Samisoni wa Tula ka M’ata a Jehova!

BALOMBOTI ba ne ba mu sweli ba mu punya meto mi ba mu fa ku eza misebezi ya mangamu. Mi ba mu zwisa mwa tolongo ba mu isa mwa tempele ya bahedeni kuli a yo bapalela fapil’a nyangela. Ba mu caulisa fapil’a likiti-kiti za bashalimeli inze ba mu sheununa. Lipantiti y’o haki sikebenga kamba muzamaisi wa mpi ya lila. Ki mulapeli wa Jehova mi u sebelize sina muatuli mwa Isilaele ka lilimo ze 20.

Ne ku tile cwañi kuli Samisoni—mutu ya m’ata ka ku fitisisa ya kile a pila—a kone ku kokobezwa cwalo? Kana m’ata a hae a matuna hahulu n’a ka mu sileleza? M’ata a Samisoni n’a zwa kai? Kana ku na ni se lu kona ku ituta kwa bupilo bwa hae?

U Ka “Kala ku Lamulela Isilaele”

Bana ba Isilaele ka nako ye telele ne ba na ni mukwa wa ku fulalelanga bulapeli bwa niti. Kacwalo ha ne ‘ba kutezi ku eza ze maswe fapil’a [Muñ’a] Bupilo, Mulimu a ba fa mwa mazoho a Mafilisita myaha ye mashumi a mane.’—Baatuli 13:1.

Taba ya Samisoni ne i kalile muta lingeloi la Jehova ne li bonahezi ku musali wa Muisilaele wa mumba ya n’a nyezwi ki Manoa, ni ku mu taluseza kuli n’a ka pepa mwana wa mushimani. Lingeloi la mu laela kuli: “Yena a si ke a beulwa ka mbeli; kakuli mwana yo u ka ba Munazareni wa Mulimu a sa li mwa mba. Mi ki yena ya ka kala ku lamulela Isilaele mwa mazoho a Mafilisita.” (Baatuli 13:2-5) Pili Samisoni a si ka pepwa kale, Jehova n’a ketile kuli Samisoni n’a ka fiwa musebezi o ipitezi. Ku zwa fela fa ku pepwa kwa hae, n’a ka ba Munazareni—ya ketezwi musebezi o ipitezi wa sebelezo ye kenile.

“Na Mu Lata”

Samisoni ha n’a nze a hula, “[Muñ’a] Bupilo a mu fuyola.” (Baatuli 13:24) Ka zazi le liñwi Samisoni a taha ku bondat’ahe ni bomahe mi a li: “Ni boni musali kwa Timina, mwa basizana ba Mafilisita. Cwale mu ni batele yena, a be musal’a ka.” (Baatuli 14:2) Mu nahane fela mo ne ba komokezi. Ku fita ku lamulela Isilaele mwa mazoho a ba ne ba ba nyandisa, mwan’a bona yena n’a bata ku nyalelana ni bona. Ku nyala musali ya n’a li mulapeli wa milimu ya bahedeni ne li ku tula Mulao wa Mulimu.  (Exoda 34:11-16) Ka lona libaka leo, bashemi ba hana ba li: “Kikuli ha ku na musali mwahal’a bana ba basizana ba henu, ni mwa sicaba sa habo luna kaufela, kuli u y’o bata musali kwa Mafilisita ba ba sa keni mwa mupato?” Niteñi, Samisoni a pihelela kuli: “Mu ni batele yena, kakuli na mu lata.”—Baatuli 14:3.

Ki libaka lifi luli leo Samisoni ‘n’a latela’ musizana wa Mufilisita yo? Hatiso ya Cyclopedia ya bo McClintock ni Strong i akaleza kuli n’e si ka libaka la kuli n’a “kateleha, ku hapa, kamba ku buheha, kono ne li ka libaka la ku bata ku peta mulelo wa hae.” Ku peta mulelo mañi? Baatuli 14:4 i talusa kuli Samisoni “n’a bata sibaka sa ku lwanisa Mafilisita.” Samisoni n’a lata musali yo ka ona mulelo wo. Samisoni ha n’a nze a hula, “moya wa [Muñ’a] Bupilo wa kala ku mu nyanganyisa,” kamba ku mu susueza ku nga muhato. (Baatuli 13:25) Kacwalo, moya wa Jehova ki ona o n’o susuelize Samisoni kuli a bate musali mi ki ona o n’o mu susuelize mwahal’a lilimo kaufela za n’a bile muatuli wa Isilaele. Kana Samisoni n’a fumani sona sibaka seo sa n’a bata? Ha lu nyakisiseñi pili ka m’o Jehova n’a mu kolwiselize kuli n’a ka mu tusa.

