Ku Bonisa Musa mwa Lifasi Le Li Na ni Ñole

“Mutu, se si mu latisa batu ki sishemo sa hae.”—LIPROVERBIA 19:22.

1. Ki kabakalañi ha ku kona ku ba t’ata ku bonisa musa?

KANA mu ikutwa ku ba ni musa? Haiba ku cwalo, ku pila mwa lifasi la cwale ku kona ku ba t’ata. Ki niti kuli mwa Bibele musa u balelwa kwa “muselo wa Moya,” kono ki kabakalañi ha ku li t’ata cwalo ku bonisa musa niheba mwa linaha ze twi ki za Sikreste? (Magalata 5:22) Sina ha ne lu boni mwa taba ye felile, kalabo kwa neku le liñwi i kona ku fumanwa ku za n’a ñozi muapositola Joani, kuli lifasi kamukana li mwa m’ata a mutu wa moya y’a si na musa, Satani Diabulosi. (1 Joani 5:19) Jesu Kreste n’a zibahalize Satani ku ba “mulena wa lifasi le.” (Joani 14:30) Kacwalo, lifasi le, li hanelela ku swana ni mubusi wa lona wa muipanguli, ili y’o moya wa hae u tezi lunya.—Maefese 2:2.

2. Ki matata afi a’ kona ku lu tatafaleza ku bonisa musa?

² Ba bañwi ha ba sa lu ezi ka musa, bupilo bwa luna bwa zieleha. Kutokwa musa k’o ku kona ku zwelela ku be lu yahile ni bona ba ba na ni lutimbo, batu be lu sa zibi ba ba si na silikani, niheba balikani kamba ba mwa lubasi bao ka linako ze ñwi ba kana ba ezize likezo z’e si ka nahanisiswa. Ku katazeha ko ku tahiswa ki ku pila ni batu ba ba na ni kashwau ni ba ba hanyaukelana ni ku shubulana hañata ku tahisanga maswabisa a matuna. Kutokwa musa kwa  ba bañwi k’o ku kona ku tahisa kuli ni luna lu ikutwe ku halifa, mi lu kana lwa hupula ku kutisa misuha ka ku sa bonisa musa ku mutu y’a si na musa. Seo si kana sa tisa ku sa iketa kwa moya kamba kwa mubili.—Maroma 12:17.

3. Ki matata afi a matuna e ba ipumana ku ona batu a’ ba biseza t’ata ku tabela ku ba ni musa?

³ Miinelo ya lifasi ye zieza ni yona i kana ya lu biseza t’ata ku bonisa musa. Ka mutala, batu kamukana ba ikutwanga ku zieleha kabakala ku utwa kuli batu ba fumba ku eza likezo ze tisa sabo ni businyi kwa naha kamba mane batu bao ha ba li eza. Ba ikutwanga ku ziezwa ki tibelelo ya kuli likwata za linaha ze shutana-shutana li ka itusisa lilwaniso ze hasanya tukokwani to tu tisa matuku a’ bulaya kamba za nyukiliya. Hape buñata-ñata bwa batu ba botanile. Ha ba na hande lico, malobalo, liapalo, ni likalafo. Ku bonisa musa ku ba t’ata muinelo ha u bonahala ku sa sepisa.—Muekelesia 7:7, NW.

4. Ki afi maikuto a’ sa swaneli e ba kana ba ba ni ona ba bañwi ha ba nahana ka za ku bonisa musa ku ba bañwi?

⁴ Mutu a kana a ikutwa ka bunolo kuli ku bonisa musa haki nto ya butokwa luli ni kuli ku kana kwa bonisa bufokoli. A kana a ikutwa ku fosezwa, sihulu haiba ba bañwi ba sa mu ezi hande. (Samu 73:2-9) Kono Bibele i lu fa ketelelo ye nde ha i li: “Kalabo ye bunolo i kuyula buhali; kono linzwi le li utwisa butuku li zusa buhali.” (Liproverbia 15:1) Bunolo, kamba buishuwo, ni musa ki tulemeno to tubeli twa muselo wa moya to tu swalisana hahulu ili to tu tusa mwa ku talimana ni matata ni miinelo ye zieza.

