Ki Sifi Se Si Fa Bupilo Taluso Luli?

JESSE wa lilimo za buhulu ze 17 ya kwa sikolo sa sekondari ha n’a buzizwe ka za taluso ya bupilo, n’a alabile kuli: “U ikole ka mo u konela kaufela ha u sa pila.” Suzie yena n’a na ni mubonelo u sili. N’a ize: “Se ni lumela luli kikuli se bu talusa bupilo ki mo u bu ngela wena muñi.”

Kana se mu kile mwa ipuza kuli taluso ya bupilo ki ifi? Kana bupilo bwa batu kaufela bu na ni mulelo u li muñwi o swana? Kamba kana z’a bulela Suzie ki za niti—kuli bupilo bu talusa mo lu bu ngela luna? Lifasi la luna li zwelepili li mane ku za bumapangapanga, ku na ni nto ku luna ye nyolelwa taluso ya bupilo. Ka nako ye ñwi mwa bupilo bwa luna, buñata bwa luna lu ipuzanga kuli, ‘Lu pilelañi?’

Ba sayansi ya cwale ba ikatalize ku alaba puzo yeo. Ba buleziñi? David P. Barash, caziba wa za lifolofolo ni minahano ya batu n’a ize: “Mwa kezahalo ya ku itahela fela kwa lika, taluso ya ku pila ha i yo.” Baituti ba lika ze pila ba ba lumela kuli lika ne li si ka bupiwa ba nga kuli lika ze pila li na ni mulelo u li muñwi fela: ku pila ni ku pepa. Kacwalo, Caziba Barash u akaleza kuli: “Mwa muinelo wa lika mo ku si na mulelo, ili muinelo o si na taba ni batu, musebezi wa batu ki wa ku fa bupilo bwa luna taluso ka likezo za ku iketela, inze lu ziba hande ze lu eza.”

Simbule sa Taluso ni Mulelo

Kana taluso ya bupilo ki ku ikezeza fela z’a bata mañi ni mañi wa luna kipeto? Ku fita ku lu tuhelela ku ipilela fela mwa lifasi le li si na milelo ni taluso le, Bibele se i bonisize kale kuli ku na ni libaka le lu pilela. Ku ba teñi kwa luna ha ku si ka itahela fela. Lu talusezwa kuli Mubupi n’a tandile lilimo-limo inz’a lukisa lifasi kuli ku to pila teñi batu. Ha ku na se ne si itahezi fela. N’a ikolwisize kuli lika kaufela “li lukile hahulu.” (Genese 1:31; Isaya 45:18) Kabakalañi? Ne li ka libaka la kuli Mulimu n’a na ni za n’a lelezi batu.

Kono hape, Mulimu n’a si ka tomela cimo ze ka ezahala ku mañi ni mañi mwa nako ya kwapili, ibe ka ku li zamaisa yena ka sibili, kamba ka sihozo. Nihaike sihozo si teñi ku luna, hañata lwa iketelanga za ku eza. Kaufel’a luna lu lukuluhile ku keta mo lu ka pilela bupilo bwa luna.

Nihaike kaufel’a luna lu na ni ku iketela za ku eza mwa bupilo, ku sa hupula Mubupi mwa likezo za luna ne i ka ba mafosisa. Mane, ba bañata se ba fumani kuli ku ba ni mulelo ni taluso luli mwa bupilo ku zamaelela ni ku ba ni bulikani ni Mulimu. Swalisano ya butokwa ye mwahal’a Mulimu ni mulelo wa bupilo bwa luna i bonahala mwa libizo la Mulimu luli, lona la Jehova, le li talusa, “U Tahisa ku Ba Teñi.” (Exoda 6:3, NW; Samu 83:18, NW)  Seo si talusa kuli u petanga hanyinyani-hanyinyani z’a sepisize kaufela mi kamita w’a petanga z’a lelile ku eza. (Exoda 3:14; Isaya 55:10, 11) Mu nahane taba yeo. Libizo la Jehova ki sepiso ku luna kaufela ya kuli ki yena Simbule se situna ka ku fitisisa, sa ku ya ku ile sa mulelo o na ni taluso.

