Kana Miinelo Ya Mina I Busa Bupilo bwa Mina?

MIINELO ye maswe ni matata li atile mwa “linako ze tata” ze. (2 Timotea 3:1) Matata a mañwi a kona ku nga nakonyana mi a ka fela. A mañwi ona a tandanga likweli kamba mane lilimo. Kabakaleo, ba bañata ba ikutwa sina walisamu Davida, ya n’a itilelezi ku Jehova kuli: “Manyando a pilu ya ka a ekezehile; u ni zwise mwa liñalelwa za ka.”—Samu 25:17.

Kana mu sweli ku mbalandisa matata a matuna? Haiba ku cwalo, mwa kona ku fumana tuso ni susuezo mwa Bibele. Ha lu nyakisiseñi bupilo bwa batanga ba Jehova ba babeli ba ba sepahala be ne ba tulile matata: Bo Josefa ni Davida. Ka ku tatubisisa mo ne ba ezelize ha ba li mwa likayamana, lwa kona ku ituta lika z’e ka lu tusa ku talimana ni matata a’ swana kacenu.

Ne Ba Kopani ni Matata a Matuna

Josefa ha t’o kwanisanga lilimo ze 17, n’a sa kopani ni butata bo butuna mwa lubasi lwa habo yena. Bahulwani ba hae ne ba lemuhile kuli Jakobo, ndat’a bona, n’a “lata [Josefa] ku fita bona kaufela.” Kabakaleo, “ba mu toya, mi ba palelwa ku bulela ni yena ka kozo.” (Genese 37:4) Lwa kona ku nahana fela ñalelwa ya n’a li ku yona Josefa kabakala muinelo wo. Kwa mafelelezo, sitoyo sa bahulwani ba Josefa sa hula hahulu kuli mane ba mu lekisa sina mutanga.—Genese 37:26-33.

Inz’a li mutanga mwa Egepita, Josefa n’a na ni ku tiya mwa ku hana ku shengulwa ki musal’a muñ’a hae. Bakeñisa bunyemi bwa ku haniwa, musal’a muñ’a hae a tameleza Josefa kuli n’a bata ku mu swala likalala. A kenyiwa mwa “tolongo,” ili m’o “mautu a hae a opiswa ki sitokisi, a pila cwalo mwa mawenge a sipi.” (Genese 39:7-20; Samu 105:17, 18) Yeo ne li tiko luli! Ka lilimo ze bat’o eza 13, Josefa n’a li mutanga kamba lipantiti kabakala ku sa luka kwa ba bañwi, ku kopanyeleza cwalo ni b’a pepwa ni bona.—Genese 37:2; 41:46.

 Davida wa kwa Isilaele wa ikale ni yena n’a kopani ni miliko inz’a sa li mucaha. Ka lilimo li sikai, n’a hapelelizwe ku yambaela, inz’a zumiwa ki Mulena Saule sina folofolo. Bupilo bwa Davida ne bu li mwa lubeta nako kaufela. Nako ye ñwi, n’a ile ku muprisita Akimeleki ku yo kupa lico. (1 Samuele 21:1-7) Saule ha utwa kuli Akimeleki n’a tusize Davida, a laela kuli Akimeleki a bulaiwe hamohocwalo ni baprisita ba bañwi kaufela ni mabasi a bona. (1 Samuele 22:12-19) Kana mwa kona ku nahana mwa n’a lobehezi pilu Davida ka ku ziba kuli kozi yeo ne i tile bakeñisa hae?

Mu nahane lilimo ze ne ba itiisize bo Josefa ni Davida inze ba li mwa makayamana ni nyandiso. Lwa kona ku ituta lituto za butokwa ka ku tatubisisa mo ne ba tulezi miinelo ye ta’ta ye ne ba li ku yona. Ha lu nyakisiseñi linzila ze talu ze ba lukela ku likanyiswa ka zona banna bao.

