Ehudi U Loba Coko ya Munyandisi

LE KI likande tenyene la za bundume ni butali. Ne li ezahezi ibat’o ba lilimo ze 3,000 kwamulaho. Likande la mwa Mañolo leo li kala ka manzwi a’ li: “Hape bana ba Isilaele ba kutela ku eza maswe mwa meto a [Muñ’a] Bupilo; mi [Muñ’a] Bupilo a tiisa Egeloni mulena wa Moabi kuli a lwanise Isilaele, kakuli ba ezize bumaswe mwa meto a [Muñ’a] Bupilo. Egeloni a kopanya bana ba Amoni ni Maamaleke. A zamaya mi a y’o tula Isilaele, mi a luwa munzi wa mikulwani. Bana ba Isilaele ba sebeleza Egeloni, mulena wa Moabi, myaha ye 18.”—Baatuli 3:12-14.

Naha ya Mamoabi ne i li kwa upa wa Nuka ya Jordani ni liwate la Dead Sea. Kono ne se ba silile nuka ni ku yaha mwa sibaka se si potolohile Jeriko, “munzi wa linzalu,” ili ku busa Maisilaele. (Deuteronoma 34:3) Mulena wa Moabi, Egeloni, “mutu ya nunile hahulu,” n’a s’a bingutile ñamba ye ñata hahulu ili ye swabisisa kwa Maisilaele ka lilimo ze bat’o kwana mashumi a mabeli. (Baatuli 3:17) Kono ku kolomona kwa hae ñamba ne ku tahisize kolo ya ku timeza yena muhateleli y’o.

Taba yeo i li: “Bana ba Isilaele ba huweleza ku [Muñ’a] Bupilo, mi [Muñ’a] Bupilo a ba tahiseza mulamuleli, yena Ehudi mwan’a Gera, wa Mubenjamine, munna wa nzohoto. Ka yena, bana ba Isilaele ba lumela Egeloni, mulena wa Moabi, ñamba.” (Baatuli 3:15) Jehova u lukela ku ba ya n’a boni teñi kuli Ehudi w’a ketiwa ku isa ñamba. Ha ku si ka bulelwa ka za haiba n’a kile a eza fateñi musebezi w’o kamba kutokwa. Kono nzila yeo Ehudi n’a itukiselize ka tokomelo ku kopana ni mulena ni butali bwa n’a itusisize li akaleza kuli mwendi n’a ziba se siñwi ka za lapa la Egeloni ni za n’a ka fumana mwateñi. Mwa taba yeo kaufela, se si zwile mubano ki bunzohoto bwa hae.

Munna wa Sihole Kamba Ndwalume?

Se li talusa luli linzwi la “sinzohoto” ki ‘ku kwaleha, ku ba sianga, kamba ku tamiwa kwa lizoho la bulyo.’ Kana seo si talusa kuli Ehudi n’a li sihole, kuli mwendi n’a li sihole kwa lizoho la bulyo? Mu nyakisise se i bulela Bibele ka za “banna ba 700 ba linata, ba sinzohoto” be ne ba ketilwe mwa lusika lwa Benjamine. Baatuli 20:16 i bulela kuli, ‘bao kaufela ne ba nepa macwe ka kafwililo, ba sa shuti pakani ka busisani bwa mulili.’ Ku bonahala luli kuli ne ba ketezwi bucaziba bwa bona mwa ndwa. Ka ku ya ka baituti ba bañwi ba Bibele, “sinzohoto” si talusa “ku kona ku itusisa lizoho la nzohoto ni la bulyo.”—Baatuli 3:15, The Douay Version.

