Kana Limakazo Ki Za Niti Kamba ki Matangu Fela?

MUNNA yo muñwi kapili-pili n’a lemuhile pampili ye ne lamekilwe fa mota mi ne ku ñozwi kuli, “Limakazo za Ezahalanga—Mu Buze Fela Mangeloi.” Kono nihaike kuli munna y’o n’a li mulapeli, n’a sa zibi hande sa n’a talusa manzwi ao. Kana kikuli pampili yeo ne i bonisa kuli muzamaisi wa mota yeo n’a lumela kuli limakazo ki za niti? Kamba n’e li fela mashendekela a n’a bonisa kuli n’a sa kolwi limakazo kamba mangeloi?

Mwendi mwa tabela ku utwa mwa n’a bulelezi Manfred Barthel, muñoli wa Sijelemani, kuli: “Babali ba utwisisa linzwi la makazo ka linzila ze peli ze fapahana.” Ba ba kolwa limakazo ba lumela kuli za ezahalanga ni kuli mwendi li ezahalanga hañata. * Ka mutala, ku bihilwe kuli lilimo li sikai ze felile mwa Greece, balumeli ba bulezi kuli limakazo li ezahalanga ibat’o ba hañwi ka kweli. Seo ne si tisize kuli bishopu wa Keleke ya Greek Orthodox a fe mamela ye li: “Balumeli ba hanelela ku nga kuli Mulimu, Maria, ni bahalalehi ki batu. Balumeli ha ba swaneli ku shangela cwalo litaba.”

Mwa linaha ze ñwi ki ba sikai fela ba ba kolwa limakazo. Ka ku ya ka patisiso ye ne ezizwe mwa Germany mwa 2002, bayahi ba naha yeo ba ba eza 71 pesenti ba lumela kuli limakazo haki za niti ki matangu fela. Nihakulicwalo, mwahal’a sikwatanyana sa batu ba ba kolwa limakazo, ku na ni basali ba balalu ba ba twi ne ba amuhezi lushango lo lu zwa ku Mwalyanjo Maria. Likweli li sikai hamulaho wa nako yeo ye ba li ne ba boni Maria, inz’a li ni mangeloi ni liiba, mutende wa Germany o bizwa Westfalenpost ne u bihile kuli: “Ni ka nako ye, balapeli ba ba bat’o eza 50,000, ili ba ba bata ku foliswa ni ba ba bata fela ku ziba, ba latelezi hahulu taba ya lipono zeo ze ne ba boni basali bao.” Batu ba bañwi ba 10,000 ne ba libelelwa ku yo kubukana mwa munzi ilikuli ba iponele Maria ha n’a ka bonahala hape. Kuti lipono ze ñwi za Mwalyanjo Maria ne li bonahezi kwa Lourdes, mwa France ka 1858, ni kwa Fátima, mwa Portugal ka 1917.

Ku Cwañi Ka Za Bulapeli Bu Sili Bo Bu Si Bwa Sikreste?

Tumelo ya limakazo i bat’o fumaneha mwa bulapeli kaufela. Hatiso ya The Encyclopedia of Religion i bulela kuli batomi ba bulapeli bwa Mabuddha, bwa Bakreste, ni bwa Mamozilemu, ne ba nga limakazo ka linzila ze fitana-fitana, kono i zwelapili ku bulela kuli: “Ze ne ezahezi kwa bulapeli b’o hasamulaho li bonisa fo ku sweu kuli limakazo ni makande a limakazo li amile hahulu tumelo ya balapeli.” Hatiso yeo i bulela kuli “Mubuddha yena ka sibili n’a  ezanga limakazo ka linako ze ñwi.” Hasamulaho, bulapeli bwa “Mabuddha ha se bu tomilwe mwa China, balumiwa ba bona hañata ne ba kalisize ku bonisanga m’ata a bona a ku eza limakazo.”

