Ketelelo Ye Tusa ku Bosinyalana
Ketelelo Ye Tusa ku Bosinyalana
“Basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, sina ha mu ipeya kwatas’a Mulena; banna, mu late basali ba mina.” —Maefese 5:22, 25.
1. Ki ufi mubonelo o nepahezi wa linyalo?
JESU n’a bulezi kuli linyalo ki ku kopanyiwa kwa munna ni musali ko ku eziwa ki Mulimu kuli ba be “nama i liñwi.” (Mateu 19:5, 6) Li ama batu ba babeli ba butu bo bu shutana ba ba ituta ku tabela lika ze swana ni ku sebelisana mwa ku peta lika ze swana. Linyalo ki tamo ya ku ya ku ile, isi tumelelano ye si ka tiya ye kona ku feliswa ka bunolo. Mwa linaha ze ñata, telekano i bunolo ku i eza, kono ku Mukreste, linyalo ki nto ye kutekeha mwa meto a Mulimu. Li kona fela ku feliswa ka libaka le lituna.—Mateu 19:9.
2. (a) Bosinyalana ba kona ku fumana kai tuso? (b) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku lika ka t’ata ku kondisa manyalo?
2 Muelezi yo muñwi wa za manyalo n’a ize: “Linyalo le linde ki le li cinca-cinca ha li nze li tahisa litaba ze nca, li tatulula matata a manca a zuha, ni ku itusisa lika ze li teñi mwa kalulo ni kalulo ya bupilo.” Ku bosinyalana ba Sikreste, lika ze itusiswa zeo li kopanyeleza kelezo ye butali ya mwa Bibele, tuso ya Bakreste ba bañwi, ni swalisano ye tuna ni Jehova ka litapelo. Linyalo le li konda ki linyalo le li tiya niha ku na ni butata, mi lilimo ha li nze li fita, linyalo leo li tahisa tabo ku munna ni musali. Sa butokwa ni ku fita, li tahisa tumbo ku Jehova Mulimu, yena Musimululi wa linyalo.—Genese 2:18, 21-24; 1 Makorinte 10:31; Maefese 3:15; 1 Matesalonika 5:17.
Mu Likanyise Jesu ni Puteho ya Hae
3. (a) Mu taluse ka bukuswani kelezo ya Paulusi ku bosinyalana. (b) Jesu n’a tomile mutala mañi o munde?
3 Lilimo ze 2,000 kwamulaho, muapositola Paulusi n’a file kelezo ye butali ku bosinyalana ba Sikreste ha n’a ñozi kuli: “Sina Keleke ha i ipeya kwatas’a Kreste, basali ni bona ba ipeye kwatas’a banna ba bona mwa litaba kaufela. Banna, mu late basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke mi a itobohile bakeñisa yona.” (Maefese 5:24, 25) Zeo ki liswanisezo ze nde luli! Basali ba Sikreste ba ba ipeya ka buikokobezo kwatas’a banna ba bona ba likanyisa puteho mwa ku lemuha ni ku latelela sikuka sa butoho. Banna ba Sikreste ha ba zwelapili ku lata basali ba bona, miinelo niha i kana ya ba hande kamba maswe, ba bonisa kuli ba latelela hahulu mutala wa Kreste wa ku lata puteho ni ku i babalela.
4. Banna ba kona ku latelela cwañi mutala wa Jesu?
4 Banna ba Sikreste ki bona litoho za mabasi a bona, kono ni bona ba na ni toho, ili Jesu. (1 Makorinte 11:3) Kacwalo, sina Jesu mwa n’a babalelezi puteho ya hae, banna ni bona ba babalela cwalo mabasi a bona kwa moya ni kwa mubili ka lilato, ku eza cwalo niha ku tokwa buitomboli. Ba talima pili za buiketo bwa mabasi a bona ku fita litakazo za bona beñi. Jesu n’a ize: “Linto kamukana ze mu lata kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze zona ni mina.” (Mateu 7:12) Sikuka seo si sebeza sihulu mwa manyalo. Paulusi n’a bonisize seo ha n’a ize: “Banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. . . . Haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela.” (Maefese 5:28, 29) Munna u swanela ku fepa ni ku lata musal’a hae sina mwa itatela ni ku ifepa hande.
