Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ku Itiisa Sina Lisole la Kreste

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO YURII KAPTOLA

“Cwale ki kale ni kolwa luli kuli u na ni tumelo!” Ao ne li manzwi a n’a bulezwi ki mutu ya n’a sa swaneli ku bulela cwalo—lisole wa mpi ya Soviet—mi ona manzwi ao n’a konile ku ni tiisa ka nako luli ye ne ni tokwa m’ata. Ne ni tomezwi ku pika tolongo ka nako ye telele mi ne ni lapezi ka t’ata ku Jehova kuli a ni tuse. Ne ni kopani ni twaniso ye n’e ngile nako ye telele mi ne ni tokwa ku itiisa ni ku ba ni tundamo.

NE NI pepilwe ka la 19 October 1962, mi ne ni hulezi kwa wiko wa Ukraine. Ka sona silimo se si swana seo, bondate ba ne ba bizwa hape ka libizo la Yurii, ba kopana ni Lipaki za Jehova. Nakonyana fela ku zwa fo, ba fita fa ku ba bona balapeli ba Jehova ba pili mwa munzi wa hesu. Musebezi wa bona wa lemuhiwa ki makwambuyu ba ne ba lwanisa Lipaki za Jehova.

Kono buñata bwa ba ne ba yahile mabapa ni luna, ne ba kuteka bashemi ba ka bakeñisa mikwa ya bona ya Sikreste ni kabakala ku isa ba bañwi pilu. Bashemi ba ka ne ba kalile ku suña lilato la ku lata Mulimu ku na ni kwa likaizeli za ka ba balalu inge lu sa li banana, mi yona tuto yeo ne i ni konisize ku itiisa mwa matata a mañata a ne ni kopani ni ona kwa sikolo. Bo buñwi bwa matata ao ne bu bile teñi muta muituti kaufela na tokwiwa ku apalanga baji ye ne ka mu zibahaza sina yo muñwi wa sikwata sa banana se si bizwa Lenin’s October Children. Mi kabakala buikambuso bwa ka bwa Sikreste, ne ni sa apalangi baji yeo mi kacwalo ne ni bile ya fapahana ku ba bañwi.—Joani 6:15; 17:16.

Hamulaho ha ne ni li mwa sitopa sa bulalu, baituti kaufela ne ba laezwi ku kena mwa kopano  ya banana ba Komyunizimu ye ne bizwa Young Pioneers. Ka zazi le liñwi bana ba sikolo ba sitopa sa luna ne ba isizwe fa patelo ya sikolo kwa mukiti wa ñoliso. Ne ni sabile luli, ka ku nahana mo ne ni ka sheununenwa ni ku yukaukelwa. Kwand’a ka fela, mañi ni mañi n’a shimbile taulo ye nca ye fubelu ye ne ka mu zibahaza sina yo muñwi wa sikwata sa Young Pioneers, mi baituti ne ba yemi mwa mulaini o mutelele fapil’a mueteleli wa sikolo, maticele, ni bana ba sikolo ba mwa litopa ze pahami. Bana ba sikolo ba mwa litopa ze pahami ha ne ba laezwi kuli ba lu tame litaulo mwa milala, na inamela fafasi, ka ku sepa kuli ha ku na ya n’a ka ni isa pilu.

Ni Iswa kwa Litolongo ze Kwahule-Hule

Ha ne ni li wa lilimo ze 18 na tomelwa ku pika tolongo ya lilimo ze talu bakeñisa buikambuso bwa ka bwa Sikreste. (Isaya 2:4) Silimo sa pili ne ni si pikezi mwa tolopo ya Trudovoye, ye mwa Sikiliti sa Vinnitskaya mwa Ukraine. Kwa Trudovoye, na yo katana Lipaki za Jehova ba ba bat’o eza 30. Ne lu aluzwi ka bubeli kihona lu lumiwa ku yo belekela kwa libaka shutana, bakeñisa kuli makwambuyu bao ne ba bata ku lu palelwisa ku eza siango ni ba bañwi.

Mwa August ka 1982, bo Eduard ba ne ba li Lipaki, ni na, hamoho ni sikwata sa mapantiti ba bañwi ne lu longilwe mwa sitima ni ku lumelwa kwa Malundu a Ural a kwa mutulo. Ne ku cisa luli mi lwa ina ka ku sinana ka lihora ze 8, ne lu til’o yoyelwa fela ha lu punya mwa tolongo ya Solikamsk ye mwa sikiliti sa Permskaya. Na ni bo Eduard ne lu isizwe mwa litokisi ze fapahana. Ha se ku fitile lisunda ze peli, na tutisezwa kwa mutulo luli kwa Vels, mwa silalo se si bizwa Krasnovishersky.