Mane, lusika lwa Benjamine ne lu bubana ka banna ba lona ba sinzohoto. Liñolo la 1 Makolonika 12:1, 2 li lu bulelela ka za Mabenjamine ba “lindume ba ba ne ba mu swalisa kwa ndwa. Ne li balwani ba masho, ba ba ne ba kona ku yungisa macwe ka  tufwililo ka lizoho la bulyo ni ka la nzohoto, ni ku kunupa masho ka buta cwalo.” Hatiso ye ñwi i bulela kuli buikoneli b’o bu lukela ku ba bo ne bu fumanwa “ka ku tama mazoho a bulyo a banana—kacwalo ili ‘ku mu palelwisa ku itusisa lizoho la hae la bulyo’—ni ku ba luta ku itwaeza ku itusisa lizoho la nzohoto.” Kamita lila za Isilaele ne li lutiwa ku lwanisa lindwalume ze itusisa mazoho a bulyo. Kacwalo, buñata bwa ze ne si itutile sila ne li ka ba za mbango ha ne si ka kopana ni lisole la sinzohoto ka sipundumukela.

“Taba ya Likunutu” ku Mulena

Sapili Ehudi n’a ‘ikezelize mukwale’—ili mukwale o buhali kafa ni kafa o mukuswani hande kuli u kone ku patiwa mwa liapalo. Mwendi n’a libelela kuli u ka seciwa. Kamita mikwale n’e kolekiwanga kwa nzohoto ya mubili, ili k’o ba bulyo ne ba kona ku u kwaula ka bubebe. Ka ku ba wa sinzohoto, Ehudi n’a patile silemanu sa hae “fa silupi sa hae sa bulyo, mwatas’a litino za hae,” ili k’o balibeleli ba mulena mwendi ne ba si ke ba seca. Kacwalo, ku si na ku katazwa, “a tiseza Egeloni, mulena wa Moabi, ñamba.”—Baatuli 3:16, 17.

Tunango twa ze n’e ezahezi pili mwa lapa la Egeloni ha tu si ka bulelwa. Bibele i bulela fela kuli: “Ehudi a sin’o feza ku fa Egeloni ñamba, a kutisa batu ba ba lwezi ñamba.” (Baatuli 3:18) Ehudi a fitisa ñamba, a sindeketa bashimbi ba ñamba ku ba isa kwande a ndu ya Egeloni, mi a kuta ha s’a ba funduzi. Libaka? Kikuli mwendi n’a ile ni banna bao kuli ba yo mu sileleza, kamba ne li ku latelela miezezo ye tomilwe, kamba mwendi ne li fela kuli ba lwale ñamba? Mi esi mwendi n’a bata ku ba zwisa mwa lubeta pili a si ka peta kale mulelo wa hae? Ku si na taba ni za n’a nahana, Ehudi ka bundume a kuta a nosi.

“[Ehudi] a kuta fa macwe a’ betilwe a’ bapani ni Giligali, a li: Ni na ni taba ya likunutu ni wena mulena.” Mañolo h’a talusi mwa n’a konezi ku kena hape ku Egeloni. Kiñi balibeleli ha ne ba si ka mu limbulula? Kikuli mwendi ne ba nahanile kuli Muisilaele a li muñwi h’a koni ku tisa butata ku mulen’a bona? Kana ku taha kwa Ehudi a nosi ne ku ba nahanisize kuli n’a bata ku beteka batu ba naha ya habo? Ka mo ne ku bezi kaufela, Ehudi n’a kupile ku bonana ni mulena kwa mukunda, mi a lumelelwa.—Baatuli 3:19.

Taba ye tahile ka moya wa Mulimu yeo i ekeza kuli: “Ehudi a sutelela ku [Egeloni], a inzi a nosi mwa ndu ya hae ya litabula; mi Ehudi a li ku yena: Ni ku tiselize taba ye zwa ku Mulimu.” Ehudi n’a sa ami taba y’a utwile ku Mulimu ka sibili. Za n’a nahana Ehudi ne li ku itusisa mukwale wa hae. Mwendi ka ku libelela ku utwa taba ye ñwi ye zwa ku mulimu wa hae Kemoshi, mulena “a yema mwa situlo sa hae.” Ka lubilo lwa lumonyi, Ehudi a kwaula silemanu sa hae mi a si latela mwa mba ya Egeloni. Ku bonahala kuli mukwale wo n’o si na maciñekelo fo u kenela mwa silungo. Kacwalo, “silungo sa mukwale sa kena mwamulaho a sipi, mi . . . mafula n’a kumalelisize mukwale, . . . [“mi za mwa mba za kalisa ku zwa,” NW].” Mwendi ne li zwezi fa n’a punyizwe kamba mwendi Egeloni n’a isinyelize fela.—Baatuli 3:20-22.

