Batu ba Mulimu Ba Lukela ku Lata Musa
Batu ba Mulimu Ba Lukela ku Lata Musa
“S’a bata ku wena [Muñ’a] Bupilo, haisi kuli u eze ze lukile, u late sishemo, mi u zamaye ka buikokobezo ni Mulimu wa hao.”—MIKA 6:8.
1, 2. (a) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku komoka ka taba ya kuli Jehova u libelela batu ba hae ku bonisa musa? (b) Ki lifi lipuzo ka za musa ze lu tokwa ku nyakisisa?
JEHOVA ki Mulimu y’a sishemo, kamba musa. (Maroma 2:4; 11:22) Bosinyalana ba pili, bo Adama ni Eva, ba luleka ku ba be ne ba itebuhile musa w’o! Mwa simu ya Edeni, ne ba pila mwahal’a pupo ye bonahala ye n’e fa bupaki bwa musa wa Mulimu kwa batu, be ne ba ka ikola yona. Mi Mulimu u zwelapili ku ba ni musa ku bote, nihaiba ku ba ba sa itebuhi ni ku ba ba maswe.
2 Ka ku ba ba ba bupilwe ka siswaniso sa Mulimu, batu ba kona ku bonisa tulemeno twa Mulimu. (Genese 1:26) Ha ku komikisi kuli Jehova u bata kuli lu be ni musa. Ka mo i bulelela Mika 6:8, batu ba Mulimu ba lukela ku lata sishemo, kamba musa. Kono musa ki nto mañi? U swalisana cwañi ni tulemeno to tuñwi twa silumeli? Bakeñisa kuli batu ba kona ku bonisa musa, ki kabakalañi lifasi ha li tezi situhu ni bubamba? Ki kabakalañi luna ka ku ba Bakreste ha lu swanela ku lika ka t’ata ku eza ba bañwi ka musa?
Musa Ki Nto Mañi?
3. Mu kona ku talusa cwañi musa?
3 Musa u boniswa ka likezo ze bonisa kuli lwa isa pilu kwa buiketo bwa ba bañwi. U boniswa ka likezo ze tusa ni ka manzwi a mande. Ku ba ni musa ku talusa ku eza ze nde isi kaiñole. Mutu ya musa u na ni silikani, maoyo, ni mukekecima. U na ni moya wa bufani ili wa ku beya ba bañwi mwa munahano. Muapositola Paulusi n’a file Bakreste kalimelo ye li: “Mu apale maikuto a na ni makeke, ni musa, ni buikokobezo, ni bunolo, ni pilu-telele.” (Makolose 3:12) Kacwalo, musa ki o muñwi wa liapalo za swanisezo za Mukreste kaufela wa niti.
4. Jehova u file cwañi mutala mwa ku bonisa musa kwa batu?
4 Jehova Mulimu u file ketelelo mwa ku bonisa musa. Ka mwa n’a bulelezi Paulusi, ne li fo “musa ni lilato kwa batu la Mupilisi wa luna, Mulimu, ne li bonisizwe” ha “n’a lu pulusize ka ku tapiswa ko ne ku lu pilisize ni ka ku lu eza ba banca ka moya o kenile.” (Tite 3:4, 5, NW ) Mulimu u ‘tapisa,’ kamba u kenisa, ka mali a Jesu Bakreste ba ba tozizwe, ili ku sebelisa butokwa bwa sitabelo sa tiululo sa Kreste ku bona. Hape ba ezizwe ba banca ka moya o kenile, ili ku ba ba ba “bupilwe sinca” sina bana ba Mulimu ba ba pepilwe ka moya. (2 Makorinte 5:17) Hape musa wa Mulimu ni lilato li boniswa ni kwa “buñata bo butuna bwa batu,” ba ‘ba tapisize liapalo za bona, ni ku li sweufaza mwa mali a Ngunyana.’—Sinulo 7:9, 14; 1 Joani 2:1, 2.
5. Ki kabakalañi ba ba etelelwa ki moya wa Mulimu ha ba swanela ku ba ni musa?
5 Hape musa ki o muñwi wa muselo wa moya o kenile, kamba m’ata a sebeza a Mulimu. Paulusi n’a ize: “Muselo wa Moya ki lilato, ni tabo, ni kozo, ki pilu-telele, ni musa, ni bunde, ki busepahali, ni ku ishuwa, ni buiswalo; ha ku na mulao o hana ze cwalo.” (Magalata 5:22, 23) Kacwalo he, ba ba etelelwa ki moya wa Mulimu ba swanela ku ba ni musa ku ba bañwi.