Mota ye ne lu longilwe ku yona ya punya fahal’a busihu, mi ne ku na ni lififi le lituna. Kono ku si na taba ni ku fifala k’o, lisole la lu laela kuli lu shatukele mwa buse bwa nuka. Ne lu sa koni ku bona nuka kamba nihaiba mukolo. Niteñi, lwa yowaela sibaka seo ku fitela lu fumana mukolo mi nihaike ne lu sabile ne lu konile ku sila nuka yeo ku ya mwa buse. Ha se lu fuami fa likamba la mwa buse lwa liba kwa lilundu le ne li li mabapa ko ne ku bonahala liseli, mi teñi ko lwa yo fumana litende li sikai. Mi wo ne li ona munzi wa luna o munca. Ne ni lobalanga ni mapantiti ba bañwi ba 30 mwa tende ye ne bonahala butuna kwateñi. Maliha, silami ne si lu andanga hahulu kuli mane fokuñwi ne ku batanga luli ku eza -40°C, mi mwa tende ni mona ne ku lenga. Ba ne ni pila ni bona mwa tende musebezi wa bona o mutuna n’e li wa ku lema likota, kono haili na musebezi wa ka ne li wa ku yaha tundu twa mapantiti.

Lico za kwa Moya Li Fita fa Munganda wa Luna wa Kwahule

Fa munganda wa hesu ne li na fela ya n’a li Paki, kono Jehova n’a si ka ni yumba simulamu. Zazi le liñwi n’a amuhela siputela se ne ba ni lumezi boma, ili ba ne ba sa pila kwa wiko wa Ukraine. Mukanteli ha n’a shakutuzi siputela seo, nto ya pili ya n’a boni ne li Bibele ye nyinyani. A nanula Bibele yeo mi a kala ku i apaula. Na nahana za ku bulela kuli ba si ke ba ni bukula Bibele yeo. Mukanteli a kalumuka, a li: “Ki sikamañi se?” Ha ne ni sa nahana mwa ku alabela, mutatubi wa masole ya n’a yemi bukaufi a alaba a li: “O! Yeo ki dikishinari.” Mi na kuza fela. (Muekelesia 3:7) Mutatubi wa masole yo a shwashwata mwa siputela kaufela kihona a ni tambeka sona hamoho ni yona Bibele ya butokwa hahulu yeo. Ne ni tabile hahulu kuli mane na mu fa kwa ndongo ye ne li mwa siputela seo. Ha ne ni amuhezi sona siputela seo, na fita fa ku lemuha kuli Jehova na si ka ni libala. N’a ni tusize ni ku ni babalela kwa moya.—Maheberu 13:5.

Ni Zwelapili ku Kutaza

Ha se ku fitile likweli li sikai, na komokiswa hahulu ki ku amuhela liñolo le ne li zwa ku muzwale wa Mukreste ya n’a pikela kwa sibaka sa buhule bo bu bat’o eza likilomita ze 400. Muzwale yo n’a ni kupa ku bata munna ya n’a tabezi niti ili ya n’a kulubelwa kuli mwendi na s’a pila fa munganda wa hesu. Ne li mafosisa ku ñola liñolo le li nongile cwalo kakuli mañolo a luna n’a tatubiwanga. Kacwalo ne ni si ka komoka yo muñwi wa maofisa ha n’a ni bizelize  kwa ofisi ya hae ni ku yo ni lemusa ka ku tiya kuli ni tuhele ku kutaza. Mi cwale kihona a ni laela kuli ni nyatele pampili ye ne bonisa kuli ha ni sa tola ni taluseza ba bañwi za tumelo ya ka. Ne ni mu alabile ka ku talusa kuli ne ni sa utwisisi libaka ha ne ni swanela ku nyatela pampili ye cwalo, bakeñisa kuli mañi ni mañi n’a sa zibile kale kuli ni yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Na mu taluseza kuli mapantiti ba bañwi ne ba bata ku ziba libaka le ne ni tamezwi. Mi cwale ne ni ka ba alaba cwañi? (Likezo 4:20) Ofisa yo a fita fa ku lemuha kuli n’a sa koni ku ni bemba, kacwalo a ikatulela ku ni lundula. Na tutisezwa kwa munganda o muñwi.