Ku lumela fela kuli Mubupi u teñi ku ama hahulu ka m’o mutu a’ ngela bupilo. Linet, wa lilimo ze 19 u li: “Ku bona lika ze nde kaufela z’a bupile Jehova ni mulelo wa zona ku ni bonisa kuli ni na, ku na ni ze ni bupezwi.” Amber u ekeza kuli: “Batu ha ba bulelanga za ‘lika ze sa zibwi,’ nto yeo i ni hupulisanga kamita kuli na, na ziba. Bupaki bwa kuli Jehova u teñi bu bonahala mwa lika z’a bupile.” (Maroma 1:20) Kono ku lumela fela kuli ku na ni Mubupi ha ku swani ni ku ba ni bulikani bo bu tiile ni yena.

Bulikani ni Mulimu

Ni mwa taba yeo, Bibele y’a kona ku tusa. Likauhanyo za yona za pili li fa bupaki bwa kuli Jehova Mulimu ki Ndate ya lilato. Ka mutala, n’a si ka bupa Adama ni Eva ni ku ba tuhela fela kuli ba inuhele ka za kuli ki mañi. Kono n’a ambolanga ni bona kamita. N’a si ka ba beya mwa Edeni kuli ba iponele za ku eza mi yena a kala ku eza lika li sili. Kono n’a ba file litaelo ze nongile ka za mwa ku pilela hande ka ku fitisisa. N’a ba file musebezi o tabisa, mi n’a lukisize kuli ba zwelepili ku ituta. (Genese 1:26-30; 2:7-9) Kana zeo haki zona ze ne mu ka libelela ku mushemi ya lilato, ya kona hande bushemi? Cwale mu nahane taluso ya seo. Denielle u li: “Ku ziba kuli Jehova n’a bupile lifasi ni ku lu bupa ka nzila y’e lu konisa ku ikola pupo ya hae ku ni bonisa kuli u bata kuli lu be ni tabo.”

Sa butokwa ni ku fita, sina mushemi kaufela ya lilato, Jehova u bata kuli bana ba hae kaufela ba be balikani ba hae. Ka za seo, Likezo 17:27 i lu sepisa kuli h’a “ini kwahule ni mutu ni mutu wa luna.” Taba yeo i talusañi? Amber u li: “Ku fita fa ku ziba Jehova ku ni kolwisize kuli kamita ha ni yo ni nosi. Ku be cwañi kamba cwañi, kamita ku na ni ye ni kona ku itinga ku yena.” Hape, ha mu nze mu fita fa ku ziba Jehova, mu ka fumana kuli u sishemo, ki ya lukile, mi ki yo munde. Mwa kona ku itinga ku yena. Jeff u li: “Ha ne ni bile mulikan’a Jehova yo mutuna, ne ni ziba kuli ha ku na ya n’a ka kona ku ni tusa ku fita yena.”

Ka bumai, se ku bulezwi lika ze ñata ze maswe ka za Jehova. Ku nyaziwa yena ka za manyando a mañata a batu ni likezo ze maswe za ba bulapeli. Likezo ze ñwi ze situhu ka ku fitisisa ze ezahezi li bulezwi kuli ki yena ya li tahisize. Kono Deuteronoma 32:4, 5 i talusa kuli: “Musebezi wa hae u lukile. . . . Ba isinyize fapil’a hae, haki bana ba hae, ki ona mulatu wa bona.” Kacwalo, lu tamehile ku ipatela buniti.—Deuteronoma 30:19, 20.