5. Ki mwa miinelo ifi ye miñwi ya mwa bupilo mo ku tokwahala musa?

⁵ Bakeñisa kuli ku bonisa muselo wa moya wa Mulimu ku butokwa hahulu ku luna Bakreste, lu tokwa ku nyakisisa mo lu kana lwa boniseza ka kañwi ka tulemeno t’o, ili musa. Kana kwa konahala ku bonisa musa mwa lifasi le li na ni ñole? Haiba ku cwalo, ki mwa miinelo mañi m’o lu kona ku fa bupaki bwa kuli ha lu lumelezi kukuezo ya Satani ku totobeza musa wa luna, sihulu mwa miinelo ye zieza? Ha lu nyakisiseñi ku bonisa musa mwa lubasi, kwa mubeleko, kwa sikolo, ku be lu yahile ni bona, mwa bukombwa bwa luna, ni kwa balumeli ba bañwi.

Musa mwa Lubasi

6. Ki kabakalañi musa mwa lubasi ha u li wa butokwa hahulu, mi u kona ku boniswa cwañi?

⁶ Kuli Jehova a lu fuyole ni ku lu etelela, muselo wa moya wa tokwahala mi u tokwa ku huliswa ka ku tala. (Maefese 4:32) Ha lu nyakisiseñi butokwa bwa kuli ba mwa lubasi ba bonisane musa. Ka mo ba pilisanela ka zazi, bo munna ni musali ba swanela ku bonisa moya wa musa ni wa ku babalelana mwahal’a bona ni kwa bana ba bona. (Maefese 5:28-33; 6:1, 2) Musa o cwalo u swanela ku boniswa ka nzila yeo ba mwa lubasi ba ambolisanela, ka mo bana ba kutekela bashemi ba bona ni ka mo bashemi  ba ezeza hande bana ba bona. Mu akufe ku babaza, mi mu liyehe ku nyaza.

7, 8. (a) Ki mukwa mañi o lu tokwa ku hana haiba lu bata ku bonisa musa tenyene mwa lubasi? (b) Ku ambolisana ko kunde ku ekeza cwañi kwa swalisano ye tiile mwa lubasi? (c) Mu kona ku bonisa cwañi musa mwa lubasi lwa mina?

⁷ Ku ba ni musa mwa lubasi lwa luna ku tokwa kuli lu latelele kelezo ya muapositola Paulusi, ye li: “Mu tobohe linto zeo kaufela, ili buhali ni ku nyema, ni lunya ni linyefulo; mi linzwi le li swabisa li si ke la zwa mwa milomo ya mina.” Zazi ni zazi ba mwa mabasi a Sikreste ba swanela ku ambolisana ka likute. Libaka? Kakuli ku ambolisana ko kunde ku tiisa ni ku kondolokisa mabasi. Ha ku ba ni ku sa lumelelana, mu kuyule buhali ka ku lika ku tatulula butata isi ku wina kañi. Ba mwa lubasi ba ba tabile ba ikataza ku hulisa musa ni ku iyakatwa ba bañwi.—Makolose 3:8, 12-14.

⁸ Musa u ama likezo mi u lu susueza ku bata ku ezeza ba bañwi ze nde. Kacwalo, lu bata ku ifana, ku iyakatwa ba bañwi, ni ku tusa ka nzila ye amuheleha ku ba bañwi ba mwa lubasi. Mañi ni mañi mwa lubasi u tokwa ku lika ka t’ata ku bonisa musa o ka tisa libizo le linde kwa lubasi, mi bote ba tokwa ku swalisana ku u bonisa. Ka ku eza cwalo, ba ka fuyolwa ki Mulimu, mi mwa puteho ni mwa silalanda ba ka kutekisa Mulimu ya musa, Jehova.—1 Pitrosi 2:12.

Musa kwa Mubeleko

9, 10. Mu taluse matata a mañwi a kana a zuha kwa mubeleko, mi mu taluse mw’a kona ku tatululelwa ka musa.

