Lifasi Li Libile Kai?

SWALISANO YA LIFASI. Ki nto ye tabelwa hahulu. Kana ku na ni ya sa i tabeli? Kaniti, se ku bulezwi ze ñata ka za swalisano. Mikopano ya baeteleli ba lifasi i kuta-kutezi ku bulela fa taba yeo. Mwa August 2000, ba bahulu ba bulapeli ba ba fitelela 1,000 ne ba kopanezi kwa muyaho wa ba Kopano ya ba Macaba mwa New York kwa Mukopano O Mutuna wa Lilimo ze Sikiti wa Kozo ya mwa Lifasi Kaufela. Ne ba buhisani linzila za mwa ku feliseza lindwa. Kono kwa mukopano w’o ne ku si na kozo bakeñisa mifilifili ye sweli ku zwelapili mwa lifasi. Muluti wa Simozilemu wa kwa Jerusalem n’a hanile ku taha kwa mukopano w’o bakeñisa muluti wa Sijuda ya n’a tile kwateñi. Ba bañwi ne ba filikani bakeñisa kuli Dalai Lama n’a si ka memiwa kwa mukopano wo ka mazazi a mabeli a pili ka ku saba kuli neikaba inge ku lwanisa China.

Mwa October 2003, litaba za mwa ku sileleleza lifasi ne li buhisanwi ki linaha ze yahile bukaufi ni museto wa liwate la Pacific kwa mukopano o mutuna wa Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) mwa Thailand. Linaha ze 21 ze n’e fumanehile teñi ne li itamile kuli li ka felisa likwata za likelemi ze sinya linaha, mi ne li lumelelani ku bata linzila za ku zwisezapili silelezo ya lifasi kamukana. Kono mwahal’a  mukopano wo, bayemeli ba bañwi ba linaha ne ba tongokile hahulu manzwi a mueteleli yo muñwi wa naha a n’a bulezwi kuli n’a bonisa sitoyo kwa Majuda.

Ki Kabakalañi Swalisano Ha I Siyo?

Niha ku ambolwa ze ñata ka za ku swalisanisa lifasi, ha ku na ze nde ze ñata ze zwa mwateñi. Ku si na taba ni buikatazo bo butuna bo ba ezize batu ba bañata, ki kabakalañi swalisano ha i siyo ku to fita ni mwa lilimo za ma-2000?

Kalulo ye ñwi ya kalabo i fumaneha mwa manzwi a n’a bulezwi ki mueteleli yo muñwi wa naha ya n’a fumanehile kwa mukopano wa APEC. N’a bulezi kuli, “Ku na ni butata bwa ku ikuhumuseza naha.” Kaniti, batu ba ikuhumuseza hahulu naha ya habo bona. Naha ni naha ni likwata za mishobo li komilwe ki takazo ya ku ipusa. Puso ya linaha, moya wa ku kangisana, ni mukwañuli li tisize butata bo butuna. Hañata, haiba milelo ya naha ha i lumelelani ni ya lifasi kaufela, milelo ya naha ki yona ye amuhelwanga.

Ku ikuhumuseza naha ku talusizwe hande ki manzwi a walisamu kuli ki “butuku bo bu feza batu.” (Samu 91:3) Ku swana inge ncwa ye kwa batu, ye isa kwa manyando a mañata-ñata. Ku ikuhumuseza naha ni ku toya batu ba bañwi se ku bile teñi ka lilimo-limo. Kacenu, ku ikuhumuseza naha ku zwelapili ku zusulusa likauhano, mi babusi ba butu ba palezwi ku li felisa.