Mu Si Ke Mwa Buluka Ndimbelela ni Bunyemi

Sa pili, banna bao ba ba sepahala ne ba hanile ku swasiwa mwa katwa ka ku tala bunyemi ni ndimbelela. Josefa ha n’a li mwa tolongo, ne ku ka mu bela bunolo ku bilaela hahulu ka za mo ne ba mu betekezi bahulwani ba hae, mwendi ku singanyeka ka za mwa ku ba yoliseza misuha muta a bonana ni bona hape. Lu ziba cwañi kuli Josefa n’a lwanisize munahano o maswe wo? Mu nyakisise mwa n’a ezelize ha n’a bile ni kolo ya ku kona ku lombota bahulwani ba hae be ne ba tile kwa Egepita ku t’o leka buloto. Taba ye ñozwi i bulela kuli: “Josefa a ba siya, a y’o lila. . . . Josefa a laela kuli masaka a [bahulwani ba hae] a tazwe buloto, ni kuli mali a yo muñwi ni yo muñwi a kutisezwe mwa saka ya hae mi ba fiwe mifaho ya mwa nzila.” Hasamulaho, Josefa ha n’a fundula bahulwani ba hae kuli ba yo tisa bondat’ahe kwa Egepita, n’a ba susuelize ka manzwi a’ li: “Mu si ke mwa ñañisana mwa nzila.” Josefa n’a bonisize ka manzwi ni ka likezo za hae kuli n’a si ka tuhelela bunyemi ni ndimbelela ku sinya bupilo bwa hae.—Genese 42:24, 25; 45:24.

Ka ku swana, Davida n’a si ka buluka ndimbelela ku Mulena Saule. Habeli, Davida n’a bile ni kolo ya ku kona ku bulaya Saule. Kono, batu ba hae ha ne ba mu susuelize ku eza cwalo, Davida n’a ize: “[Muñ’a] Bupilo a ni hanele, ni si ke na eza taba ye cwalo ku muñ’a ka, mutoziwa wa [Muñ’a] Bupilo; ni si ke na isa lizoho la ka fahalimu a hae, kakuli ki mutoziwa wa [Muñ’a] Bupilo.” Davida n’a siile taba mwa mazoho a Jehova, a bulelela batu ba hae kuli: “Ka [Muñ’a] Bupilo Ya-Pila, ki [Muñ’a] Bupilo fela ya ka mu bulaya, nih’a ka shwa mwa lizazi la hae, kamba a ya kwa ndwa, a y’o bulaelwa mwateñi.” Hasamulaho mane Davida n’a ñozi pina ya ku lila lifu la Saule ni mwan’a hae Jonatani. Sina Josefa, Davida n’a si ka  ituhelela ku ciwa ki ndimbelela.—1 Samuele 24:3-6; 26:7-13; 2 Samuele 1:17-27.

Kana lwa bulukanga ndimbelela ni bunyemi muta nto ye ñwi ye si ka luka i lu utwisa butuku? Ku bunolo ku eza cwalo. Haiba lu tuhelela maikuto a luna ku lu busa, ze kona ku ezahala li kana za lu utwisa hahulu butuku ku fita yona nto ye si ka luka ka sibili. (Maefese 4:26, 27) Nihaike ha lu koni ku zamaisa ze ba eza ba bañwi, lwa kona ku zamaisa mo lu l’i ngela. Ku bunolo ku sa buluka ndimbelela ni bunyemi ha lu ba ni tumelo ya kuli Jehova u ka tatulula litaba ka nako ya hae ye swanela.—Maroma 12:17-19.

