Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila

Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Samuele Ya Bubeli

KANA ku yemela bubusi bo bu pahami bwa Jehova ku tokwa kuli konji lu be ba ba petahalile? Kana mutu ya lukile ki mutu ya ezanga fela ze lukile fapil’a Mulimu? Ki batu ba ba cwañi bao Mulimu wa niti a nga kuli ba “kolisa pilu ya hae”? (1 Samuele 13:14) Buka ya mwa Bibele ya Samuele ya Bubeli i fa likalabo ze utwahala kwa lipuzo zeo.

Samuele ya Bubeli ne i ñozwi ki bo Gadi ni Natani, bapolofita ba babeli ba ne ba li balikani ba Mulena Davida wa Isilaele ya kwaikale. * Buka ye ne i felizwe ku ñolwa ibat’o ba ka 1040 B.C.E., ili bukaufi ni mafelelezo a puso ya Davida ya lilimo ze 40, mi sihulu i kandeka za Davida ni bulikani bwa hae ni Jehova. Likande le li tabisa le li bonisa ka m’o sicaba se ne si aluhanyizwe ki mifilifili ne si fetuhezi mubuso o swalisani o onyokile o n’o buswa ki mulena ya m’ata. Likande le li hoha mamalelo le li tezi maikuto a batu a zwelela kwa pilu.

DAVIDA ‘U YA A NZ’A HULA’

(2 Samuele 1:1–10:19)

Za eza Davida ha utwa kuli Saule ni Jonatani ba shwile li bonisa mwa n’a ikutwela ka za bona ni ka za Jehova. Mwa Hebroni, Davida u ketiwa ku ba mulena wa lusika lwa Juda. Ishibosheti mwan’a Saule u beiwa ku ba mulena wa masika a siyezi a Isilaele. Davida u ya ‘nz’a hula,’ mi hamulaho wa lilimo ze 7 ni licika, u beiwa ku ba mulena wa Isilaele kaufela.—2 Samuele 5:10.

Davida u hapa munzi wa Jerusalema o mwa mazoho a Majebusi ni ku u eza muleneñi wa mubuso wa hae. Lwa pili h’a lika ku tutiseza aleka ya bulikani mwa Jerusalema, ku zuha kozi. Kono ha n’a likile hape lwa bubeli, Davida u peta mulelo wa hae, mi wa bina bakeñisa tabo. Jehova u itama bulikani bwa mubuso ni Davida. Davida u fenya lila za hae, Mulimu ha nz’a zwelapili ku ba ni yena.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

2:18—Ki kabakalañi Joabi ni banyani ba hae ba babeli ha ba bizwa kuli ki bana ba balalu ba Zeruya, m’a bona? Mwa Mañolo a Siheberu, masika ne a bizwa ka libizo la mushemi wa munna. Mwendi munn’a Zeruya n’a shwile inz’a sa li mucaha, kamba mwendi n’a ngiwa ku ba ya sa swaneli ku pundiwa mwa Mañolo a Kenile. Kw’a kona ku ba kuli Zeruya n’a bulezwi kabakala kuli ne li kaizel’a Davida. (1 Makolonika 2:15, 16) Ze bulezwi fela ka za ndatat’ahe bana ba balalu  bao ki za ku bulukiwa kwa hae mwa libita mwa Betelehema.—2 Samuele 2:32.

5:1, 2—Ne ku fitile nako ye kuma kai ku zwa fa n’a shwezi Ishibosheti ku isa fa n’a beezwi Davida fa bulena bwa Isilaele kaufela? Ku bonahala kuli Ishibosheti n’a kalile puso ya hae ya lilimo ze peli hamulaho fela wa lifu la Saule, ibat’o ba ka nako yeo Davida ni yena n’a kalile ku busa mwa Hebroni. Davida n’a busize Juda inz’a li mwa Hebroni ka lilimo ze 7 ni licika. Hamulaho fela wa ku beiwa ku ba mulena wa Isilaele kaufela, a tutela kwa Jerusalema. Kacwalo, ne ku fitile myaha ye ketalizoho ku zwa fa n’a shwezi Ishibosheti ku isa fa n’a beezwi Davida fa bulena bwa Isilaele kaufela.—2 Samuele 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.

