Lipuzo Ze Zwa kwa Babali

Ba bañwi ba li Paulusi n’a si ka lwelela kwa sooli sa Mileta, kwa mboela wa Sicily, kono kuti ne li kwa sooli si sili. Ki kai kwa n’a lwelezi he?

Puzo ye sihulu i ama kwa liakalezo za cwanoñu fa za kuli muapositola Paulusi n’a si ka lwelela kwa sooli sa Mileta, kono kuti ne li kwa sooli sa Cephalonia (kamba Kefallinía) bukaufi ni sooli sa Corfu mwa liwate la Ionian Sea, kwa likamba le li kwa wiko wa Greece. Taba ye ne ñozwi ka puyelelo ya moya wa Mulimu i lu bulelela kuli Paulusi, hamoho ni masole ba bañwi ni balikani ba hae, ne ba fundukile mwa Sesarea inz’a li mwatas’a Juliusi lisole la Muroma. Sina ka mo ku boniselizwe fa mapa, ba silela mwa Sidoni ni mwa Mira. Ba man’o cinca ku kena mwa sisepe se situna sa bubeke se ne si zwa kwa  Alexandria, mwa Egepita, ba liba kwa wiko ku yo fita kwa Knido. Ba palelwa ku latelela nzila ye ne akalelizwe ya ku sila liwate la Aegean Sea ku yo fitelela ngo ya Greece ni ku yo fita kwa Roma. Moya o mutuna wa ba hapeleza ku liba mboela kwa Kreta inze ba kundamanga kwa makamba a liwate. Ne ba yemi fa Siko se si bizwa Fair Havens. Ha se ba ‘fuuzi mwa Kreta,’ sisepe “sa ngiwa” ki “moya wa liñungwa o bizwa Eurakilo.” Sisepe se si bukiti sa bubeke sa “iswa ki moya kafa ni kafa, mwa liwate” ku fitela fa busihu bwa bu 14. Kwa mafelelezo, batu kaufela ba 276 ba lwela kwa sooli seo litaba za Mañolo a Kenile a Sigerike li biza kuli ki sa Me·liʹte.—Likezo 27:1–28:1.

Ka lilimo-limo, ku filwe liakalezo ze ñata kuli ku zibiwe sooli seo sa Me·liʹte. Ba bañwi ba nahanile kuli ne li sooli sa Melite Illyrica, seo cwale si bizwa kuli Mljet, se si mwa liwate la Adriatic Sea kwa likamba la Croatia. Kono ha ku bonahali cwalo, kakuli sibaka sa mutulo wa sooli sa Mljet ha si zamaeleli hande ni libaka za n’a fitile ku zona Paulusi hamulaho wa f’o, ze cwale ka Sirakuza, Sicily, mane ni likamba la Italy la kwa wiko.—Likezo 28:11-13.

Buñata bwa batoloki ba Bibele ba fitile fa mafelelezo a kuli Me·liʹte i talusa sooli sa Melite Africanus, seo kacenu si zibahala kuli Melita. Likamba la mafelelezo fo ne si tibelezi sisepe se ne si lwezi Paulusi ne li fa siko sa Fair Havens, kwa Kreta. Kihona cwale moya u hapeleza sisepe ku kuta kwa wiko ku liba Klauda. Moya n’o zwezipili ku kukisa sisepe ka mazazi a mañata. Kwa utwahala ku lumela kuli sisepe seo se ne si kukiswa ki moya ne si kona ku zwelapili ku ikela cwalo kwa wiko ni ku yo punya kwa Melita.

Ka ku nyakisisa mufuta wa moya o n’o fukanga ni “ko ne si libile sisepe ni lubilo lo ne si kuka ka lona,” bo Conybeare ni Howson mwa buka ya bona ye bizwa The Life and Epistles of St. Paul, ne ba ize: “Butelele bo bu mwahal’a Klauda [kamba, Kauda] ni Melita bu mwatasinyana a likilomita ze 770. Ku lumelelana kwa taba yeo ki ko kutuna hahulu, kuli mane ku bonahala kuli mutu h’a koni ku kakanya kuli sibaka se ne [ba fitile ku sona] bazamai ba mwa sisepe fa busihu bwa bu 14 ki sibaka si sili kwand’a Melita. Ku bulela kuli sibaka seo ki Melita kwa kolwisa luli.”

Nihaike ku kana kwa ba ni libaka ze ñwi ze akalezwa, ku lwela kwa sisepe kwa Melita ko ku bonisizwe fa mapa ye zamaelela ni taba ye, ku bonahala ku lumelelana ni ze ñozwi mwa Bibele.

[Mapa/Siswaniso se si fa likepe 31]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Jerusalema

Sesarea

Sidoni

Mira

Knido

KRETA

KLAUDA

MELITA

SICILY

Sirakuza

Roma

MLJET

GREECE

CEPHALONIA