Ne ni tutiselizwe kwa munzi wa Vaya o ne u eza likilomita ze 200 kwa buhule. Kwa Vaya bo kapitao ba kuteka mayemo a ka a Sikreste mi ba ni fa musebezi o si wa sisole—musebezi wa ka wa pili ne li wa ku beta, mi kihona cwale ni fiwa musebezi wa za malaiti. Kono nihaiba yona misebezi yeo ne i na ni butata bwa yona. Zazi le liñwi na talusezwa kuli ni shimbe lisebeliso za ka ni kuli ni ye kwa lishengo la mwa munzi. Ha ni to esha fela fa lishengo, masole ba ne ba li teñi ne ba tabezi ha ba ni bona. Butata bo ne ba na ni bona ne li bwa kuli malaiti a n’a kabisa lisupo za mifuta-futa za sisole n’a sa sebezi hande. Ne ba bata kuli ni lukise hande lipangaliko zeo bakeñisa kuli ne ba itukiseza mukiti wa ka silimo wa Red Army Day. Ha se ni lapezi ni ku nahanisisa taba yeo, na ba taluseza kuli ha ni koni ku eza musebezi o cwalo. Na ba siyela lisebeliso za ka mi na ikema. Ba ni ñusa ku ya n’a bakwela musole yo muhulu, mi na komoka kakuli a man’o teeleza ku ze ne ba ni tameleza, a alaba kuli: “H’a konahali ku ze cwalo. Ki munna ya sa biuki mwa likuka za hae.”

Ni Susuezwa ki Lisole

Ka la 8 June, 1984, ha ne se ni pikile ka lilimo ze talu luli, na lukululwa. Ha ne ni kutezi kwa Ukraine, ne ni lukela ku yo ipiha kwa ofisi ya masole ka ku ba mutu ya n’a lukuluzwi mwa tolongo. Maofisa ba ne ni zo fumana teñi ba ni taluseza kuli mwa likweli fela ze silezi ni ka zekiswa hape mi ba ni eleza kuli neikaba hande ha ne ni ka tuta mwa sikiliti. Kabakaleo na ishimbulula mwa Ukraine mi kwa nalulelule na ipumanela mubeleko mwa Latvia. Ne ni konile ku kutaza ni ku swalisana ka nakonyana ni sikwatanyana sa Lipaki ba ne ba pila mwa muleneñi wa Riga ni sifukambanda sa ona. Kono hasamulaho fela wa silimo si li siñwi, na biziwa hape ku yo kena busole. Kwa ofisi ya liñolisa, n’a taluseza ofisa ya n’a li teñi kuli ne ni kile na hana ku kena busole kwamulaho. Ofisa yo a alaba ka mabifi kuli: “Kono wena wa bapala, kuli luli wa ziba se u bulela? Taha lu to bona nji u ka kona ku mbwasauka cwalo ku yo muhulu wa masole!”

Ofisa yo a ni isa mwa muzuzu o fahalimu mi yo muhulu wa masole n’a inzi mwa sipula se si kwa tafule ye telele. A ni teeleza hande ha ne ni nze ni talusa mayemo a ka mi cwale kihona a ni bulelela kuli ne ku sa na ni nako ya kuli ni itekule hande ka za katulo ya ka, pili ni si ka kopana kale ni katengo ka za liñolisa. Ha ne lu nze lu zwa mwa ofisi ya yo muhulu wa masole, ofisa yani ya n’a ni omanyize sapili a itumelela kuli: “Cwale ki kale ni kolwa luli kuli u na ni tumelo!” Ha ne ni tisizwe fapil’a katengo ka masole, hape na kutela ku talusa ka za buikambuso bwa ka, mi ka nako yeo ba ni lisela fela.

 Ka yona nako yeo ne ni pila mwa hotela. Manzibwana a lizazi le liñwi, n’a utwa mutu ya n’a ngongota ka ku iketa fa sikwalo. Na kwalula sikwalo mi kwa munyako ne ku yemi munna ya n’a apezi musiko mi n’a kwaota likwati. Munna yo a italusa ka ku bulela kuli: “Ni zwa ku ba State Security (Mapokola ba kwa Mukunda). Na ziba kuli u mwa kazuma ka ka si na mwalo ni kuli u tuha u zekiswa mwa kuta.” Na mu alaba kuli: “Ki niti, ku cwalo.” Munna yo a zwelapili bulela kuli: “Lwa kona ku ku tusa haiba u lumela ku sebeza ni luna.” Mi na mu alaba kuli: “Batili, ha ni koni ku eza cwalo, ni ka zwelapili ona cwalo ni tumelo ya ka ya Sikreste.” Mi kakuli n’a sa koni ku ni kolwisa, a ni sinuha.

