Ki Ifi Nako ya ku Halifa?

KWA Muekelesia 7:9, Bibele i li: “Buhali bu ina mwa lipilu za matanya.” Timana yeo i bonisa kuli ha lu swaneli ku matela ku halifa ha lu fosezwa ki mutu; kono lu be ba ba swalela.

Kono kana Muekelesia 7:9 i talusa kuli ni kamuta ha lu swaneli ku nyemiswa ki mutu kamba nto ye ñwi, kuli lu swanela ku swalela bufosi kaufela ku si na taba kuli ki bo butuna cwañi kamba kuli lu fosezwa hakai, lu sa ezi se siñwi ka za teñi? Kana ha lu swaneli ku iyakatwa ku sa halifisa ba bañwi mwa likezo kamba mwa lipulelo ka ku ziba kuli ya foselizwe u swanela ku lu swalela? Ha ku koni ku ba cwalo.

Jehova Mulimu ki yena mutala o mutuna ka ku fitisisa wa lilato, musa, swalelo, ni pilu-telele. Niteñi mwa Bibele ku kuta-kutezwi ku bulelwa kuli n’a halifiswanga. Haiba bufosi n’e li bo butuna, n’a ezanga se siñwi ku ba ne ba mu foselize. Ki ye mitala.

Za N’a Foselizwe Jehova

Taba ye kwa 1 Malena 15:30 i bulela za sibi sa Jeroboami “s’a n’a fosa ni ku fosisa bana ba Isilaele ka sona; a shemaeta [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa Isilaele ku mu halifisa.” Kwa 2 Makolonika 28:25, Bibele i bulela ka za Akazi mulena wa Juda kuli: “A eza mabaka a’ lumbile a ku ciseza mwateñi milimu i sili insense; mi a shemaeta [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa bokuku a hae.” Mutala o muñwi u kwa Baatuli 2:11-14: “Bana ba Isilaele ba eza ze maswe fapil’a [Muñ’a] Bupilo, mi ba sebeleza bo Baale . . . , mi ba shemaeta [Muñ’a] Bupilo, ku mu halifisa. . . . Buhali bwa [Muñ’a] Bupilo kiha bu tukela Isilaele, a ba fa mwa mazoho a basinyi.”

Ne ku na ni lika ze ñwi ze n’e halifisize Jehova ili ze n’e tokwa kuli ku ngiwe muhato o mutuna. Ka mutala, kwa Exoda 22:18-20 lu bala kuli: “U si ke wa tuhela muloi a pila. Ya lobala ni folofolo a bulaiwe. Ya tabela milimu i sili matabelo, kwand’a [Muñ’a] Bupilo a nosi, a bulaiwe.”

Jehova n’a si ka zwelapili ku swalela bufosi bo butuna bwa Maisilaele ba kwakale ha ne ba nze ba mu foseza ni ku sa baka h’a buniti. Ku baka kwa niti ha ne ku li siyo, mi likezo za bona ne li sa bonisi ku fetuha ni ku utwa Jehova, Mulimu kwa mafelelezo kiha yundisa ba ne ba tisize bufosi. Seo ne si ezahezi kwa sicaba kaufela ka 607 B.C.E., ka Mababilona, ni ka 70 C.E., ka Maroma.

Jehova kaniti u halifiswanga ki lika ze ba eza kamba ku bulela batu, mi mane u timezanga lifosi ba ba sa baki ba ba ezize libi ze tuna. Kono kana f’o ku talusa kuli ki yo muñwi wa ba ba bulezwi kwa Muekelesia 7:9? Batili. H’a halifiswa ki libi ze tuna, kwa utwahala, mi kamita u atulanga ka ku luka. Bibele i bulela ka za Jehova kuli: “Musebezi wa hae u lukile; kakuli linzila za hae kaufela li lukile; ki Mulimu ya sepahala, ya si na bumaswe, ya na ni niti, ya eza ka ku luka.”—Deuteronoma 32:4.

Ku Foseza Batu ka Bufosi Bo Butuna

Mwatas’a Mulao w’o Mulimu n’a file Maisilaele ba kwakale, batu ba ne ba foseza ba bañwi ka bufosi bo butuna ne ba fiwa likoto ze tuna. Ka mutala, haiba mwa ndu ya mutu  ku kena lisholi busihu mi muñ’a ndu a li bulaya, muñ’a ndu n’a si na mulatu wa ku sulula mali a mutu y’o. Muñ’a ndu n’a li mutu ya si na mulatu ya foselizwe ki sibangoki. Kacwalo lu bala kuli: “Lisholi ha li swaliwa li nze li punya, mi la bulaiwa, la shwa, ha ku na mulatu wa mali a’ suluhile ku ya li bulaile [yena muñ’a ndu].”—Exoda 22:2.

