“Mu Swale Lilwaniso Kaufela za Mulimu”

“Mu swale lilwaniso kaufela za Mulimu, kuli mu kone ku tiya kwa lunya lwa Diabulosi.”—MAEFESE 6:11.

1, 2. Mu taluse ka manzwi a mina lilwaniso za kwa moya ze ba tokwa Bakreste.

MWA lilimo za mwanda wa pili C.E., mubuso wa Roma ne u li o m’ata ka ku fitisisa. M’ata a mpi ya Roma n’a i konisize ku zamaisa likalulo ze ñata za lifasi ka nako yeo. Caziba yo muñwi wa litaba za kwakale n’a talusize mpi yeo ku ba “mpi ye n’e kondisize hahulu lika ka ku fitisisa haisali.” Mpi ya Roma ne li ya masole be ne ba latelela tamaiso, be ne ba twaezwa ka t’ata, kono ku kondisa kwa bona mwa lindwa hape ne ku itingile fa lilwaniso za bona. Muapositola Paulusi n’a itusisize lilwaniso za lisole wa Muroma kwa ku fa mutala wa lilwaniso za kwa moya ze ba tokwa Bakreste kuli ba kondise mwa ndwa ya ku lwanisa Diabulosi.

² Kwa Maefese 6:14-17 ki kona ko li talusizwe lilwaniso zeo. Paulusi n’a ñozi kuli: “Mu tiye, mu itamile lukanda mwa teka, ili Niti; mi mu apale sisilelezo sa fa sifuba, ili Ku Luka; kwa mautu mu apale za ku itukiseza ku isa Evangeli ya kozo; fahalimw’a zeo kaufela mu swale tebe ya Tumelo, kuli ka yona mu kone ku tima masho kaufela a’ tuka, a ya maswe. Hape mu apale kuwani ya busole, ili ku Piliswa; mi mu swale lilumo la Moya, lona Linzwi la Mulimu.” Ka mubonelo wa butu, lilwaniso za n’a talusize Paulusi ne li sileleza hahulu lisole wa Muroma. Ku tuha f’o n’a na ni lilumo, sona silwaniso sa hae sa ku lwanisa mutu ka sona.

3. Ki kabakalañi ha lu swanela ku utwa litaelo za Jesu Kreste ni ku latelela mutala wa hae?

³ Kwand’a lilwaniso ni ku itwaeza lindwa, ku kondisa kwa mpi ya Maroma ne ku itingile hape fa ku ipeya ku utwa kwa masole ku muzamaisi wa bona. Ka nzila ye swana, Bakreste ba lukela ku utwa Jesu Kreste, y’o Bibele i talusa ku ba “muzamaisi wa macaba.” (Isaya 55:4) Hape ki yena “toho ya [puteho, NW].” (Maefese 5:23) Jesu u lu fa ketelelo mwa ndwa ya luna ya kwa moya mi u fa mutala o petehile wa mwa ku itusiseza lilwaniso za kwa moya. (1 Pitrosi 2:21) Ka ku ba kuli ku ba ni butu bo bu swana ni bwa Kreste kwa swana ni ku ba ni lilwaniso za luna za kwa moya, Mañolo a lu eleza ku ‘itiisa’ ka  muhupulo wa Kreste. (1 Pitrosi 4:1) Kacwalo, ha lu nze lu tatuba silwaniso ni silwaniso sa luna sa kwa moya, lu ka itusisa mutala wa Jesu kwa ku bonisa butokwa bwa sona ni mo si sebeleza hande.

Ku Sileleza Teka, Sifuba, ni Mautu

4. Kwa lilwaniso za lisole, lukanda ne lu petañi, mi lu yemelañi?

⁴ Teka mo ku tamilwe niti. Mwa linako za litaba za mwa Bibele, masole ne ba itamanga lukanda lwa litalo, lwa bukima bo bu mwahal’a lisentimita ze 5 ni 15. Batoloki ba bañwi ba akaleza kuli timana yeo i swanela ku bala kuli, “mu itame mwa teka ya mina niti, sina lukanda.” Lukanda lwa lisole ne lu sileleza teka ya hae, mi ne lu kona ku comekiwa teñi mukwale. Lisole ha n’a itama lukanda, n’a itukiseza ndwa. Paulusi n’a itusisize lukanda lwa lisole kwa ku bonisa kuli niti ya mwa Mañolo i swanela ku lu zamaisa cwañi mwa bupilo. Ka mubulelelo wa swanisezo, lu swanela ku itama yona, ilikuli lu pile ka ku ya ka niti ni ku kona ku i yemela ka nako ifi kamba ifi. (Samu 43:3; 1 Pitrosi 3:15) Kuli lu eze cwalo, lu tokwa ku ituta hahulu Bibele ni ku yeya litaba ze ku yona. Mulao wa Mulimu ne u li “mwa pilu ya” Jesu. (Samu 40:8) Kacwalo ha n’a zekiswa ki balwanisi, n’a kona ku alaba ka ku bulela ze mwa Mañolo a n’a hupula.—Mateu 19:3-6; 22:23-32.