8:2—Ki Mamoabi ba bakai ba ne ba bulailwe hamulaho wa ku lwana ni Isilaele? Palo mwendi ne i zibilwe ka ku mishala ka muhala isi ka ku bala. Ku bonahala kuli Davida n’a lobalize Mamoabi fafasi mwa mulaini kwa lineku le ni lani. Kihona a likanyeza mulaini wo ka muhala wa tikanyo. Ku bonahala kuli Mamoabi ba ne ba likana ni butelele bwa mihala ye mibeli ne ba bulailwe mi ba ne ba likana ni butelele bwa muhala u li muñwi ne ba punyusizwe.

Ze Lu Ituta:

2:1; 5:19, 23. Davida n’a kupile ketelelo ya Jehova pili a si ka yo yaha kale mwa Hebroni ni pili a si ka yo lwanisa kale lila za hae. Ni luna lu swanela ku kupanga ketelelo ya Jehova pili lu si ka eza kale likatulo ze ama tumelo ya luna.

3:26-30. Ku kutisa bumaswe ka bumaswe ku tahisanga butata.—Maroma 12:17-19.

3:31-34; 4:9-12. Davida n’a lu tomezi mutala o munde wa ku sa yolisa misuha ni ku sa buluka sitoyo mwa pilu.

5:12. Lu si ke lwa libala ni kamuta kuli Jehova u lu lutile linzila za hae mi u lu konisize ku itama silikani ni yena.

6:1-7. Nihaike Davida n’a na ni mulelo o munde, n’a lobile mulao wa Mulimu ka ku lika ku shimba Aleka mwa koloi mi nto yeo ne i tisize ze maswe. (Exoda 25:13, 14; Numere 4:15, 19; 7:7-9) Mi ku Uza ya n’a sweli kwa Aleka, lu ituta tuto ya kuli milelo ye minde ha i koni ku cinca litaelo za Mulimu.

6:8, 9. Ha n’a li mwa muliko, Davida pili n’a nyemile, kihona a kenelwa ki sabo—mi mwendi a nyaza Jehova kabakala kozi ye ne ezahezi. Lu lukela ku tokomela ku sa nyaza Jehova ha lu tahelwa ki matata a tiswa ki ku keshebisa milao ya hae.

7:18, 22, 23, 26. Buikokobezo bwa Davida, buipeyo bwa hae ku Jehova, ni takazo ya hae ya ku bubanisa libizo la Mulimu ki mutala wa tulemeno to lu swanela ku likanyisa.

8:2. Manzwi a n’a polofitilwe lilimo ze bat’o ba 400 kwamulaho n’a talelelizwe. (Numere 24:17) Linzwi la Jehova li banga la niti kamita.

9:1, 6, 7. Davida n’a ezize ka mwa n’a sepiselize. Ni luna lu swanela ku lika ka t’ata ku eza ze lu sepisize.

JEHOVA U TISEZA MUTOZIWA WA HAE BUMASWE

(2 Samuele 11:1–20:26)

Jehova a li ku Davida: “Bona, ni ka ku tiseza bumaswe mwa ndu ya hao, ni nge basali ba hao unz’o talimile, ni ba fe wahenu, a fose ni basali ba hao fa nalela ya lizazi.” (2 Samuele 12:11) Katulo yeo i felwañi? I fiwa ka libaka la kuli Davida u fosize ni Bati-Sheba. Nihaike Davida u bakile mi u swalezwi, ha koni ku picuka ze zwa mwa sibi sa hae.

Pili mwana ya pepwa ki Bati-Sheba wa timela. Mi Tamare mwan’a Davida wa mwalyanjo u swalwa likalala ki Amnoni muhulwan’a hae ku bondat’ahe. Abisalomi muhulwan’a Tamare ku bomahe ni bondat’ahe u yolisa misuha ka ku bulaya Amnoni kabakala kezo ya hae yeo. Abisalomi u fetuhela ndat’ahe mi u shaela kuli ki mulena  mwa Hebroni. Davida u baleha mwa Jerusalema. Abisalomi u fosa ni liendi ze lishumi za ndat’ahe ze siyezi ku babalela lapa. Davida u kutela fa lubona Abisalomi ha s’a bulailwe. Petuho ya Sheba wa Mubenjamine i fela ka lifu la Sheba.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

14:7—Manzwi a kuli “lishala la mulilo le li sa siyezi ku na” a talusañi? Pulelo ya lishala la mulilo le li tuka hanyinyani-hanyinyani i talusa mwana ya pila.

