Mu Kanyise Mulimu “Ka Mulomo U Li Muñwi”
Mu Kanyise Mulimu “Ka Mulomo U Li Muñwi”
“Ka mulomo u li muñwi, mu lumbeke Mulimu, Yena ndat’ahe Mulen’a luna Jesu Kreste.”—MAROMA 15:6.
1. Ki tuto mañi ya mwa ku tatululela lifapano yeo Paulusi n’a file kwa balumeli ka yena?
HAKI Bakreste kamukana ba ba ezanga liketo ze swana kamba ba ba lata lika ze swana. Niteñi, Bakreste kamukana ba lukela ku zamaya ka ku swalisana mwa nzila ya bupilo. Kana ku eza cwalo kwa konahala? Ee, haiba lu sa tuheleli lifapano ze nyinyani ku fita fa ku ba butata bo butuna. Yeo ki yona tuto ya n’a file muapositola Paulusi kwa balumeli ka yena ba mwa miteñi ya hae. N’a talusize cwañi sona sisupo se sa butokwa? Mi kacenu lu kona ku sebelisa cwañi kelezo ya hae ya n’a ñozi ka ketelelo ya moya?
Butokwa bwa Swalisano ya Sikreste
2. Paulusi n’a koñomekile cwañi butokwa bwa swalisano?
2 Paulusi n’a ziba kuli swalisano ya Bakreste ki ya butokwa, mi n’a file kelezo ye nde ku tusa Bakreste kuli ba swalelane ka lilato. (Maefese 4:1-3; Makolose 3:12-14) Niteñi, hamulaho wa ku toma liputeho ze ñata ni ku potela ze ñwi ka lilimo ze fitelela 20, Paulusi n’a ziba kuli ku bukeleza swalisano ku kona ku ba t’ata. (1 Makorinte 1:11-13; Magalata 2:11-14) Kacwalo, n’a susuelize balumeli ka yena be ne ba pila mwa Roma kuli: “Mulimu, yena Muñ’a ku tiisa ni ku kutaza, a mi fe, . . . kuli ka pilu i liñwi, ni ka mulomo u li muñwi, mu lumbeke Mulimu, Yena ndat’ahe Mulen’a luna Jesu Kreste.” (Maroma 15:5, 6) Kacenu, ni luna lu lukela ku kanyisa Jehova Mulimu “ka mulomo u li muñwi” ka ku ba batu ba ba swalisani. Lu eza cwañi mwa taba yeo?
3, 4. (a) Ki lisimuluho mañi ze fapahana ze ne ba zwa ku zona Bakreste ba mwa Roma? (b) Bakreste ba mwa Roma ne ba ka kona cwañi ku sebeleza Jehova “ka mulomo u li muñwi”?
3 Buñata bwa Bakreste mwa Roma ne li balikani ba Paulusi. (Maroma 16:3-16) Nihaike ne ba na ni lisimuluho ze shutana-shutana, Paulusi n’a amuhezi mizwale ba hae kamukana sina “ba ba latwa ki Mulimu.” N’a ñozi kuli: ‘Ni itumela ku Mulimu wa ka, ka Jesu Kreste, bakeñisa mina kaufela, kakuli tumelo ya mina i lumbiwa mwa lifasi kamukana.’ Kwa iponahaza hande kuli Maroma ne ba eza hande mwa lika ze ñata. (Maroma 1:7, 8; 15:14) Kono ba bañwi mwa puteho ne ba na ni mibonelo ye fapahana mwa litaba ze ñwi. Bakeñisa kuli Bakreste kacenu ki ba lisimuluho ni lizo ze fapahana-fapahana, ku ituta kelezo ya Paulusi ya n’a file ka ketelelo ya moya wa Mulimu ya mwa ku tatululela lifapano kwa kona ku ba tusa ku bulela “ka mulomo u li muñwi.”