Hamulaho wa ku bulela ka za lika zeo ze twi ki limakazo, hatiso yeo i feza ka ku bulela kuli: “Mutu a kana a sa kolwi makande ao kaufela a limakazo ze ba kandeka bañoli ba bulapeli, kono niti kikuli makande ao n’a ñozwi ka mulelo o munde wa ku lumbeka Mubuddha, yena ya n’a kona ku fa balateleli ba hae ba ba tukufalezwi m’ata a cwalo a ku eza limakazo.” Hatiso ye swana yeo i bulela cwana ka za Mamozilemu: “Buñata bwa Mamozilemu ba sa libelela limakazo. Mwa lizo (hadīths) za bona, Muhammad u boniswa kuli n’a ezize limakazo fapil’a nyangela ka linako ze ñata. . . . Niha se ba shwile, ku lumelwa kuli bahalalehi ba sa ezezanga basepahali limakazo fa mabita a bona, mi batu ba kupanga lituso kwa bahalalehi bao.

Bakreste Bona Ba Nga Cwañi Limakazo?

Buñata bwa ba ba amuhezi tumelo ya Bukreste ba na ni mibonelo ye fapahana. Ba bañwi ba lumela kuli ze i bulela Bibele ka za limakazo za n’a ezize Jesu Kreste kamba batanga ba Mulimu ba ne ba pilile pili Bukreste bu si ka kalisa kale ki za niti. Niteñi, ba bañata ba lumelelana ni Martin Luther, mueteleli wa Protestant Reformation. Hatiso ye bizwa The Encyclopedia of Religion i bulela cwana ka za hae: “Luther ni Calvin mwa sibeli sa bona ne ba ñozi kuli miteñi ya limakazo i felile mi ha li swaneli ku libelelwa kuli li ka ezahala cwale.” Hatiso yeo i bulela kuli Keleke ya Katolika ne i zwezipili ku ñañelela tumelo ya yona ya limakazo “i sa talusi mo ne li ezahalezi.” Nihakulicwalo, “Maprotestanti ba ba yeziseli ne ba fitile fa ku lumela kuli Bukreste sihulu ne li tuto fela ya muzamao ni kuli Mulimu kamba libupiwa za moya ha ba si ka ambola ni batu kamba ku ba fa tuso ye tuna.”

 Ba bañwi ba ba ipala kuli ki Bakreste, hamohocwalo ni ba bahulu ba bulapeli, ba honona limakazo ze bulezwi mwa Bibele. Ka mutala, lu ngeñi taba ya sicacani se si tuka mulilo ye bulezwi kwa Exoda 3:1-5. Buka ye bizwa What the Bible Really Says i bulela kuli buñata bwa baluti ba bulapeli ba Majelemani ha ba ngi taba yeo kuli ne li makazo luli. Kono ba talusa kuli ne li “sisupo se si bonisa Mushe mwa n’a katalezwa ni ku sisitelwa ki lizwalo la hae.” Buka yeo i zwelapili ku bulela kuli: “Lulimi lwa mulilo hape lu kona ku utwisiswa kuli ne li lipalisa ze n’e sa zwo tubula ka liseli le ne li tiswa ki ku ba teñi kwa Mulimu.”

Mwendi ha mu kolwi taluso yeo. Mi haiba ki cwalo, ki nto mañi ye mu lukela ku kolwa? Kana ku kolwa kuli limakazo ne li kile za ezahala luli ki nto ye utwahala? Mi ku cwañi ka za limakazo za kacenu? Bakeñisa kuli ha lu koni ku buza mangeloi, ki mañi ye lu kona ku buza?

Se I Bulela Bibele

Ha ku na ya kona ku honona ze i bulela Bibele kuli Mulimu fokuñwi kwakale n’a ezanga lika ze ne ba sa koni ku eza batu. Lu bala ka za hae kuli: ‘U zwisize sicaba sa hao sa Isilaele mwa naha ya Egepita, ka liponiso ze komokisa, ni ka lizoho le li m’ata, ni ka lizoho le li otolohile, ni ka ku sabisa ko kutuna.’ (Jeremia 32:21) Mu nahane fela, naha ye m’ata ka ku fitisisa mwa miteñi ya Mushe ne i tompolozwi ka likoto ze lishumi ze zwa ku Mulimu, ku kopanyeleza cwalo ni lifu la baeli ba yona. Zeo ne li limakazo luli!—Exoda, likauhanyo 7 ku isa 14.

