Abrahama ni Sara—Mwa Kona ku Likanyisa Tumelo ya Bona!

U BIZWA “ndat’ahe ba ba lumela kaufela.” (Maroma 4:11) Musal’a hae ya lateha ni yena n’a na ni kalemeno kao. (Maheberu 11:11) Batu bao ne li munna-muhulu Abrahama ni musal’a hae Sara, ili be ne ba saba Mulimu. Ki kabakalañi ha ne ba bile ni tumelo ye tuna cwalo? Ki ifi ye miñwi ya miliko ye ne ba tiyezi? Mi likande la bona li butokwa cwañi ku luna?

Abrahama n’a bonisize tumelo Mulimu ha n’a mu laezi ku zwa mwa naha ya habo. Jehova n’a ize: “U zwe mwa naha ya henu ni mwa mushobo wa henu ni mwa ndu ya ndat’aho, u ye mwa naha ye ni ka ku supeza.” (Genese 12:1) Munna-muhulu ya na ni tumelo y’o a ipeya ku utwa, kakuli lu bulelelwa kuli: “Ka tumelo, Abrahama nako y’a bizwa, a utwa; mi a funduka ku ya kwa naha y’a n’a ka fiwa ka sanda; a funduka a sa zibi ko a ya kuli ki kakai.” (Maheberu 11:8) Mu nahane ze n’e ka amiwa mwa ku eza cwalo.

Abrahama n’a pila mwa Ure, ili sibaka se si kwa mboela wa Iraq kacenu. Ure ne li sibaka se si fumile sa Mesopotamia mo ne ku ezezwa litekisano ni linaha za Siko sa Peresia mi mwendi ni za mwa Musindi wa Indus. Mueteleli wa lipatisiso za ku lafa mwa Ure, Sir Leonard Woolley, u talusa kuli mwa nako ya Abrahama buñata bwa mandu n’a yahiwa ka masitina, ni mamota a’ lililwe ni ku pentiwa busweu. Ka mutala, ndu ya muyahi yo muñwi ya n’a li mufumi ne i na ni mandu a mabeli a’ shangatami ni lapa le li yalilwe hande ka macwe. Mwa ndu ya fafasi ne ku pila batanga ni baeñi. Mwa matuko a lapa ne ku potolosizwe kalani, ili ye isa kwa mizuzu ye itusiswa ki ba mwa lubasi. Woolley u li, ka ku ba ni mizuzu ye 10 ku isa ku ye 20, miyaho ye cwalo n’e li “ye mitunanyana mi n’e konisa mutu ku pila hande, ku ba mwa mbombolelwa mi, ka ku ya ka mupilelo wa kwa Bucabela, n’e konisa mutu ku ca kobe ka muutwa.” Miyaho yeo “sihulu ne li ya batu ba ba zwezipili mi ki yona ye n’e tokwahala mwa litolopo ze zwezipili hahulu.” Haiba bo Abrahama ni Sara ne ba siile ndu ye cwalo ni ku libelela ku yo pila mwa litende, ne ba ezize buitomboli bo butuna kuli ba utwe Jehova.

Abrahama h’a tuta pili a isa lubasi lwa hae kwa Karani, yeo cwale i li kwa mutulo wa Syria, mi ku tuha f’o ba yo kena mwa Kanana. Wo n’e li musipili o n’o kona ku kwana likilomita ze 1,600—ili musipili o mutelele hahulu ku mutu ni musal’a hae ba basupali!  Ha ba siya Karani, Abrahama n’a li wa lilimo ze 75 mi Sara n’a li wa lilimo ze 65.—Genese 12:4.