4 Mwa Roma ne ku na ni balumeli ba Majuda hamoho ni Bamacaba. (Maroma 4:1; 11:13) Ku bonahala kuli Bakreste ba bañwi ba Majuda ne ba si ka tuhela lizo ze ñwi ze ne ba mamelanga mwa Mulao wa Mushe, nihaike kuli ne ba swanela ku lemuha kuli lizo ze cwalo ne li sa tokwahali kuli mutu a piliswe. Kono Bakreste ba bañwi ba Majuda ne ba amuhezi taba ya kuli sitabelo sa Kreste ne si ba lukuluzi kwa litamo ze ne ba li ku zona pili ba si ka ba kale Bakreste. Kacwalo, ba cinca mikwa ni lizo za bona ze ñwi. (Magalata 4:8-11) Niteñi, sina ka mwa n’a boniselize Paulusi, kaufela bona ne li “ba ba latwa ki Mulimu.” Kaufela bona ne ba kona ku kanyisa Mulimu “ka mulomo u li muñwi” haiba ne ba ka zwelapili ku pilisana hande. Ni luna kacenu ne lu kana lwa ba ni mibonelo ye shutana mwa litaba ze ñwi, kacwalo lu ka eza hande ku nyakisisa ka tokomelo ka m’o Paulusi n’a taluselize sona sikuka sa butokwa seo.—Maroma 15:4.
“Mu Amuhelane”
5, 6. Ki kabakalañi ha ne ku na ni mibonelo ye shutana mwa puteho ya mwa Roma?
5 Mwa liñolo la n’a ñolezi Maroma, Paulusi u bulela za taba ye bonisa ka za maikuto a shutana. U ñola kuli: “Kakuli yo muñwi u lumela kuli a ka ca lico kaufela; kanti ya fokola u ca miloho fela.” Ki kabakalañi ha ne ku li cwalo? Mwa Mulao wa Mushe, nama ya kulube ne i sa swaneli ku ciwa. (Maroma 14:2; Livitike 11:7) Kono hamulaho wa lifu la Jesu, mulao wo ne u felisizwe. (Maefese 2:15) Mi lilimo ze talu ni licika hamulaho wa lifu la Jesu, lingeloi ne li bulelezi muapositola Pitrosi kuli ku Mulimu ha ku na sico se si masila. (Likezo 11:7-12) Ka ku ziba hande ona mabaka ao, Bakreste ba bañwi ba Majuda mwendi ne ba ikutwile kuli ba kona ku ca nama ya kulube—kamba ku icela lico ze ñwi ze ne hanisizwe mwa Mulao.
6 Kono kwa Bakreste ba bañwi ba Majuda muhupulo fela wa ku ca lico ze ne ngiwa ku ba ze masila zeo mwendi mane ne u nyembunyisa. Majuda bao ne ba kana ba ikutwile fela ku fosezwa ha ba bona Bakreste ba bañwi ba Majuda ha ba nze ba ca zona lico zeo. Hape, Bakreste ba bañwi Bamacaba bao bulapeli bo ne ba zwa ku bona ne bu sa hanisi ku ca lico ze ñwi, mwendi ne ba komokile hahulu kuli mane batu ba kona ku shelanela fa taba ya lico. Kwa utwahala kuli ne si mulatu ku mutu ku itima kwa lico ze ñwi, ibile fela n’a sa ñañeleli kuli ku eza cwalo ne ku tokwahala kuli mutu a piliswe. Niteñi, yona mibonelo ye shutana yeo mwendi ne i kana i ekelize kwa misunga mwa puteho. Bakreste ba mwa Roma ne ba swanela ku tokomela kuli lifapano zeo li si ke za ba palelwisa ku kanyisa Mulimu “ka mulomo u li muñwi.”
