Ki Bomañi Ba Ba Kanyisa Mulimu Kacenu?
Ki Bomañi Ba Ba Kanyisa Mulimu Kacenu?
“Mulena ni Mulimu wa luna, ki Wena ya lukela ku fiwa kanya, ni likute, ni mata.”—SINULO 4:11.
1, 2. (a) Ki ifi mitala ye bonisa ka za mutai wa sayansi o bizwa biomimetics? (b) Ki ifi puzo ye zuha, mi kalabo ki ifi?
ZAZI le liñwi mwa ma 1940, manjinela wa kwa Switzerland George de Mestral n’a tambala-tambala ni nja ya hae. Ha kuta kwahae, a lemuha kuli liapalo za hae ni boya bwa nja ya hae ne li tezi limboke. Ka ku makala, a tatuba limboke zeo ka sihoho sa hae mi a komokiswa ki lingo ze nyinyani-nyinyani za limboke ze lamatela fo li swela kaufela. Hamulaho, a panga nto ye bizwa Velcro ye swana ni limboke zeo. Haki De Mestral fela ya pangile lika ka ku kopisa lika za ka taho. Mwa United States, bana ba Wright ne ba pangile fulai ha se ba talimisisize mo li fufelanga linyunywani ze tuna. Alexandre-Gustave Eiffel manjinela wa Mufura n’a lukisize milalo ya tawala ya mwa Paris ye bizwa ka libizo la hae, ka ku likanyisa ka m’o lisapo la fa noka li tiiseza mubili wa mutu.
2 Mitala yeo i talusa hande ka za tuto ye bizwa biomimetics, ili mutai wa sayansi o lika ku panga lika ka ku likanyisa lika za ka taho. * Kono puzo ye zuha cwale ki ya kuli: Ki hakai bapangi ba lika ba lumbeka Muezi wa limboke ze nyinyani-nyinyani zeo, linyunywani ze tuna zeo, lisapo la fa noka leo, ni lika ze ñwi ze makaza fo ba kopisize lika ze ba pangile? Kalabo ka bumai ki ya kuli mwa lifasi la kacenu, Mulimu haki hañata a fiwa tumbo kamba kanya ye mu swanela.
3, 4. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli “kanya” li talusañi, mi ha li itusiswa ku Jehova, li swanela ku ama nto mañi?
3 Ba bañwi mwendi ba ka li, ‘Lu tokwelañi ku kanyisa Mulimu? Kana Mulimu haki ya kanya ni kale?’ Ki niti kuli Jehova ki yena Ya kanya ka ku fitisisa mwa pupo kaufela, kono ha ku talusi kuli batu kaufela ba mu nga cwalo. Mwa Bibele, linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli “kanya” li na ni taluso ya “bukiti.” Li talusa nto ifi kamba ifi ye tahisa kuli mutu a be ya kutekeha kamba wa butokwa ku ba bañwi. Ha li itusiswa ku Mulimu, linzwi leo li ama kwa lika ze tahisa kuli Mulimu a kutekehe kwa batu.
4 Ki ba sikai kacenu ba ba lemuhile lika ze kutekehisa Mulimu. (Samu 10:4; 14:1) Mane, batu ba ba tumile mwa lifasi, ba ba lumela ku Mulimu, ba susuelize ba bañwi ku nga ka kashwau Mubupi ya kanya wa pupo kaufela. Ba ezize cwañi cwalo?
“Ha Ba Na Mo Ba Ka Itatulela”
5. Basayansi ba bañata ba nga kuli lika za pupo ze komokisa ne li tahile cwañi?
5 Basayansi ba bañata ba pihelela kuli ha ku na Mulimu. Kacwalo, ba nga kuli lika ze komokisa, ze kopanyeleza ni batu, li tahile cwañi? Ba li kuti lika zeo ne li itahezi fela ka ku ipilaula. Ka mutala, Stephen Jay Gould, caziba wa tuto ya ku ipilaula kwa lika, n’a ñozi kuli: “Se ne si tisize kuli lu be teñi kikuli litapi za mufuta o muñwi ne li na ni mafufa a’ ipitezi a n’a kona ku ipetula ku ba mahutu a libupiwa za fa lifasi fa . . . Mwendi lu tokwa kalabo ye ipitezi cwalo—kono ha ku na i sili kwand’a yeo.” Bo Richard E. Leakey ni Roger Lewin ni bona ne ba ñozi kuli: “Mwendi batu ne ba ikezahalezi fela ku si na ku lelwa.” Nihaiba basayansi ba bañwi ba ba komoka bunde bwa lika za ka taho ni mo li bupezwi, ba palelwa ku kanyisa Mulimu.