Mu Eze Ze Nde mwa Muinelo O Mu Li ku Ona

Tuto ya bubeli ye lu kona ku ituta ki ya ku sa tuhelela miinelo ya luna ku lu palelwisa ku eza hande mwa bupilo. Lu kana lwa pateha hahulu ku nahana lika ze lu sa koni ku eza kuli mane lu palelwa ni ku isa pilu ku ze lu kona. F’o miinelo ya luna luli, ki yona ye kalisa ku lu busa. Ne ku kona ku ezahala cwalo ku Josefa. Kono, n’a iketezi ku eza ze nde mwa muinelo wa n’a li ku ona. Inz’a li mutanga, Josefa “a fumana ku shemubiwa ki [muñ’a hae], a mu sebeleza; muñ’a hae a mu eza sikombwa sa ndu ya hae.” Josefa n’a ezize cwalo hape ha n’a li mwa tolongo. Kabakala mbuyoti ya Jehova ni ku tukufalelwa kwa Josefa, “nduna wa tolongo a beya mapantiti kaufela ba ba inzi mwa tolongo mwa mazoho a Josefa, mi kamukana ze ne ezwa mwateñi, ne li yena ya n’a li eza.”—Genese 39:4, 21-23.

Mwa lilimo za n’a yambaela Davida, ni yena n’a ezize ze nde mwa miinelo ya n’a li ku yona. Ha n’a pila mwa lihalaupa la Parani, yena ni batu ba hae ne ba silelelize mitapi ya Nabali kwa mafunga a bahapi. Yo muñwi wa balisana ba Nabali n’a ize: “Ku luna, ne ba swana inge lukwakwa lo lu lu sileleza busihu ni musihali.” (1 Samuele 25:16) Hasamulaho, ha n’a pila mwa Zikilagi, Davida a pumela litolopo ze ne li mwatas’a lila za Isilaele kwa mboela, ili ku fumanela Juda mululwani.—1 Samuele 27:8; 1 Makolonika 12:20-22.

Kana lu tokwa ku ikataza hahulu kuli lu eze ze nde mwa miinelo ye lu li ku yona? Nihaike ku t’ata ku eza cwalo, lwa kona ku eza cwalo. Ka za bupilo bwa hae, muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Ni itutile ku kolwa mwa litaba lifi kamba lifi ze ni inzi ku zona. . . . Kai ni kai, ni mwa linto kaufela, ni itutile ku pila nihaiba ka ku kula lico kamba ku lapa, ku atelwa kamba ku taelelwa.” Paulusi n’a fitile cwañi fa ku ba ni mubonelo o cwalo mwa bupilo? Ka ku zwelapili ku itinga ku Jehova. N’a itumelezi kuli: “Ni kona linto kamukana ka yena ya ni fa mata.”—Mafilipi 4:11-13, NW.

Mu Libelele Jehova

Tuto ya bulalu ki ya kuli mwa sibaka sa ku cinca miinelo ya luna ka linzila ze lwanisana ni Mañolo, lu swanela ku libelela Jehova. Mulutiwa Jakobo n’a ñozi kuli: “Ku itiisa ko, ku na ni ku feleleza musebezi wa kona, kuli mu be ba ba petehile, ba ba hulile luli, ba ba sa tokwi se siñwi.” (Jakobo 1:4) Buitiiso bu na ni ku fiwa sibaka sa ku ‘feleleza musebezi wa bona’ ka ku tuhelela tiko ku ifelela isali yona ku si na ku i kauleza kapili ka linzila ze lwanisana ni Mañolo. F’o tumelo ya luna i ka likiwa ni ku tiiswa, mi m’ata a yona a tiisa a ka bonahala. Bo Josefa ni Davida ne ba na ni buitiiso bo bu cwalo. Ne ba si ka lika ku bata tatululo ye ne ka ba tahiseza ku sa tabelwa ki Jehova. Kono, ne ba ikatalize ku eza ze nde mwa miinelo ye ne ba li ku yona. Ne ba libelezi Jehova, mi ka ku eza cwalo ne ba fumani limbuyoti ze tuna. Jehova n’a itusisize bona kaufela kwa ku lamulela ni ku etelela batu ba hae.—Genese 41:39-41; 45:5; 2 Samuele 5:4, 5.