Musa Wa Niti Haki Bufokoli
6. Ki mwa miinelo mañi musa u ba bufokoli, mi ki kabakalañi?
6 Batu ba bañwi b’a nga kuli musa ki bufokoli. Ba ikutwa kuli mutu u lukela ku ba y’a muñañatoho, fokuñwi mane ku ba ni sinundwe, ilikuli ba bañwi ba bone m’ata a hae. Kono niti kikuli, ku tokwahala m’ata sakata kuli mutu a be ya musa luli ni kuli a si ke a bonisa musa o sa swaneli. Bakeñisa kuli musa wa niti ki o muñwi wa muselo wa moya wa Mulimu, ha u koni ku ba moya wa ku keshebisa kamba ku tuhelela muzamao o maswe. Kono musa o sa swaneli ki bufokoli bo bu tiseza mutu ku keshebisa bumaswe.
7. (a) Eli n’a bonisize cwañi likesha? (b) Ki kabakalañi maeluda ha ba lukela ku itibelela kwa ku bonisa musa o sa swaneli?
7 Ka mutala, mu nyakisise Eli, muprisita yo mutuna wa Isilaele. N’a keshebisize ku fa kalimelo bana ba hae bo Hofini ni Finehasi be ne ba li baprisita kwa tabernakele. Ka ku halala kabelo ya sitabelo ye ne ba filwe ka Mulao wa Mulimu, ba luma mutanga ku yo nga nama ye butala ku mufi wa sitabelo pili mafula a sona a si ka ciswa fa aletare. Hape bana ba Eli ne ba ezize buozwa ni basali be ne ba sebeleza kwa minyako ya tabernakele. Kono ku fita ku zwisa Hofini ni Finehasi fa situlo, Eli a ba kalimela hanyinyani fela. (1 Samuele 2:12-29) Ku swanezi “linako zani, linzwi la [Muñ’a] Bupilo ne li tokwahala”! (1 Samuele 3:1) Maeluda ba Sikreste ba lukela ku tokomela kuli ha ba yambuli mukwa wa ku bonisa musa o sa swaneli kwa baezalibi ba ba kana ba ziyeza puteho kwa moya. Musa wa niti ha u keshebisi lipulelo za nyefulo ni likezo ze loba lipimo za Mulimu.
8. Jesu n’a bonisize cwañi musa wa niti?
8 Jesu Kreste, yena y’a lu fa mutala, ni kamuta n’a sa bonisi musa o sa swaneli. Kono n’a file mutala o munde hahulu wa musa wa niti. Ka mutala, ‘n’a utwezi mufelañeke batu kakuli ne ba katezi, ba hasani, inge lingu ze si na mulisana.’ Batu ba lipilu ze sepahala ne ba ikutwile ku lukuluha ku taha ku Jesu, mane ni ku tisa bana ba bona ba banyinyani ku yena. Mu nahane fela musa ni mufelañeke wa n’a bonisize ha n’a ‘ngile bana mwa mazoho a hae mi a ba fuyola.’ (Mateu 9:36; Mareka 10:13-16) Jesu n’a na ni musa, niteñi n’a kumalezi zeo Ndat’ahe wa kwa lihalimu n’a nga ku ba ze lukile. Jesu ni kamuta n’a sa tuheleli bumaswe; n’a na ni m’ata a n’a filwe ki Mulimu a ku nyaza baeteleli ba bulapeli ba baipi. Sina mo ku ñolezwi kwa Mateu 23:13-26, ka linako li sikai n’a kutezi pulelo ye li: “Bumai ki bwa mina, bañoli ni bafalisi, mina baipi!”
Musa ni Tulemeno To Tuñwi twa Silumeli
9. Musa u zamaelela cwañi ni pilu-telele ni bunde?
9 Musa u zamaelela ni tulemeno to tuñwi to tu taha ka moya wa Mulimu. U kolohanyizwe mwahal’a “pilu-telele” ni “bunde.” Kaniti mutu ya lika ku ba ni musa u eza cwalo ka ku ba ni pilu-telele. U na ni buiswalo niheba ku ba ba si na musa. Musa u zamaelela ni bunde kakuli hañata u boniswanga ka likezo ze tusa ba bañwi. Linzwi la Sigerike le li itusisizwe mwa Bibele le li talusa “musa,” fokuñwi li kana la tolokiwa kuli “bunde.” Ka ku ya ka Tertullian, musa o ne ba bonisize Bakreste ba kwa makalelo n’o komokisize hahulu bahedeni kuli mane ne ba bizize balateleli ba Jesu bao kuli ‘ki batu ba ba tezi hahulu musa.’