5. Mu taluse ka m’o kelezo ya mwa Mañolo i kona ku lu tuseza ha lu li mwa miliko.

⁵ Ha lu tuhelela niti ya mwa Bibele ku lu zamaisa, i kona ku lu sileleza kwa mihupulo ye fosahezi ni ku lu konisa ku eza likatulo ze butali. Ha lu li mwa miliko, ze i bulela Bibele li ka tiiseza katulo ya luna ya ku eza ze lukile. Ku ka swana inge kuli lu bona Muluti wa luna ya Pahami, yena Jehova, ni ku utwa linzwi mwamulaho wa luna le li li: “Nzila ki yona ye, mu zamaye ku yona!”—Isaya 30:20, 21.

6. Ki kabakalañi pilu ya luna ya swanisezo ha i tokwa ku silelezwa, mi ku luka ku kona ku i sileleza cwañi hande?

⁶ Sisilelezo sa fa sifuba, ili ku luka. Sisilelezo sa fa sifuba sa lisole ne si sileleza pilu, sona silama sa butokwa. Pilu ya luna ya swanisezo, yena mutu ye lu li yena mwahali, i tokwa ku silelezwa hahulu kakuli i tomenena hahulu bumaswe. (Genese 8:21) Kacwalo lu lukela ku ituta ni ku fita fa ku lata lipimo za Jehova ze lukile. (Samu 119:97, 105) Ku lata kwa luna ku luka ku lu tahiseza ku hana mihupulo ya silifasi ya ku sa isa pilu kamba ya ku timwena liketelelo za Jehova z’e iponahaza hande. Hape, ha lu lata ku luka ni ku toya bumaswe, lu ambuka ku eza lika ze ka sinya bupilo bwa luna. (Samu 119:99-101; Amosi 5:15) Jesu ki mutala o munde ku seo kakuli Mañolo a bulela ka za hae kuli: “U lata se si lukile, mi u toile bumaswe.”—Maheberu 1:9. *

7. Ki kabakalañi lisole wa Muroma ha n’a tokwa liheta ze tiile, mi seo si bonisañi?

⁷ Mautu a apesizwe za ku itukiseza ku isa evangeli ya kozo. Masole ba Maroma ne ba tokwa liheta ze swanela kamba manyatela a tiile, kakuli ha ne ba zamaya ba hapa hañata ne ba zamayanga likilomita  ze 30 ka zazi inze ba apezi kamba ku lwala lilwaniso za likilo ze bat’o eza 27. Kwa swanela kuli Paulusi n’a itusisize liheta kwa ku swaniseza buitukisezo bwa luna bwa ku kutaza lushango lwa Mubuso ku bote ba ba lata ku teeleza. Seo si butokwa kakuli haiba lu sa itukisezi ni ku ba ba ba tabela ku kutaza, batu ba ka ziba cwañi Jehova?—Maroma 10:13-15.

8. Lu kona ku likanyisa cwañi mutala wa Jesu wa ku ba mukutazi wa taba ye nde?

⁸ Musebezi wa butokwa ka ku fitisisa mwa bupilo bwa Jesu ne li ufi? N’a bulelezi Ponse Pilato, mubusisi wa Muroma kuli: ‘Se ni tezi mwa lifasi ki ku to paka niti.’ Jesu n’a kutazanga fa n’a fumanela kaufela be ne ba tabela ku teeleza, mi n’a ikolanga hahulu bukombwa bwa hae kuli mane n’a bu nga ku ba bwa butokwa ku fita za n’a tokwa kwa mubili. (Joani 4:5-34; 18:37) Haiba sina Jesu, ni luna lu lata ku shaela taba ye nde, lu ka ba ni libaka ze ñata za ku i taluseza ba bañwi. Hape ku pateha mwa bukombwa bwa luna ku ka lu tusa ku zwelapili ku tiya kwa moya.—Likezo 18:5.

