Mu Itibelele kwa Bupumi

“Mu tokomele, mutu a si ke a mi swasa ka . . . ku mi shemba ka ze si na tuso.”—MAKOLOSE 2:8.

1-3. (a) Ki ifi mitala ye bonisa kuli bupumi bu keni ibat’o ba mwa likalulo kaufela za bupilo bwa ka zazi ni zazi? (b) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku komokiswa ki bupumi bo bu li teñi mwa lifasi?

“KI BA ba kai ku mina ba ba si ka pumiwa kale ki mutu ya bata tuso?” Lilimonyana kwamulaho, muluti wa za mulao n’a ezize patisiso ka ku buza puzo yeo. Kalabo ne li ifi? U talusa kuli: “Ku bocaziba ba mulao ba ba eza likiti-kiti, ki a li muñwi fela ya n’a si ka pumiwa kale ki mutu ya bata tuso.” Libaka? “Caziba wa mulao y’o kihona ha n’a sa zo kalisa musebezi mwa kampani ye tuna mi n’a si ka ambola kale ni mutu ya bata tuso.” Seo si paka taba ya niti kono ili ye swabisa—bupumi bu atile mwa lifasi kacenu.

² Bupumi bu mwa mifuta-futa, mi bu keni ibat’o ba mwa likalulo kaufela za bupilo kacenu. Lipiho za makande li tezi mifuta ya bupumi—ba lipolitiki b’a puma mwa likezo za bona, ba ba beleka za mali ni bocaziba ba mulao ba shangela kwa litifo, bafundoti ba kwasheka baleki, mwa likuta batu ba puma likampani ze na ni ku ba yoliseza lika ze sinyehile. Yeo ki mitala i sikai fela. Hape ku na ni bupumi bwa bulapeli. Baeteleli ba bulapeli ba puma batu ba bañata ka ku ba luta lituto za buhata, ze cwale ka ku sa shwa kwa moyo, lihele, ni Silalu.—2 Timotea 4:3, 4.

³ Kana lwa swanela ku komokiswa ki bupumi b’o kaufela? Kutokwa. Bibele ne i lemusize ka za “mazazi a maungulelo” kuli: “Batu ba lunya, ba ba puma, ba ka zwelapili mwa bumaswe, inze ba puma batu, mi ba pumiwa ni bona.” (2 Timotea 3:1, 13) Ka ku ba Bakreste, lu tokwa ku  tonela mihupulo ya bupumi ye kona ku lu yembulula mwa niti. Kacwalo, ku zuha lipuzo ze peli ze: Ki kabakalañi bupumi ha bu atile kacenu, mi lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa pumiwa?

Ki Kabakalañi Bupumi Ha Bu Atile Kacenu?

4. Bibele i talusa cwañi libaka bupumi ha bu atile mwa lifasi?

⁴ Bibele i talusa hande libaka bupumi ha bu atile mwa lifasi le. Muapositola Joani n’a ñozi kuli “lifasi kamukana li lapalezi mwatas’a ya maswe.” (1 Joani 5:19) “Ya maswe” y’o ki Satani Diabulosi. Jesu n’a bulezi ka za hae kuli: “H’a ini mwa niti, kakuli ha ku na niti ku yena; h’a bulela lishano, u bulela s’a li sona luli; kakuli ki lihata mi ki ndat’ahe lishano.” Kacwalo he, kana kwa komokisa kuli lifasi le, li bonahaza moya, lipimo ni mikwa ya bupumi ya mubusi wa lona?—Joani 8:44; 14:30; Maefese 2:1-3.