6. Kiñi se si susueza ba bañata ku nga kuli Mulimu haki Mubupi?
6 Bocaziba ha ba pihelela kuli lika ne li tile ka ku ipilaula luli, se ba talusa kikuli ba ba hana ku lumela cwalo ki batu ba ba si ka ituta. Ba bañata ba nga cwañi taba yeo? Lilimonyana kwamulaho, caziba wa tuto ya ku ipilaula kwa lika n’a buzize batu ba ba lumela tuto ye. N’a ize: “Ne ni fumani kuli buñata bwa ba ba lumela tuto ya ku ipilaula kwa lika ba lumela cwalo kakuli ba taluselizwe kuli batu kaufela ba ba talifile ba lumela tuto ye.” Ki niti, bocaziba ha ba bulela kuli Mulimu ha yo, ba bañwi ni bona ba nga kuli Mulimu haki yena Mubupi.—Liproverbia 14:15, 18.
7. Ka ku ya ka Maroma 1:20, ki nto mañi ye bonahala hande-nde ka lika ze bupilwe, mi ki kabakalañi?
7 Kana basayansi ba lumela kuli lika li tile ka ku ipilaula kabakala kuli ba na ni bupaki bo bu bonisa cwalo? Kutokwa ni hanyinyani! Lu na ni bupaki bo buñata bo bu bonisa kuli Mubupi u teñi. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Za Mulimu ze sa bonwi, ona mata a hae a kamita ni bumulimu bwa hae, ki ze bonahala hande haisamba lifasi li ezwa, inze li lemuhiwa mwa misebezi ya hae. Hakulicwalo [ba ba sa lumeli cwalo] ha ba na mo ba ka itatulela.” (Maroma 1:20) Lika ze bupilwe li bonisa kuli Mubupi u teñi. Kacwalo Paulusi sa talusa f’o kikuli ku zwa kwa simuluho, batu ba kona ku ‘itemuhela’ bupaki bwa kuli Mulimu u teñi ka lika ze bupilwe ze ba iponela. Bupaki b’o ki bufi?
8. (a) Mahalimu a bonisa cwañi m’ata ni butali bwa Mulimu? (b) Ki nto mañi ye bonisa kuli lika kaufela ze li teñi ne li na ni ya n’a li bupile?
8 Lu iponela bupaki bwa kuli Mulimu u teñi ka mahalimu a tezi linaleli. Samu 19:1 i li: “Mahalimu a bulela kanya ya Mulimu.” “Mahalimu” ao—lona lizazi, kweli, ni linaleli—a bonisa kuli Mulimu u na ni m’ata ni butali. Palo fela ya linaleli i tahisa sabo mwa lipilu za luna. Mi lika zeo kaufela za kwa lihalimu ha li itamaeli fela mwa mbyumbyulu kono li zamaya ka milao ya zona. * (Isaya 40:26) Kana ku lukile ku bulela kuli milao yeo i itezi fela? Basayansi ba bañata ba bulela kuli pupo yote ne i kalile ka sipundumukela. Caziba yo muñwi n’a bonisize ze ku talusa ku lumela cwalo, ha n’a ñozi kuli: “Ku bulela kuli lika kaufela ze li teñi ne li si na makalelo kwa utwahala luli ku bosilatula Mulimu. Mi ku nga kuli lika kaufela ne li na ni makalelo ku bonisa kuli ku na ni ya n’a li kalile; kakuli ki mañi ya kona ku nahana kuli sika sa kona ku itahela fela?”