Ku Banduka ka ku Shoonoka

Ku si na ku sinya nako ya ku comola mukwale wa hae, “Ehudi a zwa mwateñi ka munyako wa mwa malibela, a kwalela mulena ka likwalo za ndu ya mapumulelo, mi a kiya ka kii. H’a s’a zwile, batanga ba Egeloni ba ta, ba t’o talima; ba bona likwalo za ndu ya mapumulelo kuli li kwalilwe ka kii. Ba li: Mwendi u ikwahezi mautu mwa ndu ya hae ya litabula.”—Baatuli 3:23, 24.

“Munyako wa mwa malibela” mwa n’a zwezi Ehudi n’o liñi? Hatiso ye ñwi i li: “Taluso tenyene [ya linzwi la Siheberu] ha i zibahali.” Kono i ekeza kuli: “Ku akalelizwe litaluso ze cwale ka likozwana ni makenelo a  muyaho.” Kana Ehudi n’a kiile minyako ni ku zwa ka mazwelo a mañwi? Kamba kana n’a kiile munyako inz’a li fande ka kii ya n’a ngile ku mulena ya shwile y’o? Kana hamulaho n’a zamaile ka ku iketa ni ku fitelela balibeleli inge kuli ha ku na se si ezahezi? Mañolo h’a buleli se siñwi. Kono ku si na taba ni mwa n’a ezelize lika Ehudi, batanga ba Egeloni ne ba si ka lemuha se siñwi onaf’o ha ne ba fumani kuli minyako i kiilwe. Ne ba nahanile fela kuli mulena n’a “ikwahezi mautu.”

Batanga ba mulena ha ne ba sa lika-lika, Ehudi a banduka. Mi a yo biza ba n’a yahile ni bona kuli: “Mu ni latelele, kakuli [Muñ’a] Bupilo u lu file lila za luna, bona Mamoabi, mwa mazoho a luna.” Ka ku hapa malwanelo a mande a mipao ya Jordani, lindwalume za Ehudi ba kwalela Mamoabi be ne ba si na mueteleli, ilikuli ba si ke ba balehela habo bona. Kacwalo, “ka nako yeo [Maisilaele] ba bulaya Mamoabi ba ba batile ku eza 10,000, bahali fela, batu ba ba tiile kaufel’a bona; mi ha ku si ka banduka niheba a li muñwi. Mwa lizazi leo, Mamoabi ba komwa ki bana ba Isilaele; mi naha ya pumula myaha ye 80.”—Baatuli 3:25-30.

Ze Lu Kona ku Ituta

Ze n’e ezahezi mwa mazazi a Ehudi li lu bonisa ze maswe ze kona ku lu tela ha lu foseza Jehova. Kwa neku le liñwi, Jehova u tusa ba ba sikuluhela ku yena ka ku baka.

Milelo ya Ehudi n’e petahalile, isi kabakala butali bwa hae bufi kamba bufi, kamba kabakala buzingwa bufi kamba bufi bwa lila za hae. Ku petahala kwa milelo ya Mulimu ha ku itingi fa batu. Libaka le lituna le ne li konisize Ehudi ku tula kikuli n’a tusizwe ki Mulimu ha n’a nz’a eza ka ku ya ka tato ya Hae ye sa cinci ya ku lukulula batu ba Hae. Mulimu n’a ketile Ehudi, ‘mi [Muñ’a] Bupilo nako y’a fa [batu ba hae] baatuli, [Muñ’a] Bupilo n’a tiisize muatuli yo.’—Baatuli 2:18; 3:15.