Mu Hane Moya wa Lifasi Le Li Cinca
Mu Hane Moya wa Lifasi Le Li Cinca
“Ha lu si ka amuhela moya wa lifasi, kono lu amuhezi Moya o zwa ku Mulimu.” —1 Makorinte 2:12.
1. Eva n’a pumilwe cwañi?
“NOHA i ni pumile.” (Genese 3:13) Ka manzwinyana ao, Eva, musali wa pili n’a likile ku talusa libaka ha n’a ezize kezo ya ku kwenuhela Jehova Mulimu. Za n’a bulezi ne li niti, kono ne li sa bonisi kuli n’a si ka fosa. Muapositola Paulusi hasamulaho n’a susumelizwe ku ñola kuli: ‘Eva n’a pumilwe.’ (1 Timotea 2:14) N’a pumilwe kuli ku eza kezo ya ku sa utwa, ili ku ca muselo o n’o hanisizwe, ne ku ka mu tusa, ku mu bisa sina Mulimu, mi a lumela. Hape n’a pumilwe ka za kuli ya n’a mu puma luli ki mañi. N’a si ka lemuha kuli noha ne li siitusiso fela sa Satani Diabulosi.—Genese 3:1-6.
2. (a) Satani u puma batu ka linzila lifi kacenu? (b) “Moya wa lifasi” ki nto mañi, mi ki lifi lipuzo ze lu ka nyakisisa cwale?
2 Ku zwelela mwa linako za bo Adama ni Eva, Satani u zwezipili ku puma batu. Mane u “pumanga lifasi kamukana.” (Sinulo 12:9) Makilikicani a hae h’a si ka cinca. Nihaike s’a tuhezi ku itusisa noha ka sibili, u sa ipatanga. Ka ku itusisa za ku itabisa ka zona, mitai ya makande, ni linzila ze ñwi, Satani u puma batu ka ku ba kolwisa kuli ketelelo ya Mulimu ye lilato ha i ba tusi mi ha ba i tokwi. Buikatazo bwa Diabulosi bwa ku puma bu tahisize kuli batu ba be ni moya wa ku kwenuhela milao ni likuka za Bibele. Bibele i biza moya w’o kuli ki “moya wa lifasi.” (1 Makorinte 2:12) Ona moya w’o u ama hahulu litumelo, mibonelo, ni likezo za ba ba sa zibi Mulimu. Moya w’o u boniswa cwañi, mi lu kona ku u hana cwañi kuli u si ke wa lu silafaza? Ha lu boneñi.
Likuka za Muzamao Za Fokola
3. Ki kabakalañi “moya wa lifasi” ha u bonahala hahulu mwa linako za cwale?
3 Mwa linako za cwale, “moya wa lifasi” u bonahala hahulu. (2 Timotea 3:1-5) Mwendi mu lemuhile kuli likuka za muzamao li zamaya li fokola. Mañolo a talusa libaka ha ku li cwalo. Mubuso wa Mulimu ha ne u tomilwe ka 1914, kwa zuha ndwa mwa lihalimu. Satani ni mangeloi a hae a budimona ne ba tuzwi ni ku nepelwa mwa lifasi. Ka ku halifa, Satani u ekelize kwa buikatazo bwa hae bwa ku puma lifasi kaufela. (Sinulo 12:1-9, 12, 17) Ka mw’a konela kaufela, u lika kuli “mane ku pumwe ni bona ba ba ketilwe, kambe ki nto ye konahala.” (Mateu 24:24) Luna ka ku ba batu ba Mulimu, ki luna ba pili b’a lelile. U lika ka t’ata ku sinya tumelo ya luna ilikuli sishemo sa Jehova ku luna si fele mi lu latehelwe ki sepo ya bupilo bo bu sa feli.