Musali ya swelwi likalala u na ni tukelo ya ku halifa luli, kakuli b’o ki bufosi bo butuna ku Mulimu. Mwa Mulao wa Mushe, munna ya n’a swala musali likalala n’a lukela ku shwa “kakuli taba yeo i inzi inge ya mutu ya lwanisa yo muñwi, mi a mu bulaya.” (Deuteronoma 22:25, 26) Nihaike ha lu sa li yo mwa tamo ya Mulao, Mulao wo u lu tusa ku utwisisa mwa ikutwela Jehova ka za bufosi bo butuna bwa ku swala mutu likalala.

Mwa linako za luna, ku swala mutu likalala ni kona ki bufosi bo butuna bo bu swanelwa ki likoto ze tuna. Ya foselizwe u na ni tukelo luli ya ku biha taba yeo kwa mapokola. Ka ku eza cwalo, ba ba na ni m’ata a swanela ba kona ku ota sifosi y’o. Mi haiba ya swelwi likalala ki mwanana, bashemi ba hae ba kana ba iketela ku biha taba yeo bona beñi.

Bufosi Bo Bunyinyani

Kono haki bufosi kaufela bo bu tokwa ku talimwa ki bazamaisi. Kacwalo lu si ke lwa halifiswa-halifiswa fela ki mafosisa a manyinyani a ba bañwi, kono lu be ba ba swalela.  Lu swanela ku swalela hakai? Muapositola Pitrosi n’a buzize Jesu kuli: “Mulena, mwanesu h’a nz’a ni foseza, ni ka mu swalela hakai? Kikuli ibe ha 7?” Jesu n’a mu alabile kuli: “Ha ni ku buleleli ku swalela ha 7, kono ha 70 ha i taimiswa ka 7.”—Mateu 18:21, 22.

Kono hape lu tokwa ku zwelapili ku bolosola butu bwa luna bwa Sikreste kuli lu like ku sa halifisa-halifisa ba bañwi. Ka mutala, ha mu bulela ni ba bañwi, kana fokuñwi mu bulelanga ka ku kayaula, ka kutokwa maseme, kamba ka kashwau? Ku eza cwalo ku kona ku halifisa ba bañwi. Ku fita ku nyaza ya foselizwe ni ku nga kuli u swanela fela ku swalela, sifosi u tokwa ku lemuha kuli ki yena ya tisize kuli mutu y’o a halife. S’a swanela ku eza sifosi ki ku sebeleza fa ku sa eza ze maswe kamba ku sa bulela ze maswe ilikuli a si ke a halifisa ba bañwi. Buikatazo b’o bu ka fukuza kwa palo ya lifoso ze lu foseza ba bañwi. Bibele i lu hupulisa kuli: “Yo muñwi h’a bulela, manzwi a hae a taba sina mukwale; kono mulomo wa ya butali u wisa pilu.” (Liproverbia 12:18) Ha lu foseza ba bañwi, niha ne lu si ka lela ku eza cwalo, ku fitisa buinyazo ku tusa hahulu kuli butata bu feliswe.

Linzwi la Mulimu li bonisa kuli lu swanela ku ‘tundamena mwa ku bata ze tahisa kozo, ni ze lu ka yahisana ka zona.’ (Maroma 14:19) Ha lu bulela ka maseme ni ka musa, lu latelela lishitanguti le li li: “Linzwi le li bulezwi ka nako ye swaneleha, li swana sina apule ya gauda ye mwa pizana ya silivera.” (Liproverbia 25:11) Manzwi ao a wetulusa luli! Lipulelo ze nde, ze ketilwe hande mane li kona ku cinca mibonelo ye ne ba sa tabeli ku cinca ba bañwi: “Lilimi le li bulela ka musa li ka loba masapo.”—Liproverbia 25:15.

Kacwalo Linzwi la Mulimu li lu eleza kuli: “Mubulelelo wa mina ibe o na ni musa kamita, o lungilwe lizwai, kuli mu zibe mo mu lukela ku alabela mutu kaufela.” (Makolose 4:6) Ku ‘lunga lizwai’ k’o ku talusa ku bulela ka nzila ye nde ku ba bañwi, ili ku fukuza kwa miinelo ye kona ku tahisa kuli mu ba halifise. Bakreste ba lika ka t’ata mwa likezo ni mwa lipulelo za bona ku sebelisa kelezo ya Bibele ye li: ‘Mu bate kozo, mi mu i tundamene.’—1 Pitrosi 3:11.

Kacwalo, ku bonahala kuli Muekelesia 7:9 i talusa kuli lu tokolomohe ku halifiswa ki libi ze nyinyani za ba bañwi. Zeo li kana za ba libi ze tiswa ki ku sa petahala kwa batu kamba mane ki libi za ka mabomu kono inze li si ze tuna. Kono haiba bufosi bo bu ezizwe ki sibi se situna, kwa utwahala ya foselizwe ha n’a kana a halifa ni ku keta ku nga muhato o swanela.

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Jehova n’a tuhelezi Maisilaele ba ne ba si ka baka kuli ba yundiswe ki Maroma ka 70 C.E.

[Siswaniso se si fa likepe 15]

“Linzwi le li bulezwi ka nako ye swaneleha, li swana sina apule ya gauda”