7. Ki mibonelo ifi ye shutana ye ne bile teñi ka za taba ya ku mamela lizazi le li ipitezi ka sunda ni sunda?
7 Paulusi u fa mutala wa bubeli u li: “Yo muñwi u talima kuli lizazi le liñwi li fita a mañwi; kanti yo muñwi u li, mazazi kaufela a likanelela.” (Maroma 14:5a) Mwa Mulao wa Mushe, ha ku na musebezi o ne u swanela ku ezwa la Sabata. Mane nihaiba misipili ne i sa lumelelwi ku lona lizazi leo. (Exoda 20:8-10; Mateu 24:20; Likezo 1:12) Nihakulicwalo, Mulao ha ne u felisizwe, likaniso zeo ni zona ne li felile. Kono Bakreste ba bañwi ba Majuda mwendi ne ba si ka ikutwa ku lukuluha ku eza musebezi ufi kamba ufi kamba ku tama misipili ye mitelele ka lizazi le ne li banga le li kenile sapili. Mane ni ha se ba bile Bakreste, mwendi ne ba sa buluka lizazi la bu-7 ku ba la ku lapela fela, nihaike kuli ku Mulimu Sabata ne i felile. Kana ne ba bushize ka ku eza cwalo? Batili, ibile fela ne ba sa ñañelali kuli Mulimu n’a tokwa kuli ba buluke Sabata. Kacwalo, ka ku beya mazwalo a mizwale ba hae ba Sikreste mwa munahano, Paulusi a ñola kuli: “Mutu ni mutu a ye ka s’a kolwa hande mwa maikuto a hae.”—Maroma 14:5b.
8. Hailif’o ne ba swanela ku beya mazwalo a ba bañwi mwa munahano, Bakreste ba mwa Roma ne ba sa swaneli ku ezañi?
8 Niteñi, hailif’o n’a susueza mizwale ba hae ka lilato kuli ba bonise pilu-telele ku ba ne ba lwana ni litaba za lizwalo, Paulusi n’a nyazize ka t’ata ba ne ba lika ku hapeleza balumeli ka bona ku ipeya kwa Mulao wa Mushe ka ku talusa kuli ku eza cwalo ku ka ba fumanisa puluso. Ka mutala, ka 61 C.E., Paulusi n’a ñozi buka ya Maheberu, ili liñolo le li m’ata hahulu kwa Bakreste ba Majuda le li talusa hande kuli ku ipeya kwatas’a Mulao wa Mushe ne ku si na tuso bakeñisa kuli Bakreste ba na ni sepo ya butokwa hahulu ye tomile fa sitabelo sa tiululo sa Jesu.—Magalata 5:1-12; Tite 1:10, 11; Maheberu 10:1-17.
9, 10. Bakreste ba swanela ku pima ku ezañi? Mu taluse.
9 Sina ka mo lu bonezi, Paulusi u fa mabaka a bonisa kuli ku eza liketo ze shutana ha ku swaneli ku ba lubeta kwa swalisano ibile fela kuli ku eza cwalo ha ku lobi ka ku nonga likuka za Sikreste. Kacwalo, Paulusi u buza Bakreste ba ba na ni mazwalo a fokola kuli: “Wena kiñi s’o nyazeza mwanahenu?” Mi u buza ba ba tiile (mwendi ba ne ba na ni mazwalo a n’a ba lumeleza ku ca lico ze ne hanisizwe mwa Mulao kamba ku eza misebezi la Sabata) kuli: “Hape wena kiñi s’o kendela mwanahenu?” (Maroma 14:10) Ka ku ya ka Paulusi, Bakreste ba ba na ni mazwalo a fokola ne ba lukela ku pima ku nyaza mizwale ba bona be ne ba na ni mazwalo a tiile. Kwa neku le liñwi, Bakreste ba ba tiile ne ba sa lukeli ku kenda ba ba na ni mazwalo a sa fokola mwa litaba ze ñwi. Bakreste kamukana ne ba swanela ku kuteka mibonelo ye minde ya ba bañwi ni ku sa ‘itikanya butuna bo bu fita ni bo ba s’a swaneli ku likanya.’—Maroma 12:3, 18.
