Ma-Mennonite Mo Ne Ba Batezi Niti ya Bibele

ZAZI le liñwi kakusasana mwa November 2000, balumiwa ba bañwi ba Lipaki za Jehova mwa Bolivia ha ne ba talima mwa lihaulo la kandu ka bona, ba bona banna ni basali ba ba ikapalezi ka nzila ye si ka ipitela ba yemi ka boi kwa munyako wa lapa. Balumiwa bao ha ne ba kwaluzi sikwalo, manzwi a pili a ne ba bulezi baeti bao n’e li a: “Lu bata ku ziba niti ya Bibele.” Baenyi bao n’e li ma-Mennonite. Banna ne ba tinile likenelela, basali ne ba apezi liapuloni ze nsu, mi ne ba bulelisana ka puo ya Sijelemani. Ne ba bonahala ku saba. Ne ba sweli ku itemauna kuli mwendi ku na ni ba ne ba ba seleza. Kono nihaiba ha ne ba kambama fa masitepusi a ndu, yo muñwi wa mitangana n’a ize: “Ni bata ku ziba batu ba ba itusisa libizo la Mulimu.”

Ha se ba keni mwa ndu, baenyi bao ba kala ku iketa ba man’o yumbulwa lino za ku batisa fa mumizo. Ne ba zwa mwa munzi wa balimi o kwahule. Teñi k’o, ne ba amuhelanga magazini ya Tora ya ku Libelela ya ka poso ka lilimo ze silezi. Ba li: “Lu balile kuli kuti ku ka ba ni paradaisi fa lifasi-mubu. Kana ki niti?” Lipaki ba ba bonisa kalabo ye mwa Bibele. (Isaya 11:9; Luka 23:43; 2 Pitrosi 3:7, 13; Sinulo 21:3, 4) Yo muñwi wa balimi bao a li: “Esi mu boni? Ki niti. Paradaisi i ka ba teñi fa lifasi.” Ba bañwi bona ne ba kuta-kutela ku bulela kuli: “Ni bona kuli ye ki yona niti.”

Ma-Mennonite ki bomañi? Ki ifi tumelo ya bona? Kuli lu fumane likalabo kwa lipuzo zeo, lu na ni ku kuta kwamulaho mwa miteñi ya ma-1500.

Ma-Mennonite Ki Bomañi?

Bakeñisa mungendenge o n’o li teñi mwa ma-1500 wa ku toloka ni ku hatisa Libibele mwa lipuo ze atile mwa Yurope, batu ba kalisa sinca ku tabela ku ituta Bibele. Martin Luther ni ba bañwi ba tuto ya Reformation ne ba hanile lituto ze ñata za Keleke ya Katolika. Niteñi likeleke ze ne sa zwo tomiwa za Protestanti ne li zwezipili ni mikwa ye miñata ye si ka toma fa Bibele. Ka mutala buñata bwa batu ne ba tokwa kuli mbututu kaufela ye pepiwa i kolobezwe. Kono ba bañwi ba ne ba batisisa niti ya Bibele ne ba lemuhile kuli mutu u kona fela ku kena mwa puteho ya Sikreste ka ku ikezeza keto inz’a ziba za eza, pili a si ka kolobezwa kale. (Mateu 28:19, 20)  Baluti ba ba tukufalezwi ba ne ba na ni tumelo yeo ba kala misipili ya ku ya mwa litolopo ni mwa minzi inze ba luta Bibele ni ku kolobeza batu ba bahulu. Kihona ha ne ba bizwa ma-Anabaptist, ili ku talusa “ba kolobezo ya bubeli.”

Mutu yo muñwi ya n’a bata ku fumana niti kwa ma-Anabaptist n’e li Menno Simons, muprisita wa Mukatolika wa mwa munzi wa Witmarsum kwa mutulo wa Netherland. Ha ku t’o fitwanga ka 1536 na s’a ikauhanyize ka ku tala ku ba keleke ya Katolika mi ba kala ku mu zuma. Ka 1542 Mubusisi wa Muroma Charles V ka sibili a sepisa kuli mutu ya n’a ka swala Menno n’a ka fiwa mali a eza 100 guilder. Niteñi Menno a kopanya ba bañwi ba ma-Anabaptist mi a toma liputeho. Honaf’o, yena ni balateleli ba hae ba kala ku bizwa ma-Mennonite.