Babusi ba bañata ba lemuhile kuli ku ikuhumuseza naha ni buitati ki zona ze tisa butata mwa lifasi. Ka mutala, U Thant ya n’a banga Muñoli yo Mutuna wa Kopano ya ba Macaba n’a bulezi kuli: “Butata bo buñata bo lu ipumana ku bona kacenu bu tiswa ki mihupulo ye maswe . . . Ka mutala ku na ni pulelo ya ku ikuhumuseza hahulu naha ya habo mutu ye li—‘ki naha ya ka, ibe kuli ki ye nde kamba ki ye maswe.’” Nihakulicwalo, kacenu batu ba itata hahulu, mi ba lwana ka t’ata kuli ba ipuse. Ba ba na ni m’ata ha ba lati ku fa kwateñi ba bañwi nihaiba a manyinyani. Sina ka mutala, mutende wa International Herald Tribune ne u bulezi cwana ka za kopano ya European Union: “Kangisano ni ku sa sepana se li atile hahulu mwa lipolitiki za kwa Yurope. Linaha ze ñata ze fumaneha mwa kopano ya EU ha li tabeli kuli naha ye ñwi ya mwa kopano yeo ibe ni libubo ni ku ba fapil’a linaha ze ñwi.”

 Linzwi la Mulimu, yona Bibele, li talusa hande ze zwa mwa puso ya butu, ha li bulela kuli: “Mutu u na ni mata fahalimu a yo muñwi, ku mu eza maswe.” (Muekelesia 8:9) Bakeñisa ku alula lifasi mwa linaha ze ñata, likwata za batu ni batu ka buñwi li iponezi talelezo ya sikuka se si mwa Bibele se si li: “Mutu ya sa lati siango ni ba bañwi, u bata z’a lakaza yena a nosi, u lwanisa za ngana kaufela.”—Liproverbia 18:1.

Mubupi wa luna ya ziba ze nde z’e lu swanela, n’a si ka lela kuli batu ba itomele mibuso ni ku ipusa. Ku eza cwalo ku tisize kuli batu ba si ke ba isa pilu kwa mulelo wa Mulimu ni kwa taba ya niti ya kuli lika kaufela ki za hae. Samu 95:3-5 i bulela kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki yena Mulimu yo mutuna, ki Mulena yo muhulu ya ambakani milimu kaufela. Mabaka a tungile a mwa lifasi a mwa lizoho la hae, ni lingo za malundu a matelele ki za hae cwalo. Liwate ki la hae, ki yena ya li ezize; mi mazoho a hae a bupile lifasi le li omile.” Mulimu ki yena Mubusi ya swanela ye ba lukela ku sepa batu kuli a ba buse. Ka ku iketela mibuso ya bona, batu ba lwanisa tato ya hae.—Samu 2:2.

Ku Tokwahalañi?

Nzila fela ye ka swalisanisa lifasi ki ku ba ni mubusi a li muñwi mwa lifasi kaufela ya ka eza ze ba tokwa batu. Batu ba bañata ba ba na ni kutwisiso ba lemuhile nto yeo. Kono batu ba ba lemuhile cwalo hañata ba sepanga likopano ze siyo hande. Sina ka mutala, babuleli ba bañata, ku kopanyeleza ni ba bahulu ba bulapeli, ba susueza batu ku itinga kwa Kopano ya ba Macaba kuli ki yona ye ka tisa swalisano mwa lifasi. Kono likopano za batu niha li ka ba ni mihupulo ye minde hahulu, ha li koni ni kamuta ku felisa matata a batu lifasi kaufela. Buñata bwa zona li bonisa fela ku sa swalisana ko ku li teñi mwa linaha ze ñata.

Bibele i lu eleza ku sa sepa likopano za butu ha i bulela kuli: “Mu si ke mwa isepisa ka malena, nihaiba ka bana ba batu, ba ba palelwa ku tusa.” (Samu 146:3) Kana kelezo yeo i lu byangula sepo ya kuli ku ka ba ni swalisano mwa lifasi? Kutokwa ni hanyinyani. Ku na ni nzila ye ñwi.