4. Batanga ba Jehova b’a nga cwañi Bibele, mi lifasi li i’ nga cwañi?
4 Satani u lika ku bonahaza kuli Bibele, yona buka ya butokwa y’e lu luta ka za Mubupi wa luna ya lilato, ha i sepehi. Batanga ba Jehova ba lata Bibele mi ba i’ nga ka butokwa. Lwa ziba kuli ki Linzwi la Mulimu le li tahile ka moya wa hae, mi haki linzwi la batu. (1 Matesalonika 2:13; 2 Timotea 3:16) Kono lifasi la Satani li bata kuli lu si ke lwa ba ni mubonelo w’o. Ka mutala, manzwi a makalelo a buka ye ñwi ye lwanisa Bibele a li: “Bibele haki buka ye ‘kenile,’ hape haki ‘linzwi la Mulimu.’ Ne i si ka ñolwa ki batu be ne ba na ni moya wa Mulimu, ne i ñozwi ki baprisita be ne ba bata m’ata.” Ba ba lumela litaba ze cwalo ba kana ba kenelwa ka bunolo ki muhupulo o fosahezi wa kuli ba kona ku lapela Mulimu ka mo ba latela fela, kamba mane ku sa mu lapela ni hanyinyani.—Liproverbia 14:12.
5. (a) Muñoli yo muñwi n’a buleziñi ka za bulapeli bo bu itusisa Bibele? (b) Mihupulo ye miñwi ye atile ya silifasi i lwanisana cwañi ni ze i bulela Bibele? (Mu kopanyeleze ni sikwenda se si fa likepe le li tatama.)
5 Ku lwanisa Bibele ka ku nonga kamba ka ku sa nonga, hamoho ni buipi bwa balapeli ba ba ipala kuli ba i yemela, li tahisize kuli bulapeli bu zwelepili ku ba bo bu nyazahala, mi mane nihaiba bulapeli bo bu itusisa Bibele se bu nyazahala. Ba mitai ya makande ni ba ba itutile hahulu ba lwanisa bulapeli. Muñoli yo muñwi u li: “Batu ba bañata ha ba lati Bujuda ni Bukreste. B’u ngiwa kuli ha bu zamaeleli ni linako; mi hape bu ngiwa kuli ki mibonelo ye sa lakazehi ye tibela ku hula kwa butali ni zwelopili ku za sayansi. Mwa lilimo za cwanoñu fa, ku nyazahala k’o ku hulile ku fita fa ku ba sheununo ni sitoyo luli.” Sitoyo seo hañata si fumaneha ku ba ba latula ku ba teñi kwa Mulimu, ba ba “fetuhile ba ba si na tuso mwa mihupulo ya bona.”—Maroma 1:20-22.
6. Lifasi l’i nga cwañi likezo za tobali z’a nyaza Mulimu?
6 Kacwalo, ha ku komokisi kuli batu ba sweli ku shengoka hahulu lipimo za Mulimu za muzamao. Ka mutala, Bibele i li kalombe ki nto ye “swabisa.” (Maroma 1:26, 27) Hape i li ba ba eza buhule ni ba ba buka ha ba na ku kena mwa Mubuso wa Mulimu. (1 Makorinte 6:9) Kono mwa linaha ze ñata, tobali ye cwalo ha i nyazwi, mi mane ya babazwa mwa libuka, limagazini, lipina, mafilimu, ni fa TV. Ba ba nyaza likezo ze cwalo ba ngiwa kuli ha ba nahani hande, ba lata hahulu ku nyaza-nyaza, mi ba siyalezi. Ku fita ku nga lipimo za Mulimu ku ba ze bonisa buiyakato bwa hae, lifasi l’i nga lipimo zeo ku ba ze tibela tukuluho ni tabo ya ka butu.—Liproverbia 17:15; Juda 4.
