Mu Bate Jehova, Muliki wa Lipilu

“Mu ni bate, mi mu ka pila!”​—AMOSI 5:⁠4.

1, 2. Kiñi sa talusa Mañolo ha bulela kuli Jehova “u talima pilu”?

JEHOVA MULIMU n’a bulelezi mupolofita Samuele kuli: “Mutu u talima bunde, [Muñ’a] Bupilo, Yena, u talima pilu.” (1 Samuele 16:⁠7) Ku taha cwañi kuli Jehova yena “u talima pilu”?

² Mwa Mañolo, pilu i itusisizwe kwa ku swaniseza seo mutu a li sona mwahali​—litakazo za hae, mihupulo ya hae, maikuto a hae, ni za tabela. Kacwalo Bibele ha i bulela kuli Mulimu u talima pilu, i talusa kuli u talima mutu isi fela fahalimu kono ku mu punya ni ku talimisisa s’a li sona luli mwahali.

Mulimu U Tatuba Isilaele

3, 4. Ku likana ni Amosi 6:​4-6, ki miinelo mañi ye n’e li mwa mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi?

³ Muliki wa lipilu ha n’a talimile mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi mwa miteñi ya Amosi, n’a boniñi? Amosi 6:​4-6 i bulela za banna ba ne “ba lobala fa malobalo a’ kabisizwe ka lisapo la tou, ba namalala mwa litulo za bona za misamo.” Ne “ba ca lingunyana za mutapi, ni manamani a’ utiwa mwa milaka.” Banna bao ne “ba ipumanela ze ba ka ziba ku liza” mi ne “ba nwela veine mwa mikope ye mituna.”

⁴ Kwa makalelo, lika zeo li kana za bonahala  ku tabisa. Mwa mandu a bona a simbombo, bafumi ne ba ikola lico ni lino ze nde mi ne ba tabiswa ki liliziso za lipina ze nde ka ku fitisisa. Hape ne ba na ni “malobalo a’ kabisizwe ka lisapo la tou.” Bapumbuli ba fumani manaka a litou a mañata a betilwe ka bukwala bo butuna mwa Samaria, ona muleneñi wa mubuso wa Isilaele. (1 Malena 10:22) Mi buñata bwa ona a bonahala kuli n’a beilwe kwa lipula za kota mane ni kwa mamota a’ kabisizwe ka mabala.

5. Ki kabakalañi Mulimu ha n’a si ka tabela Maisilaele ba mwa miteñi ya Amosi?

⁵ Kana Jehova Mulimu n’a si ka tabela bakeñisa kuli Maisilaele ne ba pila mwa mbombolelwa, ne ba ca lico ze tabusa, ku nwa veine ye nde, ni ku teeleza kwa lipina ze nde? Kutokwa ni hanyinyani! Esi mane ki yena ya fanga batu linto kaufela ka buñata kuli ba li tabele. (1 Timotea 6:17) Se ne si filikanyize Jehova n’e li litakazo za bona ze maswe, muinelo o maswe wa lipilu za bona, ni ku sa bonisa likute ku Mulimu, ni kutokwa lilato kwa Maisilaele ka bona.

6. Isilaele n’a li cwañi kwa moya mwa miteñi ya Amosi?

⁶ Ba ne ba ‘namalala mwa litulo za bona za misamo, ku ca lingunyana za mutapi, ku ipumanela ze ba ka ziba ku liza’ ne ba ka ikomokela. Batu bao ne ba buzizwe kuli: “Mina mu li mu isa lizazi la bumai kwapili”? Ne ba swanela ku utwa hahulu bumaswe kabakala ze ne ezahala mwa Isilaele, kono ne ba sa “utweli Josefa butuku ka manyando a hae.” (Amosi 6:​3-6) Nihaike sicaba ne si onyokile, Mulimu n’a boni kuli Josefa​—kamba Isilaele​—n’a li mwa kozi kwa moya. Niteñi batu bona ne ba ikezeza fela za bona ka zazi ni zazi. Ba bañata kacenu ba na ni moya o cwalo. Ba kana ba lemuha kuli lu pila mwa linako ze t’ata, kono ibile fela kuli bona ka sibili ha ba na matata, ha ba isi pilu kwa matata a ba bañwi mi ha ba tabeli lika za kwa moya.