9. Butali bwa Jehova bu bonahala cwañi mwa lifolofolo ze bupilwe?
9 Fa lifasi fa hape lu bona bupaki bwa kuli Mulimu u teñi. Muñoli wa lisamu n’a ize: ‘Muñ’a Bupilo, misebezi ya hao ki ye miñata cwañi! Kaufel’a yona i bonahala ku ezwa ka butali; lifasi li tezi maluwo a hao.’ (Samu 104:24) “Maluo” a Jehova, a’ kopanyeleza lifolofolo, a bonisa butali bwa hae. Sina mo lu bonezi kwa makalelo, lika ze pila li bupilwe ka ku kateleha hahulu kuli mane basayansi ba lika ku li likanyisa. Ki ye mitala ye miñwi i sikai. Bocaziba ba sweli ba ituta ka za manaka a lifolofolo ze ñwi kuli ba kone ku panga lihelumenti ze tiile; ba sweli ku batisisa libupiwa ze fufa ze kona ku utwa ka bubebe kuli ba pange lika ze tusa hahulu kwa ku utwa; mi ba sweli ku tatuba mafufa a lifi kuli ba pange lifulai ze sa konwi ku bonwa ki lihoho. Kono mutu a like a mane, ha koni ku panga lika ze swana luli ni lika za ka taho. Buka ye bizwa Biomimicry—Innovation Inspired by Nature i li: “Lika ze pila li ezize lika kaufela ze lu bata luna batu ku eza, li sa tokwi mafula a ku li zamaisa, li sa silafazi lifasi, kamba ku beya bupilo bwa zona mwa kozi.” Ki butali kwa butuna!
10. Ki kabakalañi ku hana kuli Mubupi ha yo ha ku sa utwisisehi? Mu fe mutala.
10 Ibe kuli mu talima mwa lihalimu kamba mu talima lika ze bupilwe za fa lifasi fa, bupaki bwa kuli Mubupi u teñi bwa iponahaza. (Jeremia 10:12) Lu lukela ku lumelelana luli ni libupiwa za kwa lihalimu ze opela kuli: “Mulena ni Mulimu wa luna, ki Wena ya lukela ku fiwa kanya, ni likute, ni mata; kakuli ki Wena ya ezize linto kamukana.” (Sinulo 4:11) Niteñi, basayansi ba bañata ba palelwa ku bona bupaki ka ‘meto a lipilu za bona’ niha ba kana ba komoka mo li bupezwi lika ze ba iponela ka meto a bona. (Maefese 1:18) Lu kona ku fa mutala wo: Ku komoka bunde bwa lika ni mubupehelo wa zona ni ku hana kuli Mubupi ha yo ha ku utwisisehi sina fela ha ku sa utwisisehi mutu ha n’a ka komoka siswaniso se si swanisizwe ka bukwala kono kihona a hana kuli ha ku na muswanisi ya si swanisize. Ki lona libaka ha ku bulelwa kuli bosilatula Mulimu “ha ba na mo ba ka itatulela”!
“Libofu Ze Zamaisa Libofu” Li Yaulula Ba Bañata
11, 12. Tuto ya kuli lika li tomezwi cimo i tomile fa muhupulo mañi, mi ki nto mañi ye bonisa kuli tuto ye ha i kanyisi Mulimu?
11 Balapeli ba bañata ba lumela kuli bulapeli bwa bona bu kanyisa Mulimu. (Maroma 10:2, 3) Kono bulapeli mane ki bo buñwi bwa lika ze palelwisize bolule-lule ba batu ku kanyisa Mulimu. Ka nzila ifi? Ha lu nyakisiseñi linzila ze peli.
12 Nzila ya pili ki ya kuli likeleke li zwisize kanya ku Mulimu ka lituto za zona za buhata. Ka mutala, mu nahane tuto ya kuli lika kaufela li tomezwi cimo. Tuto yeo i tomile fa muhupulo wa kuli bakeñisa kuli Mulimu u na ni m’ata a ku ziba ze ka ezahala kwapili, wa kona ku zibela cimo ze ka ezahala kwa lika kaufela. Kacwalo tuto yeo i bonisa kuli Mulimu kale-kale k’o n’a tomezi cimo ze ka ezahala ku mañi ni mañi kwapili, ibe kuli ki ze nde kamba ki ze maswe. Ka ku ya ka tuto yeo, Mulimu ki yena mutahisi wa manyando ni bumaswe mwa lifasi kacenu. Mulimu ha fiwi kanya ha nyaziwa kuli ki yena ya tahisa bumaswe hailif’o ya bu tahisize ki Sila sa hae yo mutuna, Satani, ili y’o Bibele i biza “mulena wa lifasi le”!—Joani 14:30; 1 Joani 5:19.
13. Ki kabakalañi ha lu sa lukeli ku nahana kuli Mulimu ha koni ku zamaisa m’ata a hae a ku ziba za kwapili? Mu fe mutala.
