswaniso. Busihu bo buñwi, sibeli sa bona ba ni nataka. Zazi le li tatama, na zwa fa lapa la bona, mi na ya ku boma ba banyinyani. Bo mulamu ba taluseza bondate ka za teñi. Nakonyana ku zwa f’o, Bondate ba taha inze ba lila, ku to lika ku ni cincisa muhupulo. Bo mulamu ba kubama fapil’a ka, ku kupa swalelo, mi na ba swalela. Kuli taba yeo i fele, ba ni kupa ku kutela mwa keleke, kono na hana ka ku tiya.

Ha se ni kutezi kwa munzi wa Bondate, twaniso ya zwelapili. Ne ni si na mwa ku ambolelanga ni Katina, mi ne ni si na lihatiso za ku bala, nihaiba Bibele. Ne ni tabile hahulu mwanahesu yo muñwi ha n’a likile ku ni tusa. Ha n’a ile kwa Korinte, a yo katana Paki mi a yo taha ni buka ya “Let God Be True” ni Bibele ye na ni fela Mañolo a Sigerike a Sikreste, ze ne ni kalile ku balanga ka ku pata-pata.

Bupilo Bu Cinca ka ku Sa Libelela

Twaniso ye buhali ya zwelapili ka lilimo ze talu. Ne ku si na Lipaki be ne ni swalisana ni bona, mi ne ni sa koni ku amuhela lihatiso. Kono ne ni sa zibi kuli bupilo bwa ka ne bu tuha bu cinca ka nzila ze tuna.

Bondate ne ba ni bulelezi kuli ne ni na ni ku ya ku bomalume kwa Tesalonika. Ni si ka funduka kale, na ya kwa sintolo sa kwa Korinte ko ne ku lukiwanga liapalo kuli ni yo lukisisa siapalo. Ne ni il’o komoka hahulu ku yo fumana kuli ki kona kwa n’a beleka Katina! Ne lu tabile hahulu ku bonana hamulaho wa nako ye telele cwalo. Ha ne lu zwa hamoho mwa sintolo seo, lwa katana mutangana ya tabisa luli ya n’a coba njinga, inz’a ya kwa ndu ku zwa kwa musebezi. Libizo la hae ne li Charalambos. Ha se lu zibani  hande, lwa lela ku nyalana. Ibat’o ba ka yona nako yeo, la January 9, 1952, na bonisa buineelo bwa ka ku Jehova ka ku kolobezwa.

Charalambos n’a kolobelizwe kale. Ni yena n’a lwaniswa ki lubasi lwa habo. Charalambos n’a na ni cisehelo ye tuna. N’a li mutusi wa mutang’a puteho, mi n’a zamaisa lituto ze ñata za Bibele. Ku si ka fita nako, bahulwani ba hae ba amuhela niti, mi kacenu buñata bwa mabasi a bona a sebeleza Jehova.

Bondate ne ba tabela luli Charalambos, mi kacwalo ba lumeleza linyalo, kono Boma ne ba li t’ata. Niteñi, na ni Charalambos lwa nyalana la March 29, 1952. Kwa sinawenga ne ku tile fela mwanahesu a li muñwi ni muhulwan’a ka. Ka nako yeo, ne ni sa zibi kuli Charalambos n’a ka ba mpo ye tuna luli, ye zwelela ku Jehova. Ka ku pila ni yena, ne ni konile ku toma bupilo bwa ka mwa sebelezo ya Jehova.

Ku Tiisa Mizwale ba Luna

Ka 1953, na ni Charalambos lwa lela ku tutela kwa Atene. Ka ku bata ku ekeza kwa musebezi wa luna wa ku kutaza, Charalambos a zwa mwa pisinisi ya lubasi lwa habo mi a fumana musebezi wa ku sebezanga ka linako ze ñwi fela. Musihali ne lu sebezanga hamoho mwa bukombwa bwa Sikreste ni ku zamaisa lituto ze ñata za Bibele.

Kabakala kuli bukombwa bwa luna ne bu sa lumelezwi ku ezwa ka ku tala, ne lu na ni ku eza ka butali. Ka mutala, lwa atula ku beya magazini ya Tora kwa lihaulo la kantolo ka kañwi, fahal’a Atene, ko ne ba sebezanga bo munn’a ka ka lihora ze nyinyani. Mupokola yo muñwi wa situlo se si pahami a lu taluseza kuli magazini yeo ne i haniswa. Niteñi, a buza haiba n’a kona ku nga kopi ya teñi ni ku yo buza za yona kwa ofisi ya za silelezo. Ha ne ba mu zibisize kuli magazini yeo ne i sa haniswi, a kuta ku to lu taluseza. Mizwale ba bañwi be ne ba na ni lintolo ba sa utwa fela cwalo, ni bona ba kalisa ku beyanga limagazini za Tora ya ku Libelela fa mahaulo a lintolo za bona. Munna yo muñwi ya n’a ngile Tora ya ku Libelela kwa sintolo sa luna, a ba Paki, mi nako ye ki eluda.