Talelezo ya Mulelo wa Mulimu

Kono liketo za luna ibe lifi kamba lifi, ha ku na se si ka palelwisa Mulimu ku peta ka ku tala mulelo wa hae ka za lifasi ni batu. Esi mane ki yena Mubupi. Kono cwale, ona mulelo w’o ki ufi? Jesu Kreste n’a bulezi ka za ona mwa Ngambolo ya hae ya fa Lilundu ha n’a ize: “Mbuyoti ki ya ba ba ishuwa, kakuli ba ka ca sanda sa lifasi.” Hasamulaho, n’a taluselize Joani muapositola wa hae kuli Mulimu u lelile “ku yundisa ba ba shandaula lifasi.” (Mateu 5:5; Sinulo 11:18) Ka ku ba kuli Jesu n’a li ni Mulimu ka nako ya pupo, Jesu wa ziba kuli ku zwa kwa makalelo mulelo wa Mulimu ne li wa kuli batu ba ba petehile ba pile fa lifasi ku ya ku ile mwa paradaisi. (Genese 1:26, 27; Joani 1:1-3) Mi Mulimu h’a cinci. (Malaki 3:6) Mulimu u lu sepisa kuli: “Luli, se ni hupuzi si ka bonahala, mi se ni lelile si ka taha.”—Isaya 14:24.

Mwa linako za luna, Jehova s’a kalile ku toma mutomo wa sicaba se si swalisani se si tomile, isi fa mukwañuli ni buitati inge mo ba inezi ba bañata mwa lifasi kacenu, kono ki se si tomile fa lilato la ku lata Mulimu ni batu ba bañwi. (Joani 13:35; Maefese 4:15, 16; Mafilipi 2:1-4) Ki sicaba se si itatela, se si eza zwelopili,  sa batu ba ba na ni cisehelo ye tuna mwa musebezi o muñwi, ili musebezi wa ku kutaza taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu cwale, pili muinelo wo wa linto u si ka fela kale. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Mwa linaha ze fitelela 230, Bakreste ba ba fitelela 6 milioni se ba lapela hamoho mwa sizwale sa batu ba ba latana, ba ba swalisani ba mwa linaha ze shutana-shutana.

Mu Fe Bupilo bwa Mina Taluso

Haiba mu bata taluso ye tuna mwa bupilo bwa mina, mu zibe kuli Jehova Mulimu u mi mema ku swalisana cwale ni batu ba hae, ili “sicaba se si lukile.” (Isaya 26:2) Kono mwendi mu ipuza kuli, ‘Bupilo mwahal’a bona Bakreste bao bu cwañi? Kana luli na bata ku ba mwahal’a bona?’ Ha mu utwe ze ba bulela mikulwani ba bañwi:

Quentin: “Puteho ki yona silelezo ya ka kwa lifasi. Ku lemuha kuli Jehova wa amiwa mwa bupilo bwa ka ku ni tusa ku bona kuli u teñi luli mi u bata kuli ni be ni tabo.”

Jeff: “Ha ni bata susuezo, puteho ki sona sibaka se sinde se ni kona ku ya ku sona. Mizwale ni likaizeli ba ka ba teñi, ba ni tusa ni ku ni lumba. Ki banabahesu luli.”

Linet: “Ha ku na tabo ye swana ni ye tahiswa ki ku bona mutu h’a amuhela niti ya mwa Bibele ni ku ikatulela ku sebeleza Jehova. Nto yeo i tahisa tabo ye tuna mwa bupilo bwa ka.”

Cody: “Kambe Jehova h’a yo, bupilo bwa ka ne bu ka ba bwa mbango. Ne ni ka yembana fela inge mo ba ezeza ba bañata, ku zwa kwa nto i liñwi ku ya ku ye ñwi, ka ku lika ku fumana tabo, imi ha ba i fumani. Kono Jehova u ni file tohonolo ye tuna ya ku ba mwa sango ni yena, mi nto yeo i fa bupilo bwa ka taluso.”

Ni mina mwa kona ku ikezeza patisiso. Mu ka fumana kuli ka ku sutelela ku Jehova Mulimu, yena Mubupi wa mina, mu ka fumana taluso ya luli ya bupilo.

[Maswaniso a fa likepe 31]

Ku ba mwa bulikani ni Mulimu ku fa bupilo bwa luna taluso

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 29]

Siswaniso sa ba NASA