Ma-Mennonite Kacenu

Hamulaho wa nako ma-Mennonite ba bañata ba tuta ku zwa kwa wiko wa Yurope ku ya kwa North America bakeñisa ku nyandiswa. Kwateñi ne ba izwo fumana kolo ya ku zwelapili ku bata niti ni ku hasanya lushango lwa bona ku ba bañata. Kono tukufalelo ya bokukw’a bona ya ku zwelapili ku ituta Bibele ni ku kutaza kwa batu ne se i yongile. Buñata ba kumalela lituto ze ñwi ze siyo mwa Bibele, ze cwale ka Silalu, ku sa shwa kwa moyo wa batu, ni lihele. (Muekelesia 9:5; Ezekiele 18:4; Mareka 12:29) Kacenu le balumiwa ba ma-Mennonite ba bonahala ku isa hahulu pilu ku za likalafo ni lituso ze ñwi ku fita ku za bukutazi bwa Evangeli.

Ku akalezwa kuli ku na ni ma-Mennonite ba ba bat’o eza 1,300,000 cwale ba ba pila mwa linaha ze 65. Niteñi ma-Mennonite ba miteñi ye ba bilaela kuli ha ba swalisani, ili nto ye n’e bilaelize hahulu Menno Simons lilimo-limo kwamulaho k’o. Ha ne ku lwanwa Ndwa ya Lifasi Ya Pili ne ku bile ni likauhano ze tuna bakeñisa ku sa lumelelana mwa mihupulo. Ba bañata kwa North America ne ba hanile ku kena busole kabakala ku ituta Bibele. Kono buka ye bizwa An Introduction to Mennonite History i li: “Ha ku t’o fitwanga ka 1914 likeleke za ma-Mennonite kwa wiko wa Yurope ne se li tuhezi kale ku hana busole.” Likwata ze ñwi za ma-Mennonite kacenu li kalile ku itusisa lika za miteñi ye. Ba bañwi bona ba sa itusisa mañomelelo ni mañomeliso a kale kwa liapalo za bona ku fita likunupo, mi ba lumela kuli banna ha ba swaneli ku kuta mulelu.

Bakeñisa ku bata ku ikauhanya kwa mipilelo ya cwale, likwata ze ñwi za ma-Mennonite li tutezi mwa libaka ze zamaiswa ki milonga y’e ba lumeleza ku pila mo ba latela. Ka mutala mwa Bolivia ma-Mennonite ba ba bat’o eza 38,000 ba pila kwahule ka litopa-topa, mi sitopa ni sitopa si na ni milao ya sona. Litopa ze ñwi ha li lumelezi limota konji fela likocikala ze hohiwa ki lipizi. Ze ñwi ha li lumelezi wayalesi, TV, ni lipina. Litopa ze ñwi zona mane li hanisa ku ituta puo ya naha mo ba pila. Mutu yo muñwi mwa sitopa se siñwi n’a ize: “Baluti ha ba lu lumelezi ku ituta puo ya Spanish ilikuli ku ba bele bunolo ku lu zamaisa.” Ba bañata ba ikutwa ku hatelelwa mi ba saba ku silokiwa mwa sicaba sa habo—mi yeo ki koto ye maswe hahulu ku mutu ya si ka pila kale mwahal’a batu ba sili.

Mo Ne I Calezwi Peu ya Niti

Kona mo ne li inezi lika cwalo muta mulimi wa mu-Mennonite ya bizwa Johann n’a boni magazini ya Tora ya ku Libelela mwa ndu ya ba n’a yahile ni bona mabapa. Lubasi lwa Johann ne lu zwile kwa Canada ku ya kwa Mexico mi hasamulaho se lu ya kwa Bolivia. Kono Johann kamita n’a bata tuso kuli a fumane niti ya Bibele. A kupa ku kalima magazini yeo.

 Hasamulaho Johann ha n’a ile mwa tolopo ku yo lekisa lico za n’a kutuzi, a atumela Paki ya n’a sweli ku abela Tora ya ku Libelela mwa musika. Paki y’o a mu kakanyeza mulumiwa ya n’a bulela puo ya Sijelemani, mi kapili-pili Johann a kalisa ku amuhelanga Tora ya ku Libelela ya Sijelemani ka poso. Lubasi ni lubasi ne lu icapanga ku ituta Tora ni Tora ka tokomelo mwa sitopa seo, ku fitela Tora yeo i pazauha. Fokuñwi mabasi n’a kopananga ni ku ituta Tora ya ku Libelela ku isa fahal’a busihu, inze ba bala ni Mañolo a Bibele a bonisizwe. Johann se a kolwa kuli Lipaki za Jehova ba lukela ku ba bona ba ba swalisani ku eza tato ya Mulimu lifasi kaufela. Pili a si ka shwa kale, Johann n’a bulelezi musal’a hae ni bana ba hae kuli: “Mu lukela ku balanga Tora ya ku Libelela kamita. I ka mi tusa ku utwisisa Bibele.”