10. Musa ni lilato li swalisana cwañi?
10 Ku na ni swalisano mwahal’a musa ni lilato. Ka za balutiwa ba hae, Jesu n’a ize: “Se ba ka ziba batu kaufela kuli mu balutiwa ba ka ka sona, ki ha mu latana.” (Joani 13:35) Mi Paulusi u bulela ka za lilato leo kuli: “Lilato li na ni pilu-telele, li na ni musa.” (1 Makorinte 13:4) Musa hape u swalisana ni lilato mwa pulelo ye li “lilato le li musa,” ye itusisizwe hañata mwa Mañolo mwa lipuo mo ne a ñozwi kwa makalelo. W’o ki musa o simuluha fa lilato le li sepahala. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe “lilato le li musa” ha li ami fela loliso lo lutuna. Ki musa w’o ka lilato u kumalela mutu ku fitela mulelo wa ona ku mutu y’o u petahala. Lilato le li musa la Jehova, kamba lilato le li sepahala, li boniswa mwa linzila ze shutana-shutana. Ka mutala, li bonwa mwa likezo za hae za ku lamulela ni ku sileleza.—Samu 6:4, NW; 40:11, NW; 143:12, NW.
11. Ki ifi sepiso ye lu fiwa ki lilato le li musa la Mulimu?
11 Lilato le li musa la Jehova li hohela batu ku yena. (Jeremia 31:3, NW ) Batanga ba Mulimu ba ba sepahala ha ba tokwa ku lamulelwa kamba ku tusiwa, ba ziba kuli lilato la hae le li musa kaniti ki lilato le li sepahala. Ha li na ku ba swabisa. Kacwalo, ba kona ku lapela ka tumelo, sina mwa n’a ezelize walisamu ya n’a bulezi kuli: “Kono ni itiisize mwa ku sepa sishemo sa hao [“lilato le li musa la hao,” NW ]; pilu ya ka i tabile kakuli u ni pilisize.” (Samu 13:5) Bakeñisa kuli lilato la Mulimu l’a sepahala, batanga ba hae ba kona ku mu sepa ka ku tala. Ba sepisizwe kuli: “[Muñ’a] Bupilo h’a na ku tuhela sicaba sa hae, h’a na ku yumba sanda sa hae simulamu.”—Samu 94:14.
Kiñi Lifasi Ha Li Tezi Hahulu Situhu?
12. Ki lili fo ne i kalezi puso ye situhu mi ne i kalile kamukwaufi?
12 Kalabo kwa puzo yeo i ama ze n’e ezahezi mwa simu ya Edeni. Kwa simuluho ya batu, sibupiwa sa moya se ne si bile ni buitati ni mununa ne si kalisize mulelo wa ku ba mubusi wa lifasi. Kabakala mulelo wa sona w’o, sa ba “mulena wa lifasi le,” y’a situhu. (Joani 12:31) Sa bizwa Satani Diabulosi, yena muhanyezi yo mutuna wa Mulimu ni mutu. (Joani 8:44; Sinulo 12:9) Mulelo wa hae wa buitati wa ku toma puso ye kangisana ni puso ye musa ya Jehova n’o beilwe fa nalela hakuswanyani fela ku zwa f’a bupelwa Eva. Kacwalo, puso ye maswe n’e kalisize muta Adama n’a iketezi nzila ya ku itukulula kwa puso ya Mulimu, ili ku hana ka ku tala musa wa Hae. (Genese 3:1-6) Ku fita ku ipusa luli bona beñi, bo Adama ni Eva ne ba ipumani fela mwa kukuezo ya buitati ni buikuhumuso ya Diabulosi, ili ku ba babusiwa ba hae.
13-15. (a) Ki lifi ze ñwi za ze n’e zwile mwa ku hana puso ya Jehova ye lukile? (b) Ki kabakalañi lifasi le ha li li sibaka se si bambabile?