Ha se ku fitile lilimo na lilimo, bañoli ba bane ba Libuka za Evangeli ba tolongosha limakazo ze bat’o ba 35 za n’a ezize Jesu. Litaba ze ne ba ñozi mane li bonisa kuli n’a ezize limakazo ze ñwi ze ñata ku fita ze ñozwi. Kana lipiho zeo ki za niti kamba ki matangu fela? *—Mateu 9:35; Luka 9:11.

Haiba Bibele ki Linzwi la Mulimu la niti, sina mo i bulelela, mu zibe mu na ni mabaka a mande a ku lumela kuli limakazo ze i bulela ki za niti. Bibele i bulela ngambu ka za limakazo ze ne ezahezi kwakale—ku folisa, ku zusa bafu, ni ze ñwi cwalo—kono hape ha i si ka lu patela kuli miteñi ye limakazo ha li sa ezahala. (Mu bone sikwenda se si li “Libaka Kacenu Ha Ku Sa Ezahali Limakazo Sina Kwakale,” fa likepe 4) Kacwalo, kana seo si talusa kuli ba ba lumela kuli Bibele ki ya niti ba nga kuli limakazo za kacenu haki za niti? Kalabo i mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 4]

LIBAKA KACENU HA KU SA EZAHALI LIMAKAZO SINA KWAKALE

Mwa Bibele ku bulezwi limakazo ze fitana-fitana. (Exoda 7:19-21; 1 Malena 17:1-7; 18:22-38; 2 Malena 5:1-14; Mateu 8:24-27; Luka 17:11-19; Joani 2:1-11; 9:1-7) Mulelo o ne li ezelizwe limakazo zeo ki ku zibahaza Jesu kuli ki yena Mesiya, mi ne li fa bupaki bwa kuli Mulimu n’a mu yemela. Balateleli ba Jesu ba kwa makalelo ne ba filwe limpo za ku eza limakazo, inge cwalo ku bulela lipuo za mifuta ye miñwi ni buikoneli bwa ku utwa lipulelo ze taha ka moya wa Mulimu. (Likezo 2:5-12; 1 Makorinte 12:28-31) Limpo ze cwalo za limakazo n’e li za butokwa kwa puteho ya Sikreste ha ne i sa zwo tomiwa-tomiwa. Ka mukwa ufi?

Miputo ya Mañolo ne li ye minyinyani. Hañata, bafumi ki bona ba ne ba kona fela ku luwa miputo yeo ni libuka za mufuta kaufela. Mwa linaha za bamacaba, batu ne ba sa zibi se siñwi ka za Bibele kamba ka za Musimululi wa yona, Jehova. Lituto za Sikreste ne li na ni ku shaelwa ka mulomo. Limpo za ku eza limakazo ne li tokwahala kuli ku bonahale kuli Mulimu n’a itusisa puteho ya Sikreste.

Kono Paulusi n’a bulezi kuli limpo zeo ne li ka fela tuso mulelo wa zona ha ne u ka petahala. “Bupolofita bu ka fela; nihaiba lipuo li ka tuhelwa ku bulelwa; nihaiba zibo i ka fela. Kakuli ku ziba kwa luna ki kwa neku le liñwi fela; ni ku polofita kwa luna, ki kwa neku le liñwi fela. Kono linto ze petehile, nako ye li ka taha, za kwa neku le liñwi li ka fela.”—1 Makorinte 13:8-10.

Kacenu le batu ba na ni Libibele, likonkodansi, ni li-encyclopedia. Bakreste ba ba lutilwe hande ba ba fitelela 6 milioni ba sweli ku tusa ba bañwi ku ba ni zibo ya Mulimu ye mwa Bibele. Kacwalo, limakazo ha li sa tokwahala kuli li pake kuli Jesu Kreste ki yena Muliululi ya ketilwe ki Mulimu kamba ku paka kuli Jehova u yemela batanga ba hae.