Ki Kabakalañi Batu Ba Bañata Ha Ba Sa

Nahani Hande?

MUTU yo muñwi n’a bulezi kuli: “Ki bufi butata bwa hae yani? N’a swanela ku ziba kuli h’a koni ku eza cwalo.” Yo muñwi yena n’a nyungile fela toho ni ku ikela inz’a ñuñuna, a li: “Kambe wa nahana hande, kambe n’a si ke a eza cwalo.” Mwendi ni mina mu kile mwa utwa lipulelo ze cwalo. Kono puzo ki ya kuli mutu ya nahana hande u ezanga cwañi?

Mutu ya nahana hande u na ni temuho, kutwisiso, ni butali kamba katulo ye nde. Batu ba bañata bona ba tabela kuli ba bañwi ba ba nahanele. Likatulo za bona li tomile ku ze ba utwa ku ba mitai ya makande, balikani ba bona, kamba ze ba bulela batu.

Buñata bwa batu mwa lifasi la kacenu ba bonahala ku sa nahana hande. Kono kiñi ze kona ku lu tusa ku nahana hande? Mi ki bufi bunde bwa ku nahana hande?

Ze Kona ku Lu Tusa ku Nahana Hande

Nihaike kuli ku nahana hande ni ku ba ni temuho ku tokwa nako, nahanisiso, ni buikatazo bo bu zwelapili, niti kikuli mutu w’a kona ku ba ni munahano o munde. Ha lu nyakisiseñi lika ze talu ze kona ku lu tusa ku nahana hande.

Mu itute Bibele, ni ku latelela kelezo ya yona. Bibele, ili ye ñozwi ka ku utwahala hande, ya kona ku lu tusa ku ba ni butali ni kutwisiso. (Maefese 1:8) Ka mutala, muapositola Paulusi u eleza Bakreste ka yena kuli: “Linto kaufela ze li za niti, kaufela ze kutekeha, kaufela ze lukile, kaufela ze kenile, kaufela ze na ni libubo le linde, kaufela ze na ni swanelo, ni ze lukela ku lumbwa, ibe zona ze mu nze mu hupula.” (Mafilipi 4:8) Haiba lu zwela fela pili ku latelela kelezo ye, lu ka ba ni katulo ye nde ni mikwa ya butali.

Mu itute ku ze ezahezi. Muloki wa kwa Switzerland n’a bulezi cwana ha n’a bonisa swalisano ye mwahal’a ku nahana hande ni lika z’e lu ezahalelanga mwa bupilo: “Ku nahana hande ki . . . ku lemuha ze ezahezi ni ku bonela cimo ze ka ezahala kwapili.” Ka niti “sikuba si lumela taba kaufela; kono ya na ni ngana u talimisisa mw’a hata.” (Liproverbia 14:15) Mutu wa kona ku ituta ku nahana hande ka ku shalimisisa, ku itwaeza, ni ka ku zwelela ku ze mu ezahalezi mwa bupilo. Nako ha i nze i ya lwa kona ku ituta mwa ku ezeza hande lika. Kono lu tokwa buikokobezo  ni buishuwo kuli lu itute ku zwelela kwa mafosisa a luna. Moya wa batu ba mwa mazazi a a maungulelo wa ku itumbaeta, ku ikuhumusa, ni wa butanya ki sisupo sa ku sa nahana hande.—2 Timotea 3:1-5.

Mu kete hande balikani. Balikani ba luna ni bona b’a kona ku lu tusa ku ba ni butali ni ku nahana hande kamba ku lu paleliswa. Liproverbia 13:20 i li: “Ya kopana ni ba ba butali, ni yena u ka talifa; kono ya twaelana ni matanya u ka utwa butuku.” Ha lu tokwi ku latelela munahanelo kamba mihupulo ya ba ba sa utwi Mulimu ni ba ba sa lateleli Linzwi la hae. Liproverbia 17:12 i bulela cwana: “Bunde ki ku katana bere ya muzwezi ye ngezwi bana, ku fita ku katana mutu wa litanya ni butanya bwa hae.”

Ki Bufi Bunde bwa ku Nahana Hande?

Ku hulisa m’ata a ku nahana hande kwa tusa. Ku tusa mutu ku ba ni tabo mwa bupilo mi ku mu tusa ku sa sinya nako. Ku nahana hande mane kw’a kona ku lu tusa nihaiba ku fukuza kwa lika ze zwafisa zeo hañata li tiswanga ki ku eza lika ku si na ku nahanisisa. Ba ba si na katulo ye nde ba itatafalezanga lika mwa bupilo. Bibele i li: “Sikuba si ikataza ku bulela manzwi a mañata” kamba ku eza lika ze ñata. (Muekelesia 10:15) Batu ba ba cwalo b’a kona ku ikataza ba sa pumuli ku fitela mane ba katala; kono inze ku si na nto ni ye kana ye ba kondisa.

Mwa Bibele ku na ni likelezo ze ñata ze ama bukeni, muambolelo, miswalo, mwa ku pilela ka sibotana, ni likalulo ze ñwi ze ñata za bupilo. Bolule-lule ba batu b’a kona ku paka kuli mwa bupilo, ku kondisa kamba ku palelwa, ku itingile fa sipimo se ba sebelisize ka sona likuka za Bibele, ili ku ba tusa ku ba ni butali.

Ku nahana hande ha ku lu tusi fela ku latelela milao ye tomilwe kamba litaelo. Hape ku lu tusa ku peta lika ze lu swanela ku eza. Kono f’o ha ku talusi kuli kipeto ha lu sa tokwa zibo. Liproverbia 1:5 i li: “Mutu ya talifile a t’o utwa, mi u ka ekeza kwa zibo ya hae.” Hape lu swanela ku ituta ku alakanyanga hande litaba ze lu fumana, ilikuli lu fite fa mafelelezo a swanela. Ku eza cwalo ku lu tusa ku “zamaiswa ki butali.”—Liproverbia 28:26.

Buishuwo bu zamaelela ni ngana. Nihaike lu kana lwa tabela ku peta ze ñata, lu tokwa ku ba ni temuho kuli lu si ke lwa tula maciñekelo a f’a fita m’ata a luna. Ki niti, muapositola Paulusi u lu bulelela ‘ku ba ni ze ñata za ku eza mwa musebezi wa Mulena.’ (1 Makorinte 15:58) Kono kelezo yeo i swanela ku zamaelela ni sikuka se si ñozwi kwa Muekelesia 9:4: “Nja ye pila i na ni tuso ku fita tau ye shwile.” Ku ipabalela kwa mubili ha lu nze lu sebeleza Jehova kw’a kona ku lu tusa ku pila nako ye telele ni ku zwelapili ku ba ba ba tukufalezwi mwa sebelezo ya hae. Ku nahana hande kw’a kona ku lu tusa ku likanyeza hande lika kuli lu pete fela lika ze swanela lu sa felelwi ki tabo. Ki niti ku nahana hande ku lu tusa ka linzila ze ñata.

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Mwa Bibele ku na ni likelezo ze ñata ze utwahala

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Mutu wa kona ku ituta ku nahana hande ka ku shalimisisa, ku itwaeza, ni ka ku zwelela ku ze mu ezahalezi mwa bupilo