Ba bañwi mwa lubasi lwa Johann ba kala ku bulelelanga be ba yahile ni bona ka za lika ze ne ba ituta mwa Bibele. Ne ba bulelanga kuli: “Lifasi ha li na ku sinyiwa. Kono Mulimu u ka li fetula paradaisi. Mi Mulimu h’a nyandisangi batu mwa lihele.” Kapili-pili baluti ba keleke ba utwa kuli kona ze ba eza zeo, mi ba bemba lubasi lwa Johann kuli ne lu ka silokiwa mwahae haiba lu sa liseli lingambolo zeo. Hasamulaho nako ye ñwi lubasi ha ne lu buhisana ka za mo ne lu lwanisezwa ki ba bahulu ba ma-Mennonite, mutangana yo muñwi a punya taba ye tuna. A li: “Ha ni utwisisi libaka ha lu bilaelanga ka za ba bahulu ba keleke ya luna. Kaufel’a luna lwa ziba kuli ki bufi bulapeli bwa niti kono ha ku na se lu eza.” Manzwi ao n’a fitile kwa pilu ya bondat’ahe mutangana y’o. Kapili-pili batu ba lishumi mwa lubasi l’o ba tama musipili wa kwa mukunda kuli ba yo bata Lipaki za Jehova mi kona mo ne ba izo punyeza fa ndu ya balumiwa, ku likana ni mo ku bulelezwi kwa makalelo a taba ye.

Habusa balumiwa ba yo potela balikani ba bona ba banca bao mwa munzi wa bona. Ne ku si na mota ye ñwi mwa mukwakwa kwand’a mota ya balumiwa. Ha ne ba zamaya ka bunya cwalo mwa mota ne ba sweli ku katana likocikala ze hohiwa ki lipizi, mi balumiwa ne ba komoka mi ni bona bayahi ba munzi ne ba komoka balumiwa cwalo. Ne ku si ka fita nako balumiwa ba kubukana kwa tafule ni ma-Mennonite b’a lishumi, ba ba zwa mwa mabasi a mabeli.

Zazi leo ne ku ba ngezi lihora z’e ne kuli ba feze ku ituta kauhanyo ya pili mwa buka ya Zibo Ye Isa kwa Bupilo bo Bu Sa Feli. * Mwa paragilafu ni paragilafu balimi bao ne ba apulanga ni Mañolo a siyo mwa tuto kuli ba zibe haiba ne ba itusisanga ona ka ku nepahala. Ha ne ku buziwa puzo kaufela balimi bao ne ba nganga mizuzu i sikai inze ba buhisana mwa puo ya bona ya Sijelemani pili mubuleli wa bona a si ka fa kale kalabo ya sikwata kaufela mwa puo ya Spanish. Ne li bile lizazi le linde luli, kono ne ba shondalelwa ki butata bo butuna. Ne ba tuha ba likiwa, sina fela mo ne ku bezi ku Menno Simons ha n’a kalile ku bata niti ya Bibele ibat’o ba lilimo ze fitelela 500 kwamulaho k’o.

Ba Kopana ni Litiko Kabakala Niti ya Bibele

Ha se ku fitile mazazi a sikai ba bahulu ba keleke ba ya kwa ndu ya ba ha Johann mi ba yo ba kupa ku iketela nto i liñwi, ba li: “Lu utwile kuli Lipaki za Jehova ne ba tile kwanu. Mu ba zibise kuli ba si ke ba taha hape, mi mu tise libuka za bona lu li cise, kwand’a cwalo mu ka silokwa mwahae mo.” F’o ne se ba itutile fela Bibele hañwi ni Lipaki, mi kona kuli yeo n’e li tiko ye tuna luli.

 Ndate lubasi yo muñwi n’a alabile kuli: “Ha lu koni ku eza cwalo. Batu bani ne ba tezi ku t’o lu luta Bibele.” Ba bahulu ba keleke ne ba ezize cwañi? Ba atula kuli mabasi ao a silokiwe bakeñisa ku ituta Bibele! L’o n’e li lunya luli. Sikocikala sa fakitori ye panganga chizi fa mabisi ne si fitile fa ndu ya lubasi lo luñwi kono ne si si ka bitula muzilili wa lubasi lo, ili ku kwala nzila i nosi ye ne ba fumananga ka yona mali. Ndate lubasi yo muñwi n’a zwisizwe musebezi. Yo muñwi yena n’a hanezwi ku leka lika mwa sintolo sa mwahae, mi mwan’a hae wa musizana wa lilimo ze lishumi n’a lelekilwe kwa sikolo. Ba ba yahile mabapa ba tinguluka ndu ya mutangana yo muñwi kuli ba nge musal’a hae, kakuli kuti ne ku sa konahali kuli musal’a hae a pile ni munna ya n’a silokiwa. Ku si na taba ni zeo kaufela, mabasi a n’a ituta Bibele n’a si ka lisela ku bata niti.

