Kana Se Lu Atezwi ki Litaba?

Bosinyalana ba bañwi ba balumiwa ne ba ishumuseza kwa likamba le liñwi kwa Wiko wa Africa ba nze ba buha kweli ye benya. Wa munna a buza kuli: “Z’a ziba mutu ka za kweli li kuma kai, mi u sa tokwa ku ziba ze kuma kai?”

Musal’a hae a alaba a li: “Mu nahane kuli mo lu bonela kweli ha i shenya cwana, kambe kona mo lu bonela ni lifasi, batu ne ba ka ba ni zibo ye kuma kai ku ekeza kwa zibo ye ba na ni yona ni kale? Mi mu nahane fela! Haki lifasi li nosi le li potoloha lizazi kono lizazi ni lipulaneti z’e li potolohile ni zona li sweli z’a zamaya. Seo si talusa kuli lu sweli lwa shenya mi mwendi ha lu sa na ku ba fa sibaka se si swana se lu li ku sona cwale. Esi mane nto fela ye tisa kuli lu zibe fo lu zamaela ki ku bapanya sibaka fo lu inzi cwale ni fo li inzi lizazi ni linaleli ze lu ziba. Lu ziba hahulu ze ñata ka za lika ze ñwi kono ku kona ku bulelwa kuli ha lu zibi nihaiba fela kuli lu kai!”

MANZWI ao a lwezi litaba ze ñwi za niti ya butokwa luli. Ku bonahala kuli za ku ituta ki ze ñata luli. Ki niti kuli mañi ni mañi wa luna u itutanga lika ze nca zazi ni zazi. Kono ku si na taba ni buñata bwa lika ze lu ituta, ku bonahala kuli ha lu koni ku ituta lika kaufela ze lu bata ku ziba.

Ki niti, kwand’a buikoneli bwa ku ituta lika ze nca, buikoneli bwa ku buluka litaba bu ekezehile hahulu ni bona. Buikoneli bwa batu bwa ku buluka litaba bu ekezehile ka tuso ya mishini. Matapa a kompyuta a bizwa hard disk cwale s’a kona ku buluka litaba ze ñata-ñata ze kona ku taluswa fela ka linombolo ze lukisizwe. Litapa fela le li bizwa CD-ROM li kona ku buluka litaba ze ñata; kutwi li kona ku buluka litaba ze eza 680 megabytes kamba mane ku fitelela fo. Litapa la DVD le li nyinyani lona li kona ku buluka litaba ze kuma fo ha li minilwe ibat’o ba ha supile, mi mane kwapili ku ka ba ni matapa a mañwi a kona ku buluka litaba ze ñata ku fitelela fo.

Linzila zeo batu ba luma ka zona litaba miteñi ye ha li utwisisehi hande. Mishini ye hatisa litaba i bubebe hahulu ili ku hatisa mitende, likoranta, ni libuka. Ku ba ba itusisa Intaneti, litaba ze ñata-ñata li fumanwa ka ku pyata fela likunupo ze ñwi fa kompyuta. Ka ku itusisa linzila zeo ni ze ñwi ze ñata, ku hasanywa kwa litaba ku ezahala kapili ku fita nako ye li kona ku balwa ki mutu ufi kamba ufi. Buñata bwa litaba zeo fokuñwi bu swaniselizwe kuli ki liwate, bakeñisa kuli ki ze ñata ku eza kuli lu swanela ku ituta ku tapa mwateñi ka swanisezo, kono isiñi ku lika ku nwa mezi a teñi ao kaufela. Taba fela ya kuli ze hatisizwe ki ze ñata i tahisa kuli lu kone ku keta hande za ku ituta.

 Libaka le liñwi ha lu swanela ku keta hande za ku ituta kikuli buñata bwa litaba ze li teñi haki za butokwa luli. Mane ze ñwi za zona ha li tabisi, ha li na tuso mutu niha n’a ka li ziba. Mu hupule kuli zibo ki litaba—ibe kuli ki ze nde kamba ze maswe, ze yahisa kamba ze sa yahisi. Mane nto ye ñwi ye lyanganisa hahulu kikuli lika ze ñwi ze ngiwa ki batu ba bañata kuli ki za niti ha li si ka nepahala. Ku lemuhilwe hañata kuli mane nihaiba litaba ze bulezwi ki batu ba ba kutekeha li fumanehanga ku ba za buhata hasamulaho. Ka mutala, mu nahane taba ya muñoli wa Kuta ya munzi wa Efese ya kwaikale, ili y’o ku si na ku kakanya n’a ngiwa ku ba likwambuyu ya na ni zibo. N’a bulezi kuli: “Ki ufi kwa batu ya sa zibi kuli munzi wa Efese ki mubabaleli wa tempele ya Diana ni wa siswaniso sa hae se si wile kwa lihalimu?” (Likezo 19:35, 36) Nihaike kuli batu kaufela ne ba ziba cwalo—mi mane ba bañata ne ba li taba yeo ha i koni ku hanyezwa—n’e si niti kuli siswaniso seo ne si wile kwa lihalimu. Kona libaka Bibele ye Kenile ha i lemusa Bakreste ku tokomela “zibo ye ba li ki zibo, bo hasi yona.”—1 Timotea 6:20.

Libaka le lituna ha lu swanela ku keta hande zibo kikuli bupilo bwa luna bwa cwale ki bo bu kuswani. Ku si na taba kuli mu na ni lilimo ze kai, ku si na ku kakanya mwa tabela ku ituta litaba ze ñwi, kono mu lemuha kuli ha mu na ku pila nako ye telele ye ka mi lumeleza kuli mu kone ku eza cwalo.

Kana butata tuna bo bu ka cinca? Kana ku na ni mufuta wa zibo ye kona ku pilisa mutu nako ye telele, kamba nihaiba ku ya ku ile? Kana zibo ye cwalo i teñi ni kale? Haiba i teñi, kana ya kona ku fumanwa ki batu kaufela? Kana muta o muñwi zibo ya niti ye lu bata i ka fumaneha? Bosinyalana ba balumiwa ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye ba fumani likalabo ze kolwisa kwa lipuzo ze, mi ni mina mwa kona ku li fumana. Shangwe mu bale taba ye tatama, ili ye ka mi fa sepo ya ku zwelapili ku ituta kamita ni ku ya ku ile.