19:29—Mefibosheti ha n’a taluseza Davida, ki kabakalañi Davida ha n’a mu alabile ka nzila ya n’a mu alabile ka yona? Ha utwa mwa n’a bulelela Mefibosheti, ku bonahala kuli Davida n’a lemuhile kuli n’a fosize ha n’a kozwi manzwi a Ziba. (2 Samuele 16:1-4; 19:24-28) Mi ku si na kakanyo nto yeo ne i filikanyize hahulu Davida, mi n’a sa lati ku utwa ze ñwi hape ka za taba yeo.

Ze Lu Ituta:

11:2-15. Milatu ya Davida ye bulezwi patalaza i paka kuli Bibele ki Linzwi la Mulimu le li ñozwi ka ketelelo ya moya.

11:16-27. Ha lu eza sibi se situna, ha lu swaneli ku lika ku si pata sina mwa n’a ezelize Davida. Lu lukela ku itumelela sibi sa luna ku Jehova ni ku kupa tuso kwa maeluda ba mwa puteho.—Liproverbia 28:13; Jakobo 5:13-16.

12:1-14. Natani n’a tomile mutala o munde kwa maeluda ba ba ketilwe mwa puteho. Ba lukela ku tusa ba ba wezi mwa sibi kuli ba lukise linzila za bona. Maeluda ba lukela ku peta buikalabelo b’o ka bukwala.

12:15-23. Mubonelo o lukile wa likozi ze ne mu wezi n’o tusize Davida ku itiisa mwahal’a miliko ye t’ata.

15:12; 16:15, 21, 23. Ha ne ku bonahezi kuli Abisalomi u ka yola bulena, Akitofele muelezi ya butali n’a fetuhile mubeteki kabakala muikuhumuso ni ku bata libubo. Mutu ya butali ya si na buikokobezo ni busepahali u mwa katwa.

19:24, 30. Mefibosheti n’a itebuhile sishemo sa Davida h’a buniti. N’a amuhezi katulo ya n’a ezize mulena ka za Ziba a sa tongoki. Buitebuho ku Jehova ni kwa kopano ya hae bu swanela ku lu susueza ku ipeya kwatasi.

20:21, 22. Butali bwa mutu a li muñwi bw’a kona ku tibela kozi ya ba bañata.—Muekelesia 9:14, 15.

HAIKE LU ‘WELE MWA MAZOHO A JEHOVA’

(2 Samuele 21:1–24:25)

Naha i kenelwa ki tala myaha ye milalu bakeñisa mulatu wa mali wa  n’a tisize Saule kabakala ku bulaya Magibioni. (Joshua 9:15) Kuli ba itifiseze mulatu wa mali a suluzwi, Magibioni ba kupa bana ba Saule ba 7 kuli ba bulaiwe. Davida wa ba fa bona, mi linanga la fela ka ku suluha kwa pula ye ñata. Lingangalume za Mafilisita z’e ne za “shwa ka lizoho la Davida, ni ka mazoho a batanga ba hae.”—2 Samuele 21:22.