5. Basali ba kona ku likanyisa cwañi puteho ya Sikreste?
5 Basali ba Sikreste ba latelela mutala wa puteho ya Sikreste. Jesu ha n’a li fa lifasi, balateleli ba hae ne ba tuhezi misebezi ya bona ka ku itatela ni ku mu latelela. Ha s’a shwile, ba zwelapili ku ipeya ku yena, mi mwahal’a lilimo ze bat’o eza 2,000 ze fitile, puteho ya Sikreste ya niti i zwezipili ku ipeya ku Jesu ni ku latelela ketelelo ya hae mwa lika kaufela. Basali ba Sikreste ni bona ha ba nyazisezi banna ba bona kamba ku lika ku nyaziseza tukiso ya ka Mañolo ya butoho mwa manyalo. Kono ba tusa ni ku ipeya kwatas’a banna ba bona, ba swalisana ni bona, mi kacwalo ba ba susueza. Bo munna ni musali ha ba eza lika ka lilato cwalo, linyalo la bona li ka konda mi sibeli sa bona ba ka ba ni tabo mwa linyalo.
Mu Pilisane Hande ni Bona
6. Pitrosi n’a file banna kelezo mañi, mi ki kabakalañi ha i li ya butokwa?
6 Muapositola Pitrosi ni yena n’a na ni kelezo ya ku fa bosinyalana, mi n’a bulezi ka ku nonga kwa banna. N’a ize: “Mu pilisane ni bona [basali ba mina] ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita mina; mu ba kuteke, haili fo ba ka ca hamoho ni mina sanda sa sishemo sa bupilo; kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” (1 Pitrosi 3:7) Butokwa bwa kelezo ya Pitrosi bu boniswa ki manzwi a mafelelezo a timana yeo. Haiba munna a palelwa ku kuteka musal’a hae, swalisano ya hae ni Jehova ha i na ku ba hande. Litapelo za hae ha li na ku fita.
7. Munna u swanela ku kuteka cwañi musal’a hae?
7 Kacwalo banna ba kona ku kuteka cwañi basali ba bona? Mutu ku kuteka musal’a hae ku talusa ku mu bonisa lilato ka likute. Ku eza cwalo musali mwendi ne ku sa utwisisehi ku ba bañata. Caziba yo muñwi wa Mugerika n’a ñozi kuli: “Mwa mulao wa Siroma, musali n’a si na litukelo. Mwa mulao litukelo za hae ne li swana ni za mwanana. . . . N’a busiwa ki munn’a hae luli, mi munn’a hae n’a mu zamaisa mw’a latela.” Zeo ne li shutana hahulu ni lituto za Sikreste! Munna wa Mukreste n’a kuteka musal’a hae. N’a pilisana ni yena ka ku ya ka likuka za Sikreste, isi mwa n’a nahanela fela. Hape n’a iyakatwa yena “ka kutwisiso,” ka ku hupula kuli n’a li piza ye fokola.
“Piza Ye Fokola” ka Nzila Ifi?
8, 9. Basali ba likana ni banna ka linzila lifi?
8 Ka ku bulela kuli musali ki “piza ye fokola,” Pitrosi n’a sa talusi kuli banna ba na ni ngana kamba ba tiile kwa moya ku fita basali. Ki niti kuli banna ba bañata ba Sikreste ba na ni buikalabelo mwa puteho, ili nto ye ba sa libeleli basali ku ba ni yona, mi fa lapa basali ba ipeya kwatas’a banna ba bona. (1 Makorinte 14:35; 1 Timotea 2:12) Niteñi, tumelo, buitiiso, ni muzamao o munde za tokwahala kwa batu kaufela, banna ni basali. Mi sina mwa n’a bulelezi Pitrosi, banna ni basali “ba ka ca . . . sanda sa sishemo sa bupilo.” Ha ku taha ku za puluso, kaufela ba likana mwa meto a Jehova Mulimu. (Magalata 3:28) Pitrosi n’a ñolela Bakreste ba ba tozizwe ba kwa makalelo. Kacwalo manzwi a hae n’a hupulisa banna ba Sikreste kuli bakeñisa kuli ba ka ‘ca sanda ni Kreste,’ bona ni basali ba bona ne ba na ni sepo ye swana ya ku ya kwa lihalimu. (Maroma 8:17) Muta o muñwi, kaufel’a bona ba ka ba malena ni baprisita mwa Mubuso wa Mulimu wa kwa lihalimu!—Sinulo 5:10.
