Ba Banca, Mu Lumbeke Jehova!

“Mu lumbeke [Muñ’a] Bupilo mwa lifasi, . . . batangana hamoho ni likalibe.”—SAMU 148:7, 12.

1, 2. (a) Buñata bwa ba banca ba ziba likaniso mañi? (b) Ki kabakalañi ba banca ha ba sa swaneli ku nyema kabakala likaniso za bashemi ba bona?

BA BANCA kamita ba ziba hande lika ze ba si ka lumelezwa kale ku eza. Buñata bwa ba banca ba kona ku mi taluseza hande lilimo ze ba swanela ku ba ni zona kuli ba lumelezwe ku tula mukwakwa ba nosi kamba ku tona ka nako ya manzibwana kamba ku zamaisa mota. Fokuñwi, yo munca a kana a ikutwa kuli nako kaufela ha bata ku eza nto ye ñwi u fiwanga kalabo ye swana, ya kuli “U litele pili ku fitela u hula.”

² Mina ba banca mu zibe kuli bashemi ba mina ba ikutwa kuli ku lukile ku eza cwalo, mwendi kuli ba mi sileleze. Mi ni mina mwa izibela hande kuli Jehova u ka ba ya tabile haiba mu utwa bashemi ba mina. (Makolose 3:20) Kono kana mu kile mwa ikutwa kuli mu litela hahulu ka nako ye telele? Kana lika kaufela za butokwa li hanisizwe ku fitela mu hula? Yeo hasi niti ni hanyinyani! Ku na ni musebezi o sweli ku ezwa mwa lifasi kacenu ili wa butokwa hahulu ku fita tohonolo ifi kamba ifi ye mu kana mwa litela. Kana mina ba banca mwa  lumelezwa ku kena ku ona musebezi wo? Kaniti mwa lumelezwa—mi mane mwa memiwa ku eza cwalo ki Muambakani ya Pahami Mulimu ka sibili!

3. Jehova u mema ba banca ku ba ni tohonolo mañi, mi ki lipuzo mañi ze lu ka nyakisisa cwale?

³ Kanti ki musebezi mañi o lu bulela? Mu lemuhe manzwi a liñolo fo ku tomile toho ya yona taba ye, a li: “Mu lumbeke [Muñ’a] Bupilo mwa lifasi; . . . batangana hamoho ni likalibe; ni macembele, ni banana.” (Samu 148:7, 12) Kacwalo tohonolo ye tuna ye mu kona ku ba ni yona ki ya kuli mwa kona ku lumbeka Jehova. Ka ku ba yo munca, kana mwa tabela ku abana ku ona musebezi wo? Ba bañata ba tabela. Kuli lu bone libaka ha mu swanela ku tabela, ha lu nyakisiseñi lipuzo ze talu. Puzo ya pili ki ya kuli, ki kabakalañi ha mu swanela ku lumbeka Jehova? Ya bubeli ki ya kuli, lu kona cwañi ku mu lumbeka hande? Mi ya bulalu i li, ki ifi nako ye nde ya ku kala ku lumbeka Jehova?

Ki Kabakalañi Ha Lu Swanela ku Lumbeka Jehova?

4, 5. (a) Ka ku ya ka Samu 148, lu mwa muinelo mañi o makaza? (b) Pupo ye sa koni ku bulela kamba ku nahana i kona cwañi ku lumbeka Jehova?

⁴ Libaka le lituna ha lu swanela ku lumbeka Jehova ki la kuli ki yena Mubupi. Samu 148 i lu tusa ku isa mamelelo ku yona taba yeo. Mu nahane kuli mu atumela sikwata se situna sa minembo ye opela hamoho pina ye munati, ye susumeza, ne mu ka ikutwa cwañi? Ku cwañi haiba mwa ziba kuli manzwi a pina yeo ki a niti, a talusa mihupulo ye mu ziba hande kuli ki ya butokwa, ya nyakalalisa, mi ya susueza? Kana ne mu ka lakaza ku ituta manzwi a yona ni ku ba swalisa kwa ku opela? Buñata bwa luna ne lu ka eza ona cwalo. Samu ya 148 i bonisa kuli mu mwa muinelo o swana kono ili o munde hahulu ni ku fita. Samu yeo i talusa za sikwata-tuna, se si swalisani hamoho mwa ku lumbeka Jehova. Kono ha mu ka bala samu yeo mu ka lemuha nto ye ñwi ye komokisa. Ki nto mañi yona yeo?

