Bashemi, Mu Babalele Lubasi lwa Mina

“Mutu h’a sa babaleli banabahabo, . . . ki ya latuzi tumelo.”—1 TIMOTEA 5:8.

1, 2. (a) Ki kabakalañi ha ku susueza ku bona mabasi ha nze a fumaneha kwa mikopano ya Sikreste hamoho? (b) Ki matata afi ao mabasi a kopana ni ona kuli a kone ku fumaneha kwa mikopano ka bunako?

HA MU ka shalima mwa puteho ya Sikreste pili mukopano u si ka kala kale, mu ka bona banana ba ba kenile ni ku apala hande ha ba nze ba ina mabapa ni bashemi ba bona. Kana ha ku tabisi ku bona lilato mwa mabasi ao—ili lilato la ku lata Jehova ni la ku latana? Kono ku bunolo hahulu ku libala kuli ku ezwanga buikatazo bo butuna kuli lubasi lu fite kwa mikopano ka bunako.

² Hañata, bashemi ba patehanga hahulu lizazi kaufela, mi ka linako za mukopano, lubasi lu patehanga hahulu ni ku fita. Ku banga ni ku tateha lico, ku beleka misebezi ya fa lapa, ni ku feleleza ku eza misebezi ya kwa sikolo. Bashemi ba ezanga misebezi ye buima luli, ili ku bona teñi kuli mañi in mañi u kenile, u cile lico, ni ku funduka ku sa na ni nako. Kono niteñi, ka ku ba ni bana, lika ze si ka libelelwa li kana za ezahala ka nako ye maswe. Mwana yo muhulu u kona ku pazula libyana za apezi ha nze a bapala. Yo munyinyani u kona ku ndanyuna lico za hae. Bana ba kona ku kala ku omanisana. (Liproverbia 22:15) Matata a si ka libelelwa ao a kona ku tisa nto mañi? Nihaike kuli bashemi ka tokomelo ne ba lukisize lika ka ku itahanela, lika ha li na ku zamaya ona cwalo. Kono mabasi a cwalo ibat’o ba kuli kamita a fumanehanga kwa Ndu ya Mubuso ka ku itahanela pili mukopano u si ka kalisa kale. Kwa susueza luli ku bona mabasi a cwalo kwa Ndu ya Mubuso sunda ni sunda, silimo ni silimo, bana ha ba nze ba hula ni ku sebeleza Jehova!

3. Lu ziba cwañi kuli Jehova u itebuha mabasi?

³ Nihaike kuli musebezi wa mina ka ku ba bashemi ka linako ze ñwi u t’ata, mane ni ku bombisa, mu kolwe kuli Jehova wa itebuha buikatazo bo mu eza. Jehova ki yena Musimululi wa tukiso ya lubasi. Kacwalo Linzwi la hae li bulela kuli lubasi kaufela lu “shikulwa”—kamba lu simuluha—ku Jehova. (Maefese 3:14, 15) Kacwalo he, haiba mina bashemi mu lika ka t’ata ku peta musebezi wa mina ka swanelo mwa lubasi, mu lumbeka Muambakani-ya-Pahami wa pupo yote. (1 Makorinte 10:31) Kana yeo hasi tohonolo ye tuna? Kacwalo he, kwa swanela kuli lu nyakisise musebezi wo Jehova a file bashemi. Mwa taba ye, lu ka nyakisisa za ku babalela lubasi. Ha lu tatubisiseñi linzila ze talu zeo Mulimu a tokwa kuli bashemi ba babalele ka zona lubasi lwa bona.

Ku Babalela Lubasi kwa Mubili

4. Ki tukiso mañi yeo Jehova a ezize mwa lubasi ya ku babalela ka yona bana?

⁴ Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Mutu h’a sa babaleli banabahabo, sihulu ba ndu iliñwi ni ya hae, ki ya latuzi tumelo, mi u fitwa ki ya si ka lumela.” (1 Timotea 5:8) Paulusi f’o ha n’a  bulela kuli “mutu,” n’a talusa bomañi luli? N’a talusa litoho za mabasi, mi hañata ili bondate. Mulimu hape u file musali musebezi o kutekeha wa ku ba mutusi wa munn’a hae. (Genese 2:18) Basali ba mwa linako za litaba za mwa Bibele hañata ne ba tusize banna ba bona mwa ku babalela lubasi. (Liproverbia 31:13, 14, 16) Kacenu mabasi a mushemi a li muñwi a atile hahulu. * Bashemi ba Sikreste ba bañata ba ba li makwasha ba eza hande hahulu mwa ku babalela mabasi a bona. Kono ki hande bana ha ba ba ni sibeli sa bashemi ba bona, bondate ba nze ba etelela lubasi.