⁹ Ku Mukreste, ze ezahala ka zazi kwa mubeleko li kana za mu tatafaleza ku bonisa musa kwa babeleki ba bañwi. Bakeñisa kangisano mwahal’a babeleki, mutu a kana a sinyeza yo muñwi mubeleko ka ku eza likezo za mano a maswe kamba za ku mu munjula, ili ku mu sinya cwalo libizo ku mubelekisi. (Muekelesia 4:4) Ku t’ata ku bonisa musa ka linako ze cwalo. Nihakulicwalo, ka ku hupula kuli ku eza ka musa hañata ki nto ye nde, mutanga wa Jehova u swanela ku lika ka mo ku konahalela kaufela kuli a utwane ni mutu ya t’ata ku utwana ni yena. Ku bonisa moya wa pabalelo ku kana kwa tusa ku peta seo. Mwendi mwa kona ku bonisa mufelañeke haiba mubeleki yo w’a kula kamba haiba yo muñwi mwa lubasi lwa hae ki mukuli. Niheba ku buza fela za zuho ya hae ku kana kwa mu utwisa hande. Bakreste ba lukela ku bata ku hulisa swalisano ni kozo ka mo ba konela kaufela. Fokuñwi linzwi le li musa le li bonisa pabalelo ni mufelañeke li kana la tusa mwa muinelo wo.

¹⁰ Ka linako ze ñwi, mubelekisi a kana a hapeleza babeleki ku eza mw’a nahanela mi a kana a bata mañi ni mañi ku swalisana mwa tukiso kamba mukiti o muñwi o ama naha ya habo mutu ili nto ye lwanisana ni Mañolo. Haiba lizwalo la Mukreste ha li mu lumelezi ku swalisana mwateñi, ku kana kwa zuha  lifapahano. Ka nako yeo mwendi ha ku na ku ba hande ku tolongosha bumaswe bwa ku latelela z’a tokwa mubelekisi. Kakuli mane, ku ba ba siyo mwa tumelo ya Mukreste y’o, tukiso yeo i kana ya bonahala ku ba ye nde. (1 Pitrosi 2:21-23) Mwendi ka musa ne mu ka talusa libaka mina ka butu ha mu sa swalisani mwa tukiso yeo. Mu si kutisezi manzwi a maswe ka manzwi a maswe. Ku lukile Mukreste ku latelela kelezo ye nde ye kwa Maroma 12:18, ye li: “Ha ku konahala, mi haili ka mina, mu pilisane mwa kozo ni batu kaufela.”

Musa kwa Sikolo

11. Ki matata afi e ba ipumananga ku ona banana mwa ku bonisa musa ku ba ba kena ni bona sikolo?

¹¹ Ku kona ku ba t’ata luli kuli banana ba bonise musa kwa baituti ba bañwi. Banana hañata ba nyolelwanga ku amuhelwa ki ba ba kena ni bona mwa sitopa. Bashimani ba bañwi ba ezanga ka sinundwe hahulu kuli ba komokiwe ki baituti ba bañwi, mane ba fitanga ni fa ku tolisa ba bañwi kwa sikolo. (Mateu 20:25) Banana ba bañwi ba lata ku iponahalisa kuli ba na ni zibo hahulu mwa lituto za kwa sikolo, mwa lipapali, kamba mwa lika ze ñwi. Mwa ku kanyiseza bucaziba bwa bona, hañata ha ba ezangi ka musa ba ba kena ni bona mwa sitopa kamba baituti ba bañwi, ili ku nahana ka mafosisa kuli ku eza cwalo ku ba bisa ba batuna. Mwanana wa Mukreste u na ni ku tokomela kuli h’a likanyisi batu bao. (Mateu 20:26, 27) Muapositola Paulusi n’a bulezi kuli “lilato li na ni pilu-telele, li na ni musa” ni kuli “ha li ikankabeki; ha li ikuhumusi.” Kacwalo, Mukreste u tamehile ku kumalela kelezo ya mwa Mañolo h’a nze a sebelisana ni b’a kena ni bona sikolo isi ku latelela mutala o maswe wa ba ba sa ezi ka musa.—1 Makorinte 13:4.

12. (a) Ki kabakalañi ha ku kana kwa bela t’ata banana ku ba ni musa kwa baluti ba bona? (b) Ki mañi y’o banana ba kona ku kupa tuso miinelo ha i ba tatafaleza ku ba ni musa?

