“Ku Sepahala Ha Ku Na ni Miliko”

KWA makalelo a April 1951, muuso wa Soviet o m’ata wa taseza sikwata sa Bakreste ba ba si na mulatu wiko wa Soviet Union—mi sikwata seo ne li sa Lipaki za Jehova. Mabasi a’ eza likiti-kiti, ku kopanyeleza cwalo banana, baima, ni basupali—ba longiwa mwa limota mi ba kala musipili o t’ata wa mazazi a 20, ku ya kwa Siberia ka sitima. Ne ba atulezwi ku tunulwa mwa naha, mi ne ba si ke ba kuta habo bona hape, kono ne ba ka yo pila mwa miinelo ye t’ata.

Ka April 2001, kupuzo ya lilimo ze 50 ya kezahalo yeo ne i ezizwe mwa Moscow ka ku zwisiwa kwa vidio ye bonisa manyando a Lipaki za Jehova ka lilimo ze 50 mwatas’a puso ya muuso wa kale wa Soviet Union. Mwa vidio yeo, baituti ba litaba ze ezahezi ni batu ba ne ba iponezi likezahalo ba kandeka mo ne ba punyuhezi Lipaki mi mane ni mo ne ba tiyezi niha ne ba li mwa manyando.

Vidio yeo, ye bizwa Faithful Under Trials—Jehovah’s Witnesses in the Soviet Union, se i buhilwe ki mamilioni a batu mwa Russia ni kwa libaka ze ñwi mi i lumbilwe ki nyangela ni baituti ba litaba za kale. Ki a manzwi a bocaziba ba mwa Russia ba ba pila kwa sibaka ko ne a tunulezwi mabasi a mañata a Lipaki:

“Ne ni ikozi luli ku buha vidio ye. Kamita ni bile ya tabela batu ba mwa bulapeli bwa mina, kono ha se ni buhile vidio, se ni mi tabela hahulu ni ku fita. Vidio ye i pangilwe ka bucaziba luli! Sihulu ni tabezi mo mu boniselize mañi ni mañi a nosi, isi fela mwa sikwata. Nihaike ni wa keleke ya Orthodox, mi ha ni bati ku cinca bulapeli bwa ka, ni tabela hahulu Lipaki. Ne ni ka tabela kuli liluko la luna kwa yunivesiti li be ni kopi ya vidio ye. Na, ni baluti ba bañwi lu boni kuli lu swanela ku i buhisa baituti ba luna ni ku i beya mwa lituto ze lu luta.”—Caziba Sergei Nikolayevich Rubtsov, mueteleli wa liluko la lituto za litaba za kwakale kwa State Pedagogical University, Irkutsk, mwa Russia.

“Ni tabezi ku bona vidio ye. Mutu h’a eza filimu ye ama nyandiso, kamita ku t’ata ku kandeka likande ka nzila ye utwahala. Kono mina mu konile ku eza cwalo. Mu ikutwe ku lukuluha ku ni tiseza mavidio a mina a mañwi.”—Caziba Sergei Ilyich Kuznetsov, mueteleli wa liluko la lituto za litaba za kwakale, Irkutsk State University, mwa Russia.

Lipaki za Jehova ba ba pila mwa Siberia ni bona ne ba ikozi hahulu vidio ye. Ki ze ze ñwi ze ba bulezi:

“Ka nako ye ne li ezahala lika ze bonisizwe mwa vidio mo, ba bañata mwa Russia ne ba bulelezwi buhata ka za misebezi ya Lipaki za Jehova. Kono ha se ba buhile vidio, ba kona ku iponela kuli kopano ya luna haki kakopano fela ka ka sa swalehi hande, sina mo ne ba nahanelanga.  Ba bañwi ba ba bile Lipaki cwanoñu fa ba li: ‘Ne lu si ke lwa ziba kuli lu pila ni ku sebeza ni mizwale ba Sikreste ba ba boni manyando cwalo!’ Ha s’a buhile vidio, Paki yo muñwi a talusa kuli n’a bata ku ba paina wa kamita.”—Anna Vovchuk, ya n’a tunulezwi kwa Siberia.