5, 6. (a) Ki matata afi e ba kopana ni ona ba ba lika ku babalela ba ndu ya bona kwa mubili? (b) Ki ku ba ni mubonelo mañi ka za misebezi ko ku ka tusa bashemi ba Sikreste ku itiisa?

⁵ Ki ku babalela ko ku cwañi kwa n’a talusa Paulusi kwa 1 Timotea 5:8? Taba i bonisa kuli sihulu n’a bulela ka za ku babalela lubasi kwa mubili. Mwa lifasi la kacenu, ku na ni mikwalelo ye miñata yeo toho ya lubasi a kona ku kopana ni yona kuli a kone ku babalela lubasi lwa hae ka nzila ye cwalo. Matata a za mali a atile hahulu mwa lifasi kaufela, hamohocwalo ni sikumula, kutokwa mibeleko, ni ku tula kwa lika. Ki lika mañi ze kona ku tusa mushemi ku tiya ha nze a kopana ni matata a cwalo?

⁶ Mushemi u swanela ku hupula kuli u eza musebezi o zwa ku Jehova. Manzwi a Paulusi a tahile ka moya a bonisa kuli mutu ya kona ku mamela taelo yeo kono ili ya hana kabomu ku eza cwalo u swana ni mutu “ya latuzi tumelo.” Mukreste u swanela ku lika ka mwa konela kaufela kuli a ambuke ku ba ni mayemo a cwalo fapil’a Mulimu. Kono ka bumai, batu ba bañata mwa lifasi la kacenu ki “batu ba ba si na lilato la taho.” (2 Timotea 3:1, 3) Mane, bondate ba bañata ba picukanga buikalabelo bwa bona ka ku yubeka mabasi a bona. Banna ba Sikreste bona ha ba swaneli ku ba ni mubonelo wo wa pilu-kulu, wa ku keshebisa ku babalela ba ndu ya bona. Bashemi ba Sikreste ha ba swani ni babeleki ba bañwi, kakuli bona b’a nga nihaiba misebezi ye sa bonahali hande kuli ki ye kutekeha ni ya butokwa, ili ye ba konisa ku lumbeka Jehova Mulimu, bakeñisa kuli i ba tusa ku babalela balatiwa ba bona.

7. Ki kabakalañi bashemi ha ba swanela ku nahanisisa mutala wa Jesu?

⁷ Litoho za mabasi hape ba kona ku fumana tuso ka ku nahanisisa mutala wa Jesu o petehile. Mu hupule kuli Bibele ka bupolofita i bulela kuli Jesu ki “Ndate wa kamita.” (Isaya 9:6, 7) Ka ku ba “Adama wa mafelelezo,” Jesu ka swanelo u yola “mutu wa pili, Adama” sina ndat’ahe batu ba ba na ni tumelo. (1 Makorinte 15:45) Ka ku sa swana ni Adama ndate ya n’a bile ni buitati, Jesu ki ndate ya petehile. Bibele i bulela ka za hae kuli: “Mo lu zibezi lilato, ki Jesu h’a lu tobohezi moyo wa hae.” (1 Joani 3:16) Kaniti, Jesu n’a itatezi ku fana bupilo bwa hae bakeñisa ba bañwi. Kono hape ka zazi ni zazi mwa lika ze nyinyani, n’a tokomelanga pili za ba bañwi ku fita za hae. Mina bashemi mu ka eza hande ha mu ka likanyisa moya wa hae wa buitomboli.

8, 9. (a) Bashemi ba kona ku itutañi kwa mutala wa m’o linyunywani li babalelelanga tuzwinyani twa zona ku si na buitati? (b) Bashemi ba Sikreste ba bañata ba bonisa cwañi moya wa buitomboli?