9 Basali ba Sikreste ba ba tozizwe ne ba likanelela ni banna ba bona ba Sikreste ba ba tozizwe. Mi luli, ku cwalo ni ku ba ba na ni sepo ya ku pila fa lifasi. Banna ni basali ba “buñata bo butuna” ba tapisa liapalo za bona ni ku li sweufaza mwa mali a Ngunyana. Banna hamoho ni basali “musihali ni busihu” ba lumbeka Jehova mwa lifasi kaufela. (Sinulo 7:9, 10, 14, 15) Banna ni basali hamoho ba libelela ku ba ni “tukuluho ya kanya ya bana ba Mulimu” ha ba ka ba ni “bupilo bo bu sa feli.” (Maroma 8:21; 1 Timotea 6:19) Ibe kuli ba tozizwe kamba ki lingu ze ñwi, Bakreste kaufela ba sebeleza Jehova hamoho sina “mutapi u li muñwi” o zamaiswa ki “mulisana a li muñwi.” (Joani 10:16) Leo ki libaka le li tiile la kuli bo munna ni musali ba Sikreste ba kutekane!
10. Basali ki ‘lipiza ze fokola’ ka nzila ifi’?
10 Kacwalohe, basali ki ‘lipiza ze fokola’ ka nzila ifi? Mwendi Pitrosi n’a talusa kuli, basali ba bañata ki ba ba nyinyani kwa siyemo mi ha ba si ka tiya inge banna. Hape, mwa muinelo wo wa ku sa petahala, tohonolo ye makaza ya basali ya ku pepa bana i tokwa hahulu m’ata. Basali ba ba kona ku pepa ba banga mwa miinelo ye si ye minde ka linako ze ñwi. Kaniti ba tokwa pabalelo ye ipitezi ni ku tokomelwa ha ba li mwa miinelo yeo kamba mwa muinelo o katalisa hahulu wa ku itwala ni ku puluha. Munna ya kuteka musal’a hae, ka ku lemuha kuli u tokwa tuso, u ka tahisa hahulu kuli linyalo li konde.
Mwa Lapa Mo Ku Na ni Bulapeli Bo Bu Shutana
11. Linyalo li kona ku konda cwañi bo munna ni musali niha ba ka ba mwa bulapeli bo bu shutana?
11 Kono ku cwañi haiba bosinyalana ba na ni bulapeli bo bu shutana, ka libaka la kuli yo muñwi ku bona n’a amuhezi niti ya Sikreste ha se ba nyalani, mi yo muñwi yena n’a si ka i amuhela? Kana linyalo le li cwalo l’a kona ku konda? Ze ezahezi ku ba bañata li bonisa kuli l’a kona. Bo munna ni musali ba bulapeli bo bu shutana ba sa kona ku kondisa mwa linyalo kakuli li sa kona ku tiya ni ku ba tahiseza tabo. Mi hape, linyalo leo li sa amuheleha ku Jehova; ba sa li “nama i liñwi.” Kacwalo Bakreste ba ba mwa manyalo a cwalo ba elezwa ku zwelapili ku ba mwa manyalo ao haiba bosinyalana ni bona b’a tabela. Haiba ku na ni bana, ba ka tusiwa ki busepahali bwa mushemi ya li Mukreste.—1 Makorinte 7:12-14.
12, 13. Basali ba Sikreste ba kona ku tusa cwañi banna ba bona ba ba si balumeli, ka ku latelela kelezo ya Pitrosi?
12 Pitrosi u fa kelezo ye musa kwa basali ba Sikreste ba ba pila mwa malapa mo ku na ni bulapeli bo bu shutana. Kelezo ya hae i sa kona ku latelelwa ki banna ba Sikreste ba ba mwa muinelo o swana. Pitrosi n’a ñozi kuli: “Mina basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, kuli ba bañwi ha ba ka ba teñi ba ba sa lumeli, ba koliswe ki mizamao ya basali ba bona, ku si na manzwi a’ bulelwa; ha ba nze ba lemuha mizamao ya mina ye kenile, ye na ni sabo.”—1 Pitrosi 3:1, 2.