Isilaele​—Sicaba Se Si Sinyeha

7. Kiñi ze n’e ka ezahala sicaba sa Isilaele ha ne si ka palelwa ku utwa litemuso za Mulimu?

⁷ Buka ya Amosi i bulela za sinyeho ya sicaba, ku si na taba kuli fande ne si bonahala ku onyoka. Bakeñisa ku palelwa kwa bona ku utwa litemuso za Mulimu ni ku cinca mubonelo wa bona, Jehova n’a ka ba tuhelela mwa mazoho a lila za bona. Maasirya ne ba ka taha ni ku to ba tulula fa malobalo a bona a mande a manaka a litou ni ku ba hohololela mwa butanga. Ha ba sa na ku ba ni mbombolelwa!

8. Isilaele n’a fitile cwañi fa ku ba mwa muiinelo o maswe wa kwa moya?

 ⁸ Maisilaele ne ba fitile cwañi fa ku ba mwa muinelo o cwalo? Muinelo wo ne u kalile ka 997 B.C.E., muta Mulena Salumoni n’a yolilwe ki mwana hae Roboami mi mubuso wa Isilaele wa kwa mutulo wa masika a lishumi ne u ikauhanyize kwa masika a Juda ni Benjamine. Mulena wa pili wa mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi ne li Jeroboami wa Pili, “mwan’a Nebati.” (1 Malena 11:26) Jeroboami n’a kolwisize sicaba sa mwa mubuso wa hae kuli ne ku li t’ata kuli ba yange ku yo lapelela Jehova kwa Jerusalema. Kono n’a sa iyakatwi luli za buiketo bwa sicaba. N’a ipatela fela za hae. (1 Malena 12:26) Jeroboami n’a ikalezwi kuli haiba Maisilaele ne ba ka zwelapili ku yanga kwa tempele mwa Jerusalema kwa mikiti ya ka mwaha ya ku lumbeka Jehova, batu kwa mafelelezo ne ba ka kala ku sikuluhela kwa mubuso wa Juda. Kacwalo kuli a tibele nto yeo, Jeroboami a toma manamani a mabeli a gauda, ye ñwi kwa Dani ni ye ñwi kwa Betele. Kabakaleo bulapeli bwa namani bwa fetuha bulapeli bwa Isilaele kamukana.​—2 Makolonika 11: 13-15.

9, 10. (a) Ki mikiti mañi ya bulapeli ya n’a tomile Mulena Jeroboami wa Pili? (b) Mulimu n’a ngile cwañi mikiti ye ne ezwa mwa Isilaele mwa miteñi ya Mulena Jeroboami wa Bubeli?

⁹ Jeroboami n’a likile ku bonahaza bulapeli bo bunca b’o ku ba bwa niti. N’a lukisize mikiti ye bat’o swana ni ye ne eziwanga mwa Jerusalema. Kwa 1 Malena 12:​32, lu bala kuli: “Ka kweli ya bu 8, kweli ha i biza 15, Jeroboami a toma mukiti, sina mukiti o ezwa mwa naha ya Juda, mi a tahisa matabelo fa aletare; a eza cwalo mwa Betele.”

¹⁰ Jehova n’a si ka lumeleza mikiti ye cwalo ya bulapeli bwa buhata. Jehova n’a bonisize hande mubonelo wa hae ka Amosi, lilimo ze fitelela mwanda hamulaho mwa puso ya Jeroboami wa Bubeli, ya n’a bile mulena wa mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi ibat’o ba ka 844 B.C.E. (Amosi 1:⁠1) Ku likana ni Amosi 5:⁠21-24, Mulimu n’a ize: “Ni toile, mane ni nyenya mikiti ya mina; ha ni tabeli ni mikopano ya mina. Niha mu ni tiseza matabelo a ku cisa, ni linubu za mina, ha ni na ku li amuhela; nihaiba matabelo a ze nunile, ha ni na ku a talima. Isa kwahule ni Na lilata la lipina za hao, kakuli ha ni na ku utwa mulumo wa tumbuli twa hao. Kono se si batahala ki se: Kikuli likatulo za mulao li suluhe sina mezi, mi ku atula ka ku luka ku swane sina nuka ye sa pumuli ku buba.”

Miinelo ye Swana Kacenu

11, 12. Ki ku swana kufi ko ku li teñi mwahala bulapeli bwa Isilaele wa ikale ni bulapeli bwa Krestendomu?

¹¹ Kwa iponahaza kuli Jehova n’a likile lipilu za ba ne ba ikenyize mwa mikiti mi n’a hanile mikiti yeo ni matabelo a bona. Ni kacenu, Mulimu u hana mikiti ya sihedeni ya Krestendomu, ye cwale ka Ngilisimusi ni Isita. Kwa balapeli ba Jehova, ha ku koni ku ba ni swalisano mwahal’a ku luka ni kutokwa mulao, mwahal’a liseli ni lififi.​—2 Makorinte 6:​14-16.