Mwendi Sara n’a ikutwile cwañi Abrahama ha n’a mu bulelezi kuli ne ba ka zwa mwa Ure? Ku siya ndu mo ku na ni mbombolelwa, ku ya kwa naha ye sa zibahali ili ye kona ku ba ye sabisa, ni ku yo pila bupilo bwa bubotana li lukela ku ba ze n’e mu bilaelize. Nihakulicwalo, Sara n’a na ni buipeyo, ili k’u nga Abrahama ku ba “mulen’a hae.” (1 Pitrosi 3:5, 6) Licaziba ba bañwi ba li yeo ne li poniso ya Sara ya “moya wa likute wa n’a bonisanga kamita ku yena,” ili nto ye bonisa kuli “ne li mukwa luli o n’o tomile mwa munahano ni maikuto a hae.” Kono kwand’a zeo, Sara sihulu n’a sepile Jehova. Buipeyo bwa hae ni tumelo li fa mutala o munde kwa basali ba Sikreste.

Ki niti, ha lu bulelelwi ku siya mandu a luna kuli lu utwe Mulimu, nihaike ba bañwi ku ba ba neela nako ye ñata kwa ku shaela evangeli ba siile linaha za habo bona kuli ba yo kutaza taba ye nde mwa naha i sili. Ku si na taba ni ko lu sebeleza Mulimu, haiba lu nga za kwa moya ku ba za butokwa hahulu mwa bupilo, u ka lu bonela ze lu tokwa.—Mateu 6:25-33.

Bo Abrahama ni Sara ne ba si ka inyaza ka katulo ye ne ba ezize. Muapositola Paulusi u li: “Kabe ne ba hupuzi [naha] ye ba zwile ku yona, kabe ne ba fumani sibaka sa ku kutela mwateñi.” Kono ne ba si ka kuta. Ka ku sepa kuli Jehova “ki Yena ya fa ba ba mu bata mupuzo,” ne ba bonisize tumelo mwa lisepiso za hae. Ni luna lu lukela ku eza cwalo haiba lu bata ku zwelapili ku fa Jehova sebelezo ya ka pilu kaufela.—Maheberu 11:6, 15, 16.

Maluwo a kwa Moya ni kwa Mubili

Abrahama ha s’a keni mwa Kanana, Mulimu a mu bulelela kuli: “Naha ye, ni ka i fa baikulu  ba hao.” Abrahama kabakaleo a yahela Jehova aletare ni ku biza fa “Libizo la [Muñ’a] Bupilo.” (Genese 12:7, 8) Jehova n’a fumisize Abrahama, mi be ne ba li mwa mafulo a hae ne li ba bañata. Bakeñisa kuli muta o muñwi n’a bile ni banna ba ba lutilwe b’a 318, ili batanga ba ba pepezwi mwa lapa la hae, se ku akalelizwe kuli “sikwata sa hae mutumbi si lukela ku ba se ne si fitelela 1000.” Ha lu zibi kuli ne li kabakalañi batu ha ne ba m’u nga ku ba “nabi ya Mulimu.”—Genese 13:2; 14:14; 23:6.

Abrahama n’a etelela ku za bulapeli, ili ku luta ba ndu ya hae “kuli ba mamele nzila ya [Muñ’a] Bupilo, ba eze niti, ba ye ka likatulo.” (Genese 18:19) Litoho za mabasi a Sikreste a miteñi ye ba kona ku fumana susuezo kwa mutala wa Abrahama ka ku ba mutu ya n’a kondisize mwa ku luta ba ndu ya hae ku itinga ku Jehova ni ku eza ka ku luka. Ku swanezi mutang’a Sara wa Muegepita, yena Hagare, ni mutanga yo muhulu ka ku fitisisa wa Abrahama, ni Isaka mwan’a Abrahama, ha ne ba lapelanga ku Jehova.—Genese 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.

Abrahama N’a Lata Kozo

Ze n’e ezahezi mwa bupilo bwa Abrahama li bonisa kuli Abrahama n’a na ni butu bwa Mulimu. Ku fita kuli a lumelele komano ku zwelapili mwahal’a balisana ba hae ni balisana ba Lota mwan’a muhabo, Abrahama n’a akalelize kuli ba kauhanye mafulo a bona mi a mema mutangana Lota ku iketela naha ya n’a lata. Abrahama n’a lata kozo.—Genese 13:5-13.