13 Haiba musali wa kona ku taluseza munna hae ka za tumelo ya hae ka maseme, u eza hande. Kono ku cwañi haiba h’a lati ku teeleza? Yeo ki keto ya hae. Niteñi ku sa na ni sepo, kakuli muzamao o munde ni ona u fanga bupaki bo butuna. Banna ba bañata bao kwa makalelo ne ba sa tabeli tumelo ya basali ba bona, kamba mane ne ba i lwanisa, se ba “ketezwi bupilo bo bu sa feli” ha se ba boni muzamao o munde wa basali ba bona. (Likezo 13:48) Munna niha sa amuheli niti ya Sikreste, u kana a tabiswa ki muzamao wa musal’a hae mi seo si kona ku tiisa linyalo. Munna yo muñwi ya nyezi musali ya li yo muñwi wa Lipaki za Jehova n’a bulezi kuli n’a sa koni ku likanyisa muezezo wa lika wa Lipaki kakuli u pahami hahulu. Niteñi, n’a ipiza kuli ki “munna ya tabile ya nyezi musali yo munde” mi n’a babalize musal’a hae ni Lipaki ba bañwi mwa liñolo la n’a ñolezi kwa mutende o muñwi.
14. Banna ba kona ku tusa cwañi basali ba bona ba ba si balumeli?
14 Banna ba Sikreste ba ba latelezi kelezo ya n’a file Pitrosi ni bona ba tusize basali ba bona ka muzamao wa bona. Basali ba ba si balumeli ba boni banna ba bona ha ba cinca ni ku kala ku peta lika hande, ba tuhezi ku sinya-sinyeza mali fa kwai, macwala, ni njuka, mi ba tuhezi matapa. Ba bañwi kwa basali bao se ba kopani ni ba bañwi ba mwa puteho ya Sikreste. Ne ba tabisizwe ki silikani sa Bakreste se si lilato, mi ze ne ba boni mwahal’a mizwale li ba sutelelize ku Jehova.—Joani 13:34, 35.
“Mutu wa Mwahali”
15, 16. Ki muzamao o cwañi wa musali wa Sikreste o kona ku kolisa munn’a hae ya si mulumeli?
15 Ki muzamao o cwañi o kona ku tahisa kuli munna a amuhele niti? Ki muzamao w’o basali ba Sikreste ba banga ni ona. Pitrosi u li: “Ku kaba kwa mina isike ya ba kwa kwande, kwa milili ye shukuzwi, kamba likabiso za gauda, kamba liapalo ze benya; kono mu kabise mutu wa mwahali, ya mwa pilu, ka kabiso ye sa sinyehi ya moya o na ni musa ni bunolo; ki nto ya butokwa fapil’a Mulimu. Kakuli mwa mazazi a kale ki mo ne ba ezeza basali ba ba kenile, ba ba sepile Mulimu, ha ne ba utwa banna ba bona; sina Sara ha n’a utwa Abrahama, mi a mu biza mulen’a hae. Ni mina mu bana ba hae Sara, ha mu eze hande, mu sa sabiswi ki ze sabiswa lifi kamba lifi.”—1 Pitrosi 3:3-6.
16 Pitrosi u eleza musali wa Sikreste ku sa itinga fa ponahalo fela ya hae. Kono munn’a hae a lemuhe ka m’o lituto za Bibele li cinceza butu bwa hae bwa mwahali. Munn’a hae a iponele mutu yo munca h’a kala ku sebeza. Mwendi u ka bapanya mutu yo munca ni mutu wa kale y’o musal’a hae n’a li yena. (Maefese 4:22-24) Kaniti u ka fumana kuli “musa ni bunolo” bwa musal’a hae ki mikwa ye minde hahulu ya ka tabela. Moya o cwalo u tabisa munna, kono hape “ki nto ya butokwa fapil’a Mulimu.”—Makolose 3:12.