Hape ne lu bile ni tabo ya ku bona munyan’a ka wa ñomba a ituta niti. N’a tile kwa Atene ku to ituta kwa koleji ya bazamaisi ba lisepe, mi lwa ya ni yena kwa mukopano wa sikiliti. Mikopano ya luna ya sikiliti ne ezwanga ka ku pata-pata mwa mishitu. N’a tabezi za n’a utwile, kono nakonyana ku zwa f’o, a kala ku yanga mwa misipili. Fa musipili wa hae o muñwi, a yo fita kwa likamba la kwa Argentina. Teñi k’o, mulumiwa yo muñwi a kwela mwa sisepe kuli a kutaze teñi, mi munyan’a ka a kupa limagazini za luna. Ne lu tabile hahulu ku amuhela liñolo la hae le li li: “Ni fumani niti. Mu ni lukiseze za ñoliso.” Kacenu, yena ni lubasi lwa hae ba sebeleza Jehova ka busepahali.

Ka 1958, bomunn’a ka ne ba memilwe ku ba muokameli wa maeto. Ka ku ba kuli musebezi wa luna ne u kwalezwi mi miinelo ne i li t’ata hahulu, baokameli ba maeto hañata ne ba siyanga basali ba bona. Mwa October 1959, lwa buza mizwale be ne ba zamaisa kwa ofisi ya mutai ka za haiba ne ni kona ku ya nga ni bomunn’a ka. Ba lumela. Ne lu na ni ku potela ni ku tiisa liputeho za fahal’a Greece ni kwa mutulo wa yona.

Misipili yeo ne li ye mabote. Mikwakwa ye namile hande ne si ye miñata mi ne i shambani. Ka ku ba kuli ne lu si na mota, hañata ne lu  zamayanga mwa limota za nyangela kamba mwa limbayambaya, mo ne ku shimbiwanga likuhu ni lika ze ñwi ze iswa kwa ku lekiswa. Ne lu tinanga liheta ze tiile kuli lu hate hande mwa mikwakwa ya sileze. Kakuli mwa munzi ni munzi ne ku banga masole, ne lu na ni ku kena mwa minzi busihu kuli lu si ke lwa buzakiwa lipuzo.

Mizwale ne ba itebuhanga hahulu ku potelwa cwalo. Nihaike buñata bwa bona ne ba sebezanga ka t’ata mwa masimu a bona, ne ba likanga mo ba konela kaufela ku taha kwa mikopano ye n’e eziwanga busihu mwa mandu a shutana-shutana. Mizwale ni bona ne ba na ni kamuhelo luli mi ne ba lu babalelanga hande ka mo ne ba konela, niha ne ba li babotana. Fokuñwi ne lu lobalanga ni lubasi kaufela mwa muzuzu o swana. Tumelo, buitiiso, ni cisehelo ya mizwale ni zona ne li lu tusa hahulu.

Ku Ekeza kwa Sebelezo ya Luna

Mwa February 1961, ha ne lu nze lu pota kwa ofisi ya mutai kwa Atene, lwa buziwa haiba ne lu ka tabela ku yo sebeleza fa Betele. Lwa alaba ka ku latelela manzwi a Isaya kuli: “Ki na yo, u lume na!” (Isaya 6:8) Likweli ze peli hasamulaho, lwa amuhela liñolo le ne li lu taluseza ku ya kwa Betele ka bubebe-bebe. Kacwalo, la May 27, 1961, lwa kala ku belekela fa Betele.

Ne lu lata hahulu musebezi wa luna o munca, mi ne lu si ka liyeha ku twaela. Bomunn’a ka ne ba belekile mwa likolo la Sebelezo ni la Liñoliso, mi hasamulaho ba sebeza nakonyana mwa Katengo ka Mutai. Ne ni ezanga misebezi ye shutana-shutana fa Betele. Ka nako yeo, mwa lubasi lwa fa Betele ne ku na ni batu b’a 18, kono ka lilimo ze bat’o ba ze keta-lizoho, ne ku na ni batu ba ba bat’o eza 40 kakuli fa Betele ne ku eziwa sikolo sa maeluda. Kakusasana, ne ni tapisanga mikeke, ku tusa kwa ku apeha, ku yala mimbeta ye 12, ni ku lukisa litafule za ku to cela musihali. Musihali, ne ni hainanga liapalo ni ku kenisa limbuzi ni mizuzu. Hape, hañwi ka viki ne ni tapisanga liapalo. Misebezi n’e li ye miñata, kono ne ni tabela ku tusa.

Ne lu patehile hahulu mwa misebezi ya luna ya fa Betele ni mwa sebelezo ya mwa simu. Hañata ne lu zamaisanga lituto za Bibele ze fita fa 7. Kwa mafelelezo a viki, ne ni yanga ni bo Charalambos ha ne ba yo fanga lingambolo kwa liputeho ze shutana-shutana. Nako kaufela ne lu banga hamoho.