⁵ Buñata bwa balumbeki ba ba pundilwe mwa Samu 148 ha ba koni ku bulela kamba ku nahana. Ka mutala, lu bala za lizazi, kweli, linaleli, litwa, moya, malundu, ni tulundu ze lumbeka Jehova. Zona libupiwa ze sa pili zeo li kona cwañi ku lumbeka Jehova? (Litimana 3, 8, 9) Kaniti li eza cwalo ka nzila ye swana ni mo li ezeza likota, libupiwa za mwa liwate, ni lifolofolo. (Litimana 7, 9, 10) Kana mu kile mwa buha ponahalo ye buheha ya lizazi ha li likela kamba ku shalima kweli ha i nze i zamaya mwa lihalimu le li tezi linaleli kamba ku ikashaula ku seha ha mu nze mu buha lifolofolo ze bapala kamba ku komoka ka tompo ha mu bona ponahalo ya naha? Haiba ku cwalo u zibe he mu “utwile” pina ya milumbeko ye opelwa ki pupo. Za bupile Jehova kamukana li lu hupulisa kuli ki yena Mubupi ya m’ata ote, ni kuli mwa pupo kaufela ha ku na mutu ya m’ata, ya butali, kamba ya lilato sina yena.—Maroma 1:20; Sinulo 4:11.

6, 7. (a) Samu 148 i bulela kuli ki libupiwa mañi ze na ni ngana ze lumbeka Jehova? (b) Ki kabakalañi ha lu kona ku susuezwa ku lumbeka Jehova? Mu fe mutala.

⁶ Samu 148 hape i bulela za libupiwa ze na ni ngana ze lumbeka Jehova. Mwa timana 2, lu bala za “mpi” ya Jehova ya kwa lihalimu, ona mangeloi ha nze a lumbeka Mulimu. Mwa timana 11, batu ba ba m’ata, ba ba cwale ka malena ni baatuli, ni bona ba memiwa ku to fa milumbeko. Haiba mangeloi a m’ata a fumana tabo ka ku lumbeka Jehova, ki mutu mañi ya kona ku bulela kuli ki wa butokwa hahulu kuli ha koni ku lumbeka Jehova? Cwale mwa litimana 12 ni 13, mina ba banca ni mina mwa memiwa ku to swalisana mwa ku lumbeka Jehova. Kana mu ikutwa ku susuezwa ku eza cwalo?

⁷ Ha mu nyakisise swanisezo ye. Ha ne mu ka ba ni mulikani yo mutuna ya na ni buikoneli bo bu makaza—mwendi mwa lipapali, mwa ku swanisa, kamba mwa minembo—kana ne mu ka taluseza lubasi lwa mina ni balikani ba mina ba bañwi ka za mulikan’a mina yo? Ku si na ku kakanya ne mu ka eza cwalo. Kacwalo ku ituta lika kaufela za ezize Jehova ku kona ku lu susumeza ku eza nto ye swana. Ka mutala, Samu 19:1, 2 i bulela kuli mahalimu a tezi linaleli a ‘bulela.’ Mi ni luna ha lu nahana ka za lika ze  makaza za petile Jehova, ha lu koni ku lisela ku bulelela ba bañwi ka za Mulimu wa luna.

8, 9. Ki ka mabaka afi Jehova h’a lu tokwa kuli lu mu lumbeke?

⁸ Libaka le liñwi la butokwa ha lu lukela ku lumbeka Jehova ki la kuli u lu bata kuli lu eze cwalo. Kabakalañi? Kana ki ka libaka la kuli u tokwa kuli batu ba mu lumbeke? Batili. Luna batu lu kana lwa tokwa ku lumbekwa fokuñwi, kono Jehova ki ya pahami hahulu ku lu fita. (Isaya 55:8) Ha ikakanyi kamba ku kakanya tulemeno twa hae. (Isaya 45:5) Kono u bata kuli lu mu lumbeke mi u banga ya tabile ha lu eza cwalo. Libaka? Mu nyakisise mabaka a mabeli. Libaka la pili ki la kuli wa ziba kuli lu tokwa ku mu lumbeka. N’a lu bupile ni linyolwa la kwa moya, ili linyolwa la ku bata ku lapela. (Mateu 5:3) H’a lu bona inze lu kolwisa lona linyolwa leo, Jehova u banga ya tabile, sina mo ba tabelelanga bashemi ba mina ha ba mi bona inze mu ca lico ze ba ziba kuli ki lico ze ka mi fepa hande.—Joani 4:34.