17. Sara ki mutala o munde cwañi kwa basali ba Sikreste?
17 Sara u bulelwa kuli ki mutala o swanelwa ku likanyiswa ki basali ba Sikreste ba ba nyezwi, ibe kuli banna ba bona ki balumeli kamba kutokwa. Kaniti Sara n’a nga Abrahama ku ba toho ya hae. Nihaiba mwa pilu ya hae, n’a mu biza kuli “muñ’a ka.” (Genese 18:12) Kono nto yeo ne i sa mu kutisezi mwatasi. Kaniti ne li musali ya tiile kwa moya ya n’a na ni tumelo ye tiile ku Jehova. Luli, ki yo muñwi wa “lilu le lituna la lipaki” bao mutala wa bona wa tumelo u swanela ku lu susueza ku “itiisa mwa siyano ye lukiselizwe luna.” (Maheberu 11:11; 12:1) Ku musali wa Sikreste, ku ba sina Sara ha ku mu kutisezi mwatasi.
18. Ki likuka mañi ze swanela ku latelelwa mwa lapa mo ku na ni bulapeli bo bu shutana?
18 Mwa lapa mo ku na ni bulapeli bo bu shutana, munna u sa li yena toho. Haiba ki yena mulumeli, u ka kuteka tumelo ya musal’a hae kono ha na ku keshebisa ya hae tumelo. Haiba musali ki yena mulumeli, ni yena ha na ku keshebisa tumelo ya hae. (Likezo 5:29) Niteñi, ha na ku shwaula butoho bwa munn’a hae. U ka kuteka butoho b’o ni ku zwelapili ku ipeya kwa ‘mulao wa munn’a’ hae.—Maroma 7:2.
Ketelelo Ye Butali ya mwa Bibele
19. Ki lika mañi ze ñwi ze tatafazanga manyalo, kono lika zeo li kona ku tiyelwa cwañi?
19 Ki lika ze ñata kacenu ze kona ku tatafaza manyalo. Banna ba bañwi ha ba petangi buikalabelo bwa bona. Basali ba bañwi ba hananga ku kuteka butoho bwa banna ba bona. Mwa manyalo a mañwi, musali kamba munna wa nyandiswa. Mi hape, busepahali bwa Mukreste bu kona ku likiwa ki butata bwa za mali, ku sa petahala, ni moya wa lifasi ni muzamao wa teñi o maswe, ni mubonelo o kopami wa lika. Niteñi, banna ni basali ba Sikreste ba ba latelela likuka za Bibele, mwa miinelo kaufela ye ba li ku yona, ba fuyaulwa ki Jehova. Nihaikaba kuli mwa linyalo ki a li muñwi fela ya latelela likuka za Bibele, lika li ka ba hande ku fita ha ne ku si ke kwa ba nihaiba a li muñwi ya li latelela. Hape, Jehova u lata ni ku tusa batanga ba hae ba ba zwelapili ku sa felisa manyalo a bona niha ba li mwa miinelo ye t’ata. Ha libali busepahali bwa bona.—Samu 18:25; Maheberu 6:10; 1 Pitrosi 3:12.
20. Pitrosi u eleza cwañi Bakreste kaufela?
20 Ha s’a elelize banna ni basali ba ba mwa manyalo, muapositola Pitrosi n’a felize ka manzwi a susuezo. N’a ize: “Ka ku feleleza, ni li: Mu be ni maikuto a li mañwi kamukan’a mina, mu be ni mukekecima ni musa. Mu si ke mwa kutisa bumaswe kwa bumaswe, nihaiba litapa kwa litapa, kono mu fuyaule; kakuli ki sona se mu bizelizwe, kuli mu ce sanda sa mbuyoti.” (1 Pitrosi 3:8, 9) Yeo ki kelezo ye butali luli ku luna kaufela, sihulu ku bosinyalana!
Kana Mwa Hupula?
• Banna ba Sikreste ba likanyisa cwañi Jesu?
• Basali ba Sikreste ba likanyisa cwañi puteho?
• Banna ba kona ku kuteka cwañi basali ba bona?
• Ki lifi ze nde z’a kona ku eza musali wa Sikreste ya nyezwi ku munna ya si mulumeli?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 16]
Munna wa Mukreste u lata ni ku babalela musal’a hae
Musali wa Mukreste u kuteka munn’a hae
[Siswaniso se si fa likepe 17]
Ka ku shutana ni mulao wa Siroma, lituto za Sikreste li tokwa kuli munna a kuteke musal’a hae
[Siswaniso se si fa likepe 18]
Banna hamoho ni basali ba “buñata bo butuna” ba libelela bupilo bo bu sa feli mwa Paradaisi
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Sara n’a nga Abrahama ku ba muñ’a hae