7. Lu swanela ku ipuza lipuzo mañi?
7 Mwa lifasi le, le li ekeza kwa ku lwanisa Mulimu, ne lu ka eza hande ku tatuba mibonelo ni lipimo za luna. Fokuñwi lu n’o lapelanga ni ku itatuba h’a buniti kuli lu bone teñi kuli ha lu yenduki hanyinyani-hanyinyani kwa mubonelo ni lipimo za Jehova. Ka mutala, lu kana lwa ipuza kuli: ‘Kana na itabisanga ka litaba ze ne ni si ke na itabisa ka zona lilimo-limo kwamulaho? Kana se ni tuhelela hahulu likezo z’a hanisa Mulimu? Kana ni hanelela ku keshebisa lika za kwa moya ku fita mo ne ni ezezanga kwamulaho? Kana mo ni pilela ku bonisa kuli ni beya za Mubuso mwa sibaka sa pili?’ (Mateu 6:33) Ku nahana zeo ku ka lu tusa ku hana moya wa lifasi.
‘Lu Si Ke Lwa Yenduka’
8. Mutu u kona ku yenduka cwañi ku Jehova?
8 Muapositola Paulusi n’a ñolezi Bakreste sina yena kuli: “Lu swanezi ku tokomela hahulu ze lu utwile, lu ka swana lu yenduka.” (Maheberu 2:1) Sisepe se si kukana ha si koni ku yo fita ko si ya. Muzamaisi h’a sa isi pilu kwa moya ni mo a bubela mezi, sisepe sa hae si kona ka bunolo ku kuka, ku fitelela mafuekelo a mande, ni ku yo kakatela mwa macwe. Ka nzila ye swana, ha lu sa isi pilu kwa niti ya butokwa ya Linzwi la Mulimu, lu kana lwa yenduka ka bunolo ku Jehova ni ku lwela kwa moya. Muinelo o cwalo u kona ku taha isi fela ha lu hana luli niti. Mane, ki ba banyinyani ba ba hananga Jehova hañihañi kamba ka bomu. Hañata, ba ikenyanga hanyinyani-hanyinyani mwa miinelo ye filikanyanga ku latelela Linzwi la Mulimu kwa bona. Ibat’o ba ka ku sa lemuha, ba wela mwa sibi. Sina muzamaisi wa sisepe ya lobezi, batu ba ba cwalo ba yo zuhanga bunde ha se bu suluhile.
9. Jehova n’a fuyauzi cwañi Salumoni?
9 Mu hupule bupilo bwa Salumoni. Jehova n’a mu beile mulena wa Isilaele. Mulimu n’a lumelelize Salumoni ku yaha tempele ni ku mu fa ku ñola likalulo ze ñwi za Bibele. Habeli, Jehova n’a bulezi ni yena, mi a mu fa bufumu, libubo, ni puso ya kozo. Sa butokwa hahulu, Jehova a fa Salumoni butali bo butuna. Bibele i li: “Mulimu a fa Salumoni butali ni ngana ye tuna hahulu, ni pilu ye utwisisa; a mu fa zona ka buñata inge m’o inezi mushabati o fa likamba la liwate. Butali bwa Salumoni bwa fita butali bwa batu ba ba kwa Upa kamukana, ni butali bwa Egepita kaufela.” (1 Malena 4:21, 29, 30; 11:9) Kaniti, mutu n’a ka nahana kuli Salumoni n’a lukela ku zwelapili ku sepahala luli ku Mulimu. Kono Salumoni a kena mwa bukwenuheli. Nto yeo ne i ezahezi cwañi?