⁸ Bashemi ba kona ku ituta ze ñata ka za lilato kwa manzwi a Jesu a n’a bulelezi batu ba Mulimu ba mangulunde, a’ li: “Hasi mo ni latezi ku kubukanya bana ba hao hañata, inge kuhu, mo i kubukanyeza tuzwinyani twa yona mwa mafufa a yona.” (Mateu 23:37) Jesu f’o n’a talusa hande-ndende ka za nasikuku ye sileleza tuzwinyani twa yona ka ku tu kwahela ka mafufa a yona. Kaniti, bashemi ba kona ku ituta ze ñata kwa mutala wa ka m’o nasikuku ka taho i silelezanga tuzwinyani twa yona; i kona ku itatela ku beya bupilo bwa yona mwa kozi kuli i tu sileleze. Kono se li ezanga linyunywani ze selisa ka zazi ni zazi hape sa komokisa ha mu li bona. Li kona ku fufa ka sikuta-kuti ku zwa kwa liyaleto ni ku ya ko li yo selelanga lico. Mane niha se li katezi hahulu, za lotisezanga lico mwa milomo ye sa li ku atamelela ya tuzwinyani twa zona, ili to tu mizanga lico zeo mi hañata twa ciyananga ku bata  lico ze ñwi hape. Buñata bwa libupiwa za Jehova li “butali hahulu” ka mo li babalelela bana ba zona.—Liproverbia 30:24.

⁹ Ka nzila ye swana, bashemi ba Sikreste mwa lifasi kamukana ba bonisa moya o munde wa buitomboli. Mu kona ku itatela ku ba mwa kozi ku fita ku tuhelela kozi ifi kamba ifi ku taseza bana ba mina. Hape ka zazi ni zazi mu ezanga buitomboli kuli mu kone ku babalela ba ndu ya mina. Buñata bwa mina mu zuhanga ka mapakela ni ku kala ku beleka musebezi o bombisa kamba o shwisa mabote. Mu sebezanga ka t’ata kuli mu kone ku fumanela lubasi lwa mina lico ze fepa hande mubili. Mu likanga ka t’ata ku bona teñi kuli bana ba mina ba na ni litino ze kenile, makundamo a swanela, mi ba ituta hande. Mi mu zwelangapili ku sebeza ona cwalo ka t’ata ka zazi ni zazi, mane ni ka mwaha ni mwaha. Kaniti buitomboli ni tundamo ye cwalo za tabisa Jehova! (Maheberu 13:16) Kono kwand’a ku babalela fela ba ndu ya mina kwa mubili, mwa ziba kuli ku na ni linzila za butokwa hahulu ze mu kona ku babalela ba ndu ya mina ka zona.

Ku Babalela Lubasi kwa Moya

10, 11. Ki nto mañi sihulu ye ba tokwa hahulu batu, mi bashemi ba Sikreste ba lukela ku ezañi pili kuli ba kone ku babalela bana ba bona ka nzila yeo?

¹⁰ Mane ku babalela ba ndu ya mutu kwa moya kona kwa butokwa hahulu ku fita ku ba babalela kwa mubili. Jesu n’a ize: “Mutu h’a na ku pila buhobe fela, kono u ka pila ni ona manzwi kaufela a’ zwa mwa mulomo wa Mulimu.” (Mateu 4:4; 5:3) Ki nto mañi yeo mina bashemi mu kona ku eza kuli mu babalele ba ndu ya mina kwa moya?

¹¹ Ka za yona taba ye, mwendi ha ku na liñolo mwa Bibele le li kuta-kutezwi hahulu inge Deuteronoma 6:5-7. Shangwe ha mu apule Libibele za mina mi mu bale zona litimana ze. Mu lemuhe kuli pili bashemi ba talusezwa kuli ba lukela ku tiisa tumelo ya bona beñi ka sibili, ili ku hulisa lilato la ku lata Jehova ni ku bona teñi kuli manzwi a hae a ina mwa lipilu za bona. Ki niti, mu tokwa ku ba baituti ba ba tukufalezwi ba Linzwi la Mulimu, ku bala Bibele kamita ni ku nahanisisa ze mu bala ilikuli mu kone ku ba ni kutwisiso ye tezi ni lilato la ku lata linzila, likuka ni milao ya Jehova. Ha mu eza cwalo, pilu ya mina i ka fufuliswa ki liniti ze tabisa hahulu za mwa Bibele ili ze ka mi susueza ku ba ni tabo, likute, ni lilato la ku lata Jehova. Mu ka ba ni lika ze ñata ze nde mwa sibulukelo sa mina ze mu ka suña bana ba mina.—Luka 6:45.