Isaya 46:9, 10) Kono ha lu swaneli ku nahana kuli ha koni ku sa zamaisa m’ata a hae a ku ziba za kwapili kamba kuli u tomezi cimo nto ni nto ye ka ezahala. Ka mutala: Lu bulele kuli kambe mu na ni m’ata a matuna, kana ne mu ka nanulanga nto kaufela ye bukiti ye mu bona? Ne mu si ke mwa eza cwalo! Ka nzila ye swana, m’ata a ku ziba za kwapili h’a hapelezi Mulimu ku ziba kamba ku tomela cimo lika kaufela ze ka ezahala. U itusisa m’ata a hae ao ka linako ze ñwi fela. * Kaniti luli lituto za buhata, ze cwale ka tuto ya kuli lika li tomezwi cimo, ha li kanyisi Mulimu.
13 Tuto ya kuli lika li tomezwi cimo ki tuto ya sihedeni ye sinya libizo la Mulimu. Ha i bonisi shutano ye mwahal’a lika za kona ku eza Mulimu ni lika za ezanga luli. Bibele i bonisa hande-nde kuli Mulimu wa kona ku zibela cimo za kwapili. (14. Likeleke li shwaulisize cwañi Mulimu?
14 Nzila ya bubeli yeo bulapeli bu shwaulisize Mulimu ki ka muzamao wa balateleli ba bona. Bakreste ba tokwiwa ku latelela lituto za Jesu. Ze ñwi za lituto zeo Jesu n’a lutile balateleli ba hae ki ze cwale ka ‘ku latana’ ni ku ‘sa ba ba lifasi.’ (Joani 15:12; 17:14-16) Ba bahulu ba bulapeli bwa Krestendomu bona ba ezizeñi? Kana luli ba latelezi lituto zeo?
15. (a) Ba bahulu ba bulapeli ba ezizeñi mwa lindwa za macaba? (b) Likezo za ba bahulu ba bulapeli li amile cwañi bolule-lule?
15 Mu nahane mo ba ezelize ba bahulu ba bulapeli mwa linako za lindwa. Ba yemezi lindwa ze ñata za macaba, ku li tuhelela, kamba mane ku ikenya ku zona. Ba lapelezi masole ni ku bulela kuli ku bulaya ku lukile. Ha lu koni ku palelwa ku ipuza kuli, ‘Kikuli ba bahulu ba bulapeli ha ba zibi kuli lila za bona ba bulapeli bo bu swana ni bona ba eza nto ye swana?’ (Mu bone kakwenda ka ka li “Mulimu U Kwa Lineku Lifi?”) Ba bahulu ba bulapeli ha ba kanyisi Mulimu ha ba bulela kuli ki yena ya ba tusize mwa lindwa ze suluzi mali a batu; mi hape ha ba mu kanyisi ha ba bulela kuli milao ya mwa Bibele ha i sa sebeza kamba ha ba tuhelela buitamaeli bwa mifuta kaufela. Ba lu hupulisa fela ka za ba bahulu ba bulapeli ba n’a bulezi Jesu kuli “ba sebezanga ze maswe” mi ki “libofu ze zamaisa libofu.” (Mateu 7:15-23; 15:14) Likezo za ba bahulu ba bulapeli li tahisize kuli lilato la ba bañata la ku lata Mulimu li fole.—Mateu 24:12.
Ki Bomañi Luli Ba Ba Kanyisa Mulimu?
16. Kuli lu alabe puzo ya kuli ki bomañi luli ba ba kanyisa Mulimu, ki kabakalañi ha lu lukela ku bona mwa Bibele?
16 Haiba batu ba ba tumile ni ba ba itingwa mwa lifasi ba palezwi ku kanyisa Mulimu, kanti ki bomañi he ba ba kanyisa Mulimu? Kuli lu alabe puzo yeo, lu lukela ku bona mwa Bibele. Isaya 42:8) Ha lu nyakisiseñi linzila ze talu za mwa ku kanyiseza Mulimu, lu nze lu alaba puzo ya kuli ki bomañi kacenu ba ba sweli ku eza cwalo luli.
Lu lukela ku eza cwalo kakuli Mulimu u na ni tukelo ya ku bulela mw’a swanelwa ku kanyisezwa, mi u tomile milao ya hae mwa Linzwi la hae, yona Bibele. (17. Jehova ka sibili n’a bonisize cwañi kuli ku kanyisa libizo la hae ki tato ya hae, mi ki bomañi kacenu ba ba lumbeka libizo la Mulimu lifasi kaufela?