Ne lu zamaisize tuto ku bosinyalana ba bañwi be ne ba tiile mwa Keleke ya Greek Orthodox, be ne ba li balikani ba yo muhulu wa keleke ya n’a etelela sikwata sa keleke se ne si zuma-zuma bakeluhi. Mwa ndu ya bona ne ku na ni muzuzu mo ne ku tezi milimu ya maswaniso, m’o insense ne i ciswa nako kaufela, mi lizazi mutumbi ne ku lizwa lipina za Keleke ya Orthodox. Ka nakonyana, ne lu ba potelanga la Bune ku yo ituta Bibele ni bona, mi mulikan’a bona ya n’a li yo muhulu wa keleke n’a ba potelanga la Butanu. Zazi le liñwi, ba lu taluseza kuli lu ye kwa ndu ya bona kakuli ne ba bata ku lu bonisa nto ye komokisa. Nto ya pili ye ne ba lu bonisize ki ona muzuzu w’o. Ne ba yumbile maswaniso kaufela ni ku lukisa sinca muzuzu. Bosinyalana bao ba eza zwelopili mi ba kolobezwa. Kwa batu be lu zamaisize ku bona lituto za Bibele, lu bile ni tabo ya ku bona b’a 50 ba ineela bupilo bwa bona ku Jehova ni ku kolobezwa.

Ku swalisana ni mizwale ba ba tozizwe ne li tohonolo ye tuna ye ni ikozi. Ku pota kwa  lilama za Sitopa Se Si Etelela ba ba cwale ka Muzwale Knorr, Franz, ni Henschel ne ku ni susuelize hahulu. Hamulaho wa lilimo ze fitelela 40, ni sa ikutwa kuli ku sebeleza fa Betele ki mbuyoti ni tohonolo ye tuna.

Ku Talimana ni Makulanu ni Lifu

Ka 1982, bomunn’a ka ba kalisa ku bonahala kuli ne ba kula butuku bwa mwa munahano bo bu bizwa Alzheimer’s disease. Silimo sa 1990 ha si to fitanga, ne se ba kutezi kwatasi, mi kwa mafelelezo ne ba tokwa ku babalelwa nako kaufela. Mwa likweli ze 8 za mafelelezo a bupilo bwa bona, ne lu sa koni ku zwa fa Betele. Mizwale ba bañata ba ba lateha ba fa Betele, ni baokameli, ne ba ezize litukiso za ku lu tusa. Kono niha ne lu tusiwa cwalo, ne ni na ni ku babalela bo munn’a ka ka nako ye telele busihu ni musihali. Miinelo fokuñwi ne i banga t’ata luli, mi hañata busihu ne ni sa lobali.

Mwa July 1998, bomunn’a ka ba ba lateha ba shwa. Nihaike na ba tonda luli, ni omba-ombiwa ki taba ya kuli ba mwa mazoho a Jehova, mi ni ziba kuli Jehova u ka ba hupula hamoho ni bolule-lule bañwi ka nako ya zuho.—Joani 5:28, 29.

Ku Itebuha Lituso za Jehova

Nihaike bomunn’a ka ba timezi, ha ni yo ni nosi. Ni sa na ni tohonolo ya ku beleka fa Betele, mi ni latiwa ni ku babalelwa ki lubasi kaufela lwa fa Betele. Mwa lubasi lwa ka lo lutuna ku na ni mizwale ni likaizeli ba kwa moya mwa Greece kaufela. Nihaike cwale se ni li wa lilimo ze fitelela 70, ni sa kona ku sebeza lizazi mutumbi mwa liapeelo ni mwa licelo.

Ka 1999, takazo ya ka ye tuna ne i petilwe ha ne ni il’o pota kwa sibaka sa tamaiso sa Lipaki za Jehova se si kwa New York. Ha ni koni ku talusa mo ne ni ikutwezi. Ne li kezahalo ye yahisa, ye ni si ke na libala.

Ha ni iheta, ni kolwa kuli bupilo bwa ka ni bu sebelisize ka nzila ye nde ka ku fitisisa. Musebezi o munde ka ku fitisisa w’a kona ku eza mutu ki wa ku sebeleza Jehova ka nako kaufela. Ni kona ku bulela ka ku tiya kuli ha ku na se ni kile na tokwa. Jehova ka lilato u babalezi na ni bomunn’a ka kwa moya ni kwa mubili. Ka ku ya ka ze ni iponezi, n’a utwisisa libaka walisamu ha n’a buzize kuli: “Se ni ka kutiseza [Muñ’a] Bupilo ki sifi, kwa lituso za hae kaufela ku na?”—Samu 116:12.

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Na ni bo Charalambos ne lu banga hamoho nako kaufela

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Bomunn’a ka mwa ofisi ya bona kwa mutai

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Ni ikutwa kuli sebelezo ya fa Betele ki tohonolo ye tuna