Samisoni n’a ya kwa Timina mwa munzi wa n’a pila ku ona musali y’o ya n’a bata. Taba ya mwa Mañolo i li: “Ha ba fita kwatuko a masimu a likota za veine a kwa Timina, tau ya muutwana ya mu honela. Cwale Moya wa [Muñ’a] Bupilo wa mu tela ka mata, a pazula tau inge ya pazula mwan’a puli.” Yona kezahalo ye komokisa yeo ne i ezahezi Samisoni ha n’a li anosi. Ne ku si na ba ne ba bona ze ne ezahala. Kana yeo ne li yona nzila yeo Jehova n’a kolwisa ka yona Samisoni kuli ka ku ba Munazareni n’a ka kona ku peta musebezi wa n’a filwe ki Mulimu? Bibele ha i buleli za teñi, kono Samisoni kaniti luli n’a lemuhile kuli m’ata a matuna ao n’a si a hae. N’a zwa ku Mulimu. N’a kona ku itinga ku Jehova kuli a mu tuse mwa musebezi o n’o li kwapili. Ka ku tiiswa ki taba ya tau, Samisoni ‘a shetumuka, a bulela ni musali; mi a lata musali yo hahulu.’—Baatuli 14:5-7.

Samisoni hamulaho ha n’a kutezi teñi ku yo nga musal’a hae sinawenga, “a keluha mwa nzila ku y’o bona masapo a tau; a y’o fumana sikutu sa limuka mwa situpu sa tau ni linosi la zona.” Ka ku hupula yona taba yeo, Samisoni a yumba malipa micaha ba Mafilisita ba 30 ba ne ba inzi ni yena, a li ku bona: “Ku muci ku zwile se si ciwa, ku ya tata ku zwile se si munati.” Ha ne ba ka tungununa nguli yeo, Samisoni n’a ka ba fa liapalo ze 30 ni likubo ze 30. Kono ha ne ba ka palelwa, ki bona ba ne ba ka mu fa zona lika zeo. Mafilisita ba zingiwa ki nguli yeo ka mazazi a malalu. Ka lizazi la bune, ba lela ku zungubaza musali. Ba li ku musali: “Shemba munn’a hao kuli a lu taluseze nguli:  hakusicwalo lu ka cisa wena ni ba ndu ya ndat’aho.” Ki situhu kwa butuna! Haiba Mafilisita ne ba kona ku eza banabahabo bona ka nzila ye cwalo, mu hupule fela kozi ye ne ba li ku yona Maisilaele ba ne ba nyandiswa!—Baatuli 14:8-15.

Musal’a hae ya n’a mbemukile a kupa Samisoni ka t’ata kuli a mu bulele taluso ya nguli yeo. Ka ku tokwa lilato ni busepahali ku Samisoni, kapili-pili a taluseza micaha bao taluso ya nguli. Ba tungununa malipa ao, mi Samisoni a ziba se ne si ba konisize ku a tungununa. A li ku bona: “Kabesi mwa kekelisa sitole sa ka, kaba ha mu si ka tungununa malipa a ka.” Samisoni cwale n’a fumani sibaka sa n’a libelezi. “Moya wa [Muñ’a] Bupilo wa mu tela ka mata, a shetumukela kwa Ashikeloni, a bulaya mwateñi banna ba ba mashumi a malalu. A hapa tutu ya bona, mi a fa ba ba tungunuzi malipa, likubo ni liapalo za bona.”—Baatuli 14:18, 19.

Kana kezo ya Samisoni mwa Ashikeloni ne i tisizwe ki takazo ya kuli a lifise misuha? Batili. Ne li kezo ya Mulimu ka ku itusisa mulamuleli ya n’a ketile. Ka Samisoni, Jehova n’a kalisize ndwa ya ku lwanisa banyandisi ba ba situhu ba batu ba hae. Mungendenge wo ne u na ni ku zwelapili. Sibaka se siñwi ne si fumanehile Samisoni ha n’a potezi musal’a hae.