Muta lu ka tokwa ku eza keto mwahal’a ku yema fa litukelo za luna ni ku eza litumelelano kuli lu pile ka kozo, lu kana lwa lemuha kuli Jehova n’a si ka tuhelela Abrahama ku nyanda kabakala sishemo sa n’a bonisize Lota. Ka ku shutana, Mulimu ku tuha f’o a sepisa Abrahama ni peu ya hae naha kaufela ya n’a kona ku bona Abrahama mwa maneku kaufela. (Genese 13:14-17) Jesu n’a ize: “Mbuyoti ki ya ba ba batiseza batu kozo, kakuli ba ka bizwa bana ba Mulimu.”—Mateu 5:9.

Ki Mañi Ya N’a Ka Ba Mucasanda wa Abrahama?

Ku si na taba ni lisepiso za peu, Sara n’a sa li mbelwa. Abrahama n’a fitisize taba yeo ku Mulimu. Kana mutang’a hae Eliezere ki yena ya n’a ka yola za n’a luwile kaufela? Kutokwa, kakuli Jehova n’a ize: “Yo h’a na ku ca sanda sa hao; kono ya ka pepiwa ki wena, ki yena ya ka ca sanda sa hao.”—Genese 15:1-4.

Niteñi, ne ku si na mwana, mi Sara wa lilimo ze 75 n’a se a felezwi ki sepo ya ku ba fa mezi a manca. Kacwalo, a li ku Abrahama: “[Muñ’a] Bupilo u ni timile ku pepa; u kene ku mutanga wa ka, mwendi ni ka fiwa bana ka yena.” Mi Abrahama a nga Hagare ku ba siendi sa hae, a ina ni yena, mi a itwala. Hagare a sa lemuha fela kuli u itwezi, a kalisa ku talima mufumahali wa hae ka ku mu shwaula. Sara a bilaelela hahulu Abrahama mi a nyandisa Hagare, kuli mane mutanga yo a baleha.—Genese 16:1-6.

Bo Abrahama ni Sara ne ba ezize cwalo ka pilu ye nde, ka k’u nga muhato o n’o lumelelana ni miezezo ya mwa miteñi ya bona. Nihakulicwalo, Jehova n’a si ka lela ku tahisa peu ya Abrahama ka Hagare. Sizo sa luna si kana sa toma kuli likezo ze ñwi li lukile mwa miinelo ye miñwi, kono seo ha si talusi kuli ni Jehova wa lumela. Yena a kana a’ ngela mu sili-sili muinelo wa luna. Kacwalo, lu tokwa ku bata ketelelo ya Mulimu, ni ku lapela kuli a lu bonise mo lu swanela ku ezeza.—Samu 25:4, 5; 143:8, 10.

Ha Ku Na S’a Ka Palelwa Jehova

Nako ha i nze i ya, Hagare a pepela Abrahama mwana wa libizo la Ishimaele. Niteñi, nesi yena Peu ye n’e sepisizwe. Sara ka sibili n’a ka pepa mucasanda y’o, ku si na taba ni kuli n’a supezi.—Genese 17:15, 16.

 Mulimu ha n’a bulezi fo kusweu kuli Sara n’a ka pepela munn’a hae mwana, “Abrahama a wela ka mañwele mi a teya toho fafasi, a seha mwa pilu mi a ipulelisa, a li: Kana munna wa myaha ye mwanda a ka bona mwana? mi Sara wa myaha ye 90 a ka pepa?” (Genese 17:17) Lingeloi ha ne li kutezi taba ye swana yeo Sara inz’a ikutwela, ni yena a “seha mwa pilu.” Kono ‘ha ku na se si pala’ ku Jehova. Lwa kona ku ba ni tumelo kuli w’a kona ku eza z’a lata kaufela.—Genese 18:12-14.

“Ka tumelo, . . . Sara [n’a] filwe mata a ku ba fa mezi a manca, mane a pepa ha n’a s’a supezi; kakuli n’a lumela kuli, Ya mu sepisize ki Ya sepahala.” (Maheberu 11:11) Nako ha i nze i ya, Sara a pepa Isaka, ili y’o libizo la hae li talusa “Liseho.”