5. Satani u ekelize cwañi kwa buikatazo bwa hae bwa ku puma mwa nako ye ya mafelelezo, mi ki bomañi sihulu b’a lelile?

⁵ Mwa nako ye ya mafelelezo, Satani u ekelize kwa buikatazo bwa hae. U nepezwi mwa lifasi. Wa ziba kuli nako ya hae ki ye nyinyani, mi u “halifile maswe.” Ka ku bata kuli a sinye batu ba bañata ka mw’a konela kaufela, u “pumanga lifasi kamukana.” (Sinulo 12:9, 12) Satani haki mupumi wa ka siwela. Kono h’a katali ku lika ka t’ata ku puma batu. * U itusisa linzila kaufela za bupumi z’a na ni zona—ku kopanyeleza cwalo ku kwasheka ni ku sa sepahala—kuli a foufaze kutwisiso ya ba ba sa lumeli ni ku ba tibela ku sutelela ku Mulimu. (2 Makorinte 4:4) Mupumi yo mutuna y’o sihulu u lelile ku ca ba ba lapela Mulimu “ka Moya ni ka niti.” (Joani 4:24; 1 Pitrosi 5:8) Ni kamuta mu si ke mwa libala kuli Satani u ipapatile kuli: ‘Na kona ku zwisa mutu kaufela ku Mulimu.’ (Jobo 1:9-12) Ha lu nyakisiseñi a mañwi kwa “makilikicani a maswe” a Satani ni mwa ku itibelela ku ona.—Baefese 6:11, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.

Mu Itibelele kwa Bupumi bwa Bakwenuheli

6, 7. (a) Bakwenuheli ba kona ku ipapatañi? (b) Mañolo a bonisa cwañi hande ze ba bata bakwenuheli?

⁶ Satani u itusisize bakwenuheli ka nako ye telele mwa ku lika ku yembulula batanga ba Mulimu. (Mateu 13:36-39) Bakwenuheli ba kana ba ipapata ku lapela Jehova ni ku lumela mwa Bibele, kono ba hanyeza kopano ya hae ya fa lifasi. Ba bañwi mane ba kutela kwa lituto ze shubulisa Mulimu za “Babilona yo mutuna,” yona kopano ya lifasi ya bulapeli kamukana bwa buhata. (Sinulo 17:5; 2 Pitrosi 2:19-22) Ka ketelelo ya moya wa Mulimu, bañoli ba Bibele ne ba itusisize manzwi a tiile kwa ku patulula milelo ni mikwa ya bakwenuheli.

⁷ Kiñi se ba bata bakwenuheli? Buñata ha ba tabeli ku siya tumelo yeo ne ba nga kuli ki ya niti. Hañata ba tabela ku ya ni batu ba bañwi. Ku fita kuli ba yo ikezeza balutiwa ba bona, buñata bwa bakwenuheli ba bata kuli “balutiwa [bona balutiwa ba Kreste] ba ba latelele.” (Likezo 20:29, 30) Ka za baluti ba buhata, muapositola Paulusi n’a file temuso ya butokwa ye: “Mu tokomele, mutu a si ke a mi swasa.” (Makolose 2:8) Kana haki ona mo ba likela ku ezeza bakwenuheli ba bañata cwalo? Sina muuzwi wa batu mwa ngelanga mutu ya sa zibi se siñwi ku mu zwisa kwa lubasi lwa habo, bakwenuheli ba swasanga batu ba mwa puteho ba ba ba sepile, ilikuli ba ba zwise mwa mutapi.

8. Ki ifi mikwa ye ba itusisanga bakwenuheli kuli ba pete mulelo wa bona?

⁸ Ki ifi mikwa ye ba itusisa bakwenuheli kuli ba pete mulelo wa bona? Hañata ba itusisanga litaba ze kopami, litaba za niti ze kopani ni buhata, ni buhata bo bunsu bwii. Jesu n’a ziba  kuli balateleli ba hae ne ba ka katazwa ki batu be ne ba ka ba “tameleza bumaswe kamukana ka buhata.” (Mateu 5:11) Bahanyezi bao ba batuna ne ba ka bulela litaba ze si za niti kuli ba pume ba bañwi. Muapositola Pitrosi n’a lemusize za bakwenuheli be ne ba ka itusisa “manzwi a butali,” ku hasanya “lituto za buhata, NW,” ni ku ‘kopamisa Mañolo’ ilikuli ba pete milelo ya bona. (2 Pitrosi 2:3, 13; 3:16) Ka bumai, bakwenuheli ba konanga ku “wisa cwalo tumelo ya ba bañwi.”—2 Timotea 2:18.