⁹ Libaka la bubeli kikuli Jehova wa ziba kuli batu ba bañwi ba tokwa ku lu utwa ha lu nze lu mu lumbeka. Muapositola Paulusi n’a ñolezi mutangana Timotea manzwi a’ li: “Tokomela mizamao ya hao; tokomela ni tuto ya hao, u tundamene mwateñi. Kakuli ha u eza cwalo u ka ipilisa, u pilise ni ba ba ku utwa.” (1 Timotea 4:16) Kaniti, ha mu luta ba bañwi ka za Jehova Mulimu, ni ku mu lumbeka, ni bona ba kana ba fita fa ku ziba Jehova. Zibo ye cwalo i kona ku ba libisa kwa bupilo bwa ku ya ku ile!—Joani 17:3.

10. Ki kabakalañi ha lu susumezwa ku lumbeka Mulimu wa luna?

¹⁰ Hape ku na ni libaka le liñwi ha lu lukela ku lumbeka Jehova. Mu hupule ka za swanisezo ya mulikan’a mina yani ya na ni bukwala hahulu mwa lika. Ha ne mu ka utwa batu inze ba bulela litaba za buhata ka za hae, ku sinya libizo la hae le linde, kana ne mu si ke mwa ikatulela ku mu lumbeka ni ku fita? Kai ni kai mwa lifasi le, Jehova wa munjulwa. (Joani 8:44; Sinulo 12:9) Kacwalo ba ba mu lata ba susumezwa ku bulela niti ka za hae, ili ku felisa bona busawani bo. Kana ni mina mwa tabela ku bonisa lilato ni buitebuho bwa mina ku Jehova ni ku bonisa kuli ki yena ye mu bata kuli a be Mubusi wa mina ku fita sila sa hae se situna, Satani? Mwa kona ku eza zeo kaufela ka ku lumbeka Jehova. Kacwalo puzo ye tatama ki ya kuli mu ka mu lumbeka cwañi?

Ka M’o Ba Banca Ba Bañwi Ne Ba Lumbekezi Jehova

11. Ki mitala ifi ye bonisa kuli ba banca ba kona ku lumbeka hande Jehova?

¹¹ Bibele i bonisa kuli ba banca hañata ba bukwala hahulu kwa ku lumbeka Jehova. Ka mutala, ne ku na ni musizana wa Muisilaele ya n’a isizwe mwa butanga ki Masiria. N’a kutalize ka bundume ku mulen’a hae ka za Elisha mupolofita wa Jehova. Manzwi a hae n’a tisize kuli ku be ni makazo, mi ne ku filwe bupaki bo bu m’ata. (2 Malena 5:1-17) Jesu ni yena ha n’a li mwanana n’a kutalize ka bundume. Ku za n’a ezize kaufela kwa bwanana ze ne konwa ku ñolwa mwa Mañolo, Jehova n’a ketile fela ku ñola taba i liñwi ya Jesu wa lilimo ze 12 ya n’a bile ni bundume bwa ku buza baluti ba bulapeli lipuzo  kwa tempele mwa Jerusalema ni ku ba siya inze ba ikomokezi kutwisiso ya hae ya linzila za Jehova.—Luka 2:46-49.

12, 13. (a) Ki lika mañi za n’a ezize Jesu mwa tempele nakonyana fela pili a si ka shwa kale, mi ne li amile cwañi batu ba ne ba li teñi? (b) Jesu n’a ikutwile cwañi ka za milumbeko ye ne zwelela kwa banana?