Ni Kutela mwa Tolongo, mi ni Zwelapili ku Kutaza

Ka la 26 August, 1986, Kuta ye Tuna ya mwa Riga ya ni atulela ku pika tolongo ya misempula ka lilimo z’e ne, mi na isiwa mwa Tolongo ya Riga Central. Na beiwa mwa sitokisi se situna ni mapantiti ba bañwi ba 40, mi na lika ku kutaza ku mañi ni mañi ya n’a li teñi. Ba bañwi ne ba ipala kuli ki balumeli, ba bañwi bona ne ba ikashaula fela liseho. Na lemuha kuli batu ne ba na ni tukwata-kwata twa bona, mi ha se ku fitile lisunda ze peli baeteleli ba likwata zeo ba ni taluseza kuli ne ni sa lumelezwi ku kutaza cwale, ka libaka la kuli ne ni sa lateleli milao ya bona ye n’e si na fo i ñozwi. Na ba taluseza kuli ne li ka lona libaka leo ha ne ni tamilwe—milao ye ne ni pila ka yona ne i fapahana.

Na zwelapili ku kutaza ka butali, mi ha ne ni fumani ba ne ba lata za kwa moya, na ituta Bibele ni ba bane ba mwa sikwata seo. Ha ne lu buhisananga Bibele, ne ba ñolanga mwa buka lituto za Bibele za butokwa. Ha se ku fitile likweli li sikai, na lumelwa kwa munganda o silelelizwe hahulu mwa Valmiera, ili kone ni z’o beleka musebezi wa za malaiti. Kwa munganda wo ne ni konile ku ituta Bibele ni mutu yo muñwi ya n’a sebeza musebezi o swana ni wa ka, mi hamulaho wa lilimo z’e ne a ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova.

Ka la 24 March, 1988, na tutiswa ku zwa fa munganda o silelelizwe hahulu wo ni ku isiwa kwa munganda o n’o li mabapa. Yeo luli ne li tohonolo ye tuna, bakeñisa kuli ne i ni konisize ku ba ni tukuluho ye tuna. Ne ni filwe musebezi wa ku belekela fa lisa ze ñata za miyaho, mi kamita ne ni iteekezi ku kutaza. Hañata ne ni sa toli fa munganda, ne ni kutazanga ku isa ka swalala, kono ni kamuta ne ni si ka kopana ni butata ha ne ni kutelanga fa munganda.

Jehova n’a fuyozi musebezi wa ka. Ne ku na ni Lipaki ba sikai ba ne ba yahile mabapa ni munganda wa hesu, kono mwa tolopo ne ku pila fela paki a li muñwi, Vilma Krūmina—kaizeli wa musupali. Na ni kaizeli Krūmina ne lu kalile ku ituta Bibele ni mikulwani ba bañata. Fokuñwi, mizwale ni likaizeli ne ba tamanga misipili ku zwa kwa Riga kuli ba t’o kutaza, mi mane mapaina ba bañwi ne ba zwelelanga kwa Leningrad (ye se bizwa St. Petersburg). Jehova n’a lu tusize mi ne lu kalisize lituto za Bibele ze ñatanyana, mi ku si ka fita nako na kalisa bupaina, ili ku kutazanga lihora ze 90 ka kweli.

Ka la 7 April, 1990, taba ya ku tamiwa kwa ka ya talimwa ki ba kuta ya People’s Court mwa Valmiera. Muzeko ha u kalisa na ziba muzekisi. Ne li mutangana ye ni kile na ituta ni yena Bibele kwamulaho! Ni yena a ni ziba mi n’a si ka bulela ni se sikana kono a menya fela. Ni kacenu le ni sa hupula za n’a ni bulelezi muatuli fa lizazi le i talimwa taba ya ka, n’a ize: “Yurii, katulo yo n’o atulezwi ku pika lilimo z’e ne kwamulaho ne i sa swaneli. Ne ba sa lukeli ku ku tama.” Na lukululwa ka ku sa libelela!

Lisole la Kreste

Mwa June 1990, hape ne ni tokwiwa ku iñolisa kwa ofisi ya liñolisa ilikuli ni kone ku fiwa tumelezo ya ku yaha mwa Riga. Na kena mwa ofisi ye swana ye na ni tafule ye telele ili mo ni kile n’a taluseza yo muhulu wa masole kuli ha ni na ku kena busole, lilimo z’e ne kwamulaho. Kono ka nako ye, a yema ni ku ni tambokisa, a ni swala mwa lizoho, mi a bulela kuli: “Ki  bumai luli kuli u nyandisizwe cwana. Ni swabile hahulu kuli kona mo ne ku bezi cwalo.”

