Rebeka​—Musali wa Miswalo Ya Saba Mulimu

MU NGE kuli mu ketela mwan’a mina musali wa ku nyala. Ne mu ka keta mutu ya cwañi? N’a ka tokwa ku ba ni tulemeno to tu cwañi? Kana ne mu ka bata mutu ya buheha, ya na ni zibo, ya sishemo, ni ya tiile kwa misebezi? Kamba pili ne mu ka talima fa lika ze ñwi li sili?

Abrahama na li mwa singanyenganye seo. Jehova na sepisize kuli limbuyoti ne li ka taha kwa baikulu ba hae ka mwan’a hae Isaka. Fo lu kalela taba ye, Abrahama s’a supezi, kono mwan’a hae u sa li likwasha. (Genese 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24:1) Bakeñisa kuli Isaka u ka ikola limbuyoti hamoho ni musali y’a ka nyala ni bana be ba ka pepa kaufela, Abrahama u lukisa za ku fumanela Isaka musali ya mu swanela. Sihulu, musali yo u lukela ku ba mutang’a Jehova. Bakeñisa kuli mwa Kanana mw’a pila Abrahama ha ku na musali ya cwalo, u na ni ku mu batela ku sili. Mutu ya ketiwa kwa nalulelule ki Rebeka. U fumanwa cwañi? Kana ki musali ya iyakatwa lika za kwa moya? Lu kona ku itutañi mwa ku nyakisisa mutala wa hae?

Ku Batisisa Musali Ya Swanela

Abrahama u luma mutang’a hae yo muhulu ka ku fitisisa, mwendi Eliezere, kwa Mesopotamia ye kwahule ku yo ketela Isaka musali wa ku nyala ya zwa mwa lusika lwa Abrahama, ili kwa balapeli ba bañwi ba Jehova. Taba yeo ki ya butokwa hahulu kuli mane Eliezere wa konkiswa kuli h’a na ku ketela Isaka musali  wa Mukanana. Koñomeko ya Abrahama fa taba yeo ya swanela.—Genese 24:2-10.

Eliezere ha sa ile kwa munzi wahabo Abrahama, u tisa likamele za hae ze lishumi kwa lisima. Mu nahane se si ezahala! Ki manzibwana, mi Eliezere u lapela kuli: “Bona, ni yemi fapil’a lisima la mezi; bana ba basizana ba batu ba mwa munzi, ha ba ka zwela kwande ku t’o ka mezi, u lumele kuli, kalibe ye ni ka li ku yena: A ku ni sikamiseze nkwana ya hao, ni nwe mezi; mi a li: Nwa, mi ni ka nwisa ni likamele za hao; i be yena y’o mu ketezi Isaka mutanga wa hao.”—Genese 24:11-14.

Basali kaufela ba mwa silalanda seo ne ba ziba kuli, kamele ye shwile linyolwa i kona ku nwa mezi a mañata (a’ kwana 100 Litres). Kacwalo musali ya na ifana ku nwisa likamele ze lishumi mezi n’a na ni ku itukiseza musebezi o mutuna. Ha na nwisa cwalo likamele ba bañwi inze ba talimezi kono ba sa mu tusi ne ku ka bonahalisa hande luli kuli u tiile, u na ni pilutelele, buikokobezo, ni pilu ye sishemo kwa batu ni lifolofolo.

Ku ezahalañi? “A si ka feza ku bulela, a bona Rebeka ya pepilwe ki Betuele, mwan’a Milika musali wa Nakori munyan’a Abrahama, a zwa a lwezi nkwana ya hae fa liheta la hae. Ne li kalibe yo munde hahulu ka sibupeho, n’a sa li musizana ya si ka zibwa ki munna; a shetumukela kwa lisima, a taza nkwana ya hae, mi a zwa kwateñi. Mutanga a kitima, a mu katanyeza, a li: A ku ni lumelele ku ni nwisa mezinyana mwa nkwana ya hao. A li: Nwa, [muñ’a] ka. A pakisa a sikeka nkwana ya hae ka lizoho la hae, a mu nwisa.”—Genese 24:15-18.