9, 10. (a) Lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa pumiwa ki bakwenuheli? (b) Ki kabakalañi ha lu sa filikani haiba kutwisiso ye lu na ni yona ya za mulelo wa Mulimu i cinca?

⁹ Lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa pumiwa ki bakwenuheli? Ka ku utwa kelezo ya Linzwi la Mulimu, ye li: “Mu ikete ku ba ba tahisa lifapano ni mabaka a’ sitatalisa batu, ba ba sinya tuto ye mu lutilwe. Mu ba pime.” (Maroma 16:17) Lu ‘ba pima’ ka ku hana mihupulo ya bona—ibe ha ba bulela ka sibili, mwa libuka za bona, kamba fa Intaneti. Ki kabakalañi ha lu eza cwalo? Libaka la pili kikuli Linzwi la Mulimu li lu laela ku eza cwalo, mi lu sepile kuli Jehova kamita u iyakatwa hahulu luna.—Isaya 48:17, 18.

¹⁰ Libaka la bubeli kikuli lu lata kopano y’e lu lutile lituto za niti za butokwa ili z’e lu taluhanya hande ku Babilona yo mutuna. Hape, lwa ziba kuli zibo ye lu na ni yona ya za mulelo wa Mulimu ha i si ka petahala; kutwisiso ya luna i cinca-cincize mwa ku fita kwa nako. Bakreste ba ba sepahala ba tabela ku libelela kuli Jehova a tahise licinceho ze cwalo. (Liproverbia 4:18) Ka nako ya cwale, ha lu na ku fulalela kopano yeo Mulimu a tabela ku itusisa, kakuli lwa iponela hande bupaki bwa mwa i fuyaulela.—Likezo 6:7; 1 Makorinte 3:6.

Mu Itibelele Kuli Mu Si Ke Mwa Ipuma

11. Ki kabakalañi batu ba ba si ka petahala ha ba na ni mukwa wa ku ipuma?

¹¹ Batu ba ba si ka petahala ba na ni mukwa w’o Satani a kona ku itusisa—ku ipuma. Jeremia 17:9 i li: “Pilu ya puma ku fita linto kaufela, i sinyehile ku feleleza?” Mi Jakobo n’a ñozi kuli: “Mutu ni mutu u likwa ki ku hohwa ni ku putelelwa ki takazo ye li ya hae.” (Jakobo 1:14) Haiba pilu ya luna i putelelwa, i kana ya lu tahiseza litakazo za sibi, ku bonahaza inge sibi sa kateleha mi ha si na kozi. Mubonelo o cwalo wa puma, kakuli ku komiwa ki sibi ku isanga kwa lifu kwa mafelelezo.—Maroma 8:6.

12. Ki mwa linzila lifi mo lu kona ku swasiwa ki ku ipuma?

 ¹² Ku ipuma ku kona ku lu swasa ka bunolo. Pilu ye sa sepahali i kana ya yemela bufokoli bo butuna bwa butu kamba ku yemela sibi se situna. (1 Samuele 15:13-15, 20, 21) Pilu ya luna ye sinyehile i kana ya bata mwa ku yemela muzamao o sa swalehi hande. Ka mutala, lu ngeñi taba ya za ku itabisa ka zona. Lika ze ñwi za ku itabisa ka zona li lukile mi za tabisa. Kono buñata bwa za ku itabisa ka zona za lifasi—mafilimu ni litukiso za fa TV ni Intaneti—ki za matapa ni buitamaeli. Ku bunolo ku ikolwisa kuli lwa kona ku buha lika ze maswe za ku itabisa ka zona ku si na kozi. Ba bañwi mane ba ipulelelanga kuli, “Kono lizwalo la ka la ni lumeleza, cwale butata ki bufi?” Kono batu ba ba cwalo ‘ba ipuma fela.’—Jakobo 1:22.