Na mu alaba kuli: “Ni lisole la Kreste, mi ni lukela ku eza musebezi wa ka. Ka ku tusiwa ki Bibele ni mina mwa kona ku ikola sepiso yeo Kreste n’a sepisize balateleli ba hae—mwa kona ku ba ni bupilo bwa tabo ni ku ba ni sepo ya bupilo bo bu sa feli.” (2 Timotea 2:3, 4) Yo muhulu wa masole yo a ni alaba a li: “Cwanoñu fa ne ni lekile Bibele mi ni sweli na i bala.” Ne ni shimbile buka ya Wa Kona Ku Pila Ku Ya Ku Ile mwa Paradaisi fa Lifasi-mubu. * Na apula buka yeo fa kauhanyo ye nyakisisa ka za lisupo za mazazi a maungulo mi na mu bonisa ka mo bupolofita bwa Bibele bu supela kwa mazazi a luna. Ka ku bonisa buitebuho bwa hae yo muhulu wa masole yo a ni swala hape mwa lizoho mi a ni lakaleza bunde mwa musebezi wa ka.

Ka nako yeo simu ya mwa Latvia ne se i buzwize mi ne i libelezi ku kutulwa. (Joani 4:35) Ka 1991 na kala ku sebeza sina eluda mwa puteho. Ne ku na ni fela maeluda ba babeli ba ne ba ketilwe mwa naha kaufela! Ha ne ku fitile silimo si li siñwi yona puteho i liñwi fela ya mwa Latvia yeo ya hula mi ya abiwa ku ba liputeho ze peli—puteho ye ñwi ne itusisa puo ya Si-Latvia mi ye ñwi yona ne i itusisa puo ya kwa Russia. Na ne ni li mwa puteho ye itusisa puo ya kwa Russia. Kulo ne i ekezeha ka bubebe kuli mane silimo se si tatama puteho ya luna ya abiwa ku ba liputeho ze talu! Ha ni iheta, kwa bonahala hande kuli Jehova yena ka sibili ki yena ya n’a etelela lingu za hae kwa kopano ya hae.

Ka 1998, ne ni ketilwe ku yo sebeza sina paina ya ipitezi mwa Jelgava, tolopo ye eza likilomita ze 40 kwa mboela-wiko wa Riga. Ka sona silimo se si swana seo, ne ni li yo muñwi wa mizwale ba pili ku memiwa kwa Sikolo sa Tuto ya Bukombwa sa mwa puo ya kwa Russia se ne si ezezwa bukaufi ni St. Petersburg, mwa Russia. Ha ne ni li kwa sikolo, ne ni fitile fa ku lemuha taba ya kuli, kuli lu kone ku kondisa mwa bukombwa lu lukela ku lata batu. Nto ye n’e ni tabisize hahulu ku fita ni lika ze n’e lu itutile kwa sikolo n’e li lilato ni mamelelo ye ne lu filwe ki lubasi lwa fa Betele ni baluti ba luna.

Ka 2001 ne ku ezahezi nto ye ñwi ya butokwa mwa bupilo bwa ka ka ku nyala Karina, musali wa Sikreste ya lateha. Karina a swalisana ni na mwa sebelezo ye ipitezi, mi ka zazi ni zazi ne ni tiiswa ha ni bona musal’a ka h’a kotoka mwa bukombwa inge a tabile. Ka niti ku sebeleza Jehova ki nto ye tabisa hahulu. Manyando e ni kile na kopana ni ona mwa puso ya Komyunizimu n’a ni lutile ku sepa Jehova ka ku tala. Ku mutu ya lakaza ku tiisa silikani sa hae ni Jehova ni ku yemela bubusi wa hae, ha ku na buitomboli bwa mbango. Ku tusa ba bañwi ku ituta ka za Jehova ku tisize kuli bupilo bwa ka bu be ni mulelo. Ibile tompo ye makaza ku na ku sebeleza Jehova sina ‘lisole le linde la Kreste.’—2 Timotea 2:3.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Ne ni atulezwi ku pika tolongo ya misempula ka lilimo z’e ne, mi na isiwa mwa Tolongo ya Riga Central

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Ni Karina mwa bukombwa