¹² Ha s’a hulile, Jesu hape n’a susuelize banana ku lumbeka Jehova. Ka mutala, mazazi a sikai fela a si ka shwa kale, Jesu n’a ile kwa tempele mwa Jerusalema. Bibele i biha kuli teñi k’o n’a ezize lika ze “komokisa.” A lelekiseza kwande ba ne ba fetula sibaka se si kenile seo ku ba makundamo a masholi. Hape n’a folisize libofu ni lihole. Mutu kaufela ya n’a li teñi kwateñi, sihulu ba bahulu ba bulapeli, ne ba swanela ku susumezwa ku lumbeka Jehova ni Mwan’a hae, yena Mesiya. Kono ka bumai, buñata bwa batu mwa linako zeo ne ba si ka mu lumbeka. Ne ba ziba kuli Jesu n’a lumilwe ki Mulimu, kono ne ba saba baeteleli ba bulapeli. Niteñi sikwata si li siñwi sa batu sona ne si bulezi ka bundume. Kana mwa ziba ku li ne li bomañi? Bibele i li: “Baprisita ba bahulu ni bañoli, ha ba bona ze komokisa z’a eza, ni bana ba ba huwa mwa Tempele inze ba li: Hosanna ku Mwan’a Davida! ba halifa, mi ba li ku [Jesu]: Kikuli wa ba utwa se ba bulela?”—Mateu 21:15, 16; Joani 12:42.

¹³ Baprisita bao ne ba hupula kuli mwendi Jesu u ka kuzisa bana bao ba ne ba mu lumbeka. Kana n’a ba kuzisize? Kutokwa ni hanyinyani! Jesu a alaba baprisita a li: “E; ibo mina ha mu si ka bala taba ye li: Ka milomo ya bana, ni ya ba ba anya, u fumani milumbeko ye petehile?” Kwa bonahala hande kuli Jesu ni Ndat’ahe ne ba tabezi hahulu milumbeko ya bana yeo. Bana bao ne ba eza se ne ba swanela ku eza ba bahulu kaufela ba ne ba li teñi. Mwa minahano ya bona ya bwanana, ne ba utwisisize hande kuli Jesu n’a swanela ku lumbekwa. Ne ba iponezi munna y’o ha eza lika ze komokisa, ha bulela ka bundume ni ka tumelo, ni ha bonisa lilato la hae le lituna ku Mulimu ni batu ba hae. N’a li yena luli ya n’a ipiza “Mwan’a Davida” ya sepisizwe, yena Mesiya. Ka ku fuyolwa bakeñisa tumelo ya bona, bona bana bao mane ne ba bile ni tohonolo ya ku taleleza bupolofita.—Samu 8:2.

14. Limpo ze ba na ni zona ba banca li ba konisa cwañi ku lumbeka Mulimu?

¹⁴ Ki nto mañi ye lu kona ku ituta kwa mitala yeo? Lu ituta kuli ba banca ba kona ku ba balumbeki ba batuna ba Jehova. Hañata ba banga ni mpo ya ku bona hande niti mi ha ba liyehangi ku bonisa tumelo ya bona ka tukufalelo. Hape ba na ni mpo ye bulezwi kwa Liproverbia 20:29 kuli: “Kanya ya micaha ki mata a bona.” Ki niti mina ba banca mu na ni m’ata—ili nto ya butokwa hahulu ye mi konisa ku lumbeka Jehova. Kono sihulu mu kona ku itusisa cwañi zona limpo zeo?

Mu Kona ku Lumbeka Cwañi Jehova?

15. Kuli mu lumbeke Jehova ka mafulofulo, ki mulelo o cwañi o tokwahala?

¹⁵ Ku ba ya lumbeka hande Jehova ku kalelanga mwa pilu. Ha mu koni ku lumbeka hande Jehova haiba mu eza fela cwalo ka libaka la kuli ba bañwi ba bata kuli mu eze cwalo. Mu hupule kuli mulao o mutuna kwa milao kaufela ki wa kuli: “Lata Mulena Mulimu wa hao, ka pilu ya  hao kaufela, ni ka moya wa hao kaufela, ni ka kutwisiso ya hao kaufela.” (Mateu 22:37) Kana mu fitile fa ku ziba Jehova ka butu ka ku ituta ili mina Linzwi la hae? Ze nde ze zwa mwa tuto ye cwalo ki ku ba ni lilato la ku lata Jehova. Mi nzila ye lu kona ku bonisa lilato leo ka yona ki ka ku mu lumbeka. Muta mulelo wa mina u ba o tiile, mu ka ba ba ba itukiselize ku lumbeka Jehova ka mafulofulo.

16, 17. Muzamao o munde u peta nto mañi mwa ku lumbeka Jehova? Mu fe mutala.