Tebe, Kuwani, ni Lilumo

9. Tebe ye tuna ne i sileleza lisole wa Muroma kwañi?

⁹ Tebe ya tumelo. Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “tebe” li talusa tebe ye tuna ye n’e kona ku pata kalulo ye tuna ya mubili. Ne i kona ku sileleza kwa ‘masho a tuka’ a bulezwi kwa Maefese 6:16. Mwa linako za litaba za mwa Bibele, masole ne ba itusisanga masho a pangilwe fa mataka a’ na ni lisuba, ni kanto ka kañwi ka sipi mo ne ku kona ku beiwa nto ye kona ku tuka. Caziba yo muñwi u talusa masho ao kuli ki “ze ñwi za lilwaniso ze maswe ka ku fitisisa mwa lindwa za kwakale.” Lisole ha n’a si na tebe ya ku isileleza ka yona kwa  masho a cwalo, n’a kona ku holofala maswe, kamba mane ku bulaiwa.

10, 11. (a) Ki ‘masho a tuka’ afi a Satani a’ kona ku fokolisa tumelo ya luna? (b) Mutala wa Jesu u bonisa cwañi butokwa bwa ku ba ni tumelo mwa linako za litiko?

¹⁰ Satani u itusisa ‘masho a tuka’ a’ cwañi kwa ku fokolisa tumelo ya luna? U kona ku fuzelela nyandiso kamba twaniso mwa lubasi, kwa musebezi, kamba kwa sikolo. Takazo ya ku onyoka, ni kukuezo ya ku eza buhule ni zona li bulaile ba bañwi kwa moya. Kuli lu isileleze kwa likozi ze cwalo, ‘fahalimw’a lika kaufela, lu swale tebe ya tumelo.’ Tumelo i hula ka ku ituta ka za Jehova, ku lapelanga ku yena kamita, ni ku lemuha mw’a lu sileleleza ni ku lu fuyaula.—Joshua 23:14; Luka 17:5; Maroma 10:17.

¹¹ Jesu ha n’a li fa lifasi, n’a bonisize butokwa bwa ku ba ni tumelo ye tiile mwa linako za matata. N’a sepile ka ku tala likatulo za Ndat’ahe mi n’a lata ku eza tato ya Mulimu. (Mateu 26:42, 53, 54; Joani 6:38) Niha n’a utwa butuku bo butuna kwa pilu mwa simu ya Getsemani, Jesu n’a bulezi ku Ndat’ahe kuli: “Ku si ke kwa ezwa mo ni latela, ku ezwe mo u latela Wena.” (Mateu 26:39) Jesu n’a si ka libala butokwa bwa ku zwelapili ku sepahala ni ku tabisa Ndat’ahe. (Liproverbia 27:11) Haiba ni luna lu sepa Jehova cwalo, ha lu na ku ituhelela ku fokoliswa ki ku lwaniswa kamba ku nyaziwa. Kono tumelo ya luna i ka tiiswa haiba lu itinga ku Mulimu, ku bonisa kuli lwa mu lata, ni ku utwa litaelo za hae. (Samu 19:7-11; 1 Joani 5:3) Limbuyoti zeo Jehova a bulukezi ba ba mu lata ha li koni ku likanyezwa kwa bufumu kamba munyaka wa swalelele.—Liproverbia 10:22.

12. Kuwani ya luna ya swanisezo i sileleza kalulo ifi ya luna ya butokwa, mi ki kabakalañi silelezo yeo ha i li ya butokwa?

 ¹² Kuwani ya ku piliswa. Kuwani ya busole ne i sileleza toho ni booko bwa lisole—mona mo ku inzi zibo. Sepo ya luna ya Sikreste i swanisezwa kwa kuwani kakuli i sileleza munahano wa luna. (1 Matesalonika 5:8) Niha lu cincize minahano ya luna ka zibo ye nepahezi ya Linzwi la Mulimu, lu sa li batu ba ba si ka petahala, ba ba fokola. Munahano wa luna u kona ku silafala ka bunolo. Milelo ya muinelo wa linto wa cwale i kona ku lu yaulula kamba mane ku nga sibaka sa sepo ya luna ye lu filwe ki Mulimu. (Maroma 7:18; 12:2) Diabulosi n’a likile kono n’a palezwi ku yaulula Jesu ka ku bata ku mu fa “mibuso kamukana ya lifasi, ni kanya ya yona.” (Mateu 4:8) Kono Jesu n’a hanile ka ku tiya lika zeo, mi Paulusi n’a bulezi ka za hae kuli: “Kabakala tabo y’a n’a beezwi kwapili, Jesu a itiisa kwa [kota ya linyando, NW] a sa tokomeli lishwau la yona; mane a y’o ina ku la bulyo la lubona lwa Mulimu.”—Maheberu 12:2.