10 Paulusi n’a talusize mubonelo o itikanelezi ha n’a ize: “Ya ca lico kaufela a si ke a nyenya ya sa li ci; mi ya sa li ci, a si ke a nyaza ya li ca; kakuli Mulimu u mu amuhezi ni yena.” Hape, n’a ize: ‘Mu amuhelane, sina Kreste ha lu amuhezi, kuli Mulimu a fiwe kanya.’ Bakeñisa kuli ba ba tiile ni ba ba fokola ba amuhelwa ki Mulimu ni Jesu, lu swanela ku ba ni mubonelo o swana ni ‘ku amuhelana.’ (Maroma 14:3; 15:7) Ki mañi ya kona ku hanyeza taba yeo?
Lilato La Sizwale Li Tisa Swalisano Kacenu
11. Ki muinelo mañi o ipitezi o ne u li teñi mwa miteñi ya Paulusi?
11 Mwa liñolo la hae kwa Maroma, Paulusi n’a bulela ka za muinelo o ipitezi. Jehova kona ha n’a sa zo felisa bulikani bo buñwi ni ku toma bo bunca. Ba bañwi ne ku ba bezi t’ata ku cinca ka ku ya ka bulikani bo bunca. Kacenu ha ku na muinelo o swana luli ni ona, kono litaba ze swana za kona ku zuha ka linako ze ñwi.
12, 13. Ki mwa miinelo ifi m’o Bakreste kacenu ba kona ku bonisa kuli ba kuteka mazwalo a mizwale ba bona?
12 Ka mutala, musali wa Sikreste n’a kana a bile mwa bulapeli bo ne bu koñomeka za ku sa ikabisa hahulu. Ha s’a amuhezi niti, ne ku kana kwa mu bela t’ata ku amuhela taba ya kuli ha ku si ka fosahala ku apala hande litino za mibala ye minde ka linako ze swanela kamba ku ikabisa ka buitikaneleli. Bakeñisa kuli ha ku na sikuka sa mwa Bibele se si lobiwa, ki mafosisa haiba mutu n’a ka hapeleza yena musali wa Sikreste y’o ku apala ka nzila ye lwanisana ni lizwalo la hae. Kono, u na ni ku lemuha kuli ha swaneli ku nyaza basali ba Sikreste bao mazwalo a bona a ba lumeleza ku eza cwalo.
13 Ha mu nyakisise mutala o muñwi. Munna wa Sikreste n’a kana a huliselizwe mwa sibaka m’o ku nwa bucwala ku nyenyiwa ki nyangela. Hasamulaho wa ku ba ni zibo ya niti, u ituta ku zwelela mwa Bibele kuli veine ki mpo ye zwa ku Mulimu mi ya kona ku nwiwa ka tikanyo. (Samu 104:15) Wa amuhela mubonelo wo. Niteñi, bakeñisa simuluho ya hae, u ikatulela ka ku tala ku sa nwa bucwala, kono h’a nyazi ba ba bu nwa ka tikanyo. Kacwalo, u utwa manzwi a Paulusi a li: “Lu tundamene mwa ku bata ze tahisa kozo, ni ze lu ka yahisana ka zona.”—Maroma 14:19.
14. Ki mwa miinelo mañi m’o Bakreste ba kona ku sebelisa kelezo ya Paulusi kwa Maroma?
14 Ku na ni miinelo ye miñwi mo lu tokwa ku sebelisa ka ku tala kelezo ya Paulusi kwa Maroma. Puteho ya Sikreste i na ni batu ba bañata, mi batu bao ba tabela lika ze shutana-shutana. Kacwalo, ne ba kana ba eza liketo ze shutana—sina ka mutala, mwa mutinelo ni ponahalo. Kono Bibele i na ni likuka zeo Bakreste ba ba sepahala kamukana ba swanela ku mamela. Ha ku na ni yo mukana ku luna ya swanela ku apala litino ze sa swaneli kamba ku shukula milili ka nzila ye sa swaneli kamba ye ka mu bonahaza inge ki wa lifasi. (1 Joani 2:15-17) Bakreste ba ziba kuli ka nako kaufela, niha ba itabisa, ki likombwa ze yemela Muambakani-ya-Pahami. (Isaya 43:10; Joani 17:16; 1 Timotea 2:9, 10) Niteñi, mwa litaba ze ñata ku kona ku eziwa liketo ze shutana-shutana ze amuheleha kwa Bakreste. *