Ni luna lu kana lwa kopana ni miinelo ye kona ku lu kenya mwa muliko wa ku bata tatululo ye lwanisana ni Mañolo. Ka mutala, kana mu zwafile bakeñisa kuli ha mu si ka fumana kale sinyalana ni yena ya swanela? Haiba ki cwalo, mu pime muliko wa ku loba taelo ya Jehova ya ku nyalela kamba ku nyalelwa  ‘fela ku Mulena.’ (1 Makorinte 7:39) Kana mu na ni matata mwa linyalo la mina? Ku fita ku komiwa ki moya wa silifasi o susueza kauhano kamba telekano, mu sebelisane hamoho ha mu li mwa linako ze t’ata. (Malaki 2:16; Maefese 5:21-33) Kana mu fumana t’ata ku uta lubasi lwa mina bakeñisa kutokwa mali? Ku libelela Jehova ku kopanyeleza ku pima ku bata mali ka linzila ze sa swalehi hande kamba ze loba mulao. (Samu 37:25; Maheberu 13:18) Kaniti, kaufela luna lu lukela ku ikataza ku eza lika ze nde mwa miinelo ye lu li ku yona ni ku ikataza ku eza lika ze ka konisa kuli Jehova a lu fe mupuzo. Ha lu nze lu eza cwalo, lu ikatuleleñi ku libelela Jehova kuli a lu fe tatululo ye swanela.—Mika 7:7.

Jehova U Ka Mi Tusa

Ku nahanisisa ka za m’o batu ba ba bulezwi mwa Bibele ba ba cwale ka Josefa ni Davida ne ba tulezi ku zwafa ni miinelo ye t’ata, ku kona ku lu tusa hahulu. Nihaike makande a bona a talusizwe fela ka bukuswani mwa Bibele, litiko ze ne ba kopani ni zona ne li tandile lilimo na lilimo. Mu ipuze kuli: ‘Batanga ba Mulimu ba ba cwalo ne ba konile cwañi ku pila mwa miinelo ye ne ba li ku yona? Ne ba bukelelize cwañi tabo ya bona? Ki tulemeno mañi to ne ba na ni ku hulisa?’

Hape ne lu ka eza hande ku nyakisisa buitiiso bwa batanga ba Jehova ba mwa miteñi ye. (1 Pitrosi 5:9) Silimo ni silimo limagazini za Tora ya ku Libelela ni Awake! li banga ni makande a mañata a ze ezahezi mwa bupilo bwa batu. Kana mwa balanga ni ku nahanisisa mitala ya Bakreste ba ba sepahala bao? Ku zwa f’o, mwa liputeho za luna ku na ni ba ba tiyezi miinelo ye maswe ka busepahali. Kana kamita mwa ezanga sango ni batu ba ba cwalo ha mu li kwa mikopano ya puteho ni ku ituta se siñwi ku bona?—Maheberu 10:24, 25.

Ha mu katazwa ki miinelo ye t’ata, mu ikolwise kuli Jehova wa mi tokomela mi u ka mi tusa. (1 Pitrosi 5:6-10) Mu eze ka t’ata ku sa tuhelela miinelo ya mina ku mi busa. Mu latelele mitala ya bo Josefa, Davida, ni ba bañwi ka ku sa buluka ndimbelela, ka ku eza ze nde mwa miinelo ye mu li ku yona, ni ka ku libelela Jehova kuli a mi fe tatululo ye swanela. Mu sutelele ku yena ka tapelo ni ka ku eza lika za kwa moya. Ka ku eza cwalo, ni mina mu ka bona kuli niha mu li mwa matata, mwa kona ku ba ni tabo ni mwangalwa.—Samu 34:8.

[Siswaniso se si fa likepe 20, 21]

Josefa n’a ikatalize ku eza ze nde mwa miinelo ya n’a li ku yona

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Davida n’a libelezi Jehova kuli a mu tatululele matata a hae