U Lwana Ndwa A Li Nosi

Ha n’a kutezi kwa Timina, Samisoni n’a fumani kuli makwenyan’a hae ba banna ba nyalisize musal’a hae ku munna u sili, ka ku nahana kuli Samisoni n’a mu toile. Samisoni a bonahala ku nyema maswe. A swala boluwawa ba ba eza 300, a ba tama ka sibeli kwa mihata, mi a tamelela mamonyi kwa mihata ya bona. Ha ne ba lukuluzwi, boluwawa ba yo cisa masimu a buloto, a likota za veine, ni a likota za olive, ili ku sinya mifuta ye milalu ya licalo za butokwa ze ne ba limanga Mafilisita silimo ni silimo. Mafilisita ba ne ba bifile ba bonisa situhu. Ba nahana kuli musal’a Samisoni ni bondat’ahe ki bona ba ba tisize cwalo mi ba ba cisa mwa mulilo. Kezo ya bona ye situhu ya ku lombota ya peta mulelo wa Samisoni. Cwale ni yena a ba taseza, mi ya ba pulao ye tuna.—Baatuli 15:1-8.

Kana Maisilaele ne ba utwisisize kuli Jehova Mulimu n’a yemela Samisoni mi kacwalo ne ba swanela ku swalisana ni yena kuli ba felise puso ya Mafilisita? Kutokwa ni hanyinyani. Ka ku saba ku kena mwa mifilifili, banna ba Juda ba luma banna ba ba eza 3,000 kuli ba yo tama mueteleli y’o ya ketilwe ki Mulimu ni ku mu fa kwa lila za hae. Nihakulicwalo, yona kezo ya Isilaele ya ku sa sepahala yeo ne i file Samisoni kolo ya ku bulaya lila za hae. Ha n’a li bukaufi ni ku fiwa kwa Mafilisita, “Moya wa [Muñ’a] Bupilo wa mu tahela ka mata. Mihala ye ne mu tamile kwa mazoho ya fetuha inge lukushe lo lu cile mulilo, mi lintambo za hae za wa mwa mazoho a hae.” Cwale a nopa mutahali wa mbongolo mi ka ona a bulaya lila ba ba eza 1,000.—Baatuli 15:10-15.

Samisoni a huweleza ku Jehova, a li: “Ki Wena ya konisize mutang’a hao ku itamulela ka tamulelo ye tuna; mi cwale ni ziyeleha kabakala linyolwa, mi ni wele mwa mazoho a ba ba si ka kena mwa mupato?” Jehova a utwa tapelo ya Samisoni mi a i alaba. “Mulimu a pazula licwe la mwa musima . . . , mi kwa zwa mwateñi mezi, a nwa; a kutisa moyo, mi a wetuluka.”—Baatuli 15:18, 19.

Samisoni n’a isize pilu ya hae kaufela kwa mulelo wa hae wa ku lwanisa Mafilisita. Za n’a inezi mwa ndu ya lihule mwa Gaza ne li ka mulelo wa ku lwanisa lila za Mulimu. Samisoni n’a bata sibaka sa n’a ka tibelela ku sona busihu mwa munzi wa lila, mi n’a kona fela ku si fumana mwa ndu ya lihule. Samisoni n’a sa hupuli za ku eza buhule. N’a siile ndu ya musali y’o fahal’a busihu, a kumula likwalo ni misumo ye mibeli ya munzi, mi a li shimba ku li isa kwa ngo ya lilundu le li talimani ni Hebroni, ye ne eza likilomita ze 60 ku zwa kwa Gaza. Mulimu n’a lumelelize yona kezo yeo mi n’a mu file m’ata a ku eza cwalo.—Baatuli 16:1-3.

Moya o kenile ne u sebelize ka ku ipitela ku Samisoni bakeñisa miinelo ye komokisa.  Batanga ba Mulimu ba ba sepahala kacenu ba kona ku itiinga fa moya o swana ku ba fa m’ata. Jesu n’a sepisize balateleli ba hae kuli Jehova u ka “fa Moya o Kenile ku ba ba u kupa ku yena.”—Luka 11:13.

Ki Kabakalañi Jehova ‘Ha N’a Tuhezi Samisoni’?

Hasamulaho Samisoni a lata musali ya bizwa Delila. Malena ba ne ba kopani ba Mafilisita ne ba nyolezwi hahulu ku bulaya Samisoni, kacwalo ba kupa musali y’o kuli a ba tuse. Ba taha ku Delila mi ba mu bulelela, ba li: “U mu shembe, mane u zibe mata a hae a matuna kuli a zwa kai, ni mo lu ka mu konela.” Ka ku mu leka kweta, yo muñwi ni yo muñwi wa malena bao baketalizoho a mu fa “masheleñi a silivera a eza mianda ye 11.”—Baatuli 16:4, 5.