¹² Ku na ni ku swana ko kuñwi hape ko ku bonahala mwahal’a bulapeli bwa Maisilaele ba ne ba lapela manamani ni bwa Krestendomu. Nihaike ba bañwi ba ba ipala ku ba Bakreste ba amuhela niti ya Linzwi la Mulimu, bulapeli bwa Krestendomu bona ka sibili ha bu eziwi ka lilato la niti la ku lata Mulimu. Kambe ki cwalo, Krestendomu ne i ka lika ka t’ata ku lapela Jehova “ka moya ni ka niti” kakuli b’o ki bona bulapeli bwa tabela Mulimu. (Joani 4:24) Hape, Krestendomu ha i lumelezi kuli ‘likatulo za mulao li suluhe sina mezi, ni kuli ku atula ka ku luka ku swane sina nuka ye sa pumuli ku buba.’ Kono yona i swalelela fela ku nyinyafaza litaelo za Mulimu za muzamao. I lumeleza buhule ni libi ze ñwi ze tuna mi se i ikezi mutende kuli mane se i lumeleza ni ba kalombe ku nyalana!

“Mu Late Bunde”

13. Ki kabakalañi ha lu tokwa ku latelela manzwi a’ kwa Amosi 5:⁠15?

¹³ Jehova u bulelela ba ba lakaza ku mu lapela ka nzila ye mu tabisa kuli: “Mu toye bumaswe mi mu late bunde.” (Amosi 5:15) Lilato ni  sitoyo ki maikuto a tiile a’ simuluha mwa pilu ya swanisezo. Bakeñisa kuli pilu ya puma, lu swanela ku eza mo lu konela kaufela ku i tokomela. (Liproverbia 4:23; Jeremia 17:⁠9) Haiba lu tuhelela pilu ya luna ku hulisa litakazo ze maswe, lu kana lwa ipumana kuli se lu lata bumaswe ni ku toya bunde. Mi haiba lu latelela litakazo ze cwalo ka ku eza sibi, cisehelo ye lu kana lwa bonisa kaufela mwa ku sebeleza Jehova ha i na ku lu kutiseza shemubo ya Mulimu. Kacwalo, ha lu lapeleleñi tuso ya Mulimu kuli lu ‘toye bumaswe mi lu late bunde.’

14, 15. (a) Mwa Isilaele ki bomañi ba ne ba li mwahala ba ne ba eza bunde, kono ba bañwi ku bona ne ba ezizwe cwañi? (b) Lu kona ku susueza cwañi ba ba mwa sebelezo ya nako kaufela kacenu?

¹⁴ Haki Maisilaele kaufela ba ne ba eza ze maswe ku Jehova. Ka mutala, Hosea ni Amosi ne ba ‘lata bunde’ mi ne ba sebelelize Mulimu ka busepahali sina bapolofita. Ba bañwi ne ba ezize buitamo bwa Bunazareni. Mwa mazazi kaufela a Bunazareni bwa bona, ne ba ikambusize kwa lico kaufela ze zwa fa sisansa sa veine, sihulu yona veine ka sibili. (Numere 6:​1-4) Maisilaele ba bañwi ne ba ngile cwañi bupilo bwa ku itombola bwa banna bao ba ne ba eza ze nde? Kalabo ye mbwetukisa kwa puzo yeo i patulula mo ne si sinyehezi sicaba kwa moya. Amosi 2:​12: i bulela kuli: “Mu nwisize Manazareni veine, mi bapolofita mu ba bulelezi, mu ize; mu si ke mwa polofita.”

¹⁵ Ba man’o bona mutala o munde wa Manazareni ni bapolofita, Maisilaele bao ba ne ba ndomaeta minyaka ne ba lukela ku swaba ni ku cinca linzila za bona. Kono ne ba likile ku zwafisa basepahali bao kuli ba tuhele ku kanyisa Mulimu. Haike ni kamuta lu si ke lwa susueza Bakreste ka luna ba ba itombozi ku ba mapaina, balumiwa, baokameli ba maeto, kamba ba ba sebeleza fa Betele kuli ba tuhele sebelezo ya nako kaufela ni ku kutela kwa bupilo bo bu twi ki bwa ku iketa. Kono haike lu ba susueze ku zwelapili mwa musebezi wa bona o munde!