¹² Banana hape ba swanela ku eza baluti ba bona ka musa. Baituti ba bañata ba tabelanga ku filikanya baluti ba bona. Ba nahana kuli ba shapukile ha ba sa kuteki baluti ba bona ka ku eza likezo ze loba milao ya sikolo. Ba kana ba bemba ba bañwi kuli ba swalisane ni bona. Mukreste wa mwanana h’a hana ku swalisana ni bona, ba kana ba mu nenauna kamba ku mu tompolola. Ku ipumana mwa miinelo ye cwalo mwa silimo sa ku kena sikolo ku kana kwa lika buitamo bwa Mukreste bwa ku bonisa musa. Kono mu hupule kuli, ku butokwa hahulu ku  ba mutanga wa Jehova ya sepahala. Mu kolwe kuli u ka mi tusa ka moya wa hae mwa linako ze t’ata zeo mwa bupilo.—Samu 37:28.

Musa ku Be Mu Yahile ni Bona

13-15. Ki lika mañi ze kona ku tibela mutu ku bonisa musa ku b’a yahile ni bona, mi zeo li kona ku tatululwa cwañi?

¹³ Ibe kuli mu pila mwa ndu, mwa muzuzu, kamba ko kuñwi, mwa kona ku nahana linzila za ku bonisa ka zona musa ku be mu yahile ni bona ni ku bonisa kuli mw’a iyakatwa buiketo bwa bona. Hape, haki kamita ku li bunolo ku eza cwalo.

¹⁴ Ku cwañi haiba be mu yahile ni bona ba mi ketulula kabakala mushobo, naha, kamba bulapeli bwa mina? Ku cwañi haiba ka linako ze ñwi ba na ni kashwau kamba ha ba mi isezi ngana? Ka ku ba mutanga wa Jehova, ku ka tusa ku bonisa musa ka mo ku konahalela kaufela. Mu ka zwa mubano ka ku ba mutu ya katulusa, ili nto ye tahisa tumbo ku Jehova—yena y’a fa mutala wa musa. Ha mu koni ku ziba kuli muta o muñwi be mu yahile ni bona bao mwendi ba ka cinca moya wa bona kabakala musa wa mina. Mwendi mane ba ka ba balumbeki ba Jehova.—1 Pitrosi 2:12.

¹⁵ Musa u kana wa boniswa cwañi? Mo kuñwi ki ka ku ba ni muzamao o munde mwa lubasi bote ha ba nze ba bonisa muselo wa moya. Be mu yahile ni bona ba kana ba bona seo. Fokuñwi, mu kana mwa tusa be mu yahile ni bona. Mu hupule kuli musa ki ku eza lika ze bonisa ku tabela buiketo bwa ba bañwi.—1 Pitrosi 3:8-12.

Musa mwa Bukombwa bwa Luna

16, 17. (a) Ki kabakalañi musa ha u li wa butokwa mwa bukombwa bo lu ezeza nyangela? (b) Musa u kona ku boniswa cwañi mwa mikutalezo ye shutana-shutana ya bukombwa bwa mwa simu?

¹⁶ Musa u swanela ku boniswa hahulu mwa bukombwa bwa luna bwa Sikreste ha lu nze lu lika ka t’ata ku fita kwa batu fa mandu a bona,  kwa lipisinisi za bona, ni kwa libaka za nyangela. Lu swanela ku hupula kuli lu yemela Jehova, y’a musa kamita.—Exoda 34:6.

¹⁷ Ki lifi ze amiwa mwa ku ikataza kwa mina ku bonisa musa mwa bukombwa? Ka mutala, ha mu nze mu eza bupaki bwa mwa likululu, mwa kona ku bonisa musa ka ku kusufaza ze mu bulela ni ku beya batu mwa munahano ha mu nze mu ba atumela. Kwa matuko a mukwakwa ku filikanga hahulu batu ba ba zamaya, kacwalo mu tokomele kuli ha mu tibeli batu kwa ku fita. Hape, ha mu kutaza mwa libaka za lipisinisi, mu bonise musa ka ku kusufaza ze mu bulela, ka ku hupula kuli balekisi ba na ni ku tusa baleki.