Sepo Ye Tezi mwa Lisepiso za Mulimu

Jehova n’a zibahalize Isaka ku ba yena mucasanda ya n’a libelezwi ka nako ye telele. (Genese 21:12) Kacwalo Abrahama u lukela ku ba ya n’a kakamalile Mulimu ha n’a mu kupile kuli a fane mwan’a hae sina sitabelo. Niteñi, Abrahama n’a na ni mabaka a’ utwahala a ku sepa Mulimu ka ku tala. Esi Jehova n’a kona ku zusa Isaka kwa bafu? (Maheberu 11:17-19) Esi Mulimu n’a bonisize m’ata a hae ka ku kutisa ka makazo m’ata a ku pepa a Abrahama ni Sara ilikuli ba pepe Isaka? Ka ku kolwa kuli Jehova w’a kona ku peta lisepiso za Hae, Abrahama n’a lata ku ipeya ku utwa. Ki niti, n’a hanisizwe ku bulaya luli mwan’a hae. (Genese 22:1-14) Niteñi, za n’a petile Abrahama mwa taba yeo li lu tusa ku bona mo ne ku kana ku bezi t’ata kuli Jehova Mulimu a fane “Mwan’a hae wa libanda, kuli mutu ufi kamba ufi ya lumela ku yena a si ke a shwa, kono a be ni bupilo bo bu sa feli.”—Joani 3:16; Mateu 20:28.

Kabakala tumelo ku Mulimu, Abrahama n’a ziba kuli mucasanda wa lisepiso za Jehova n’a si ke a nyala mulapeli wa buhata wa mwa naha ya Kanana. Mushemi y’a saba Mulimu n’a ka lumelela cwañi mwan’a hae kuli a nyale mutu ufi kamba ufi ya sa sebelezi Jehova? Kacwalo, Abrahama n’a batezi Isaka musali y’a swanela mwahal’a banabahabo ba kwa Mesopotamia, ili sibaka sa buhule bo bu fitelela likilomita ze 800. Mulimu n’a fuyozi ku ikataza k’o ka ku bonisa kuli Rebeka ne li yena musali ya n’a ketilwe ki Mulimu kuli a be musal’a Isaka ni kukululu wa Mesiya. Ee, “[Muñ’a] Bupilo n’a fuyauzi Abrahama mwa linto kamukana.”—Genese 24:1-67; Mateu 1:1, 2.

Limbuyoti kwa Macaba Kamukana

Bo Abrahama ni Sara ne ba li mutala o munde mwa ku tiyela litiko ni mwa ku bonisa tumelo mwa lisepiso za Mulimu. Ku talelezwa kwa lisepiso zeo ku ama bupilo bwa batu bwa ku pila ku ya ku ile, kakuli Jehova n’a  sepisize Abrahama kuli: “Macaba kamukana a lifasi a ka fiwa mbuyoti ka lusika lwa hao, kakuli u utwile linzwi la ka.”—Genese 22:18.

Ki niti kuli sina luna, bo Abrahama ni Sara ni bona ne ba si ka petahala. Kono ha ne ba zibisizwe tato ya Mulimu, ne ba i latelezi kapili-pili—ku si na taba ni ze ne ba ka tokwa ku itombola. Kacwalo Abrahama u hupulwa sina “mulatiwa wa Mulimu” mi Sara sina ‘musali ya kenile ya sepile Mulimu.’ (Jakobo 2:23; 1 Pitrosi 3:5) Ka ku ikataza ku likanyisa tumelo ya Abrahama ni Sara, ni luna lwa kona ku ikola silikani sa butokwa ni Mulimu. Hape lwa kona ku tuseha ka lisepiso za butokwa zeo Jehova n’a sepisize Abrahama.—Genese 17:7.

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Bakeñisa tumelo ya bona, Jehova n’a fuyozi Abrahama ni Sara ka ku ba fa mwana mwa busupali bwa bona

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Mutala wa Abrahama u lu tusa ku bona mwa n’a ikutwezi Jehova ka ku lumelela Mwan’a hae wa libanda ku shwa