Sunda ni sunda balumiwa ba zwelapili ku tamanga musipili o mutelele wo ka mota kuli ba yo zamaisa tuto ya Bibele. Mabasi ao n’a tiisizwe hahulu ki lituto zeo. Mabasi a mañwi n’a tamanga musipili wa lihora ze peli ka lipizi ni likocikala kuli ba yo fumaneha kwa tuto. Ne ku sisimuhisa mubili luli muta mabasi ao n’a kupile lwa pili kuli yo muñwi wa balumiwa bao a lapele. Ma-Mennonite ne ba sa lapelangi ka ku tumusa mwa minzi ya bona, kacwalo ba li ku ba ba utwe mutu ya ba lapelela. Banna ne ba enga-engile mioko. Mi mu nahane fela mo ne ba komokezi ha ba bona mushini o ne ba lwezi balumiwa wa ku ngisa ka ona manzwi! Kwa li ku simwa ku sa lumelezwi lipina mwa sitopa sa bona. Ne ba tabezi hahulu mishonjo ye minde ya lipina za Mubuso kuli mane se ba iketela ku no opelanga lipina za Mubuso nako kaufela hamulaho wa tuto! Niteñi ne ku sa na ni puzo ya kuli ne ba ka pila cwañi cwale ha u bona lika ne li cincize cwalo?

Ba Fumana Mizwale Ba Ba Lilato

Bakeñisa kuli ne ba kauhanyizwe kwa sicaba sa habo, ba kalisa ku ipangelanga chizi bona beñi. Balumiwa ba ba tusa ku fumana kwa ku i lekisa. Paki yo muñwi wa kale kwa North America ya n’a hulezi mwa munzi wa ma-Mennonite kwa South America a utwa ka za butata bwa mabasi ao. N’a bata hahulu ku ba tusa. Yona sunda yeo a fufa ka fulai ku ya kwa Bolivia ku yo ba potela. A yo ba susueza hahulu kwa moya, mi a tusa mabasi ao ku itekela simbayambaya sa ku itusisanga ha ba ya kwa Ndu ya Mubuso kwa mikopano ni ha ba isa lico ze ba kutuzi kwa musika.

Yo muñwi wa mwa mabasi ao, n’a ize: “Lika ne li tatafezi ha ne lu kalile ku silokiwa mwahae. Ne lu yanga kwa Ndu ya Mubuso inze lu swabile kono ne lu kutanga inze lu tabile.” Lipaki ba mwa silalanda seo kaniti ne ba ba tusize. Ba bañwi ba ituta Sijelemani, mi Lipaki ba bañwi ba ba ziba Sijelemani ba zwa kwa Yurope ku ya kwa Bolivia ku yo zamaisa mikopano ya Sikreste mwa Sijelemani. Kapili-pili ma-Mennonite ba 14 ba kala ku kutaza taba ye nde ya Mubuso ku ba bañwi.

Ka la October 12, 2001, ku si ka fita kale silimo ku zwa fo ne ba yezi lwa pili kwa ndu ya balumiwa, batu ba 11 mwahal’a sikwata seo sa ba ne ba banga ma-Anabaptist ba kolobezwa hape, kono ka nako yeo cwale ne ba bonisa buineelo bwa bona ku Jehova. Ku zwa honaf’o ba bañwi ni bona b’a ngile muhato o swana. Yo muñwi wa ku bona hasamulaho n’a ize: “Bakeñisa kuli lu itutile niti ya Bibele, lu ikutwa inge kuli ne lu li batanga mi lu lukuluzwi.” Yo muñwi yena n’a ize: “Ma-Mennonite ba bañata ba bilaela kuli mwa minzi ya bona ha ku na lilato. Kono Lipaki za Jehova bona ba latana. Ni ikutwa hande ku ba mwahal’a bona.” Ni mina mu kana mwa kopana ni matata haiba mu sweli ku bata ku utwisisa hande niti ya Bibele. Kono haiba mu kupa tuso ku Jehova ni ku ba ni tumelo ni bundume sina mwa n’a ezelize mabasi ao, ni mina mu ka fumana niti ya Bibele mi mu ka ba ba ba tabile.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Ne ba tabile ha ne ba filwe libuka ze tomile fa Bibele za puo ya Sijelemani

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Nihaike lipina n’e li mbamba, nako ye se ba opelanga kamita hamulaho wa tuto ya Bibele