Batu Ba Kona ku Pila Ka Nako Ye Kuma Kai?

LA March 3, 1513, Juan Ponce de León mubatisisi wa linaha wa kwa Spain n’a tamile musipili o mutuna. A fuluha ku zwa kwa Puerto Rico ka sepo ya kuli n’a ka yo punya mwa sooli sa Bimini. Matangu a bonisa kuli n’a bata liwelu-welu la mezi a ka makazo—ili Simbule sa Bunca. Kono a yo fwekela mwa sibaka se si bizwa cwale kuli Florida mwa U.S.A. Niteñi, n’a si ka fumana simbule seo kakuli ha si yo.

Kacenu, haki batu kaufela ba ba pilanga ka nako ye fitelela lilimo ze 70 kamba 80. Nihaike kuli Bibele i bonisa kuli ku na ni batu ba ne ba pilile nako ye telele ni ku fita, buka ye bizwa 2002 Guinness Book of World Records i bonisa kuli lilimo za mutu ya pilile nako ye telele ka ku fitisisa ki ze 122 ni mazazi a 164. (Genese 5:3-32) Nihakulicwalo, caziba yo muñwi ya bizwa John Harris n’a bulezi kuli: “Lipatisiso ze nca cwale li bonisa kuli mwendi ku ka konahala ku tahisa lusika lo lu si ke lwa supala kamba ku shwa.” Buñata bwa babatisisi ba mwa lilimo za ma-2000 ba bulela za “ku sa shwa ni kamuta,” kuli “lilimo za bupilo bwa batu ha li na ku ba ni maciñekelo ka 2099,” ni ka za “buikoneli bwa ku ya ku ile bwa ku uncafazwa kwa liselusi,” ni ze ñwi ze swana ni zeo.

Mwa buka ya hae ye bizwa The Dream of Eternal Life, Mark Benecke u li: “Ibat’o ba mubili kaufela u uncafazwanga ha sikai mwa bupilo bwa luna. . . . Hasamulaho wa lilimo ze 7, lu banga ni mibili ye minca luli.” Nihakulicwalo, seo ha si bangi cwalo ka nako kaufela bakeñisa kuli liselusi za tuhelanga ku ikaba ni ku ba ze ñata ha se li fitile fa sipimo se siñwi. Benecke u bulela kuli kambe ne ku si cwalo, “mubili wa batu ne u ka kona ku uncafazwa ka nako ye telele—mane nihaiba ku ya ku ile.”

Hape, mu nahane buikoneli bwa booko bwa batu, bo bu fitela kwahule kalulo ifi kamba ifi ya bona ye lu kana lwa itusisa mwa bupilo bwa luna bo bu kuswani. Ka ku ya ka Encyclopædia Britannica, booko bwa batu “bu  na ni buikoneli bo butuna ku fita kalulo ye kana ya itusiswa mwa bupilo bwa mutu.” (1976 Edition, Volyumu 12, likepe 998) Buka ye ñozwi ki David A. Sousa ye bizwa How the Brain Learns, i li: “Ibat’o ba kuli booko bu na ni buikoneli bo bu sa feli bwa ku buluka litaba.”—Likepe 78, Second Edition, copyright 2001.

Ki kabakalañi babatisisi ha ba palezwi ku fumana libaka batu ha ba shwa ku si na taba ni mo ba bupezwi? Mi ki kabakalañi booko bwa batu ha bu na ni buikoneli bo butuna cwalo? Kana kikuli ne lu bupilwe ni buikoneli bwa ku ituta ku ya ku ile? Ki kabakalañi mane ha lu nahananga za bupilo bo bu sa feli?

Bibele i li: “Mane [Mulimu] u beile mwa pilu ya mutu zibo ya linako ze sa feli; kono, nihakulicwalo ha ku na mutu y’a zibile ku tungununa misebezi y’a ezize Mulimu, ku kala kwa makalelo ku isa kwa mafelelezo.” (Muekelesia 3:11) Manzwi ao a bonisa kuli Mulimu ki yena ya suñile ku luna takazo ya ku pila ku ya ku ile. Kacwalo, lu ka zwelapili ku ituta ka za Mulimu ni misebezi ya hae. Ha ne lu ka pila ka lilimo ze eza bolule-lule—ili ku talusa ku ya ku ile—ne lu ka kona ku ituta ze ñata ka za misebezi ya Mulimu ye komokisa ka nako kaufela.

Manzwi a Jesu Kreste hape a bonisa kuli bupilo bo bu sa feli bwa konahala. N’a bulezi kuli: ‘Mi bupilo bo bu sa feli, kikuli ba ku zibe, Wena, Mulimu a nosi wa niti, ni y’o lumile, yena Jesu Kreste.’ (Joani 17:3) Mina bo? Kana mwa tabela ku pila ku ya ku ile?

[Maswaniso a fa likepe 3]

Juan Ponce de León n’a bata simbule sa bunca

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Ponce de León: Harper’s Encyclopædia of United States History