Kana Rebeka W’a Swanela?

Rebeka ki muikulu wa Abrahama, mi kwand’a ku buheha fela, u na ni mikwa ye minde. H’a swabeli ku ambola ni muenyi, kono hape h’a bi ni sitwaelelo se si fitelezi. Eliezere ha  kupa mezi a ku nwa Rebeka wa lumela. Kona ze ne libelelwa zeo, kakuli kona mo ne ba ezezanga batu kaufela. Tatubo ya bubeli bo?

Rebeka u li: “Nwa, [muñ’a] ka.” Kono na si ka feleza f’o. Rebeka u zwelapili ku bulela kuli: “Ni ka kelelela ni likamele za hao, ni zona inge li nwe li kolwe.” U eza ni ze ne si ka libelelwa kaufela. Ka putako “a pakisa a sululela nkwana ya hae mwa sikungu, a kutela inz’a kitimela kwa lisima ku y’o ka, a kelelela likamele za hae kaufela.” W’a cibilika luli. Bibele i bulela kuli “munna yo n’a nz’a mu buha a ikuzelize.”—Genese 24:19-21.

Eliezere ha sa zibile kuli kalibe yo ki wahabo Abrahama, u teya toho fafasi ku itumela ku Jehova. Eliezere u buza malobalo haiba a kona ku fumaneha mwa ndu ya bondat’ahe ilikuli yena ni b’a zamaya ni bona ba lobale mwateñi. Rebeka wa lumela mi u matela kwa ndu ku yo zibisa kuli ku tile baenyi.—Genese 24:22-28.

Ha se ba utwile z’a zamaezi Eliezere, Labani kaizel’a Rebeka, ni bondat’ahe, bo Betuele, ba lemuha kuli Mulimu u etelela lika. Kaniti, Rebeka u ketezwi Isaka. Ba li: “U ye ni yena, a be musali wa mwan’a [muñ’a] hao, sina mw’a bulelezi [Muñ’a] Bupilo.” Rebeka u ikutwa cwañi? H’a buziwa haiba wa funduka onafo fela, u alaba ka linzwi li li liñwi la Siheberu, le li talusa kuli: “Na ya.” Ha si ka hapelezwa ku ya kwa ku nyalwa. Abrahama na bulezi ka ku utwahala kuli Eliezere u lukuluhile mwa buitamo bwa hae “haiba musali a sa lumeli” ku funduka. Kono Rebeka ni yena u bona kuli taba yeo i etelelwa ki Mulimu. Kacwalo ka ku sa zina-zina, u siya lubasi lwa hae ku yo nyalwa ki munna y’a si ka bona kale.  Keto yeo ya ka bundume ki mutala o munde hahulu wa tumelo. Luli ki yena musali ya swanela!—Genese 24:29-59.

Ha katana Isaka, Rebeka wa ikwahela kwa pata ili ku bonisa ku ipeya kwatasi. Isaka wa mu nga kuli i be musal’a hae, mi wa mu lata, ku si na ku kakanya bakeñisa tulemeno twa hae to tunde hahulu.—Genese 24:62-67.

Bana Ba Mambile

Rebeka h’a na mwana ka lilimo ze bat’o ba 19. Kwa nalulelule, u itwala mambile, kono mulwalo wo u t’ata, kakuli banana ba wiliya-wiliya mwa mba ya hae, kuli mane Rebeka u lilela Mulimu. Lwa kona ku eza nto ye swana ha lu ziyelehile mwa bupilo. Jehova u utwa Rebeka mi wa mu tiisa. U ka ba mahe macaba a mabeli, mi “yo muhulu u ka sebeleza yo munyinyani.”—Genese 25:20-26.

