“Ne Ba Kabe Ba Lukuluzwi Kapili-pili”

GENEVIÈVE DE GAULLE, mwan’a muhulwan’a Charles de Gaulle, ya n’a banga mueteleli wa naha ya France, n’a zibile Lipaki za Jehova mwa minganda ya tukufazo ya ba Nazi mwa Ravensbrück, kwa mutulo wa Germany. N’a ñozi manzwi a’ fahalimu ao mwa liñolo ka August 1945.

Munganda wa tukufazo wa kwa Auschwitz, mwa Poland, ne u kwalilwe ka January 27, 1945. Ku zwa 1996, lizazi leo li banga la kupuzo ya ba ne ba nyandisizwe mwa puso ya Hitler ya Nazi mwa Germany.

Mwa ngambolo ya kupuzo ya la January 27, 2003, Peter Straub, mueteleli wa Ndu ya Milao ya Baden-Württemberg, n’a bulezi kuli: “Lu swanela ku kuteka batu kaufela ba ne ba nyandiselizwe litumelo za bulapeli bwa bona ni likatulo za bona za bupolitiki ni ba ne ba ikatulezi ku bulaiwa ku fita ku utwa ba Nazi, nihaike kuli ku t’ata ku bonisa likute leo ka manzwi. Lipaki za Jehova ne li bona fela balapeli ba ne ba hanile ku latelela puso ya ba Nazi: Ne ba hanile ku caela Hitler silutu. Ne ba hanile ku bubeka ‘Mueteleli Hitler ni Naha’ sina mo ne ba hanezi ku kena busole ni ku eza misebezi ye miñwi. Mi bana ba bona ne ba si ka swalisana ni sikwata sa Hitler Youth Movement.”

Jesu Kreste n’a bulezi ka za balateleli ba hae kuli: “Hasi ba lifasi, sina na ha ni si wa lifasi.” (Joani 17:16) Kacwalo, ku hana kwa Lipaki za Jehova ne ku tomile fa likuka za bulapeli. Straub u zwelapili ku bulela kuli: “Lipaki za Jehova ba ne ba tinanga sisupo sa pulipela fa liapalo za bona ka ku ba mapantiti ba mwa minganda ya tukufazo ne li bona fela ba ne ba kabe ba itukuluzi ni ku sa bulaiwa. Ne ba kabe ba lukuluzwi kambe ne ba sainile pampili ya ku latula tumelo ya bona.”

Buñata bwa Lipaki za Jehova ne ba sa lati ku latula tumelo ya bona. Kona libaka Lipaki ba ba eza 1,200 ne ba shwile ka nako ya puso ya ba Nazi. Lipaki ba ba eza 270 ne ba bulailwe kabakal’a ku hana ku kena busole. Ne ba mamezi luli manzwi a li: “Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.”—Likezo 5:29.

Sina mwa n’a bulelezi Ulrich Schmidt, mueteleli wa Ndu ya Milao ya mwa North Rhine-Westphalia, Lipaki za Jehova ne si batu ba ne ba ipitezi hahulu. Ka ku ama kwa manzwi a hae, buka ye bizwa Landtag Intern ne i bizize Lipaki kuli ki “batu-tu fela bao ka ku latelela lizwalo la bona, ne ba yemezi litumelo za bona ka ku tiya, ne ba bonisize bundume, ni ku hanyeza mihupulo ya ba Nazi bakeñisa tumelo ya bona ye tiile ka ku ba Bakreste.” Lu na ni sepo ya kuli Jehova u nyakalaliswa ki bote ba ba sepahala ku yena niha ba li mwa miinelo ye t’ata. Kwa Liproverbia 27:11, lu bala kuli: “Mwan’aka u talife, mi u tabise pilu ya ka, mi ni ka kona ku alaba ya ni nyaza.”

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 30]

Ka tumelezo ya ba United States Holocaust Memorial Museum