Davida u eza sibi se situna ka ku laela kuli ku ezwe sipalo se si sa swaneli. Wa baka mi u iketela ku wela ‘mwa mazoho a Jehova.’ (2 Samuele 24:14) Kabakaleo, ba 70,000 ba bulaiwa ki butuku bo bu yambukela. Davida u latelela taelo ya Jehova, mi ncwa ya yemiswa.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

21:9, 10—Rizipa n’a libelezi nako ye kuma kai bana ba hae ba babeli ni baikulu ba Saule ba ketalizoho ba ne ba bulailwe ki Magibioni? Batu bao ba 7 ne ba bulailwe “mwa mazazi a pili ha ku kutulwa mabele”—ili March kamba April. Litupu za bona ne li siilwe fela fa lilundu. Rizipa n’a libelezi litupu ze 7 zeo musihali ni busihu ku fitela Jehova fa n’a boniselize kuli buhali bwa hae bu kuyukile ka ku feza linanga. Ne ku si ke kwa nela pula ye tuna pili kutulo ya mabele i si ka fela kale mwa October. Kacwalo, Rizipa mwendi n’a libelezi litupu zeo ka likweli ze ketalizoho kamba ze silezi. Hamulaho wa f’o, Davida a luma batu ku yo buluka masapo a batu bao.

24:1—Ki kabakalañi ku bala batu kwa Davida ha ne ku bile sibi se situna? Ku eza sipalo ne ku si ka haniswa mwa Mulao. (Numere 1:1-3; 26:1-4) Bibele ha i bonisi libaka Davida ha n’a balile batu. Kono 1 Makolonika 21:1 i bonisa kuli Satani ki yena ya n’a mu susumelize ku eza cwalo. Mi nihaiba Joabi muzamaisi wa mpi ya hae n’a zibile kuli katulo ya Davida ya ku bala batu ne i fosahezi, mi n’a likile ku hanisa Davida ku eza cwalo.

Ze Lu Ituta:

22:2-51. Pina ya Davida i bonisa ka nzila ye utwahala kuli Jehova ki yena Mulimu wa niti, ye lu swanela ku sepa ka ku tala.

23:15-17. Davida n’a kuteka hahulu mulao wa Mulimu wa bupilo ni mali kuli mane ka nako ye, n’a hanile ku eza nto ni ye kana ye ne ka mu tiseza ku eza nto ye swana ni ku loba mulao wo. Lu lukela ku ba ni moya o cwalo kwa litaelo kaufela za Mulimu.

24:10. Lizwalo la Davida ne li mu susuelize ku baka. Kana lizwalo la luna li tiile cwalo kuli la kona ku lu susueza ku eza nto ye swana?

24:14. Davida n’a ziba hande kuli Jehova u na ni mufelañeke hahulu ku fita batu. Kana ni luna lu kozwi cwalo?

24:17. Davida n’a inyazize ha bona kuli sibi sa hae ne si tiselize sicaba kaufela manyando. Muezalibi ya bakile u swanela ku ikutwa maswabi bakeñisa nyazo ya kana a tiselize puteho kabakala sibi sa hae.

Lwa Kona ku ‘Kolisa Pilu ya Mulimu’

Mulena wa bubeli wa Isilaele ne li ‘munna ya n’a kolisa pilu ya Jehova.’ (1 Samuele 13:14) Davida a li ku ba a kakanye litaelo za Jehova ze lukile, mi n’a si ka lika ku pila bupilo bwa ku itukulula ku Mulimu. Nako kaufela ya n’a fosa, Davida n’a itumelelanga libi za hae, n’a amuhelanga kalimelo, mi n’a lukisanga linzila za hae. Davida ne li munna ya sepahala. Kana ha lu swaneli ku mu likanyisa, sihulu ha lu fosize?

Likande la bupilo bwa Davida li bonisa hande fo ku sweu kuli ku yemela bubusi bwa Jehova ku talusa ku amuhela litaelo za Mulimu ze bonisa lika ze nde ni ze maswe ni ku lika ka t’ata ku latelela litaelo zeo ka busepahali. Mi ha lu koni ku palelwa ku eza cwalo. Lwa itumela hakalo kwa lituto ze lu ituta mwa buka ya Samuele ya Bubeli! Litaba ze ñozwi ka ketelelo ya moya ze mwa buka ye kaniti luli ki ze pila mi li na ni m’ata.—Maheberu 4:12.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Ku sa libala ya n’a mu beile fa bulena ne ku tusize Davida ku zwelapili ku ikokobeza

[Maswaniso a fa likepe 18]

“Bona, ni ka ku tiseza bumaswe mwa ndu ya hao”

Bati-Sheba

Tamare

Amnoni