Manzwi ao mwendi haki ona fela a n’a tahisize kuli Rebeka a late hahulu mwan’a hae yo munyinyani, Jakobo. Bashimani b’a shutana. Jakobo ki “mutu ya si na mukwa,” kono Isau h’a na taba ni lika za kwa moya kuli mane ka sico si li siñwi, u lekisa buhulu bwa hae ku Jakobo, yona tukelo ya hae ya ku yola lisepiso za Mulimu. Linyalo la Isau kwa basali ba Mahiti ba babeli li bonisa ku keshebisa—kamba kashwau—kwa lika za kwa moya, ili ku tunka hahulu bashemi ba hae kwa pilu.—Genese 25:27-34; 26:34, 35.

Ku Fumanela Jakobo Limbuyoti

Bibele ha i buleli haiba Isaka w’a ziba kuli Isau u lukela ku sebeleza Jakobo. Ka mo ku inezi kaufela, Rebeka ni Jakobo ba ziba kuli limbuyoti ki za hae. Rebeka u eza lika kapili ha sa utwile kuli Isaka u bata ku fuyaula Isau ha ka iseza bondat’ahe nama ya zumile. Manyamenyame ni cisehelo za n’a na ni zona Rebeka kwa bwanana ha li si ka mu sinuha. U laela Jakobo ku tisa lipulinyana ze peli. U ka apehela munn’a hae nama ya lata hahulu. Kacwalo Jakobo u na ni ku ikeza sina Isau kuli a fuyaulwe. Jakobo wa hana. Bondat’ahe ba ka ziba buikeziso bo mi ba ka mu kuta! Rebeka w’a tundamena. U li: “Sikuto sa hao si te ku na mwan’a ka.” Cwale u apeha nama, ni ku ezisa Jakobo kuli a swane sina Isau, mi wa mu luma ku munn’a hae.—Genese 27:1-17.

Libaka la na ezelize cwalo Rebeka ha li si ka ñolwa. Ba bañata ba nyaza za na ezize, kono Bibele ha i mu nyazi, nihaiba Isaka ha sa lemuhile kuli Jakobo u fuyauzwi h’a mu nyazi. Kono, Isaka w’a ekeza kwa mbuyoti. (Genese 27:29; 28:3, 4) Rebeka w’a ziba za na bulezi cimo Jehova ka za bana ba hae. Kacwalo u nga muhato wa kuli Jakobo a fumane limbuyoti ze mu lukela. Seo si lumelelana hande ni tato ya Jehova.—Maroma 9:6-13.

Jakobo U Lumelwa kwa Karani

Rebeka cwale u tibela mulelo wa Isau ka ku susueza Jakobo kuli a balehe ku fitela buhali bwa muhulwan’a hae bu fela. U kupa kuli Isaka a lumeleze mulelo wa hae kono ka sishemo u tokolomoha ku bulela za bunyemi bwa Isau. Kono, ka butali u kupa munn’a hae ka ku mu bilaelela kuli Jakobo a si ke a nyala Mukanana. Yona taba yeo fela ki yona ye susueza Isaka ku laela Jakobo ku tokolomoha linyalo le li cwalo ni ku mu lumela kwa lubasi lwa Rebeka ku yo nyala musali ya saba Mulimu. Ha ku na fo ku bonisa kuli Rebeka w’a bonana hape ni Jakobo, kono kezo ya hae i tisa limbuyoti ze tuna kwa sicaba se si kwapili sa Isilaele.—Genese 27:43–28:2.

Ze lu ziba ka za Rebeka li lu susueza ku mu tabela. Na buheha, kono bunde bwa hae luli ne bu li mwa ku sebeleza Mulimu. Kona za na batile Abrahama ku mukwenyan’a hae. Tulemeno twa hae to tuñwi mwendi ne tu fitelela ni twa na nahana kaufela Abrahama. Tumelo ni bundume bwa hae mwa ku latelela tamaiso ya Mulimu ni cisehelo ya hae, buishuwo, ni kamuhelo ki tulemeno to ba swanela ku likanyisa basali kaufela ba Sikreste. T’o kona tulemeno tw’a bata Jehova yena ka sibili kwa basali ba ba li mutala luli.