“Mwa vidio ha ne ku bonisizwe mupokola h’a ngongota fa sikwalo sa ndu ya Paki yo muñwi, mubili wa ka wa sisimuha. Ne ku utwahezi inge mo ne ku utwahalezi ha ne ba ngongotile ku luna, mi na hupula boma ha ba li: ‘Mwendi ku na ni ko ku na ni mulilo.’ Kono vidio ye hape i ni hupulisa kuli Lipaki ba bañata ne ba nyandile ku fita mo ne ni nyandezi na. Litaba ze kaufela li lu fa m’ata ni ku lu susueza ku zwelapili ku sebeleza Jehova.”—Stepan Vovchuk, ya n’a tunulezwi kwa Siberia.

“Bashemi ba ka ki Lipaki ba ne ba tunuzwi. Kacwalo ne ni nahana kuli ne se ni utwile ze ñata ka za linako zeo. Kono ha se ni buhile vidio ye, na lemuha kuli ha ku na se ne ni ziba. Ha ne ni nze ni teeleza kwa lipuhisano, mioko ya enga-enga mwa meto a ka. Cwale, ha ni sa nga kuli litaba zeo ki makande fela, kono ki lika ze n’e ezahezi luli. Vidio ye i tiisize bulikani bwa ka ni Mulimu ni ku ni tusa ku itukiseza ku tiyela matata kaufela a ka taha.”—Vladimir Kovash, wa kwa Irkutsk.

“Ku na, vidio ye i na ni m’ata ku fita litaba ze ñozwi. Ha ne ni buhile ni ku utwa ze ne ba kandekile mizwale, ne ni ikutwile inge kuli mwa manyando a bona kaufela, ni na ne ni li teñi. Mutala wa muzwale ya n’a ñolelanga twana twa hae mañolo ha n’a li mwa tolongo u ni susueza ku lika ku suña niti ya mwa Bibele mwa lipilu za bana ba ka. Ni itumezi! Vidio ye i tusize Lipaki za Jehova mwa Russia ku ikutwa luli kuli ni bona ba mwa kopano ya Jehova ya mwa lifasi kaufela.”—Tatyana Kalina, Irkutsk.

“Pulelo ye li, ‘Ku bona hañwi ki ko kunde ku fita ku utwa hañata-ñata’ kaniti ya sebeza mwa vidio ye. I bonisa litaba za niti luli, ili litaba z’e lu ama! Ha se ni i buhile, ne ni tokwa nako ye ñata ya ku nahana. Vidio ne i ni tusize ku yeya hahulu bupilo bwa Lipaki ba ne ba tunuzwi. Cwale ha ni bapanya miinelo ya ka ni ya bona, ni tusiwa ku ba ni mubonelo u sili wa matata a luna a cwale.”—Lidia Beda, wa kwa Irkutsk.

Vidio ya Faithful Under Trials se i zwisizwe mwa lipuo ze 25 mi i tabelwa ki batu ba bañata mwa lifasi kaufela. * Vidio mutumbi se i buhisizwe fa TV mwa St. Petersburg, Omsk, ni mwa mileneñi ye miñwi mwa Russia, ni mwa mileneñi ya kwa Ukraine ya Vynnytsya, Kerch, Melitopol ni kwa Lviv. Hape i amuhezwi ki likopano za mafilimu za mwahal’a linaha.

M’ata a lushango lo lu mwa vidio ye a boniswa ki mitala ya likiti-kiti za batu-tu fela ba ba bonisize bundume ni ku tiya kwa moya ka nzila ye ipitezi mwa lilimo ze ñata za nyandiso. Lipaki za Jehova mwa Soviet Union kaniti ne ba bonisize busepahali niha ne ku na ni miliko. Haiba ne mu ka tabela ku bona vidio ye, Lipaki za Jehova ba ka tabela ku mi fumanela yona. Mu taluseze yo muñwi wa bona ya fumaneha ko mu pila.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 8]

Stalin: U.S. Army photo

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 9]

Stalin: U.S. Army photo