13, 14. (a) Ki ifi mitala ya mwa Mañolo ye bonisa kuli lizwalo la luna ha li koni ku lu etelelanga hande kamita? (b) Lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa ipuma?

¹³ Lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa ipuma? Sa pili, lu tokwa ku hupula kuli fokuñwi  lizwalo la mutu ha li sepehi. Mu nyakisise taba ya muapositola Paulusi. Pili a si ka ba kale Mukreste, n’a nyandisize balateleli ba Kreste. (Likezo 9:1, 2) Lizwalo la hae mwendi ne li si ka mu kataza ka nako yeo. Kono niti kikuli ne li si ka lutiwa hande. Paulusi n’a ize: “Ne ni eza zeo ka ku sa ziba, ni si ka lumela.” (1 Timotea 1:13) Kacwalo libaka fela la kuli lizwalo la luna ha li lu katazi ha lu itabisa ka nto ye ñwi haki bupaki bwa kuli nto yeo i lukile. Ki lizwalo fela le linde le li lutilwe ka Linzwi la Mulimu le li kona ku lu etelela hande.

¹⁴ Kuli lu pime ku ipuma, ku na ni liakalezo ze tusa ze lu tokwa ku beya mwa munahano. Ha mu itatuba, mu lapele. (Samu 26:2; 2 Makorinte 13:5) Ku itatuba ha buniti ku kana kwa inula meto a mina kuli mu bone butokwa bwa ku cinca mubonelo kamba linzila ze ñwi za mina. Mu teeleze ku ba bañwi. (Jakobo 1:19) Ka ku ba kuli mutu ha itatuba u hanelelanga ku ba ni sishweka, ki hande ku teeleza kwa manzwi a’ buniti a Bakreste ba bañwi ba ba hulile kwa moya. Haiba mu fumana kuli balumeli ba bañwi ba ba yeziseli ha ba boni hande likatulo za mina kamba miezezo ya mina ya lika, mwa kona ku ipuza kuli, ‘Kana kikuli mwendi lizwalo la ka ha li si ka lutiwa hande kamba mwendi pilu ya ka ya ni puma?’ Kamita mu ifepe ka Bibele ni ka lihatiso ze tomile fa Bibele. (Samu 1:2) Ku eza cwalo ku ka mi tusa kuli munahano, mubonelo, ni maikuto a mina li lumelelane ni likuka za Mulimu.

Mu Itibelele kwa Mashano a Satani

15, 16. (a) Ka ku lika kuli a lu pume, ki mashano afi a itusisa Satani? (b) Lu kona ku pima cwañi ku pumiwa ki mashano a’ cwalo?

¹⁵ Satani u itusisa mashano a mifuta-futa ka ku lika kuli a lu pume. U lika ku lu kolwisa kuli maluo a kwa mubili a tahisa tabo ni ku kolwa, hailif’o niti kikuli maluo h’a tahisi tabo ni ku kolwa. (Muekelesia 5:10-12) U bata kuli lu lumele kuli lifasi le, le li maswe li ka ina ku ya ku ile, niha ku na ni bupaki bo bu bonisa hande-nde kuli lu pila mwa “mazazi a maungulelo.” (2 Timotea 3:1-5) Satani u hulisa muhupulo wa kuli ku pila bupilo bwa buitamaeli ha ku na kozi, nihaike ba ba lata minyaka hañata ba kutulanga ze maswe mwateñi. (Magalata 6:7) Lu kona ku pima cwañi ku pumiwa ki mashano a cwalo?