10. Salumoni n’a palezwi ku utwa taelo mañi, mi seo ne si tahisizeñi?
10 Salumoni n’a ziba ni ku utwisisa hande Mulao wa Mulimu. Kaniti u lukela ku ba ya n’a isize hahulu pilu kwa litaelo ze n’e filwe be ne ba li malena mwa Isilaele. Ye ñwi ya litaelo zeo ne i li: “[Mulena] a si ke a nyala basali ba bañata, kuli pilu ya hae i si ke ya keluha.” (Deuteronoma 17:14, 17) Niha ne ku na ni taelo ye n’e ikutwahalela hande yeo, Salumoni a nyala basali b’a 700 mi a nga ni liendi ze 300. Buñata bwa basali bao ne ba lapela milimu ya buhata. Ha lu zibi kuli Salumoni n’a nyaleziñi basali ba bañata cwalo, kamba kuli n’a file libaka mañi la ku eza cwalo. Se lu ziba fela kikuli n’a palezwi ku utwa taelo ya Mulimu ye ikutwahalela hande. Ze n’e ezahezi ki za n’a lemusize luli Jehova kuli ne li ka ezahala. Lu bala kuli: “Basali ba [Salumoni] ba keluseza pilu ya hae kwa milimu i sili.” (1 Malena 11:3, 4) Hanyinyani-hanyinyani, kono ili ka ku iponahalela hande, butali bwa hae bwa silumeli bwa fela. A yenduka. Kwa mafelelezo, takazo ya Salumoni ya ku tabisa basali ba hae ba bahedeni ya koma takazo ya hae ya ku utwa ni ku tabisa Mulimu. B’o ne li bumai luli, kakuli Salumoni ki yena kwamulaho ya n’a ñozi kuli: “Mwan’aka u talife, mi u tabise pilu ya ka, mi ni ka kona ku alaba ya ni nyaza”!—Liproverbia 27:11.
Moya wa Lifasi U M’ata
11. Ze lu kenya mwa munahano wa luna li ama cwañi mihupulo ya luna?
11 Mutala wa Salumoni u lu luta kuli, ku nahana kuli ka libaka la kuli lwa ziba niti, lika za lifasi ha li na ku lu ama, ku lubeta. Sina lico za kwa mubili mo li amela mubili wa luna, ze lu beya mwa munahano wa luna ni zona z’a ama munahano wa luna. Ze lu kenya mwa munahano wa luna ki zona ze zamaisa mihupulo ni mibonelo ya luna. Ka ku lemuha taba yeo, ba likampani ba itusisanga mali a mañata-ñata ka silimo mwa ku fundota lika ze ba lekisa. Bufundoti bo bu sebeza ki bwa ku itusisa manzwi ni maswaniso a’ butali kuli li hohe takazo ya baleki. Hape bafundoti ba ziba kuli ku bona sika ha si fundotwa hañwi kamba habeli ha ku na ku susueza baleki ku si leka honaf’o. Kono nako ha i nze i fita, ku bona sika hañata-ñata ku tahisanga kuli baleki ba si tabele. Ku fundota kwa tusa, kambesi cwalo kambe ha ku na ba ba sinya mali mwa ku fundota. Ku ama hahulu-hulu mibonelo ni mihupulo ya nyangela.
12. (a) Satani u ama cwañi mihupulo ya batu? (b) Kiñi se si bonisa kuli Bakreste b’a kona ku yaululwa?
12 Sina mufundoti, Satani u fuzelela mihupulo ya hae ka ku i bisa ye lakazeha, ka ku ziba kuli nako ha inze i fita, u ka kona ku ezisa batu ku nahana mw’a nahanela. Ka lika za ku itabisa ka zona, ni linzila ze ñwi, Satani u puma batu ka ku ba nahanisa kuli bunde ki bona bumaswe mi bumaswe ki bona bunde. (Isaya 5:20) Mane nihaiba Bakreste ba niti ba tuzwi ki buikatazo bwa Satani bwa ku hasanya litaba za buhata. Bibele i lemusa kuli: “Moya u bulela ka ku tiisa kuli mwa linako za kwapili, ba bañwi ba ka zwa mwa tumelo, ba kumalele mioya ye puma, ni lituto za badimona; ba keluswe ki muipo wa baluti ba buhata, be mazwalo a bona a babuzwi ka sipi ye cisa.”—1 Timotea 4:1, 2; Jeremia 6:15.