12. Bashemi ba kona ku likanyisa cwañi mutala wa Jesu ha ba luta liniti za Bibele kwa bana ba bona?

¹² Bashemi ba ba tiile kwa moya ki ba ba iteekezi ku mamela kelezo ye kwa Deuteronoma 6:7, kuli ba ‘lute’ bana ba bona linzwi la Jehova fo ba fumanela sibaka kaufela. Ku “luta” ku talusa ku twaeza ni ku susumeza ka ku kuta-kutela. Jehova wa izibela hande kuli kaufela luna —sihulu bana—lu tokwa ku lutiwa ka ku kuta-kutela. Kona libaka Jesu ha n’a lutile ka ku kuta-kutela mwa bukombwa bwa hae. Ka mutala, ha n’a luta balutiwa ba hae kuli ba be ni buikokobezo ku fita ku ikuhumusa ni ku kangisana, n’a fumani linzila ze ñata za n’a itusisize kwa ku kuta-kutela sona sisupo se si swana seo. N’a lutile ka ku talusa hande lika, ka liswanisezo, mane ni ka liponiso. (Mateu 18:1-4; 20:25-27; Joani 13:12-15) Kono nto ye lemuseha ki ya kuli Jesu ni kamuta n’a si ka ba wa kazatu mwa ku eza cwalo. Ka ku swana, bashemi ba tokwa ku fumana linzila ze ba kona ku luta bana ba bona litaba za matatekelo za Linzwi la Mulimu, ku kuta-kutela ka pilu-telele likuka za Jehova ku fitela bana ba li utwisisa ni ku li sebelisa.

13, 14. Ki lifi ze ñwi za linako zeo bashemi ba kona ku luta bana ba bona liniti za mwa Bibele, mi ba kona ku itusisañi kwa ku luta?

¹³ Linako za tuto ya lubasi ki linako ze swanela za ku luta ka zona liniti zeo. Kaniti, tuto ya Bibele ya lubasi ya kamita, ye yahisa, ni ye tabisa ki ya butokwa hahulu kwa ku tiisa lubasi kwa moya. Mabasi a Sikreste mwa lifasi kamukana a tabela hahulu lituto ze cwalo, a itusisanga hande lihatiso ze sulilwe ki kopano ya Jehova mi a lukisanga tuto ka ku ya ka butokwi bwa bana. Buka ya Itute ku Muluti Yo Mutuna i bile mpo ye ipitezi ye tusa kwa ku luta bana, sina buka ya Questions Young People Ask—Answers That Work. * Kono nako ya tuto ya lubasi hasi yona nako i nosi fela ya ku luta bana.

¹⁴ Sina mo i boniseza Deuteronoma 6:7, ku na ni linako ze ñata zeo mina bashemi mu kona ku ikambota lika za kwa moya ni bana ba mina. Ikana ya ba ha mu zamaya hamoho, ha mu nze mu sebeza hamoho, kamba ha mu ishumusa hamoho, mwa kona ku fumana kolo ya ku babalela bana ba mina kwa moya. Ki niti kuli ha mu tokwi kuli fo mu inzi kaufela mu luta bana ba mina liniti za mwa Bibele. Kono mu like ku ezisa lingambolo za lubasi ku ba ze yahisa, ili za kwa moya. Ka mutala, magazini ya Awake! i na ni litaba ze ñata ze ama lika ze shutana-shutana. Litaba ze cwalo li kona ku tahisa kuli mu ikambote za pupo ya Jehova ya lifolofolo, libaka ze buheha za lifasi, ni mifuta-futa ya lizo ze makaza za batu ni mipilelo ya bona. Lingambolo ze cwalo li kona ku susueza bana ku bala buñata bwa lihatiso ze sulilwe ki sitopa sa mutanga ya sepahala ya na ni kutwisiso.—Mateu 24:45-47.