¹⁶ Mu itute kwa mitala ye mwa Bibele. Mwa Bibele ku na ni mitala ye li temuso ya batu be ne ba pumilwe ki mashano a Satani. Ne ba lata lika za kwa mubili, ne ba sa isi pilu ku ze ne ezahala mwa nako ya bona, kamba ne ba icumbezi mwa buhule—mi kaufel’a bona ne ba kutuzi ze maswe mwateñi. (Mateu 19:16-22; 24:36-42; Luka 16:14; 1 Makorinte 10:8-11) Mu itute kwa mitala ya mwa miteñi ye. Ka bumai, Bakreste ba bañwi fokuñwi ba kutelanga mwamulaho mi ba fitanga fa ku lumela kuli ku sebeleza Mulimu ku ba yawisa lika ze ñwi ze nde. Ba kana ba fulalela niti ku yo ndongwama bupilo bo bu twi ki bwa munyaka. Kono, batu ba ba cwalo ba “mwa mabaka mo ku telela,” kakuli nako ye ñwi kwapili ba ka kopana ni butata bakeñisa likezo za bona ze maswe. (Samu 73:18, 19) Ki hande ku ituta kwa mafosisa a ba bañwi.—Liproverbia 22:3.

17. Ki kabakalañi Satani ha hulisa lishano la kuli Jehova h’a lu lati mi h’a lu ngi ku ba ba butokwa?

¹⁷ Ku na ni lishano le li ñwi la konile ku itusisa hande Satani—lishano la kuli Jehova h’a lu lati mi h’a lu ngi ku ba ba butokwa. Satani u pilile lilimo ze likiti-kiti anz’a ituta batu ba ba si ka petahala. Wa izibela hande kuli ku zwafa kwa kona ku lu fokolisa. (Liproverbia 24:10) Kacwalo, u hulisa lishano la kuli luna ha lu se siñwi mwa meto a Mulimu. Haiba lu “wisezwa fafasi” ni ku kolwa kuli Jehova h’a lu isi pilu, lu kana lwa kena mwa muliko wa ku bata ku zwafa. (2 Makorinte 4:9) Sona seo kona fela s’a bata Mupumi yo mutuna y’o! Kacwalo he, lu kona itibelela cwañi kuli lu si ke lwa pumiwa ki lishano leo la Satani?

18. Bibele i lu kolwisa cwañi ka za lilato la Jehova?

¹⁸ Mu nahanisise ka butu ze i bulela Bibele ka za mw’a lu latela Mulimu. Linzwi la Mulimu li itusisa liswanisezo ze nde luli kuli z’e lu  kolwisa kuli Jehova w’a lu nga ku ba ba butokwa ni kuli wa lu lata ka butu. U buluka mioko ya mina mwa “botolo” ya hae, ili ku talusa kuli wa bonanga ni ku hupula mioko ye mu lotisa mwa ku ikataza ku zwelapili ku sepahala. (Samu 56:8) Wa zibanga ha mu na ni “pilu ye lobehile” mi u sutelelanga ku mina mwa linako zeo. (Samu 34:18) U mi ziba hande hahulu, ku kopanyeleza cwalo ni palo ya ‘milili ya toho ya mina.’ (Mateu 10:29-31) Sa butokwa hahulu kikuli Mulimu u “file Mwan’a hae wa libanda” bakeñisa mina. (Joani 3:16; Magalata 2:20) Fokuñwi mu kana mwa fumana t’ata ku lumela kuli mañolo a cwalo a mi ama ka butu. Kono lu swanela ku lumela linzwi la Jehova. U bata kuli lu lumele kuli wa lu lata ka sikwata mi hape wa lu lata ka butu.

19, 20. (a) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku lemuha ni ku hana lishano la Satani la kuli Jehova h’a mi lati? (b) Muokameli yo muñwi wa maeto u tusize cwañi ba ba zwafile?

