Kana Bupilo bwa Mina Bu Tomezwi Cimo?

JOHN GRAY caziba wa tuto ya ku ipilaula kwa lika n’a ñozi kuli: “Batu ba swana fela ni lifolofolo; bupilo bwa bona bu tomezwi cimo.” Kono muñoli Shmuley Boteach yena u bulela nto ye fapahana ni yeo mwa buka ya hae ye bizwa An Intelligent Person’s Guide to Judaism. U li: “Mutu haki folofolo, mi kacwalo kamita wa kona ku cinca bupilo bwa hae bwa kwapili.”

Batu ba bañata ba lumelelana ni Gray mi ba lumela kuli bupilo bwa batu bu tomezwi cimo mi ha ku na se ba kona ku eza ka za teñi. Ba bañwi ba nga kuli batu ki libupiwa za Mulimu ze filwe m’ata a ku cinca bupilo bwa bona bwa kwapili.

Ba bañwi ba ikutwa kuli bupilo bwa bona bu zamaiswa ki batu ba ba m’ata. Ka ku ya ka muñoli Roy Weatherford, “buñata bwa batu mwa lifasi—mi sihulu buñata bwa basali ku kala kwa simuluho—ha . . . ba na m’ata a ku itamaisa kabakala mabaka e lu izibela hande a ku nyandiswa ni ku hatelelwa ki ba bañwi.” (The Implications of Determinism) Bupilo bwa ba bañata bu sinyizwe ki ku kangisana kwa babusi kamba kwa masole.

Ba bañwi ku zwa kwa simuluho ba nahanile kuli ha ku na se ba kona ku ikezeza kakuli ba mwa tamaiso ya balimu. Boteach u li: “Magerike ba kwaikale ne ba nahana kuli mutu ha koni ku ba ni sepo kakuli ha koni ku cinca bupilo bwa hae bo bu tomilwe cimo.” Ne ba ikutwa kuli bupilo bwa mañi ni mañi bu tomilwe cimo ki balimu ba basali ba ba sa swalehi hande. Ne ba nahana kuli balimu bao ba tomile cimo lizazi la ku shwa hamohocwalo ni manyando ni maziyezi a n’a ka ba ni ona mutu mwa bupilo bwa hae kaufela.

 Muhupulo wa kuli bupilo bwa mutu bu tomilwe cimo ki balimu u atile hahulu kacenu. Ka mutala, batu ba bañata ba lumela tuto ya Kismet, ye luta kuli lika li tomezwi cimo. Ba bulela kuli Mulimu u tomile cimo lika ze ka ezahala ku mutu ni mutu ni nako ya lifu la hae. Hape ku na ni tuto ya kuli “ku puluswa kamba ku timezwa kwa mutu ni mutu ku tomilwe kale” ki Mulimu ya M’ata Ote. Ba bañata ba ba ipala kuli ki Bakreste ba lumela tuto yeo.

Mina mu nahana cwañi? Kana bupilo bwa mina bu tomilwe cimo mi ha ku na se mu kona ku eza ka za teñi? Kamba kana mwa lumelelana ni William Shakespeare muloki wa kwa England ya n’a kile a bulela kuli: “Batu fokuñwi ba kona ku cinca ze ka ezahala ku bona”? Ha mu bone se i bulela Bibele ka za taba yeo.