Mu Pime ku Sitatalisa Ba Bañwi
15. Ki mwa miinelo mañi m’o Mukreste, ka ku bata ku eza hande ba bañwi, a kona ku pima ku eza se si li swanelo ku yena?
15 Ku sa na ni sikuka se siñwi sa butokwa seo Paulusi a lu hupulisa mwa kelezo ya hae kwa Bakreste ba mwa Roma. Fokuñwi, Mukreste ya na ni lizwalo le li lutilwe hande n’a kana a ambuka ku eza nto ye ñwi niha i lukile. Libaka? Kakuli wa ziba kuli ha n’a ka tundamena ku eza nto ye ñwi n’a kana a sitatalisa ba bañwi. Ha lu li mwa muinelo o cwalo, lu swanela ku ezañi? Paulusi u li: “Bunde kikuli ku si ke kwa ciwa nama, ku si ke kwa nwiwa veine, mi ku si ke kwa ezwa nto ye ñwi ye ka wisa mwanahenu.” (Maroma 14:14, 20, 21) Kacwalo, “luna ba ba na ni mata, lu lukela ku lwala mifokolo ya ba ba fokola, isi ku yema fa se si lu tabisa luna fela. Mutu ni mutu ku luna a tabise mwanahabo ka ku mu batela ze nde, ze ka mu yahisa.” (Maroma 15:1, 2) Haiba lu ziba kuli ze lu eza li kona ku sitatalisa Mukreste ka luna, lilato la sizwale li ka lu susueza ku mu nahana ni ku ambuka liketo ze kona ku sitatalisa ba bañwi. Mutala wa seo u kona ku ba wa ku nwa bucwala. Mukreste u lukuluhile ku nwa bucwala ka tikanyo. Kono haiba ku eza cwalo ku kona ku sitatalisa yo muñwi, h’a na ku ñañelela taba ya kuli ku nwa bucwala ki nto ye lukile ku yena.
16. Lu kona ku bonisa cwañi likute kwa batu ba mwa kalulo ya luna ya simu?
16 Sona sikuka se hape lwa kona ku itusisa sona ha lu sebelisana ni ba bañwi ba ba si mwa puteho ya Sikreste. Ka mutala, ne lu kana lwa pila mwa silalanda m’o bulapeli bo bu tumile hahulu bu luta batu ba ba ku bona ku nga lizazi le liñwi la mwa sunda ku ba pumulo. Kacwalo, kuli lu si ke lwa sitatalisa be lu yahile ni bona ni ku beya mikwalelo kwa musebezi wa ku kutaza, lu ka pima ku eza nto ifi kamba ifi ka lona lizazi leo ye kona ku foseza be lu yahile ni bona. Mwa muinelo o muñwi, Mukreste ya fumile n’a kana a tuta ni ku yo sebeleza kwa sibaka se si na ni butokwi ili mwahal’a ba ba shebile. N’a kana a keta ku kuteka b’a yahile ni bona ka ku apala litino ze sa tuli hahulu kamba ku pila bupilo bwa kwatasi ku si na taba kuli u na ni masheleñi a mañata.