16. Ki kabakalañi Maisilaele ha ne ba li hande kwa moya mwa miteñi ya Mushe ku fita ya Amosi?

¹⁶ Nihaike Maisilaele ba bañata ne ba onyokile mwa miteñi ya Amosi, ne ba si ka ‘fumela ku Mulimu.’ (Luka 12:​13-21) Bokukw’a bona ne ba cile fela manna mwa lihalaupa ka myaha ye 40. Ne ba si ka ca likomu ze nuniselizwe mwa licelo kamba ku pumulela fa malobalo a manaka a litou. Kono Mushe ka swanelo n’a ba bulelezi kuli: “[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, u fuyozi misebezi kaufela ya mazoho a hao; . . . myaha ye, ye mashumi a mane, [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao a ba ni wena; mi ha u si ka tokwa se siñwi.” (Deuteronoma 2:⁠7) Ee, Maisilaele mwa lihalaupa kamita ne ba na ni ze ne ba tokwa luli. Sa butokwa ni ku fita kikuli ne ba ikozi lilato, silelezo ni limbuyoti za Mulimu!

17. Ki kabakalañi Jehova ha n’a isize Maisilaele ba kwa makalelo mwa Naha ya Sepiso?

 ¹⁷ Jehova n’a hupulisize ba ne ba pila mwa miteñi ya Amosi kuli n’a tisize bokukululu ba bona mwa Naha ya Sepiso mi n’a ba tusize ku tanyela lila za bona kaufela mwa naha yeo. (Amosi 2:​9, 10) Kono ki kabakalañi Mulimu ha n’a zwisize Maisilaele ba kwa makalelo bao mwa Egepita ni ku ba isa mwa naha ya sepiso? Kana ne li ka mulelo wa kuli ba yo ina fela inze ba ca kobe ka mutwa ni ku hana Mubupi wa bona? Batili! Mulelo wa hae ne li wa kuli ba mu lapele inze ba li sicaba se si lukuluhile ni se si kenile kwa moya. Kono bayahi ba mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi ne ba si ka toya bumaswe ni ku lata bunde. Mwa sibaka sa seo ne ba kanyisa maswaniso a betilwe, isi Jehova Mulimu. Ki ku swabisa!

Jehova Wa Nata

18. Ki kabakalañi Jehova ha lu lukuluzi kwa moya?

¹⁸ Mulimu n’a si ke a tuhelela muzamao o swabisa wa Maisilaele. N’a utwahalize hande mubonelo wa hae ha n’a ize: “Ni ka mi nata kabakala bumaswe bwa mina kaufela.” (Amosi 3:⁠2) Manzwi ao a swanela ku lu hupulisa ka za ku lukululwa kwa luna ku zwa mwa butanga bwa Egepita wa cwale, ona muinelo wa linto wa cwale o maswe. Jehova h’a si ka lu lukululela kuli cwale lu tundamene milelo ya luna ya buitati. Kono u lu lukululezi kuli lu mu kanyise ka ku zwelela kwa lipilu za luna sina sicaba se si lukuluhile se si mwa bulapeli bo bu kenile. Mañi ni mañi wa luna u ka ikalabela ka za mw’a itusiseza tukuluho ye lu fiwa ki Mulimu.​—Maroma 14:⁠12.

19. Ku likana ni Amosi 4:​4, 5, buñata ba Maisilaele ne ba fitile fa ku latañi?

¹⁹ Ka bumai, lushango lwa Amosi lo lu m’ata l’o ne lu si ka utwiwa ki buñata bwa Maisilaele. Mupolofita n’a patuluzi muinelo wa ku kula kwa lipilu za bona za kwa moya, ka manzwi a’ kwa Amosi 4:​4, 5 a’ li: “Mu ye kwa Betele mi mu eze sibi; mu ye kwa Giligali mi mu atise milatu. . . . Kakuli ki mo mu latela, mina bana ba Isilaele.” Maisilaele ne ba si ka hulisa litakazo ze nde. Ne ba si ka tokomela lipilu za bona. Kabakaleo, buñata bwa bona ne ba fitile fa ku lata bumaswe ni ku toya bunde. Balapeli ba manamani bao ba ba omelezi milala ne ba si ka cinca. Jehova n’a ka ba nata, mi ne ba ka shwa ni libi za bona!

20. Mutu u kona ku tundamena cwañi nzila ye lumelelana ni Amosi 5:⁠4?

²⁰ I lukela ku ba kuli ne si nto ye bunolo ku mañi ni mañi ya n’a pila mwa Isilaele mwa miteñi yeo kuli a zwelepili ku sepahala ku Jehova. Haki nto ye bunolo ku eza lika ze fapahana ku ze ba eza ba bañwi, sina mo ba zibela Bakreste kacenu, ibe banana kamba ba bahulu. Kono lilato la ku lata Mulimu ni takazo ya ku mu tabisa ne li susumelize Maisilaele ba bañwi ku eza bulapeli bo bu kenile. Jehova n’a ba file memo ye silikani ye ñozwi kwa Amosi 5:4 ye li: “Mu ni bate, mi mu ka pila!” Kacenu, Mulimu hape u bonisa sishemo ku ba ba baka ni ku mu bata ka ku ikungela zibo ye nepahezi ya Linzwi la hae ni ku eza tato ya hae. Ku latelela nzila ye cwalo  haki nto ye bunolo, kono ku eza cwalo ku libisa kwa bupilo bo bu sa feli.​—Joani 17:⁠3.