18. Temuho i peta musebezi mañi mwa ku bonisa musa mwa bukombwa bwa luna?

¹⁸ Mwa bukombwa bwa fa ndu ni ndu, mu itusise maseme. Mu si ini nako ye telele ha mu amuhezwi, sihulu haiba muinelo ha u yo hande—mwendi kw’a bata, ku nela pula kamba ku na ni liñungwa. Kana mwa kona ku lemuha haiba mutu s’a fela pilu kamba mane ku halifiswa ki ku ba teñi kwa mina? Mwendi mwa naha ya mina, Lipaki za Jehova ba kutazanga fa sibaka seo hañata-ñata. Haiba ku cwalo, mu bonise kutwisiso ye tuna, ka ku ba ni musa kamita ni ku ba ya silikani. (Liproverbia 17:14) Mu like ku ba ni kutwisiso muñ’a ndu h’a si ka teeleza zazi leo. Mu hupule kuli mwendi yo muñwi wa mizwale kamba likaizeli za mina za Sikreste u ka to kutaza fa ndu ye swana kwapili. Haiba mu fumana mutu y’a na ni kashwau, mu like ka t’ata ku bonisa musa. Mu si kangauki kamba ku hoha mañonde, kono mu bulele ka ku wa pilu. Mukreste y’a na ni musa h’a bati ku shemaeta muñ’a ndu kuli ba kale likañi. (Mateu 10:11-14) Mwendi zazi le liñwi mutu y’o u ka teeleza kwa taba ye nde.

Musa kwa Mikopano ya Puteho

19, 20. Ki kabakalañi musa ha u tokwahala mwa puteho, mi u kona ku boniswa cwañi?

¹⁹ Hape ku butokwa ku bonisa musa kwa balumeli ba bañwi. (Maheberu 13:1) Bakeñisa kuli lu mwa kopano ya mizwale ba mwa lifasi kamukana, musa u butokwa mwa ku sebelisana ni ba bañwi.

²⁰ Haiba puteho i kopanezi Ndu ya Mubuso ni puteho i liñwi, ze peli, kamba ku fitelela, ku butokwa ku ezana ka musa ni ba mwa liputeho ze ñwi, ili ku ba eza ka likute. Kangisano i sinya swalisano ha ku alakanywa za nako ya mikopano ni lika ze cwale ka ku kenisa ni ku lukisa. Mu be ni musa mi mu beye ba bañwi mwa munahano niha ku kana kwa ba ni mibonelo ye shutana. Kacwalo musa u ka ekezeha, mi Jehova u ka fuyola ku tabela kwa mina buiketo bwa ba bañwi.

Mu Zwelepili ku Bonisa Musa

21, 22. Ka ku ya ka Makolose 3:12, lu swanela ku itama ku ezañi?

²¹ Musa ki kalemeno ka ka sebeza mwa miinelo kaufela. U ama lika kaufela za mwa bupilo bwa luna. Kacwalo lu swanela ku u kopanya kwa butu bwa luna bwa Sikreste. Ku bonisa ba bañwi musa ku lukela ku ba mukwa.

²² Haike kaufela luna lu be ni musa ku ba bañwi zazi ni zazi mi ka butu lu sebelise manzwi a muapositola Paulusi, a li: “Ha mu li ba ba ketilwe ki Mulimu, ba ba kenile, ba ba latwa, mu apale maikuto a na ni makeke, ni musa, ni buikokobezo, ni bunolo, ni pilu-telele.”—Makolose 3:12.

Kana Mwa Hupula?

• Kiñi se si biseza Mukreste t’ata ku bonisa musa?

• Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa kuli mutu a bonise musa mwa lubasi lwa hae?

• Ki lifi ze ñwi ze tatafaza ku bonisa musa kwa sikolo, kwa mubeleko, ni ku be lu yahile ni bona?

• Mu taluse mo Bakreste ba kona ku boniseza musa mwa bukombwa bo ba ezeza nyangela.

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Musa o boniswa ki bote mwa lubasi u hulisa buñwi ni swalisano

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Mwa kona ku bonisa musa haiba ye mu beleka ni yena kamba wa mwa lubasi lwa hae wa kula

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Jehova u tusa ba ba bonisa musa ka busepahali ku si na taba ni ku sheununwa

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Ku tusa be mu yahile ni bona ba ba mwa butokwi ki kezo ye bonisa musa