13. Litwaelano ze maswe ki lika mañi, mi litwaelano za luna li lu ama cwañi?
13 Kaufel’a luna lwa kona ku kenwa ki moya wa lifasi. Moya ni mandinda a muinelo wa linto wa Satani li m’ata. Ka butali Bibele i lu eleza kuli: “Mu si ke mwa ipuma: Litwaelano ze maswe li sinya mikwa ye minde.” (1 Makorinte 15:33) Litwaelano ze maswe li kona ku kopanyeleza lika ni batu kaufela ba ba bonisa moya wa lifasi—nihaiba mwa puteho. Ha ne lu ka nahana kuli litwaelano ze maswe ha li koni ku lu tahiseza kozi, ne lu ka swanela hape ni ku nahana kuli litwaelano ze nde ha li koni ku lu tusa. K’o neikaba ku fosa luli! Bibele i talusa hande taba ye ha i li: “Ya kopana ni ba ba butali, ni yena u ka talifa; kono ya twaelana ni matanya u ka utwa butuku.”—Liproverbia 13:20.
14. Lu kona ku lwanisa moya wa lifasi ka linzila lifi?
14 Kuli lu lwanise moya wa lifasi, lu lukela ku eza siango ni batu ba ba butali, ba ba sebeleza Jehova. Lu lukela ku beya mwa munahano wa luna lika ze tiisa tumelo ya luna. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Linto kaufela ze li za niti, kaufela ze kutekeha, kaufela ze lukile, kaufela ze kenile, kaufela ze na ni libubo le linde, kaufela ze na ni swanelo, ni ze lukela ku lumbwa, ibe zona ze mu nze mu hupula.” (Mafilipi 4:8) Ka ku ba batu ba ba lukuluhile ku eza liketo ze lu lata, lwa kona ku keta lika ze lu ka hupula. Haike kamita lu kete ku hupula lika z’e ka lu suteleza hahulu ku Jehova.
Moya wa Mulimu U M’ata ni ku Fita
15. Bakreste ba mwa Korinte wa kwakale ne ba shutana cwañi ni ba bañwi be ne ba pila mwa muleneñi w’o?
15 Bakreste ba niti ha ba swani ni batu ba ba pumilwe ki moya wa lifasi kakuli bona, ba zamaiswa ki moya wa Mulimu o kenile. Paulusi n’a ñolezi puteho ya kwa Korinte kuli: “Haili luna ha lu si ka amuhela moya wa lifasi, kono lu amuhezi Moya o zwa ku Mulimu; kuli lu zibe limpo z’a lu file Mulimu ka sishemo.” (1 Makorinte 2:12) Korinte wa kwakale ne li muleneñi o ne u unjamwi ki moya wa lifasi. Buñata bwa bayahi ba ona ne li matanya hahulu-hulu kuli mane pulelo ya “ku eza Bukorinte” ya ba ni taluso ya “ku eza buhule.” Satani n’a foufalize minahano ya batu. Kacwalo ne ba utwisisa ze nyinyani fela ka za Mulimu wa niti, kamba mane ne ba sa li utwisisi. (2 Makorinte 4:4) Kono ka moya wa hae o kenile, Jehova n’a apuzi meto a ba kwa Korinte ba bañwi, ni ku ba konisa ku ba ni zibo ya niti. Moya wa hae ne u ba susumelize ni ku ba etelela kuli ba eze licinceho ze tuna mwa bupilo bwa bona ilikuli ba kone ku amuhela tumelezo ni limbuyoti za hae. (1 Makorinte 6:9-11) Moya wa lifasi niha ne u li o m’ata, moya wa Jehova ona ne li o m’ata ni ku fita.
16. Lu kona cwañi ku amuhela ni ku ba ni moya wa Mulimu?
16 Ni kacenu ku cwalo. Moya wa Jehova o kenile ki ona o m’ata ka ku fitisisa mwa pupo kaufela, mi u u fa ka buñata ku b’ote ba ba u kupa ka tumelo. (Luka 11:13) Kono kuli lu be ni moya wa Mulimu, lu tokwa ku eza ze ñwi ze fita fela ku hana moya wa lifasi. Lu lukela hape ku sebelisa Linzwi la Mulimu mwa bupilo bwa luna ilikuli moya wa luna, ona muhupulo wa luna, u zamaelele ni muhupulo wa hae. Ha lu ka eza cwalo, Jehova u ka lu matafaza kuli lu tiyele nzila ifi kamba ifi y’a kana a itusisa Satani kuli a sinye tumelo ya luna.