15. Bashemi ba kona ku tusa cwañi bana ba bona ku lemuha kuli bukombwa bwa Sikreste bwa tabisa mi bu tusa hahulu?

¹⁵ Ku ba ni lingambolo ze yahisa ni bana ba mina ku ka mi tusa ku peta kalulo ye ñwi ya kwa moya. Bana ba Sikreste ba tokwa ku ituta mo ba kona ku taluseza hande tumelo ya bona ku ba bañwi. Ha mu nze mu ikambota ka za lisupo ze tabisa za mwa Tora ya ku Libelela kamba  Awake!, mu bate kolo ya ku talusa ka m’o taba yeo i kona ku itusisezwa mwa bukombwa. Ka mutala, mwa kona buza kuli: “Kana ne ku si ke kwa ba hande batu ba bañata ha ne ba ka ziba yona taba ye ka za Jehova? Mina mu nahana kuli lu kona ku eza cwañi kuli mutu yo muñwi a tabele yona taba ye?” Lipuhisano ze cwalo li kona ku tusa bana ku hulisa takazo ye tuna ya ku bulelela ba bañwi ze ba ituta. Mi muta bana ba mina ba ya ni mina mwa bukombwa, ba ka iponela mutala wa luli wa mo ba kona ku itusiseza lipuhisano ze mu banga ni zona. Hape ba kona ku ituta kuli bukombwa ki musebezi o tabisa, ili o tahisa nyakalalo ni tabo ye tuna.—Likezo 20:35.

16. Bana ba kona ku itutañi ka ku teeleza kwa litapelo za bashemi ba bona?

¹⁶ Bashemi hape ba babalela bana ba bona kwa moya ka ku lapela. Jesu n’a lutile balutiwa ba hae mwa ku lapelela, mi n’a lapezi ni bona ka linako ze ñata. (Luka 11:1-13) Ha mu nahane fela buñata bwa ze ne ba itutile ka ku lapela hamoho ni Mwan’a Jehova ka sibili! Ka ku swana, bana ba mina ni bona ba kona ku ituta ze ñata kwa litapelo za mina. Ka mutala, ba kona ku ituta kuli Jehova u bata kuli lu ambolange ku yena ka ku lukuluha ku zwelela kwa pilu, ni kuli lu swanela ku mu atumela ha lu na ni pilaelo ifi kamba ifi. Kaniti, litapelo za mina li kona ku tusa bana ba mina ku ituta niti ya kwa moya ya butokwa hahulu: Yona ya kuli ba kona ku ba ni silikani ni Ndat’a bona wa kwa lihalimu.—1 Pitrosi 5:7.

Ku Babalela Lubasi ka ku Lu Bonisa Lilato

17, 18. (a) Bibele i patulula cwañi butokwa bwa ku lata bana? (b) Bondate ba swanela ku likanyisa cwañi Jehova ka ku lata bana ba bona?

¹⁷ Ku si na kuliñi, bana hape ba tokwa hahulu ku latiwa. Linzwi la Mulimu li bulelela bashemi butokwa bwa ku babalela bana ka nzila yeo. Ka mutala, likalibe ba laelwa kuli ‘ba late bana ba bona.’ Ha ba lata bana ba bona ba bonisa kuli ba talifile. (Tite 2:4) Mi mane ku lata mwana ki nto ya nde. Seo si luta mwana ku ba mutu ya lata ba bañwi mi si tahisa lituso ze inelela. Kono ku sa lata mwana ki ku sa eza hande. Ku utwisanga bana butuku bo butuna mi ku bonisa kuli mutu u palezwi ku likanyisa Jehova, ya lu lata ka lilato le lituna ku si na taba kuli ha lu si ka petahala.—Samu 103:8-14.