13 Mu nyakisise ze ñwi za ze n’e zwile mwateñi. Bo Adama ni Eva ne ba lunduzwi mwa sibaka sa lifasi se ne si li paradaisi. Ba zwa mwa sibaka se sinde, mo ne ba kona ku fumana ka bunolo limela ni litolwana ze nde mi ba kena mwa makandauko kwand’a simu ya Edeni. Mulimu n’a ize ku Adama: “Kakuli u utwile linzwi la musal’a hao, mi wa ca kwa kota ye ne ni ku laezi, na li: U si ke wa i ca; kabakaleo lifasi li kutilwe kabakala hao; u ka ca za lona ka tata, ka mazazi kaufela a ku pila kwa hao. Li ka ku meliseza seto ni miutwa.” Sikuto se ne si beilwe fa mubu ne si ka tahisa kuli ku be t’ata hahulu ku u lima cwale. Ze n’e zwile mwa mubu o kutilwe, hamoho ni liseto ni miutwa ya lona, ne li utwilwe hahulu ki baikulu ba Adama kuli mane ndat’ahe Nuwe, yena Lameke, n’a bulezi ka za mukatala wa mazoho a bona, o ne u tisizwe ki mubu wa n’a kutile Jehova.—Genese 3:17-19; 5:29.
14 Bo Adama ni Eva hape ne ba ipatiselize matomola mwa sibaka sa mbombolelwa. Mulimu n’a bulelezi Eva kuli: “Mwa ku itwala kwa hao ni ka ekeza kwa butuku bwa hao hahulu-hulu, u ka pepa bana ka tata; litakazo za hao li ka ba ku munn’a hao, mi u ka buswa ki yena.” Hamulaho, Kaine, mweli wa Adama ni Eva a eza kezo ye situhu ya ku bulaya munyan’a hae Abele.—Genese 3:16; 4:8.
15 Muapositola Joani n’a zibahalize kuli: “Lifasi kamukana li lapalezi mwatas’a ya maswe.” (1 Joani 5:19) Ka ku swana ni mubusi wa bona, batu fa lifasi kacenu ba bonisa mikwa ye maswe-maswe ye na ni buitati ni buikuhumuso. Ku swanezi ha li tezi bubamba ni situhu! Kono ha li na ku zwelapili ku ba cwalo. Jehova u ka bona teñi kuli musa ni mukekecima, isi bubamba ni situhu, z’a konda mwatas’a Mubuso wa hae.
Mwa Puso ya Mulimu Musa U Ka Ata
16. Ki kabalakañi puso ya Mulimu ka Kreste Jesu ha i zibwa ka musa, mi seo si lu tokwa kuli lu ezeñi?
16 Jehova ni Kreste Jesu, yena Mulena y’a ketilwe wa Mubuso wa Hae, ba tokwa kuli babusiwa ba bona ba zibwe ka musa wa bona. (Mika 6:8) Jesu Kreste n’a lu bonisize hanyinyani m’o tamaiso y’a mu file Ndat’ahe i ka bela ye musa hahulu. (Maheberu 1:3) Seo si kona ku bonwa mwa manzwi a Jesu a n’a beile fa nalela baeteleli ba bulapeli bwa buhata, be ne ba imelize batu ka milwalo ye bukiti. N’a ize: “Mu tahe ku na mina kamukana ba ba katezi, ba ba imezwi, mi ni ka mi imulula. Mu itwese coko ya ka, mi mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, [mi] mu ka fumanela mioya ya mina pumulo. Kakuli coko ya ka i bubebe, mi mulwalo wa ka ha u na bukiti.” (Mateu 11:28-30) Buñata-ñata bwa babusi kaufela ba lifasi, ibe ba bulapeli kamba kutokwa, ba imeza batu ka milwalo ye bukiti ya milao ye miñata-ñata ni misebezi ye ba peta ku si na ya itumela ku bona. Niteñi, zeo Jesu a bata kuli balateleli ba hae ba li eze ki ze ba tokwa ni ze ba kona. Kaniti ki coko ye imulula ili ye musa! Kana ha lu susumezwi ku mu likanyisa mwa ku bonisa musa ku ba bañwi?—Joani 13:15.
17, 18. Ki kabakalañi ha lu kona ku sepa kuli ba ba busa ni Kreste kwa lihalimu ni bayemeli ba hae ba fa lifasi ba ka bonisa musa?
17 Manzwi a Jesu a’ si na sishweka kwa baapositola ba hae a bonisa mo puso ya Mubuso wa Mulimu i shutanela hahulu ni puso ya butu. Bibele i li: “Kwa taha kañi mwahal’a bona [balutiwa], ya ku ziba kuli yo mutuna ku bona ki mañi? A li ku bona: Malen’a macaba ba a busa, mi ba ba filwe ku a busa ba bizwa kuli ki Bababaleli ba ona. Kono ha ku na ku ba cwalo ku mina; kono yo mutuna ku mina a likane ni yo munyinyani; mi ya busa a likane ni ya sebeleza. Kakuli yo mutuna ki ufi, ki ya inzi fa tafule kamba ki ya mu sebeleza? Ha ni li ki ya inzi? Kono na, ni mwahal’a mina sina ya mi sebeleza.”—Luka 22:24-27.