17 Nzila ya pili ye lu kona ku kanyisa Mulimu ka yona ki ka ku lumbeka libizo la hae. Manzwi a n’a bulezi Jehova ku Jesu a bonisa kuli ku eza cwalo ki tato ya Mulimu. Mazazinyana pili a si ka shwa kale, Jesu n’a lapezi kuli: “Ndate, u lumbe Libizo la hao.” Kiha ku utwahala linzwi le li li: “Ni se ni li lumbile, mi ni ka li lumba hape.” (Joani 12:28) Ya n’a bulezi manzwi ao ku si na ku kakanya ki Jehova ka sibili. Kalabo ya hae i bonisa kuli ku kanyisa libizo la hae ki kwa butokwa ku yena. Kacwalo, ki bomañi kacenu ba ba kanyisa Jehova ka ku zibahaza libizo la hae ni ku li lumbeka mwa lifasi kaufela? Ki Lipaki za Jehova, mi ba eza cwalo mwa linaha ze 235!—Samu 86:11, 12.
18. Lu kona ku ziba cwañi ba ba lapela Mulimu ka “niti,” mi ki sikwata sifi se si lutile niti ya mwa Bibele ka lilimo ze fitelela mwanda?
18 Nzila ya bubeli ye lu kona ku kanyisa Mulimu ka yona ki ka ku luta niti ka za hae. Jesu n’a bulezi kuli balapeli ba niti ba ka ‘lapela Mulimu ka niti.’ (Joani 4:24) Lu kona ku ziba cwañi ba ba lapela Mulimu ka “niti”? Ba ba lapela Mulimu ka niti ba lukela ku hana lituto ze si ka toma fa Bibele ili ze sinya libizo la Mulimu ni tato ya hae. Kono ba lukela ku luta lituto za niti luli ze mwa Linzwi la Mulimu, ze cwale ka ze: Jehova ki yena Muambakani ya Pahami, ki yena fela ya swanela ku fiwa kanya sina Muambakani ya Pahami (Samu 83:18); Jesu ki Mwan’a Mulimu ni Mubusi ya ketilwe wa Mubuso wa Mulimu wa Mesiya (1 Makorinte 15:27, 28); Mubuso wa Mulimu u ka bonisa bukeni bwa libizo la Jehova ni ku peta mulelo wa hae ka za lifasi le ni batu ba ba ku lona (Mateu 6:9, 10); taba ye nde ya Mubuso wo i lukela ku kutazwa mwa lifasi kaufela. (Mateu 24:14) Ka lilimo ze fitelela mwanda, ki sikwata si li siñwi fela se si lutile zona lituto za butokwa zeo—Ki Lipaki za Jehova!
19, 20. (a) Ki kabakalañi muzamao o munde wa Mukreste ha u kona ku kanyisa Mulimu? (b) Ki lipuzo mañi ze kona ku lu tusa ku ziba ba ba kanyisa Mulimu kacenu ka muzamao wa bona o munde?
19 Nzila ya bulalu ye lu kona ku kanyisa Mulimu ka yona ki ka ku latelela milao ya hae. Muapositola Pitrosi n’a ñozi kuli: “Mu be ni muzamao o munde mwahali a bahedeni, kuli bakeñisa litaba ze ba mi seba ka zona, inge ki mina lisinyi, ba lemuhe misebezi ya mina ye minde, mi ba lumbe Mulimu zazi l’a ka ba potela.” (1 Pitrosi 2:12) Muzamao o munde wa Mukreste u bonisa tumelo ya hae. Batu ha ba bona cwalo, f’o kikuli, ha ba bona kuli Mukreste u na ni muzamao o munde kabakala tumelo ya hae—Mulimu wa lumbekwa.
20 Ki bomañi kacenu ba ba kanyisa Mulimu ka muzamao wa bona o munde? Lu bulele kuli, ki balapeli bafi ba ba babalizwe ki milonga ye miñata bakeñisa ku lata kozo, ku latelela mulao, ni ku lifa mitelo? (Maroma 13:1, 3, 6, 7) Ki bomañi ba ba zibahala mwa lifasi kaufela kuli ba pila ka buñwi ni balumeli ka bona ku si na ketululo ya mubala, sicaba, ni mushobo? (Samu 133:1; Likezo 10:34, 35) Ki bomañi ba ba zibahala mwa lifasi kaufela kuli ki baluti ba Bibele ba ba susueza batu ku kuteka mulao, ku pilisana hande mwa lubasi, ni ku latelela litaelo za mwa Bibele? Ki batu ba li bañwi fela ba ba bonisize kuli ba eza lika zeo ni ze ñwi cwalo—ki Lipaki za Jehova!