¹⁹ Mu lemuhe ni ku hana lishano. Haiba mwa ziba kuli mutu yo muñwi u bulela lishano, mwa kona ku isileleza kuli mu si ke mwa pumiwa. Ka nzila ye swana, ona ku ziba fela kuli Satani u bata kuli mu lumele lishano la kuli Jehova h’a mi lati, kw’a kona ku mi tusa hahulu. Ha n’a bulela ka za taba ye n’e li mwa Tora ya ku Libelela ye n’e lemusa ka za makilikicani a Satani, Mukreste yo muñwi n’a ize: “Ne ni sa zibi kuli Satani u likanga ku itusisa maikuto a ka kuli a ni zwafise. Ku ziba taba yeo ku ni fa m’ata a ku lwanisa maikuto ao.”

²⁰ Mu nyakisise mutala wa muokameli wa maeto wa kwa naha ye ñwi ya kwa South America. Ha eza misipili ya bulisana kwa balumeli ba bañwi ba ba zwafile, hañata u buzanga kuli, ‘Kana mwa lumela mwa Silalu?’ Hañata mutu ya zwafile u alabanga kuli, ‘Batili,’ ka ku itemuhela hande kuli tuto yeo ki ye ñwi ya mashano a Satani. Eluda wa maeto u ekezanga ku buza kuli, ‘Kana mwa lumela mwa lihele?’ Hape kalabo ki ya kuli, ‘Batili!’ Eluda y’o wa maeto cwale u bulelanga kuli ku na ni lishano le liñwi la Satani le li sa lemusehi hahulu. U bonisanga batu bao mwa buka ya Mu Sutelele ku Jehova, * fa likepe 249, paragilafu 21, ye patulula lishano la kuli Jehova h’a lu lati ka butu. Muokameli y’o wa maeto u biha ze nde ze zwa mwa ku tusa cwalo ba ba zwafile kuli ba lemuhe ni ku hana lishano la Satani.

Mu Isileleze kwa Bupumi

21, 22. Ki kabakalañi ha lu siyo mwa simbwi ha ku taha ku za makilikicani a bupumi bwa Satani, mi lu lukela ku ikatulela ku ezañi?

²¹ Mwa nako ye ya mafelelezo ya mazazi a maungulelo, lu swanela ku libelela kuli Satani u ka zwelapili ku hasanya hahulu mashano ni bupumi. Ka litohonolo, Jehova h’a si ka lu siya mwa simbwi ha ku taha ku za makilikicani a bupumi bwa Satani. Bibele ni lihatiso ze tomile fa Bibele za “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” li patulula hande-nde miezezo ye maswe ya Diabulosi. (Mateu 24:45) Ka ku ba kuli lu lemusizwe cimo, lu swanela ku itukiseza mwa ku ezeza.—2 Makorinte 2:11.

²² Kacwalo he, ha lu zweleñipili ku itibelela kwa mihupulo ya bakwenuheli. Haike lu ikatulele ku pima lilaba le li sa lemusehi hande la ku ipuma. Mi ha lu lemuheñi ni ku hana mashano kaufela a Satani. Ha lu ka eza cwalo, lu ka bukeleza silikani sa luna ni “Mulimu wa niti,” ya toile bupumi.—Samu 31:5; Liproverbia 3:32.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Ki kabakalañi bupumi ha bu atile mwa lifasi kacenu?

• Lu kona ku itibelela cwañi kuli lu si ke lwa pumiwa ki bakwenuheli?

• Lu kona ku itibelela cwañi kwa mikwa kaufela ya ku bata ku ipuma?

• Lu kona ku pima cwañi ku pumiwa ki mashano a Satani?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Mu si ke mwa ipuma ku za ku itabisa ka zona

[Maswaniso a fa likepe 18]

Ha mu itibelela kuli mu si ke mwa ipuma, mu itatube ni ku lapela, mu teeleze ku ba bañwi, mi kamita mu ifepe ka Linzwi la Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 20]