13. Lu kona ku zwelapili ka nzila ifi ku ba ni sepo ya za kwapili?

¹³ Buikolwiso bwa Jesu ne bu si ka itahela fela. Haiba lu taza munahano wa luna ka litakazo ni milelo ya muinelo wo wa linto ku fita ku isa pilu kwa sepo ya za kwapili, tumelo ya luna mwa lisepiso za Mulimu i ka fokola. Mane nako ha i nze i ya, sepo ya luna i kona ku felelela. Kono haiba lu yeya kamita lisepiso za Mulimu, lu ka zwelapili ku ba ni tabo kabakala sepo ya luna ya za kwapili.—Maroma 12:12.

14, 15. (a) Lilumo la luna la moya ki nto mañi mi li kona ku sebeliswa cwañi? (b) Mu fe mutala wa ka m’o lilumo la moya li kona ku lu tuseza ku tiyela miliko.

¹⁴ Lilumo la moya. Linzwi la Mulimu, kamba lushango lo lu mwa Bibele li swana sina lilumo le li lozizwe kafa ni kafa le li kona ku tataula litaba za buhata za bulapeli ni ku tusa batu ba ba lata niti ku fumana tukuluho ya kwa moya. (Joani 8:32; Maheberu 4:12) Lilumo la kwa moya leo hape li kona ku lu sileleza ha lu lwaniswa ki miliko kamba ki bakwenuheli ba ba bata ku sinya tumelo ya luna. (2 Makorinte 10:4, 5) Lwa itebuha luli kuli ‘Mañolo kamukana a tahile ka Moya wa Mulimu, mi a na ni tuso kwa misebezi kaufela ye minde.’—2 Timotea 3:16, 17.

¹⁵ Ha n’a likilwe ki Satani mwa lihalaupa, Jesu n’a sebelisize hande lilumo la moya kwa ku hanyeza mihupulo ye fosahezi ni miliko ya kalembeshwa. Kwa tiko ni tiko ya Satani, n’a alabile kuli: ‘Ku ñozwi kuli.’ (Mateu 4:1-11) David, yo muñwi wa Lipaki za Jehova wa kwa Spain ni yena n’a tusizwe ki Mañolo kwa ku tiyela miliko. Ha n’a na ni lilimo za buhulu ze 19, kalibe ya buheha ya n’a sebeza ni yena mwa kampani ya bukenisi n’a akalelize kuli ba “ikole munyaka hamoho.” David a hana ku eza cwalo mi a kupa muzamaisi kuli a mu fe musebezi mwa sibaka si sili ilikuli muinelo w’o u si ke wa ba teñi hape. David n’a ize: “Ne ni hupuzi mutala wa Josefa. N’a hanile buhule mi honaf’o a baleha. Ni na ki mona mo ne ni ezelize.”—Genese 39:10-12.

16. Mu taluse libaka ha lu tokwa ku ituta kuli lu ‘abe linzwi la niti ka mukwa o lukile.’

¹⁶ Jesu hape n’a itusisize lilumo la moya kwa  ku tusa ba bañwi ku zwa mwa tamaiso ya Satani. Jesu n’a ize: “Tuto ya ka ha i zwi ku na, kono i zwa ku Ya ni lumile.” (Joani 7:16) Kuli lu zibe hande ku luta sina Jesu, lu tokwa ku ituta ku eza cwalo. Josephus, caziba wa litaba za kwakale n’a ñozi ka za masole ba Siroma kuli: “Lisole ni lisole ka zazi wa twaezwa ka tukufalelo ye tuna, inge kuli ki nako ya ndwa, mi leo ki lona libaka ha ba tiyanga ha ku na ni lindwa.” Mwa ndwa ya luna ya kwa moya, lu tokwa ku itusisa Bibele. Hape lu lukela ku ‘itahisa ku Mulimu inze lu lumelelwa, lu li babeleki ba ba sa nyazwi, ba ba aba Linzwi la niti ka mukwa o lukile.’ (2 Timotea 2:15) Mi ha lu itusisa Mañolo kwa ku alaba lipuzo ze zwelela kwa pilu za batu ba ba tabela, lu ikutwanga hande luli!