Kana Mwa Kanyisa Mulimu?
21. Ki kabakalañi mutu ha lukela ku nahanisisa haiba wa kanyisa Jehova?
21 Mañi ni mañi wa luna a ipuze kuli, ‘Kana na kanyisa Jehova?’ Ka ku ya ka Samu 148, buñata bwa lika ze bupilwe li kanyisa Mulimu. Mangeloi, mahalimu, lifasi ni lifolofolo ze ku lona—kaufel’a zona li lumbeka Jehova. (Litimana 1-10) Ki bumai luli kuli buñata bwa batu kacenu ha ba ezi cwalo! Ka ku pila ka nzila ye kanyisa Mulimu, mu ka swalisana ni pupo kaufela mwa ku kanyisa Jehova. (Litimana 11-13) Ha ku na nzila ye nde ye fita yeo ye mu kona ku pila ka yona.
22. Ka ku kanyisa Jehova, mu ka fumana mipuzo ifi, mi mu swanela ku ikatulela ku ezañi?
22 Ka ku kanyisa Jehova, mu ka fumana mipuzo ye miñata. Ha mu nze mu bonisa tumelo mwa sitabelo sa tiululo sa Kreste, mu ka kutisezwa ku Mulimu ni ku ikola silikani se sinde sa kozo ni Ndat’a mina wa kwa lihalimu. (Maroma 5:10) Ha mu nze mu fumana mabaka a ku kanyisa Mulimu, mu ka ba batu ba ba na ni sepo ni buitebuho. (Jeremia 31:12) Mi f’o, mu ka kona ku tusa ba bañwi ku pila bupilo bwa tabo, ili nto yeo hape i ka mi tahiseza tabo ye tuna. (Likezo 20:35) Haike mu be mwahal’a ba ba ikatulezi ka ku tiya ku kanyisa Mulimu—cwale ni ku ya ku ile!
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 2 Linzwi la biomimetics li zwa fa linzwi la Sigerike la biʹos, le li talusa “bupilo,” ni la miʹme·sis, le li talusa “ku likanyisa.”
^ para. 8 Litaba ze tungile ka za m’o mahalimu a boniseza butali ni m’ata a Mulimu mwa kona ku ipalela zona mwa likauhanyo 5 ni 17 za buka ya Mu Sutelele ku Jehova, ye hatisizwe ki Lipaki za Jehova.
^ para. 13 Mu bone Volyumu 1, fa likepe 853, mwa Insight on the Scriptures, ye hatisizwe ki Lipaki za Jehova.
Kana Mwa Hupula?
• Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela kuli basayansi ha ba si ka tusa batu ku kanyisa Mulimu?
• Ki mwa linzila lifi ze peli m’o bulapeli bu tibezi batu ku kanyisa Mulimu?
• Ki linzila lifi ze lu kona ku kanyisa ka zona Mulimu?
• Ki kabakalañi mina ka butu ha mu lukela ku nahanisisa ka za haiba mwa kanyisa Jehova?
[Lipuzo za Tuto]
[Mbokisi fa likepe 12]
“Mulimu U Kwa Lineku Lifi?”
Munna ya n’a li lisole la mwahalimu mwa mpi ya German Air Force ka nako ya Ndwa ya Lifasi ya Bubeli ili y’o cwale s’a li yo muñwi wa Lipaki za Jehova u li:
“Nto ye ne ni filikanyize hahulu mwa lilimo zani za ndwa . . . ne li ku bona ba bahulu ba bulapeli, ibat’o ba likeleke kaufela—Katolika, Lutheran, Episcopal, ni ze ñwi cwalo—ha ba lapelela fulai ni bafufisi ba yona pili ba si ka funduka kale ku y’o tunyisa limbomba. Ne ni nahananga kuli, ‘Mulimu u kwa lineku lifi?’
“Masole ba Majelemani ne ba tinanga lukanda fo ku ñozwi manzwi a’ li Gott mit uns (Mulimu u inzi ni luna). Kono ne ni ipuzanga kuli, ‘Ki kabakalañi Mulimu ha sa koni ku ba ni masole ba kwa lineku le liñwi ba keleke ye swana ili ba ba lapela ku Mulimu ya swana?’”
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Mwa lifasi kaufela, Lipaki za Jehova ba kanyisa luli Mulimu