17. Ki kabakalañi ha i li nto ye nde ku beya ba bañwi mwa munahano ha lu eza liketo?
17 Kana lwa kona luli ku libelela “ba ba na ni mata” ku eza licinceho ze cwalo? Ha mu nahane ka za swanisezo ye: Ha lu nze lu matisa mota mwa likululu, lu bona banana ba ba mata-mata fapil’a luna bukaufi ni mukwakwa. Kana kikuli lu ka zwelapili ku matisa ka lubilo lo lutuna ka ku fitisisa lo lu lumelelizwe ku matisa bakeñisa fela kuli mulao wa lu lumeleza ku eza cwalo? Batili, lu ka kala ku fukuza kwa lubilo kuli lu si ke lwa hata banana bao. Ka nzila ye swana, fokuñwi lu ka tokwanga ku fukuza kwa lubilo mwa swalisano ya luna ni balumeli ka luna kamba batu ba bañwi. Ne lu kana lwa eza nto ye ñwi ye lu na ni swanelo ya ku i eza. Mi ha ku na likuka za Bibele ze lobiwa. Kono haiba ku eza cwalo ku kona ku tunka ba bañwi kamba ku sitatalisa ba mazwalo a fokola, lilato la Sikreste li ka lu susueza ku eza lika ka tokomelo. (Maroma 14:13, 15) Ku bukeleza swalisano ni ku zwisezapili Mubuso ki kwa butokwa hahulu ku fita ku ñañelela litukelo za luna.
18, 19. (a) Lu latelela cwañi mutala wa Jesu ka ku beya ba bañwi mwa munahano? (b) Kaufela luna lu lumelelana mwa taba mañi, mi ku ka nyakisiswañi mwa taba ye tatama?
18 Ha lu eza lika ka mukwa o cwalo, lu latelela mutala o lukile. Paulusi u li: “Ni yena Kreste h’a si ka bata se si mu tabisa ili yena; kono mo ku ñolezwi, kuli: Linyazo za ba ba ku nyaziseza, li ni wezi fahalimu.” Jesu n’a itatezi ku shwa lifu la sitabelo bakeñisa luna. Ka niti lu lakaza ku sa ñañelela litukelo za luna ze ñwi haiba ku eza cwalo ne ku ka konisa “ba ba fokola” ku kanyisa Mulimu hamoho ni luna. Ee, ku bonisa moya wa kamuhelo ni wa bufani kwa Bakreste ba ba na ni mazwalo a fokola—kamba ku itatela ku tuhela liketo za luna ze ñwi ni ku sa ñañelela litukelo za luna—ku bonisa kuli lu na “ni maikuto a li mañwi ka ku ya ka Jesu Kreste.”—Maroma 15:1-5.
19 Nihaike kuli mibonelo ya luna mwa litaba ze sa amiwi ki likuka za Mañolo neikana ya shutana hanyinyani, mwa litaba ze ama bulapeli, lu ka eza lika ka nzila ye swana. (1 Makorinte 1:10) Swalisano ye cwalo ya iponahaza hande ka mutala, mo lu ngela ba ba hanyeza bulapeli bwa niti. Linzwi la Mulimu li biza ba ba cwalo kuli ki ba sili mi li lu lemusa kuli lu sabe “linzwi la ba sili.” (Joani 10:5) Lu kona ku ziba cwañi ba sili? Lu swanela ku ba nga cwañi? Lipuzo zeo li ka alabiwa mwa taba ye tatama.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 14 Bana ba banyinyani ba etelelwa ki bashemi ba bona mwa taba ya mutinelo.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ki kabakalañi ku ba ni mibonelo ye shutana mwa litaba za ka butu ha ku sa lukeli ku sinya swalisano ya luna?
• Ki kabakalañi luna ka ku ba Bakreste ha lu swanela ku iyakatwa ba bañwi ka lilato?
• Ki mwa linzila lifi ze ñwi mo lu kona ku sebelisa kelezo ya Paulusi ka za swalisano kacenu, mi ki nto mañi ye ka lu susueza ku eza cwalo?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 9]
Kelezo ya Paulusi ka za swalisano ne li ya butokwa kwa puteho
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Bakreste ba swalisani ku si na taba ni lisimuluho za bona ze shutana
[Siswaniso se si fa likepe 12]
Mumatisi wa mota y’o u swanela ku ezañi cwale?