Mu Lapele ka Nako ni Nako

17, 18. (a) Tapelo i tusa cwañi mwa ku tiyela Satani? (b) Mu fe mutala o bonisa butokwa bwa ku lapela.

¹⁷ Ha s’a bulezi za lilwaniso kaufela za kwa moya, Paulusi u ekeza kelezo ye ñwi ya butokwa. Ha ba nze ba tiyela Satani, Bakreste ba swanela ku itiisa “ka litapelo kaufela ni ka likupo.” Hakai? Paulusi n’a ñozi kuli: “Mu lapele ka Moya ka nako ni nako.” (Maefese 6:18) Ha lu li mwa miliko kamba ha lu zwafile, tapelo i kona ku lu matafaza hahulu. (Mateu 26:41) Jesu n’a “tahisize litapelo ni likupo ka muhuwo o mutuna, ni ka miyoko, ku Yena ya n’a kona ku mu lamulela kwa lifu; mi a utwiwa kabakala bulapeli bwa hae.”—Maheberu 5:7.

¹⁸ Milagros, ya s’a babalezi bomunn’a hae ka lilimo ze 15, ba ba kula butuku bo bu sa foli u li: “Ha ni ikutwa kuli ni zwafile, ni lapelanga ku Jehova. Ha ku na ya kona ku ni tusa ku fita yena. Ki niti kuli kwa ba nga ni linako fo ni ikutwanga fela kuli ha ni sa kona. Kono hañata hamulaho wa ku lapela ku Jehova, ni ikutwile kuli ni matafalizwe hape ni ku kutelwa ki mwangalwa.”

19, 20. Ki lika mañi ze lu tokwa kuli lu tule mwa ndwa ye lu lwana ni Satani?

¹⁹ Diabulosi wa ziba kuli nako ya hae ki ye kuswani, mi u ekeza kwa buikatazo bwa hae bwa ku lu hapa. (Sinulo 12:12, 17) Lu tokwa ku tiyela sila se si m’ata seo ni ku “lwana ndwa ye nde ya tumelo.” (1 Timotea 6:12) Ku eza cwalo ku tokwa kuli lu be ni m’ata a matuna ku fita. (2 Makorinte 4:7) Hape lu tokwa tuso ya moya o kenile wa Mulimu mi kacwalo lu swanela ku lapela kuli lu u fiwe. Jesu n’a ize: “Mbali mina ba ba na ni lunya, mu ziba ku fa bana ba mina lika ze nde, Ndate ya kwa lihalimu u ka mi fita hahulu mwa ku fa Moya o Kenile ku ba ba u kupa ku yena.”—Luka 11:13.

²⁰ Kwa bonahala hande kuli ku butokwa kuli lu lwale lilwaniso kaufela z’a lu fa Jehova. Ku lwala lilwaniso za kwa moya zeo ku tokwa kuli lu be ni mikwa ya Sikreste, ye cwale ka tumelo ni ku luka. Ku tokwa kuli lu be ba ba lata niti, mane inge kuli lu itamile yona, ku tokwa kuli lu be ba ba itukiselize ku hasanya taba ye nde ka linako kaufela, ni kuli lu hupule kamita sepo ya za kwapili. Lu lukela ku ituta ku sebelisa hande lilumo la moya. Ka ku lwala lilwaniso kaufela za Mulimu, lwa kona ku tula mwa ndwa ya luna ni mioya ye lunya mi kaniti lu kona ku tahisa tumbo kwa libizo la Jehova le li kenile.—Maroma 8:37-39.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ki mañi ya fa mutala o munde ka ku fitisisa wa ku lwala lilwaniso kaufela za moya, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku nyakisisa mutala wa hae ka tokomelo?

• Lu kona ku sileleza cwañi munahano ni pilu ya luna za swanisezo?

• Lu kona ku tekelela ka nzila ifi ku sebelisa lilumo la moya?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku lapela ka nako ni nako?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 17]

Tuto ya Bibele ya ka tukufalelo i kona ku lu susumeza ku shaela taba ye nde ka linako kaufela

[Maswaniso a fa likepe 18]

Sepo ya luna ye tiile i lu tusa ku talimana ni miliko

[Maswaniso a fa likepe 19]

Kana mwa sebelisanga “lilumo la Moya” mwa bukombwa?