¹⁶ Cwale mu si ka nyakisisa kale mane nihaiba ze mu ka bulela, mu nyakisise mo mu ka ezeza. Kambe musizana wa Muisilaele yani wa mwa linako za Elisha n’a li ya sinundwe, ya kashwau, kamba ya sa sepahali, kana mu hupula kuli malen’a hae ba Masiria ne ba kabe ba teelelize kwa manzwi a hae a za mupolofita wa Jehova? Kutokwa. Ka ku swana, batu ba ka kona ku teeleza ku mina haiba ba lemuha kuli mu na ni likute, mwa sepahala mi mu ikutekile. (Maroma 2:21) Ha mu nyakisise mutala wo.

¹⁷ Musizana wa lilimo ze 11 za ku pepwa mwa Portugal n’a kopani ni sineneketo kwa sikolo ya ku abana mwa mikiti ya lipumulo ye ne sa lumelelani ni lizwalo la hae le li lutilwe ka Bibele. N’a taluselize bo muluti ba hae ka likute libaka la n’a hanela, kono bo muluti ba hae ba mu sheununa. Hamulaho wa nako, bo muluti ba lika hape ni hape ku mu tompolola, ni ku sheununa bulapeli bwa hae. Kono musizana a kuza fela ka likute. Lilimo-limo hasamulaho, musizana y’o a ba paina wa kamita, ili sikombwa sa ka nako kaufela. Kwa mukopano o muñwi o mutuna, ha n’a nze a buha batu ba ne ba kolobezwa, a ziba a li muñwi ku bona. Ne li bona basali bani ba ne ba banga bo muluti ba hae! Ha se ba kumbatani ni ku lotisa miyoko, musali muhulu a taluseza musizana y’o kuli ni kamuta n’a si ka libala likute la hae. Musali muhulu y’o n’a potezwi ki Paki, mi ba taluseza Paki y’o za likute la muituti ye ne ba lutanga. Kabakaleo, tuto ya Bibele ne i kalisizwe, mi musali y’o a amuhela niti ya Bibele. Kaniti, muzamao wa mina u kona ku ba nzila ye m’ata hahulu ya ku lumbeka ka yona Jehova!

18. Kiñi za kana a eza yo munca haiba wa zina-zinanga ku kalisa ku ambola ka za Bibele ni ka za Jehova Mulimu?

¹⁸ Kana fokuñwi ku mi belanga t’ata ku kalisa ku bulela za tumelo ya mina kwa sikolo? Hasi mina mu nosi ba ba ikutwa cwalo. Kono mwa kona ku eza lika ze ka tahisa kuli ba bañwi ba mi buze ka za tumelo ya mina. Ka mutala, haiba kwa lumelezwa, mwa kona ku taha ni lihatiso ze tomile fa Bibele ni ku li bala ka nako ya sico kamba ka linako ze ñwi ze mu lumelelwa ku eza cwalo. Baituti ka mina ba kana ba mi buza ze mu bala. Ha mu ba alaba ni ku ba taluseza ze mi tabisize hahulu mwa taba kamba mwa buka ye mu sweli mwa lizoho, mu kabe mu kalisize puhisano ye nde hahulu mane mu si ka lemuha kale cwalo. Mu hupule ku buza lipuzo, kuli mu kone ku ziba ze ba lumela baituti ka mina. Mu teeleze ka likute, mu ba taluseze ze mu itutile mwa Bibele. Sina ze bonwi ze fa likepe 29 ha li bonisa, ba banca ba bañata ba lumbeka Mulimu kwa likolo. Ku eza cwalo ku ba tisezanga tabo ye tuna mi ku tusa ba bañwi ku fita fa ku ziba Jehova.

19. Ba banca ba kona ku eza cwañi hande mwa bukombwa bwa fa ndu ni ndu?

¹⁹ Bukombwa bwa fa ndu ni ndu ki yona nzila ye nde hahulu ya ku lumbeka ka yona Jehova. Haiba ha mu si ka kalisa kale ku eza cwalo, mu itomele sikonkwani seo. Haiba mwa abananga teñi, kana ku na ni likonkwani ze ñwi ze mu  kona ku itomela? Ka mutala, ku fita ku bulelanga nto ye swana fa ndu ni ndu, mu bate linzila za mo mu kona ku kondolokiseza mitahisezo ya mina, ka ku kupa liakalezo kwa bashemi ba mina ni ba bañwi ba ba yeziseli. Mu itute mwa ku itusiseza hahulu Bibele, mwa ku ezeza misipili ya makutisezo ye minde, ni mwa ku kaliseza tuto ya Bibele. (1 Timotea 4:15) Ka mo mu ka lumbekela hahulu Jehova ka linzila zeo, ki ka mo hape mu ka ezeza hande, ni ku mi fumanisa tabo mwa bukombwa bwa mina.