Mbombolelwa Ku Si Na Taba ni Lukupwe Lwa Kwa Moya

21. Ba ba si yo mwa bulapeli bwa niti ba mwa lukupwe mañi?

²¹ Ki nto mañi ye ne i ka tela ba ne ba si ka yemela bulapeli bo bu kenile? Lukupwe lo lu maswe​—lona lukupwe lwa kwa moya! Jehova Mwambakani-ya-Pahami n’a bulezi kuli: “Lizazi la ta, ku bulela Mulena [Muñ’a] Bupilo, le ni ka lumela tala mwa lifasi, isi tala ya buhobe nihaili linyolwa la mezi; kono tala ni linyolwa la ku utwa manzwi a [Muñ’a] Bupilo.” (Amosi 8:​11) Krestendomu, u ziyelizwe ki lukupwe lo lu swana l’o lwa kwa moya. Kono ba lipilu ze nde ba ba mwa Krestendomu ba iponela ku onyoka kwa kwa moya kwa batu ba Mulimu mi ba sweli ku selehanela kwa kopano ya Jehova. Shutano ye mwahal’a muinelo wa Krestendomu ni muinelo wa Bakreste ba niti i bonahala hande mwa manzwi a Jehova a’ li: “A mu bone, batanga ba ka ba ka ca, kono mina mu ka lapa; batanga ba ka ba ka nwa, kono mina mu ka shwa linyolwa; a mu bone, batanga ba ka ba ka wabelwa, kono mina mu ka swaba.”​—Isaya 65:⁠13.

22. Ki kabakalañi ha lu swanela ku nyakalala?

²² Ka ku ba batanga ba Jehova, kana luli lwa itebuha ze lu na ni zona ili ze lu fumana ka litukiso ni limbuyoti za kwa moya? Ha lu ituta Bibele ni lihatiso za Sikreste ni ku fumanehanga kwa mikopano ya puteho, ya mupotoloho, ni ya sikiliti, kaniti lu ikutwanga inge lu ka lila bakeñisa tabo mwa lipilu za luna. Lwa nyakalala bakeñisa kutwisiso ye tuna ye lu na ni yona ya Linzwi la Mulimu, ku kopanyeleza cwalo ni bupolofita bwa Amosi bo bu ñozwi ka susumezo ya moya wa Mulimu.

23. Ba ba kanyisa Mulimu ba ikolañi?

²³ Ku bao kaufela ba ba lata Mulimu ni ba ba bata ku mu kanyisa, bupolofita bwa Amosi bu ba lwalezi lushango lwa tabo. Ku si na taba kuli lu na ni ze kuma kai kwa mubili kamba kuli ki miliko mañi ye lu li ku yona mwa lifasi le la matata, luna ba ba lata Mulimu lu ikola limbuyoti za hae ni lico ze nde ka ku fitisisa za kwa moya. (Liproverbia 10:22; Mateu 24:​45-47) Kacwalo he, kanya kaufela i ye ku Mulimu, yena ya lu fanga linto kaufela ka buñata kuli lu tusehe. Mi kacwalo, haike kaufela luna lu ikatulele ku mu fa tumbo ye zwelela kwa lipilu za luna kamita ni mita. Yeo i ka ba tohonolo ya luna haiba lu bata Jehova, yena Muliki wa lipilu.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ki miinelo mañi ye n’e li mwa Isilaele mwa miteñi ya Amosi?

• Miinelo ya kacenu i swana cwañi ni miinelo ya mwa mubuso wa Isilaele wa masika a lishumi?

• Ki lukupwe mañi lo ne lu bulezwi cimo ili lo lu li teñi kacenu, kono ki bomañi ba ba si yo mwa lukupwe l’o?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 21]

Buñata bwa Maisilaele ne ba onyokile kono ne ba si ka ikola mbombolelwa ya kwa moya

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Mu susueze ba ba mwa sebelezo ya nako kaufela ku zwelapili mwa musebezi wa bona o munde

[Maswaniso a fa likepe 25]

Batu ba Jehova ba ba tabile ha ba yo mwa lukupwe lwa kwa moya