17. Ze n’e ezahezi ku Lota li kona ku lu tiisa cwañi?
17 Bakreste niha ba si ba lifasi le, ba inzi mwa lifasi. (Joani 17:11, 16) Ha ku na ku luna ya kona ku ambuka ka ku tala moya wa lifasi, kakuli mwendi lu beleka kamba mane ku pila ni batu ba ba sa lati Mulimu kamba linzila za hae. Kana lwa ikutwa mwa n’a ikutwezi Lota, ya n’a “swabanga maswe,” mane ni ku katazwa ki likezo ze si za ka mulao za batu ba mwa Sodoma mwa n’a pila? (2 Pitrosi 2:7, 8) Haiba ku cwalo, lwa kona ku tiya. Jehova n’a silelelize ni ku pilisa Lota, mi u kona ku eza cwalo ni ku luna. Ndat’a luna ya lilato w’a bona ni ku ziba miinelo ya luna, mi w’a kona ku lu fa tuso ni m’ata e lu tokwa kuli lu zwelepili ku ba ni tumelo. (Samu 33:18, 19) Ha lu itinga ku yena, ku mu sepa, ni ku itilelela ku yena, u ka lu tusa ku hana moya wa lifasi, muinelo wa luna u be t’ata u mane.—Isaya 41:10.
18. Ki kabakalañi ha lu swanela k’u nga ka butokwa bulikani bwa luna ni Jehova?
18 Mwa lifasi le li kwahule ni Mulimu le, le li pumilwe ki Satani, luna ka ku ba batu ba Jehova lwa ziba niti. Kacwalo lu na ni tabo ni kozo ye siyo mwa lifasi. (Isaya 57:20, 21; Magalata 5:22) Lu na ni sepo ye nde ya bupilo bo bu sa feli mwa Paradaisi, mo ku si ke kwa ba ni moya wa lifasi le li ya kwa ku fela le. Kacwalo haike lu babalele hahulu bulikani bwa butokwa bwa luna ni Mulimu, ni ku tona kuli lu si ke lwa kenelwa ki muhupulo wa ku yenduka kwa moya. Ha lu suteleleñi hahulu ku Jehova, mi u ka lu tusa ku hana moya wa lifasi.—Jakobo 4:7, 8.
Kana Mwa Kona ku Talusa?
• Satani u pumile ni ku yaulula batu ka linzila lifi?
• Lu kona ku pima cwañi ku yenduka ku Jehova?
• Kiñi se si bonisa kuli moya wa lifasi u m’ata?
• Lu kona ku amuhela cwañi ni ku bukeleza moya o zwa ku Mulimu?
[Lipuzo za Tuto]
[Chati fa likepe 11]
BUTALI BWA SILIFASI HA BU BAPANYIWA NI BUTALI BWA SIKRESTE
Niti y’a kona ku cinca—batu ba ipangela niti ya bona.
“Linzwi la [Mulimu] ki yona niti.”—Joani 17:17.
Maikuto a mina a be ona a’ mi tusa ku ketahanya ze lukile ku ze si ka luka.
“Pilu ya puma ku fita linto kaufela, i sinyehile ku feleleza.”—Jeremia 17:9.
Mu eze mo mu latela.
“Mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.”—Jeremia 10:23.
Bufumu ki bona bo bu tahisa tabo.
“Lilato la bufumu ki mubisi wa ze maswe kamukana.”—1 Timotea 6:10.
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Salumoni n’a yendukile kwa bulapeli bwa niti mi a kala ku lapela milimu ya buhata
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Sina mufundoti, Satani u fuzelela moya wa lifasi. Kana mwa u hana?