Ba bañata ha ba zibi kuli Mulimu ki kale a toma mubuso o kona ku swalisanisa lifasi. Bibele i bulela cwana ka za Jehova Mulimu: “Ni tomile mulen’a ka fa Sione, lilundu la ka le li kenile. Kupa ku na, mi ni ka ku fa macaba, ibe sanda sa hao, ni mafelelezo a lifasi, ibe liluwo la hao.” (Samu 2:6, 8) Mu lemuhe kuli mañolo a talusa kuli Jehova Mulimu u ‘tomile mulen’a hae,’ y’a talusa kuli “Mwan’a ka” mwa timana 7. Mwan’a hae y’o ha ku na u sili kwand’a yena Mwan’a Mulimu wa moya yo mutuna ka ku fitisisa, yena Jesu Kreste, ya filwe bulena fahalimw’a macaba kaufela.

Mo I Ka Tahela Swalisano ya Lifasi

Batu ba bañata ha ba amuheli puso ya kwa lihalimu ya tomile Mulimu. Macaba a mañata a tundamena ku ipusa. Niteñi, Mulimu ha na ku tuhelela bote ba ba hana ku kuteka bubusi bwa hae ni mulonga wa tomile. Ka za ba ba hana ku amuhela tukiso ye, Samu 2:9 i bulela kuli: “[Mwana, yena Jesu Kreste] u ka ba tubaka ka mulamu wa sipi; u ba pyate tuemba-emba sina pizana ya mubupi.” Ku si na taba kuli a ziba kamba kutokwa, macaba a libile kwa ndwa ya ku lwaniswa ki Mulimu. Liñolo la mafelelezo mwa Bibele li bulela za “malen’a lifasi kamukana” a kubukanyezwa “ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela.” (Sinulo 16:14) Macaba ni likauhano za ona li ka feliswa. Seo si ka tisa kuli mubuso wa Mulimu u zwelepili ni musebezi wa ona ku si na se si u palelwisa.

Ka ku ba Muambakani ya Pahami, Jehova Mulimu ka Mwan’a hae u ka itusisa m’ata ni butali kuli a eze licinceho ze tokwahala kuli lifasi li swalisane. Mubuso wa Mulimu u ka tisa swalisano ya luli ni ku fuyaula ba ba lata  ku luka. Mu fumane fela mizuzunyana kuli mu ipalele Samu 72 mwa Bibele ya mina. Teñi m’o ku na ni bupolofita bwa za seo puso ya Mwan’a Mulimu i ka ezeza batu. Batu ba ka ba ni swalisano ya luli lifasi kaufela, mi matata a bona kaufela—buhateleli, mifilifili, bubotana, ni ze ñwi cwalo—li kabe li felile.

Mwa lifasi le li kauhani le, ba bañata ba nahana kuli sepo yeo haki ya niti. Kono ku nahana cwalo ki ku busha. Lisepiso za Mulimu ha li palangi ku talelezwa, mi ha li na ku pala ni kamuta. (Isaya 55:10, 11) Kana ne mu ka tabela ku iponela licinceho zeo? Mwa kona ku iponela zona. Mane ku na ni batu ba ba sweli ku itukiseza nako ya licinceho yeo. Ba zwa mwa macaba kaufela, kono ku fita ku lwana, ba sweli ku ipeya kwatas’a puso ya Mulimu. (Isaya 2:2-4) Ki bomañi bona bao? Ki Lipaki za Jehova. Shangwe mu amuhele memo ya bona ya kuli mu fumanehe kwa mikopano. Kaniti, mu ka ikola sango se si katulusa ni batu ba ba kona ku mi tusa ku ipeya kwatas’a puso ya Mulimu ni ku ikola swalisano ye si ke ya fela.

[Maswaniso a fa likepe 7]

Batu ba macaba kaufela ba sweli ku itukiseza ku pila mwa lifasi le li swalisani

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[Manzwi a bañi ba maswaniso fa likepe 5]

Musali ya lila: Igor Dutina/AFP/Getty Images; balwanisi: Said Khatib/AFP/Getty Images; limota za masole: Joseph Barrak/AFP/Getty Images