¹⁸ Jehova mane wa ikupulelanga ku lata bana ba hae ba fa lifasi. Sina mo i bulelela 1 Joani 4:19, “Yena u lu latile pili.” Sihulu mina bondate mu swanela ku likanyisa mutala wa Jehova, ka ku ikupulelanga ku hulisa tamo ya lilato ni bana ba mina. Bibele i eleza bondate ku pima ku halifisa bana ba bona, “kuli ba si ke ba fela pilu.” (Makolose 3:21) Kwa banana, nto ye zwafisa hahulu ka ku fitisisa ki ku ikutwa kuli ha ba latiwi ki bashemi ba bona kamba ha ba ngiwi kuli ki ba butokwa. Bondate ba ba kata-katanga ku bonisa maikuto a bona ba lukela ku hupula mutala wa Jehova. Jehova mane n’a bulezi ku zwelela kwa lihalimu kuli a bonise kuli wa katela ni ku lata Mwan’a hae. (Mateu 3:17; 17:5) Manzwi ao ku si na kakanyo n’a konile ku susueza hahulu Jesu! Ka ku swana, bana ba banga ni m’ata ni bundume muta bashemi ba bona ba bonisa kuli ba ba lata ni ku ba katelwa.

19. Ki kabakalañi kalimelo ha i li ya butokwa, mi bashemi ba Sikreste ba lika ka t’ata ku ba ni buitikaneleli bufi?

¹⁹ Ki niti kuli lilato la bushemi ha li boniswi fela ka manzwi. Lilato sihulu li boniswanga ka likezo. Ku babalela lubasi kwa mubili ni kwa moya ku bonisa lilato la bushemi, sihulu muta bashemi ba babalela bana ba bona ka nzila ye  bonisa kuli ba ba lata. Hape kalimelo ki poniso ya butokwa hahulu ya lilato la bushemi. Mane, Jehova “u kalimela ya latwa ki Yena.” (Maheberu 12:6) Kono ku sa kalimela bana ku bonisa kuli bashemi ba toile bana ba bona! (Liproverbia 13:24) Jehova ka nako kaufela u fumananga nzila ye itikanelezi ya ku kalimela ka yona “ka tikanyo.” (Jeremia 46:28) Nzila ye itikanelezi yeo hasi ye bunolo kamita kwa bashemi ba ba si ka petahala ku i fumana. Kono ku butokwa hahulu ku mina ku fumana yona nzila ye itikanelezi yeo. Kalimelo ye tiile ili ye lilato i tusa mwana ku hula ni ku fita fa ku ikola bupilo bwa tabo ili bo bunde. (Liproverbia 22:6) Kana b’o hasi bona bupilo bwa bata mushemi kaufela kuli mwan’a hae a ikole?

20. Bashemi ba kona ku fa cwañi bana ba bona kolo ye tuna ka ku fitisisa ya ku ‘iketela bupilo’?

²⁰ Muta mina bashemi mu eza musebezi wa butokwa o mu filwe ki Jehova—wa ku babalela bana ba mina kwa mubili, kwa moya, ni ka ku ba bonisa lilato—limbuyoti li ka ba ze ñata. Ka ku eza cwalo mu ka fa bana ba mina kolo ye nde ka ku fitisisa ya ku ‘iketela bupilo’ mi hamulaho wa f’o ni ‘ku pila.’ (Deuteronoma 30:19) Bana ba ba iketela ku sebeleza Jehova ni ku ina mwa nzila ya bupilo ha ba nze ba hula ba tahiseza bashemi ba bona tabo ye tuna hahulu. (Samu 127:3-5) Tabo yeo i ka ina ku ya ku ile! Kono ba banca ba kona cwañi ku sebeleza Jehova cwale? Taba ye tatama i ka nyakisisa yona taba ye.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

Bashemi ba kona ku ezañi kuli ba babalele bana ba bona

• kwa mubili?

• kwa moya?

• ka ku ba bonisa lilato?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Linyunywani ze ñata li selanga ka t’ata kuli li kone ku babalela tuzwinyani twa zona

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Bashemi ba swanela pili ku hulisa lilato la bona beñi la ku lata Mulimu

[Maswaniso a fa likepe 20, 21]

Bashemi ba kona ku fumana linako ze ñata za ku luta bana ba bona za Mubupi

[Siswaniso se si fa likepe 22]

Bana ba banga ni m’ata ni bundume ha ba katelwa ki bashemi ba bona