Haiba masheleñi a silivera ao ne li lishekele, u zibe mpo ya lishekele ze eza 5,500 ne li kweta ye tuna luli. Abrahama n’a lifile lishekele ze 400 ha n’a lekile sibaka sa n’a pumbekile musal’a hae, mi mutanga n’a lekiwa fela lishekele ze 30. (Genese 23:14-20; Exoda 21:32) Taba ya kuli malena ba ne ba swalisani bao—bona babusi ba minzi ye ketalizoho ya Mafilisita—ne ba lekile Delila kweta ku fita ku mu kupa ku tusa fela sicaba sa habo, i akaleza kuli mwendi Delila n’a li musali wa Muisilaele. Ibe kuli ne li cwalo kamba kutokwa, Delila n’a amuhezi mpo yeo.

Samisoni halalu n’a si ka fa Delila likalabo za niti kwa lipuzo za hae, mi Delila n’a betekile Samisoni halalu ka ku lika ku mu fa mwa mazoho a lila za hae. Kono “h’a nz’a mu kataza ka lipuzo ka mazazi kaufela, inz’a toliya pilu ya hae, Samisoni a katala, mane ku shukelwa ku shwa.” Kwa mafelelezo Samisoni a patulula kunutu ya fo ne ku tomile m’ata a hae—a patulula kuli milili ya hae ne si ka beulwa haisali. Ha ne i ka beulwa, m’ata n’a ka zwa ku yena, n’a ka fokola mi n’a ka swana ni batu kaufela.—Baatuli 16:6-17.

Kona mwa n’a kokobelelizwe Samisoni cwalo. Delila a tahisa kuli toho ya Samisoni i beulwe. Kono m’ata a Samisoni n’a sa zwi luli kwa milili ya hae. Milili ya hae ne i bonisa silikani se si ipitezi sa n’a na ni sona ni Mulimu ka ku ba Munazareni. Samisoni ha n’a ituhelezi ku ba mwa muinelo o ne u sinyize Bunazareni bwa hae bakeñisa ku beulwa kwa toho, ‘Jehova a mu tuhela.’ Mafilisita cwale ba bita Samisoni, ba mu punya meto, mi ba mu lenga mwa tolongo.—Baatuli 16:18-21.

Ye ki tuto ye tuna ku luna luli! Kana ha lu swaneli ku nga silikani sa luna ni Jehova ku ba nto ya butokwa hahulu? Haiba lu shengoka buineelo bwa luna bwa Sikreste ka nzila ye ñwi, kana lwa kona ku libelela ku zwelapili ku ba ni limbuyoti za Mulimu?

“Ni Shwe ni Mafilisita!”

Mafilisita ba ne ba tabile hahulu ba lumba mulimu wa bona Dagoni ka ku bita Samisoni. Ha ba nze ba eza mukiti wa bona wa tulo, ba isa Samisoni kwa tempele ya Dagoni. Kono Samisoni n’a ziba libaka luli ha n’a kokobelizwe. N’a ziba libaka Jehova ha n’a mu tuhezi, mi Samisoni a bakela sibi sa hae. Samisoni ha n’a li mwa tolongo, milili ya hae ya kala ku mela ka bubebe. Cwale ha n’a li fapil’a likiti-kiti za Mafilisita, n’a ka ezañi?

Samisoni a lapela kuli: “Wena Mulena [Muñ’a] Bupilo, na ku lapela, u ni hupule, mi u ni fe mata! Mulimu, ni kupa nako yona ye fela, kuli ni itifiseze Mafilisita, kabakala meto a ka a mabeli.” Cwale a swala misumo ya mwahali ye sweli situwa sa ndu, mi a “inamela ka mata a hae kaufela.” Ne ku ezaheziñi? “Ndu ya wela malena ni batu kaufela ba ba ne ba li mwateñi. Cwale ba ba bulailwe fa lifu la hae ba ba ba bañata ku fita b’a n’a bulaile ha n’a sa pila.”—Baatuli 16:22-30.

Kwa m’ata, Samisoni ki yena mutu ya n’a bile ni m’ata a matuna ka ku fitisisa haisali. Likezo za hae ze m’ata ne li komokisa luli. Kono sa butokwa ni ku fita kikuli, Linzwi la Jehova li punda Samisoni mwahal’a batu ba tumelo ye tuna.—Maheberu 11:32-34.

[Siswaniso se si fa likepe 26]

M’ata a Samisoni n’a zwa kai?