18 Babusi ba butu ba bata ku hulisa butuna bwa bona ka ku imeza batu ni ka ku bata litulo ze tuna, inge kuli litulo zeo li ba bisa ba bande hahulu ku fita babusiwa ba bona. Kono Jesu n’a bulezi kuli butuna sakata bu zwa fa ku sebeleza ba bañwi—ili ku ifana ku sebeleza ba bañwi ka tukufalelo ni tundamo. Bote ba ba ka busa ni Kreste kwa lihalimu kamba ku ba bayemeli ba hae ba fa lifasi ba lukela ku lika ka t’ata ku latelela mutala wa hae wa buikokobezo ni musa.
19, 20. (a) Jesu n’a talusize cwañi butuna bwa musa wa Jehova? (b) Lu kona ku likanyisa cwañi Jehova mwa ku bonisa musa?
19 Ha lu boneñi kelezo ye ñwi ye lilato ya n’a file Jesu. Ka ku bonisa butuna bwa musa wa Jehova, Jesu n’a ize: ‘Ha mu latana ni ba ba latana ni mina, mu ka bona buitumelo bufi? Kakuli ni bona baezalibi ba latana ni ba ba latana ni bona. Mi ha mu eza hande ba ba mi eza hande, mu ka bona buitumelo bufi? Kakuli ni bona baezalibi ki mo ba ezeza. Mi ha mu kalimana ni be mu sepile kuli ba ka mi kutiseza, mu ka bona buitumelo bufi? Ni bona baezalibi ba kalimana ni baezalibi, kuli ba kutisezwe cwalo. Kono mina, mu late bao ili lila ku mina, mu ba eze hande, mi mu kolotise mu sa bilaeli; mi mupuzo wa mina ikaba o mutuna; mu be bana ba Muambakani-ya-Pahami; kakuli Yena u na ni sishemo [musa] ku ba ba sa itumeli, ni ku ba ba maswe. Mu be ni mukekecima, sina Ndat’a mina h’a na ni mukekecima.’—Luka 6:32-36.
20 Musa wa Mulimu ha u na buitati. Ha u libeleli ku kutisezwa se siñwi. Jehova ka musa “u pazuliseza ba ba maswe ni ba bande lizazi la hae, mi u neliseza ba ba lukile ni ba ba maswe lipula za hae.” (Mateu 5:43-45; Likezo 14:16, 17) Ka ku likanyisa Ndat’a luna wa kwa lihalimu, ha lu ambuki fela ku eza maswe ba ba sa itumeli kono lu ba eza hande, niheba ba ba ezize inge lila za luna. Ka ku bonisa musa, lu bonisa Jehova ni Jesu kuli lu lakaza ku pila mwa Mubuso wa Mulimu, ili m’o musa ni tulemeno to tuñwi twa silumeli tu ka ata mwahal’a batu.
Lu Bonisezañi Musa?
21, 22. Ki kabakalañi ha lu swanela ku bonisa musa?
21 Ku butokwa hahulu kuli Mukreste wa niti a bonise musa. Ku eza cwalo ku bonisa kuli moya wa Mulimu w’a sebeza ku luna. Hape, ha lu bonisa musa wa niti, lu likanyisa Jehova Mulimu ni Kreste Jesu. Musa hape w’a tokwahala ku ba ba ka ba babusiwa ba Mubuso wa Mulimu. Kacwalo, lu lukela ku lata musa ni ku ituta ku u bonisa.
22 Ki lifi linzila ze ñwi ze nde mo lu kona ku boniseza musa mwa bupilo bwa luna bwa ka zazi? Taba ye tatama i ka nyakisisa puzo yeo.
Mu Alaba Cwañi?
• Musa ki nto mañi?
• Ki kabakalañi lifasi ha li li sibaka se si situhu ni bubamba?
• Lu ziba cwañi kuli musa u ka ata mwa puso ya Mulimu?
• Ki kabalakañi ku bonisa musa ha ku li kwa butokwa ku ba ba lakaza ku pila mwa Mubuso wa Mulimu?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Maeluda ba Sikreste ba lika ka t’ata ku eza mutapi ka musa
[Siswaniso se si fa likepe 15]
Lilato le li musa la Jehova ha li na ku swabisa batanga ba hae mwa linako ze t’ata
[Maswaniso a fa likepe 16]
Jehova ka musa u lumelela lizazi ku benyeza batu kaufela ni pula ya hae ku ba nelela