Mu Swanela ku Kala Lili ku Lumbeka Jehova?

20. Ki kabakalañi ba banca ha ba sa tokwi ku ikutwa kuli ba sa li banana kuli ba lumbeke Jehova?

²⁰ Kwa lipuzo kaufela ze talu ze nyakisisizwe mwa taba ye, kalabo ya puzo ye ki yona ye bunolo hahulu. Mu lemuhe kalabo ya Bibele ye nongile, ye li: “U hupule Mubupi wa hao mwa mazazi a bucaha bwa hao.” (Muekelesia 12:1) Ee, ye ki yona nako ye mu swanela ku kala ku lumbeka Jehova. Ku bunolo hahulu ku bulela kuli: “Ni sa li mwanana hahulu ha ni koni ku lumbeka Jehova. Ha ni na zibo. Ni swanela ku litela pili ku fitela ni ba yo muhulu.” Hasi mina ba pili ku ikutwa cwalo. Ka mutala, mutangana Jeremia n’a bulelezi Jehova kuli: “Mawe Mulena [Muñ’a] Bupilo, bona, ha ni zibi ku bulela, kakuli ni sa li mwanana!” Jehova a mu kolwisa kuli ha ku na sa n’a swanela ku saba. (Jeremia 1:6, 7) Ka ku swana, ha ku na se lu swanela ku saba ha lu lumbeka Jehova. Ha ku na kozi ye kona ku lu unjama ya sa koni ku felisa Jehova.—Samu 118:6.

21, 22. Ki kabakalañi balumbeki ba Jehova ba banca ha ba swanisezwa kwa puka, mi ki kabakalañi swanisezo yeo ha i li ye susueza?

²¹ Kacwalo lwa mi susueza mina ba banca: Mu si ke mwa zina-zina ku lumbeka Jehova! Cwale ha mu sa mata mali ki yona nako ye nde ya ku kena ku ona musebezi wa butokwa hahulu o eziwa mwa lifasi kamukana kacenu. Ha mu ka eza cwalo, mu ka ba kalulo ya lubasi-tuna lo lu makaza lwa balumbeki ba Jehova. Jehova u ka taba hahulu ha mu ka ba yo muñwi wa lubasi-tuna lo. Mu lemuhe manzwi a tahile ka moya ao muñoli wa samu n’a bulelezi Jehova, a li: “Sicaba sa hao si kopana si nze si lata, mwa lizazi la hao la ku puma ndwa, ka ze kenile za mikabo. Micaha ya hao i ta ku wena, sina puka ya malungasiku.”—Samu 110:3.

²² Puka ye pazimanga bakeñisa liseli la kakusasana i tahisanga pono ye nde, nji hakucwalo? Ya katulusa, ya benya, mi ha i konwi ku balwa bakeñisa buñata bwa yona. Jehova kona mwa bonela mina ba banca ba ba mu lumbeka ka busepahali mwa linako ze t’ata ze. Kwa bonahala hande kuli keto ya mina ya ku lumbeka Jehova i tabisa pilu ya hae. (Liproverbia 27:11) Kacwalo he mina ba banca haike mu lumbeke Jehova!

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ki afi mabaka a butokwa ha lu swanela ku lumbeka Jehova?

• Ki mitala ifi ya mwa Bibele ye bonisa kuli ba banca ba kona ku lumbeka hande Jehova?

• Ba banca ba kona ku lumbeka cwañi Jehova kacenu?

• Ba banca ba swanela ku kalisa lili ku lumbeka Jehova, mi ki kabakalañi?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 25]

Haiba mulikan’a mina u na ni bukwala bo bu ipitezi, kana ha mu na ku taluseza ba bañwi ka za teñi?

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Be mu kena ni bona sikolo ba kana ba tabela ku ziba tumelo ya mina

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Haiba mu bata ku kondolokisa bukombwa bwa mina, mu kupe liakalezo ku Paki ya yeziseli